UROLOGIE Verblijfskatheter ADVIES
Verblijfskatheter Na overleg met uw arts hebt u een verblijfskatheter gekregen. De verpleegkundige zal u uitleggen hoe u de katheter het beste kunt verzorgen. In deze folder kunt u dit nog eens rustig nalezen. Wat is een verblijfskatheter? Een verblijfskatheter is een dunne slang die via de plasbuis in uw blaas geschoven is. Om te voorkomen dat de slang uit uw blaas glijdt, wordt er een ballonnetje aan het uiteinde van de katheter opgeblazen. De katheter kan zo n 4 tot 8 weken blijven zitten. Daarna zal de arts of verpleegkundige zo nodig een nieuwe katheter bij u inbrengen. Opvangsystemen De beenzak draagt u overdag onder uw gewone kleding. Bevallen de beenbandjes u niet, dan bestaan er ook andere soorten beenzakhouders. Via de poli Urologie of de verpleegkundig consulent continentiezorg kunt u hierover informatie krijgen. Voor de nacht s Nachts wordt uw urine opgevangen in de urine-nachtzak. Deze zak kan meer urine opvangen, zodat u rustig door kunt slapen. Deze nachtzak kunt u doorkoppelen aan de urine-beenzak. Maak wel de bandjes van de beenzak wat losser of doe de beenzakhouder af. Via de katheter loopt urine uit uw blaas in een urine-opvangzak. Er zijn verschillende soorten. Voor overdag Overdag wordt uw urine opgevangen in een urine-beenzak. Deze heeft meestal een inhoud van 500 tot 750 ml en kan 3 tot 5 dagen aan de katheter verbonden blijven. De beenzak draagt u met bandjes om uw been. Aan de onderkant van de beenzak zit een aftapkraan. Als de zak vol is, kunt u de urine via deze kraan eenvoudig in het toilet laten lopen. Voor een goede afloop van de urine is het belangrijk dat de urine-nachtzak altijd lager hangt dan uw blaas, dus lager dan uw matras. Als u bedlegerig bent of rolstoelgebonden, kan de urine-nachtzak ook rechtstreeks aan de katheter verbonden worden. Deze urine- 1
zak is voor meerdaags gebruik en kan 5 tot 7 dagen gebruikt worden en kan met een rekje aan de zijkant van uw bed worden opgehangen. Ook in dit geval is het belangrijk dat de urine-nachtzak altijd lager hangt dan uw blaas, dus lager dan uw matras. Lichamelijke verzorging U kunt zich gewoon wassen en douchen met de verblijfskatheter. U hoeft niet bang te zijn dat de katheter eruit valt. Het is belangrijk dat u het gebied rond de plasbuis dagelijks goed wast om urineweginfecties te voorkomen. Gebruik hierbij geen zeep. Let erop dat u niet aan de katheter trekt. Voor mannen geldt, dat zij de voorhuid van de penis terugschuiven en de eikel en de katheter goed wassen. Vrouwen kunnen tijdens het wassen de schaamlippen spreiden om het gebied rond de plasbuis en de katheter goed te wassen. Het aansluiten/verwisselen van de urinezakken De katheter en de beenzak vormen een gesloten afvoersysteem. Dat houdt in dat de beenzak ongeveer 7 dagen aan de katheter verbonden blijft. De beenzak mag alleen van de katheter losgekoppeld worden als u hem wilt vervangen. Het behoud van dit systeem is belangrijk, hierdoor vermindert u de kans op infecties. De beenzak vervangt u alleen eerder als deze vies is of ruikt. Hieronder leest u hoe u de urinezak kunt verwisselen. De procedure is apart beschreven voor het verwisselen van de beenzak die u overdag draagt, het aansluiten van de urine-nachtzak en als laatste het verwisselen van de urine-nachtzak direct aan de katheter. Het verwisselen van de beenzak U kunt de beenzak 7 dagen gebruiken. Zo nodig verwisselt u de beenzak eerder bij bijvoorbeeld geurvorming. 1. Leeg regelmatig de beenzak in het toilet. 2. Sluit de aftapkraan van de nieuwe beenzak. 3. Als u beenbandjes gebruikt: schuif deze door de daarvoor bestemde openingen in de beenzak. Als u een beenzakhouder gebruikt, doet u deze eerst om. 4. Verwijder de beschermdop van de slang van de nieuwe beenzak. 5. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht. 6. Koppel de oude beenzak los van de katheter. 7. Reinig eerst de binnenkant van de katheteropening met een wattenstokje met bijvoorbeeld chloorhexidinetinctuur en reinig vervolgens het uiteinde van de slang van de beenzak. 8. Koppel de nieuwe beenzak aan. 9. Gebruikt u beenzakbandjes: bevestig deze aan uw boven- of onderbeen. Gebruikt u een beenzakhouder: breng dan de beenzak hierin aan. 10. Doe de oude beenzak in de vuilnisbak. 2
Chloorhexidinetinctuur kunt u kopen bij de drogist of de apotheek. Het wordt niet vergoed door de verzekering. Het doorkoppelen van de beenzak aan de urine-nachtzak voor eenmalig gebruik 1. Verwijder de beschermdop van de slang van de urine-nachtzak. 2. Reinig het uiteinde van de slang van de urine-nachtzak en de binnenkant van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidinetinctuur. 3. Koppel de slang van de urine-nachtzak aan de aftapkraan van de beenzak. 4. Open de aftapkraan van de beenzak. 5. Bevestig de urine-nachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant of achterkant van uw bed. 6. Sluit s ochtends de aftapkraan van de beenzak. 7. Koppel de urine-nachtzak los van de beenzak. 8. Reinig het uiteinde van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidinetinctuur. 9. Leeg de volle urine-nachtzak in het toilet en reinig hem volgens voorschrift. Het verwisselen van de urine-nachtzak aan de katheter U kunt de duurzame urine-nachtzak 5 tot 7 dagen gebruiken. Zo nodig verwisselt u de zak eerder bij bijvoorbeeld geurvorming. 1. Sluit het aftapkraantje van de nieuwe urine-nachtzak. 2. Verwijder de beschermdop van de slang van de urine-nachtzak en reinig het uiteinde met een wattenstokje met chloorhexidine. 3. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht. 4. Koppel de oude urine-nachtzak los van de katheter. 5. Reinig de binnenkant van de katheteropening met een wattenstokje met chloorhexidine. 6. Koppel de nieuwe urine-nachtzak aan. 7. Bevestig de urine-nachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant van uw bed. 8. Leeg de volle urine-nachtzak in het toilet en gooi hem daarna in de vuilnisbak. Het katheterventiel Als u in plaats van een been- of urinenachtzak een katheterventiel gebruikt, moet u de blaas iedere 3 à 4 uur legen, ook s nachts. Daarvoor moet u het hendeltje omhoog en omlaag doen. Als de urine te lang in de blaas blijft, kunt u een blaasontsteking krijgen. Het is daarom beter om s nachts een urine-nachtzak te gebruiken, zodat de urine uit de blaas kan lopen. Voordeel van het ventiel is dat u de nachtzak erop kunt aankoppelen zonder de verbinding te verbreken. 3
Wanneer wordt de katheter verwijderd of verwisseld? De arts die u behandelt, spreekt met u af hoe lang u de katheter moet dragen en wanneer hij moet worden verwisseld of verwijderd. Hiervoor wordt een afspraak met u gemaakt op de poli. Schoonmaken van de opvangzakken U kunt de urine-nachtzak zeven dagen gebruiken voordat u een nieuwe aansluit. Om infecties te voorkomen, moet de nachtzak dagelijks gespoeld worden met gewoon leidingwater en azijn (voor huishoudelijk gebruik). U kunt de nachtzak het beste s ochtends schoonmaken, nadat u hem hebt afgekoppeld van de beenzak. De zak kan dan een aantal uren drogen voordat u hem s avonds weer nodig hebt. Leg hem op een koele plaats. Voorkom blaasontsteking Zorg dat de urinezak altijd lager hangt dan uw blaas. Anders kan de urine niet goed in de opvangzak lopen. Drink iedere dag een ruime hoeveelheid (minimaal 2 liter per dag). Wanneer de arts waarschuwen? Urine langs de katheter Soms kan het gebeuren dat er urine langs de katheter stroomt. Dit kan een aantal oorzaken hebben, namelijk: 1. er zit een knik in de katheter; 2. er zit een knik in de verbindingsslang van de urine-opvangzak; 3. de katheter zit verstopt door gruis of door een bloedstolsel; 4. de katheter ligt niet goed in de blaas; 5. u hebt blaaskrampen. Oorzaak 1 en 2 kunt u zelf verhelpen door de katheter of de verbindingsslang zelf weer in de juiste stand terug te brengen (de knik eruit te halen). In alle andere gevallen moet u contact opnemen met uw huisarts of uw arts in het ziekenhuis. Omdat u een katheter gebruikt, hebt u een grotere kans om een blaasontsteking op te lopen. Om dit risico zo klein mogelijk te houden kunt u zelf het volgende doen: Was uw handen voor en na iedere behandeling van de katheter. Reinig altijd de aansluitingen tussen katheter en opvangzak met een wattenstokje met chloorhexidine. Let op dat er geen knikken zitten in de verbindingsslang tussen de katheter en de urinezak. 4
Als de katheter eruit is gevallen, kunt u overdag contact opnemen met de poli Urologie of met uw huisarts. Vragen Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met de poli Urologie of met de verpleegkundig consulent continentiezorg. 5
St. Antonius Ziekenhuis T 088-320 30 00 E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl www.antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp 088-320 33 00 Urologie 088-320 25 00 Continentiezorg 088-320 28 02 Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 6
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis URO 05/07-14