MUZIKALE THEMA-AVOND WERELDAIDSDAG Met medewerking van: Meisjeskoor Ars Musica Grote of St. Michaëlskerk Oudewater Dirigent: Arjen J.A. Uitbeijerse Organist: Rien Donkersloot NOORDER KERKSTRAAT 1 D.V. ZATERDAG 1 DECEMBER 2012 AANVANG: 20:00 UUR Opening, meditatie en sluiting: ds. C. Westerink (voorzitter raad van toezicht Woord en Daad)
OPENING DOOR DS. C. WESTERINK 1. SAMENZANG - PSALM 51:1 EN 8 Vers 1 Genâ, o God, genâ, hoor mijn gebed; Verschoon mij toch naar Uw barmhartigheden; Delg uit mijn schuld, vergeef mijn overtreden: Uw goedheid wordt noch paal, noch perk gezet. Ai, was mij wel van ongerechtigheid; Mijn schuld is zwaar, ik heb Uw wet geschonden; Zie mijn berouw, hoor, hoe een boetling pleit, En reinig mij van al mijn vuile zonden. Vers 8 HEER, open Gij mijn lippen door Uw kracht, Zo zal mijn mond Uw lof gestaag vermelden. Geen offer kan voor mijne zonden gelden; Behaagd' U dat, straks wierd het U geslacht. Indien Gij lust in brandend' off'ren hadt, Dan wierd het vuur door mij gewis ontstoken; Ik spaarde dan noch zorg, noch vlijt, noch schat, Maar zou 't altaar van offervee doen roken. 2. MISERERE MEI JAN PIETERZ. SWEELINK Jan Pietersz. Sweelinck (1562-1621) : Miserere mei Koor a capella Deze canon van Jan Pietersz. Sweelinck zit vernuftig in elkaar. Het is een zgn. dubbelcanon voor gelijke stemmen die de Latijnse tekst van Psalm 51 vertolken. U hoort deze canon eerst in zijn oorspronkelijke vorm: tweestemmig. Vervolgens wordt, door de canonische inzet, de meerstemmigheid verdubbeld, zodat er een fraaie vierstemmigheid ontstaat. Al met al is het een fraai staaltje compositietechniek uit de Renaissance, waarmee Sweelinck eeuwen na zijn dood opnieuw aantoont Nederlands grootste componist aller tijden te zijn. Tekst: Miserere mei Domine et exaudiorationem meam. Vertaling: Heb medelijden met mij, Heere, en hoor mijn gebed.
3. MISERERE MEI MARC ANTOINE CHARPENTIER Marc Antoine Charpentier (1643-1704): Miserere mei (H. 157) koor, 2 violen, orgel en cello Soli: Marieke Neele, Lidia Dubbeld, Hannie Huls, Marianne van Sligtenhorst Deze compositie is een onbekend werk van de Franse barokcomponist Marc-Antoine Charpentier. Het werk is geschreven voor twee gelijke stemmen, twee violen en basso continuo. De tekst is de Latijnse versie van Psalm 51. Vanavond wordt het eerste deel uit dit omvangrijke deel uitgevoerd. Charpentier is in onze tijd met name bekend vanwege een thema uit het Prélude van zijn Te Deum, dat onder meer werd omgewerkt tot de Eurovisiemars voor harmonieorkest. Hij schreef echter veel meer dan dat: liturgische muziek, waaronder een tiental missen en een requiem, maar ook toneelmuziek. Charpentier was leerling van de Italiaan Giacomo Carissimi in Rome en was gedurende zijn leven werkzaam in Parijs. Ook al heeft Charpentier nooit de statuur bereikt van zijn beroemde landgenoot Jean Philippe Rameau, zijn werk is toch zeker de moeite van het uitvoeren en beluisteren waard. Als kind van zijn tijd speelt Charpentier in deze compositie met contrasten in tempo, in begeleiding, in kleur en in bezetting. Zo leent deze compositie zich uitstekend voor een afwisseling van tutti- en soli bezettingen. Eenvoudig gezegd: delen waarin alle zangers van het koor zingen worden afgewisseld met solo-delen, waarin steeds twee zangers uit het koor zingen. De solo delen zijn over het algemeen virtuoos en complex van opzet. Er wordt veel van de solisten gevraagd. De tutti-delen daarentegen zijn statig en rustig. Tekst: Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Et secundum multitudinem miserationum tuarum: dele iniquitate meam. Amplius lava me ab iniquitate mea: et a peccato meo munda me. Quonuam iniquitatem meam ego cognosco: et peccatum meum contra est semper. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci: ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum: et in peccatis concepit me mater mea. Ecce enim veritatem dilexisti: incerta et occulta sapeintae tuae manifestasti mihi. Aspergers me hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor. Auditui meo dabis gaudium et laetitiam: et exsultabunt ossa humiliate. Averte faciem tuam a peccatis meis: et omnes iniquitates meas dele. Cor mundum crea in me Deus; et spiritum rectum innova in visceriubus meis. Ne projicias me a facie tua: et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. Docebo iniquos vias tuas: et imply ad te convertentur.
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae: et exsultabit lingua mea justitiam tuam. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique: holocaustis non delectaberis. Sacrificium Deo spiritus contribulatus: cor contritum et humiliatum, Deus, non depsicies. Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion: ut aedificentur muri Jerusalem. Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblations, et holocaust: tunc imponent super altare tuum vitulos. Vertaling: Wees mij genadig, o God naar Uw goedertierenheid, En delg mijn overtredingen uit naar Uw grote barmhartigheid; was mij geheel van mijn ongerechtigheid, reinig mij van mijn zonde. Want ik ken mijn overtredingen, mijn zonde staat bestendig voor mij. Tegen U, U alleen, heb ik gezondigd, en gedaan wat kwaad is in Uw ogen, opdat Gij rechtvaardig blijkt in Uw uitspraak, zuiver in Uw gericht. Zie, in ongerechtigheid ben ik geboren, in zonde heeft mijn moeder mij ontvangen. Zie, Gij wilt waarheid in het verborgene, in het geheim maakt Gij mij wijsheid bekend. Ontzondig mij met hysop, dan ben ik rein, was mij, dan ben ik witter dan sneeuw. Doe mij blijdschap en vreugde horen, laat het gebeente dat Gij verbrijzeld hebt, weer jubelen. Verberg Uw aangezicht voor mijn zonden, delg al mijn ongerechtigheden uit. Schep mij een rein hart, o God, en vernieuw in mijn binnenste een vaste geest. Verwerp mij niet van Uw aangezicht, en neem Uw Heilige Geest niet van mij; Hergeef mij de blijdschap over Uw heil, en laat een gewillige geest mij schragen. Dan zal ik overtreders van Uw wegen leren, opdat zondaars zich tot U bekeren. Red mij van mijn bloedschuld, o God, God mijns heils, laat mijn tong over uw gerechtigheid jubelen; Want Gij hebt geen behagen in slachtoffers, dat ik die brengen zou; aan brandoffers hebt Gij geen welgevallen. De offeranden Gods zijn een verbroken geest; een verbroken en verbrijzeld hart, veracht Gij niet, o God. Doe aan Sion naar Uw welbehagen, bouw de muren van Jeruzalem. Dan zult Gij behagen hebben in offers naar de eis, brandoffers in hun geheel gebracht: dan zal men stieren op Uw altaar offeren.
4. SAMENZANG - LIED 285 (LVK) 1 Geef vrede, Heer, geef vrede, de wereld wil slechts strijd. Al wordt het recht beleden, de sterkste wint het pleit. Het onrecht heerst op aarde, de leugen triomfeert, ontluistert elke waarde, o red ons sterke Heer. 2 Geef vrede, Heer, geef vrede, de aarde wacht zo lang, er wordt zo veel geleden, de mensen zijn zo bang, de toekomst is zo duister en ons geloof zo klein; o Jezus Christus, luister en laat ons niet alleen! 3 Geef vrede, Heer, geef vrede, Gij die de vrede zijt, die voor ons hebt geleden, gestreden onze strijd, opdat wij zouden leven bevrijd van angst en pijn, de mensen blijdschap geven en vredestichters zijn. 4 Geef vrede, Heer, geef vrede, bekeer ons felle hart. Deel ons uw liefde mede, die onze boosheid tart, die onze mond leert spreken en onze handen leidt. Maak ons een levend teken: uw vrede wint de strijd! 5. VENI DOMINE FELIX MENDELSOHN BARTHOLDY Veni Domine Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) In dit tweede deel van de bijdrage van het meisjeskoor schuiven we in de muziekgeschiedenis op naar de romantiek met een werk van Mendelssohn, misschien wel de meest veelzijdige componist van de 19e eeuw. Felix Mendelssohn schreef in 1830 voor driestemmig vrouwenkoor drie geestelijke motetten op Latijnse teksten, voorzien van orgelbegeleiding. Het eerste, driestemmige motet, Veni Domine, is geschreven op een tekst uit Daniël 9: 19, een gebed tot God om hulp. Het opent met een aangrijpende aanroep in een gedragen Grave. Vervolgens zet het werk zich in verder in beweging in een beweeglijke 6/8 maat. Het middendeel, Andante, is geschreven in een ¾ maat en het werk besluit weer met een reprise van het 6/8 deel. Het besluit met een indringende uitroep: en wacht niet langer! Tekst: Veni, Domine, et noli tardare: relaxa facinora plebi tuae, et revoca dispersos in terram suam. Excita, Domine, potentiam tuam, et veni, ut salvos facias nos. Vertaling: Kom Heer en wacht niet langer. Vergeef de zonden van Uw volk en roep de ontheemden terug in Uw land. Oefen Uw macht uit, Heer en kom om ons te bevrijden.
6. MESSE BASSE GABRIEL FAURÉ Messe Basse Gabriel Fauré Gabriel Fauré was in zijn dagen vooral bekend vanwege zijn pianomuziek, kamermuziek en liederen. Ook schreef hij ook een aantal religieuze werken. Een voorbeeld hiervan is de Messe Basse. Deze korte mis voor driestemmig vrouwenkoor en orgelbegeleiding bestaat uit vier delen: Kyrie, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei. Het is een prachtig intiem werk. In dit werk hoort u hoe Fauré als het ware schildert met klank. Prachtige melodieën en verrassende harmonieën mengen zich in een bijzonder geheel. Elk deel heeft zijn eigen sfeer en toch vormen de delen samen een eenheid. Het werk heeft een zeer zachtaardig karakter, als een schilderij van Claude Monet. Tekst: Kyrie Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison Sanctus Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt coeli et terra Gloria tua. Osanna in excelsis. Benedictus Benedictus qui venit Vertaling: Heer, ontferm U onzer. Christus, ontferm U onzer. Heer, ontferm U onzer. Heilig, Heilig, Heilig. De Heer, de God der hemelse machten! Vol zijn hemel en aarde Van Uw heerlijkheid. Hosanna in de hoge. In nomine Domini Osanna in excelsis Agnus Dei Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi Miserere nobis. Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi, Miserere nobis. Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi, Dona nobis pacem. Gezegend is Hij, Die komt in de naam der Heeren. Hosanna in de hoge. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Ontferm U over ons. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Ontferm U over ons. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Geef ons vrede.
APPÈLWOORD OVER THEMA HIV / AIDS DOOR DHR. H. HENDRIKS (WOORD EN DAAD) 7. SAMENZANG LIED 460 (LVK) TEVENS COLLECTE VOOR GEZONDHEIDSPROJECTEN VAN WOORD EN DAAD 1 Loof de Koning, heel mijn wezen, gij bestaat in zijn geduld, want uw leven is genezen en vergeven is uw schuld. Loof de Koning, loof de Koning, tot gij Hem ontmoeten zult. 2 Looft Hem als uw vaadren deden, eigent u zijn liefde toe, want Hij bergt u in zijn vrede, zegenend wordt Hij niet moe. Looft uw Vader, looft uw Vader, tot uw laatste adem toe. 4 Snel vergaan de mensenkind'ren als de bloemen op het veld. God alleen is onverminderd steeds dezelfde sterke held! Looft de Heer van dood en leven, Hem die onze dagen telt. 5 Engelen, zingt ja en amen met de Koning oog in oog! Zon en maan, buigt u tezamen en gij sterren hemelhoog! Looft uw Schepper, looft uw Schepper, looft Hem, die het al bewoog! 3 Ja, Hij spaart ons en Hij redt ons, Hij kent onze broze kracht. Hij bewaart ons, Hij ontzet ons van de boze en zijn macht. Looft uw Heiland, looft uw Heiland, die het licht is in de nacht. MEDITATIE DOOR DS. C. WESTERINK
8. LET ALL MORTAL FLESH KEEP SILENCE Tekst: Liturgy of St. James / vert. Gerard Moultrie (1829-1885) Muziek: traditional French carol, arr. Dom Gregory Murray (1905-1992) De tekst van dit oude lied is gebaseerd op de tekst uit Habakuk 2:20: Wees stil voor Gods aangezicht, heel de aarde! Oorspronkelijk is het een Griekse hymne uit de 4 e eeuw na Christus, afkomstig uit de liturgie van St. James. De Engelse vertaling van dit lied van de hand van Gerard Moultrie, getoonzet op een oude Franse Carol, heeft diverse componisten geïnspireerd tot het schrijven van een bewerking. Vanavond hoort u een bewerking van Dom Gregory Murray, organist en componist, in leven werkzaam in Downside Abbey. Tekst: Let all mortal flesh keep silence, And with fear and trembling stand; Ponder nothing earthly minded, For with blessing in His hand, Christ our Lord to earth descendeth Our full homage to demand. King of kings, yet born of Mary, As of old on earth He stood, Lord of lords, in human vesture, In the body and the blood; He will give to all the faithful His own Self for heavenly food. Vertaling: Laat al het sterfelijke vlees zwijgen En stilstaan met vrees en beven; Overpeins niets wat aards gezind is, Want met zegen in Zijn hand Daalt Christus, onze God af naar de aarde Om ons eerbetoon te vragen. Koning der koningen, geboren uit Maria, Stond als vanouds op aarde, Heer der heren, in menselijke gedaante, In een lichaam van vlees en bloed. Hij wil aan al de gelovigen Zichzelf geven als hemels voedsel. Rank on rank the Host of Heaven Spreads ist vanguard on the way, As the Light of light descending From the realms of endless day, Comes the powers of hell to vanquish As the darkness clears away. At His feet the six winged seraph, Cherubim with sleepless eye, Veil their faces to the presence, As with ceaseless voice they cry: Alleluia, Alleluia, Alleluia, Lord Most High! Rang bij rang spreiden de hemelse heirlegers Hun voorhoede op de weg, Als het Licht der lichten afdaalt Van de rijkdom der eindeloze dagen En komt om de krachten van de hel te overwinnen En de duisternis op te klaren. Aan Zijn voeten de seraf met zes vleugels, Cherubijnen met ogen die nooit slapen, Bedekken hun gezichten voor Zijn aanwezigheid, Als zij onophoudelijk uitroepen: Halleluja, Halleluja, Halleluja, Hoogste Heer!
9. INTROÏT FOR ADVENT PHILIP LEDGER Tekst en melodie: Philipp Nicolai (1656-1608) / vert.: G.R. Woodward (1848-1934) Bewerking: Philip Ledger (1937) De prachtige, oude tekst van Philipp Nicolai, gebaseerd op de gelijkenis van de vijf wijze en vijf dwaze meisjes bij de Koninklijke bruiloft, komt verrassend tot klinken in deze korte, maar zeer krachtige a cappella anthem van Philip Ledger. De klaroenstoten, signalen om te ontwaken en op te staan, worden treffend tot klinken gebracht in de driestemmige zetting voor gelijke stemmen. Tekst: Up! Awake! From highest steeple The watchmen cry, Awake ye people! O Salem, from thy slumber rise! Hear those clarion-voices knelling. The hour of midnight loud forth-telling; Say, where are ye, o Virgins wise? The Bridegroom comes; awake! Up! Lamp and lantern take; Alleluya! With ready light ye must to-night Go forth to join the marriage-rite. Vertaling: Staat op! Ontwaakt! Van de hoogste toren roepen de wachters: ontwaakt, gij volk! O Salem, sta op uit uw sluimering! Hoor hoe de klaroen geblazen wordt Om het uur van middernacht luid door te geven; Zeg, waar zijt gij, o wijze maagden? De Bruidegom komt, ontwaakt! Staat op! Neemt de lamp en de lantaarn Halleluja! Met gereed licht moet u vannacht voortgaan om deel te nemen aan de bruiloftsstoet.
10. MISSA BREVIS IN D (OPUS 63) BENJAMIN BRITTEN Tekst: ordinarium Missae Muziek: Benjamin Britten (1913-1976) Soli: Hannie Huls (I), Lidia Dubbeld (II), Marianne van Sligtenhorst (III) Het koor zong met een glans en autoriteit die verbijsterend was dankzij jou, mijn beste, dat weet ik, schreef Benjamin Britten in januari 1959 aan George Malcolm, dirigent van Westminster Cathedral Choir. Britten had de jongens van het koor horen zingen en was diep onder de indruk van de klank van het koor, die te danken was aan Malcolms eigenzinnige aanpak. De mode van die tijd was om de koorklank van jongenskoren zeer egaal en opgepoetst te laten klinken. Malcolm kon zich niet vinden in die aanpak. Hij vond dat het natuurlijke timbre van de jongensstem, kristalhelder, met hier en daar een scherp randje, bewaard moest blijven en uitgebuit moest worden. Benjamin Britten kon zich kennelijk vinden in de aanpak. In een andere brief refereerde hij aan Malcolms incredible boys. Hij beloofde Malcolm een Mis te schrijven, speciaal voor Westminster Cathedral Choir. Hij zag dit als een persoonlijke uitdaging. Toen Malcolm Britten een paar maanden later ontmoette, vertelde hij hem dat zijn afscheid bij Westminster Cathedral Choir aanstaande was. Vanaf de zomer zou hij zijn vaste betrekking in Londen opgeven om freelance verder te gaan. Malcolm: Britten reageerde niet vriendelijk en beleef, zoals zoveel van mijn vrienden, met Wat een verlies voor de Engelse kerkmuziek, maar zei slechts: En mijn Mis dan? Drie weken later bezorgde Britten de Mis bij George Malcolm, door de tijdsdruk zeer slecht gekopieerd en vermenigvuldigd door de Engelse uitgever Boosey s, maar precies op tijd om uitgevoerd te kunnen worden voordat Malcolm afscheid zou nemen. Het werd voor het eerst uitgevoerd in de Westminster Cathedral in een service op 22 juli 1959, onder leiding van George Malcolm, met Benjamin Britten in het publiek. De Missa Brevis (korte mis) is een levendig en afwisselend werk voor gelijke stemmen, soli en orgel, met grote contrasten, bijzondere maatsoorten, ritmisch en vol onverwachte wendingen. Het werk bestaat uit de delen: Kyrie, Gloria, Sanctus, Benedictus en Agnus Dei. Ten opzichte van de Missa tota (de uitgebreide mis) ontbreekt het Credo. Het Kyrie begint overrompelend met krachtige uitroepen voor de drie partijen van het koor. Het Gloria is ritmisch complex, geschreven in een bijna jazzy stijl in een 7/8 maat. In het Sanctus buitelen de verschillende stemmen als het ware over elkaar heen. Het Benedictus is voor het grootste gedeelte een duet voor twee solisten. In het Agnus Dei wordt in de baslijn van de orgelbegeleiding de zware kruisgang van het lijdende Lam Gods treffend en sfeervol uitgebeeld. Klaaglijk klinkt het gezongen Agnus Dei. Duidelijk gemarkeerd klinkt de tekst miserere nobis (ontferm u over ons). Het werk eindigt, zeer verstild, met een bijna stamelende bede om vrede: Dona nobis pacem.
Tekst: Kyrie Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison Gloria Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax Hominibus bonae voluntatis. Laudamis te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi Propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis. Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Iesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris Qui tollis Peccata mundi, Miserere nobis, Qui tollis Peccata mundi Susipe deprecationem nostram. Qui sedes As dexteram Patris, Miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus Vertaling: Heer, ontferm U onzer. Christus, ontferm U onzer. Heer, ontferm U onzer. Eer zij aan God in de hoogste hemelen, En vrede op aarde, In de mensen een welbehagen. Wij loven U. Wij prijzen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U. Wij zeggen U dank Voor Uwe grote heerlijkheid. Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader. Tu solus Dominus Tu solus Altissimus, Iesu Christe. Cum sancto Spiritu, In Gloria Dei Patris. Amen. Sanctus Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt coeli et terra Gloria tua. Osanna in excelsis. Benedictus Benedictus qui venit In nomine Domini Osanna in excelsis Agnus Dei Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi Miserere nobis. Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi, Miserere nobis. Agnus Dei, Qui tollis peccata mundi, Dona nobis pacem. Heer eniggeboren Zoon, Jezus Christus. Heer God, Lam Gods, Zoon des Vaders. Gij Die wegneemt De zonden der wereld, Ontferm U onzer. Gij Die wegneemt De zonden der wereld, Aanvaard ons gebed. Gij Die zit Aan de rechterhand des Vaders, Ontferm U onzer.
Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de Allerhoogste, Jezus Christus. Met de Heilige Geest, In de heerlijkheid Gods des Vaders. Amen. Heilig, Heilig, Heilig. De Heer, de God der hemelse machten! Vol zijn hemel en aarde Van Uw heerlijkheid. Hosanna in de hoge. Gezegend is Hij, Die komt in de naam der Heeren. Hosanna in de hoge. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Ontferm U over ons. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Ontferm U over ons. Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegdraagt, Geef ons vrede. SLUITING DOOR DS. C. WESTERINK SAMENZANG PSALM 146: 1 EN 3 Vers 1 Prijs den HEER met blijde galmen; Gij, mijn ziel, hebt rijke stof; 'k Zal, zo lang ik leef, mijn psalmen Vrolijk wijden aan Zijn lof; 'k Zal, zo lang ik 't licht geniet, Hem verhogen in mijn lied. Vers 3 Zalig hij, die in dit leven Jacobs God ter hulpe heeft; Hij, die door den nood gedreven, Zich tot Hem om troost begeeft; Die zijn hoop, in 't hachlijkst lot, Vestigt op den HEER, zijn God. Wij danken u voor uw komst en zien u graag terug op één van de andere activiteiten van Woord en Daad in uw regio. Voor meer informatie zie: www.woordendaad.nl Bij de uitgang is een verkooptafel aanwezig van Ars Musica.