Cardiologie Naar huis na een hartoperatie U heeft in het ziekenhuis gelegen omdat u een hartoperatie heeft ondergaan. Dit kan niet alleen fysieke, maar ook psychische gevolgen hebben. Het herstel van een hartoperatie heeft tijd nodig. In deze folder zetten we alle adviezen en leefregels voor een voorspoedig herstel voor u op een rij. Ook geven wij u informatie die specifiek van belang is nu u naar huis toe gaat. Direct na ontslag uit het ziekenhuis Binnen blijven Na uw ontslag uit het ziekenhuis is het verstandig nog zeven dagen binnen te blijven, omdat uw weerstand tijdelijk is verminderd. Bij slecht weer adviseren wij u enkele dagen langer binnen te blijven. Niet alleen zijn Gedurende de eerste zeven dagen is het verstandig dat er het grootste gedeelte van de dag, de avond en de hele nacht iemand bij u is. Als er iets gebeurt, kan er iemand voor u zorgen en zo nodig uw huisarts of cardioloog bellen. Rust Het is van belang dat u het de eerste tijd nog rustig aan doet. Uw borstbeen is namelijk nog niet goed genezen. U kunt wel de oefeningen doen die u tijdens uw ziekenhuisopname met de fysiotherapeut deed. Luister vooral goed naar uw lichaam, houd in de gaten wat u wel en niet aankunt en neem op tijd uw rust. Ga s middags een uurtje op bed rusten. Na zeven dagen kunt u uw activiteiten weer geleidelijk uitbreiden. Dagelijkse activiteiten Houd er rekening mee dat u bij thuiskomst niet meteen alles weer kunt doen. Eerst moet uw borstbeen nog genezen. Ook uw concentratievermogen zal de eerste tijd nog minder zijn dan u gewend bent. Na thuiskomst kunt u wel al rustig aan in beweging komen. U mag licht huishoudelijk werk doen zoals afwassen, koken of stoffen. Na een week mag u weer naar buiten en kunt u bijvoorbeeld een korte wandeling maken of een boodschapje doen. De eerste zes weken mag u nog niet: Zelf autorijden of fietsen (dit is vanwege de verminderde concentratie en omdat er bij het remmen via uw armen druk op uw borstbeen ontstaat). Zwaarder huishoudelijk werk doen zoals: stofzuigen, dweilen of zware boodschappen dragen. Kinderen tillen. De hond uitlaten. 15131367 1
De eerste weken thuis Tijdens de eerste weken van uw herstel raden wij u aan de volgende zaken goed in de gaten te houden: Temperatuur We adviseren u om de eerste twee weken uw temperatuur bij te houden. Neem elke dag tweemaal uw temperatuur op: bij het opstaan en rond 20.00 uur. Dit is nodig om eventuele infecties tijdig op te merken. Neem contact op met uw huisarts als uw temperatuur twee dagen 38 Celsius of hoger is. Gewicht We raden u aan om u iedere ochtend voor het ontbijt te wegen. Neem contact op met uw huisarts als uw gewicht per dag met een halve kilo of meer toeneemt. Dit kan er namelijk op wijzen dat u te veel vocht vasthoudt. Kortademigheid of duizeligheid Hebt u last van kortademigheid, wordt dit steeds erger en zakt het na inspanning niet af? Of bent u duizelig? Neem dan contact op met uw huisarts. Onregelmatige en snelle hartslag Het kan zijn dat uw hartslag tijdens de opname erg snel en onregelmatig was. Soms gebeurt dit thuis ook. Ook dit is een reden om contact met uw huisarts op te nemen. Wondinfectie Soms kan de wond gaan ontsteken. Mogelijke verschijnselen bij een ontsteking zijn: Het borstbeen gaat ineens weer meer pijn doen. De wond is opgezet, rood en pijnlijk. Er kan ook vocht uitkomen. Koorts. Neem contact op met uw huisarts als u denkt dat de wond ontstoken is. Herstel van het borstbeen Uw borstkas is tijdens de operatie bij het borstbeen geopend. Aan het einde van de operatie worden de beide helften van het borstbeen weer stevig aan elkaar bevestigd met roestvrijstalen draden. De beide helften van het borstbeen kunnen daardoor niet ten opzichte van elkaar verschuiven. Vanwege de beschadiging aan het borstbeen moet u in het begin op uw rug slapen. Vanaf vier dagen na de operatie is het meestal mogelijk om op uw zij of buik te gaan liggen, maar dit verschilt per persoon. Het is verstandig om steeds symmetrische bewegingen met beide armen te maken. Dat betekent dat u beter niet één arm hoog en de andere laag kunt houden wanneer u bijvoorbeeld tilt, op uw zij draait of uit bed komt. Het duurt ongeveer 3 maanden voordat het borstbeen weer helemaal genezen is. Na 6 weken is de genezing al wel zo ver dat u de meeste dagelijkse dingen weer kunt doen. Hoesten, niezen en persen blijven de eerste weken soms gevoelig. Hechtingen Als er soms een hechting zichtbaar wordt, trek er dan niet aan. De hechtingen lossen vanzelf op in ongeveer 6 weken. Neem contact op met uw huisarts als er vocht langs de hechtingen lekt. 2
Algemene leefregels Roken Het is belangrijk dat u niet (meer) rookt. Heeft u hulp nodig bij het stoppen met roken? Bespreek dit dan tijdens het intake gesprek van de hartrevalidatie of meld u aan bij de Stoppen met Roken polikliniek van het Zuwe Hofpoort ziekenhuis. Voeding Op de afdeling Cardiologie liggen verschillende brochures van de Hartstichting over voeding. Neem deze folders gerust mee. In het algemeen gelden de volgende adviezen: Eet niet te veel Wees matig met vetten Eet weinig cholesterolrijke producten Gebruik weinig zout Wees matig met alcohol Alcoholgebruik De medicijnen die u gebruikt, hebben onder andere een bloedverdunnende werking. Ook alcohol werkt bloedverdunnend. Dit betekent niet dat u helemaal geen alcohol mag drinken, maar doe het wel met mate. Gebruik liever niet meer dan 2 glazen per dag. Als u regelmatig een glaasje drinkt, meld dit dan bij de Trombosedienst. Belangrijke adviezen Diabetes Mellitus (suikerziekte) Bent u diabetespatiënt, zorg dan dat u uw glucosewaarden (bloedsuikers) goed onder controle heeft. Laat deze eventueel door de huisarts of diabetesconsulent controleren. Steunkousen Het kan zijn dat er tijdens de operatie één of meer aders uit uw been of beide benen gehaald zijn. Daardoor is het terugstromen van het bloed uit het been naar het lichaam tijdelijk verstoord. Als gevolg daarvan kan zich vocht gaan ophopen in uw been of benen. Als dat gebeurt, ziet u dat uw been dikker wordt. U kunt dit voorkomen door de eerste zes weken steunkousen te dragen. Na verloop van tijd nemen andere bloedvaten vanzelf de functie van het verwijderde bloedvat over en verdwijnen de klachten. Beha Wij raden vrouwen met een wat grotere borstomvang aan om dag en nacht een bh te dragen (zonder beugels). Dit verlaagt de spanning op het litteken en daardoor zal de wond minder pijnlijk zijn. Ook wordt dan het litteken minder breed en dus mooier. Vrouwen met een kleinere cupmaat mogen s nachts de beha afdoen. Spierpijn Na de operatie hebt u spierpijn, waarschijnlijk in uw nek, rug, ribbenkast en rond uw schouders. Dit is een normaal verschijnsel na een hartoperatie. Het komt doordat de randen van het borstbeen tijdens de operatie uit elkaar geduwd worden om bij het hart te kunnen komen. De spierpijn wordt geleidelijk minder, maar kan wel 6 tot 8 weken aanhouden. De oefeningen die u in het ziekenhuis heeft ontvangen kunnen deze spierpijn verlichten. Werkhervatting De meeste mensen kunnen 3 tot 6 maanden na de operatie weer gaan werken. Dit hangt onder meer af van de aard van uw werk. Wanneer u weer kunt gaan werken en wat u dan wel en niet mag doen, bespreekt u met uw eigen cardioloog en de bedrijfsarts. 3
U voelt over het algemeen zelf het beste wanneer u weer aan werken toe bent. Vaak is het verstandig te beginnen met halve dagen te werken en dit langzaam op te bouwen. Sport Wacht met sporten tot na de hartrevalidatie. Het advies is om vijf keer per week 20 tot 30 minuten actief te bewegen. U kunt hierbij denken aan een stuk wandelen of fietsen. Vakantie Als u plannen heeft om op vakantie te gaan, bespreek deze dan eerst met uw cardioloog. Die bepaalt of u lichamelijk in staat bent om uw reis te maken. Wacht dus eerst het advies van uw cardioloog af, voordat u een vakantie boekt! Zo mag u bijvoorbeeld: De eerste vier weken niet naar het buitenland op vakantie gaan. De eerste zes weken niet zonnen: uw operatiewond is erg teer. Uw nieuwe huid verbrandt door de zon snel! De eerste zes weken niet zwemmen: uw borstbeen moet nog genezen. De eerste drie maanden niet vliegen. De eerste drie maanden niet skiën. De eerste zes maanden niet duiken. Als u bloedverdunners van de Trombosedienst gebruikt mag u niet meer duiken. Overleg dit met uw cardioloog indien gewenst. Saunabezoek De eerste maanden kunt u beter niet naar de sauna gaan vanwege de grote temperatuurswisselingen en omdat dit de bloeddruk kan beïnvloeden. Het is beter is om saunabezoek uit te stellen tot na de hartrevalidatie. Bloedverdunnende middelen Wanneer u naar huis gaat, is het mogelijk dat u een recept voor een bloedverdunnend medicijn krijgt. Vaak is dit acenocoumarol (merknaam Sintrommitis) of fenprocoumon (merknaam Marcoumar). U krijgt bij ontslag uit het ziekenhuis informatie mee, waarin precies staat hoeveel tabletten u de eerste dagen moet innemen. Algemene richtlijnen voor het gebruik van bloedverdunners Bij een biologische hartklepvervanging (varkensklep of runderklep): ten minste 3 maanden, daarna volgens voorschrift van uw cardioloog. Bij een donorhartklep: ten minste 3 maanden, daarna volgens voorschrift van uw cardioloog. Bij een mechanische kunstklep (kunststof hartklep): levenslang. Bij een plastiek (reparatie aan eigen hartklep): ten minste 3 maanden, daarna volgens voorschrift van uw cardioloog Bij coronair chirurgie (omleidingen van kransslagaders): levenslang Ascal of op indicatie acenocoumarol. Trombosedienst Als u bloedverdunners gebruikt, moet uw bloed regelmatig gecontroleerd worden om te bepalen of de dosis nog goed is. Hiervoor komt de Trombosedienst bij u thuis langs. Als u een paar dagen thuis bent, komt er de eerste keer iemand van de Trombosedienst langs om wat bloed bij u af te nemen. Voor de andere prikmomenten moet u naar de Trombosedienst toe. Op basis van uw uitslag wordt steeds de nieuwe dosering van uw bloedverdunners bepaald. Uw cardioloog bespreekt met u hoe lang u de bloedverdunners moet gebruiken. 4
Extra informatie kunstklep of aangeboren hartafwijking Als u een kunstklep gekregen heeft, of aan een aangeboren hartafwijking bent geopereerd, bent u extra gevoelig voor infecties. Probeer daarom zoveel mogelijk om infecties te voorkomen. Als u een verwonding oploopt, bijvoorbeeld wanneer u in een roestige spijker stapt of uw huid kapot stoot, doe dan het volgende: Spoel de wond direct uit met koud leidingwater. Neem contact op met uw huisarts. Gebruik beslist geen zalf! Profylaxe Vertel hulpverleners (in ieder geval uw huisarts en uw tandarts) dat u een kunstklep of een aangeboren hartafwijking hebt. Vanwege uw gevoeligheid voor infecties moet u namelijk bij bepaalde ingrepen vooraf preventief antibiotica krijgen. De medische term voor dit preventieve gebruik van antibiotica is profylaxe. Informeer zelf voorafgaand aan ingrepen, bijvoorbeeld bij de tandarts, of antibiotica als profylaxe nodig zijn. Sociale en psychische gevolgen van een hartoperatie De eerste weken en maanden na een hartoperatie kunt u somber zijn. Dit is een normale reactie en hoort er soms bij. Bespreek dit bij de intake van de hartrevalidatie of met uw cardioloog of huisarts. Voldoende rust en ontspanning is belangrijk. Probeer afstand te nemen van zaken die spanningen met zich meebrengen. U mag vrijen, maar ontlast wel het borstbeen de eerste drie maanden. Misschien heeft u minder behoefte om te vrijen of ontstaan er problemen rond de potentie. Medicijnen kunnen ook invloed hebben op uw seksuele gevoelens. En mogelijk vindt uw partner het eng om te vrijen. Bespreek dit soort problemen met uw arts of met de hartrevalidatie verpleegkundige. Hartrevalidatie Tijdens uw opname in het ziekenhuis heeft u met de arts besproken of u in aanmerking komt of wilt komen voor de hartrevalidatie. Deze revalidatie bestaat uit een fysieke training en 4 voorlichtingsbijeenkomsten onder begeleiding van een cardioloog, fysiotherapeut en een hartrevalidatie verpleegkundige. Ook kunnen een diëtiste en een medisch maatschappelijk werker (ondersteuner sociale en psychische gevolgen) een rol bij uw revalidatie spelen. U kunt tijdens de intake of hartrevalidatieperiode al aangeven of u behoefte heeft aan ondersteuning vanuit de Diëtetiek en of het Maatschappelijk werk. De training vindt plaats in een groep, zodat u ook andere hartpatiënten ontmoet en onderling ervaringen kunt uitwisselen. U krijgt een uitnodiging toegestuurd voor de intake bij de hartrevalidatie verpleegkundige en voor een intake gesprek bij de fysiotherapeut. U hoeft dan nog geen sportkleding mee te nemen. Wel verzoeken wij u uw medicijnoverzicht mee te nemen. Het telefoonnummer van de hartrevalidatie verpleegkundigen is T 0348 42 74 40. Belangrijke namen en telefoonnummers Afdeling Eerste Hart Hulp T 0348 42 80 70 Afdeling Intensive Care / CCU T 0348 42 74 51 Afdeling Cardiologie T 0348 42 77 76 Afsprakenbalie Cardiologie T 0348 42 78 70 5
Interessante websites Meer informatie over dit onderwerp staat op de website van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Kijk op www.zuwehofpoort.nl en zoek op cardiologie. U vindt daar ook links naar de websites van patiëntenorganisaties. Bronvermelding Deze folder is afkomstig van de afdeling Cardiologie van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Maart 2013 Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan 2 3447 GN Woerden T 0348 42 79 11 I www.zuwehofpoort.nl