ENERGIEPRESTATIE-EISEN VOOR SCHOOLGEBOUWEN VLAANDEREN Energiebesluit van 19/11/2010 1. PRINCIPE Naast een aantal minimale eisen voor thermische isolatie en ventilatie wordt voor nieuwbouw en zware renovaties in Vlaanderen een maximaal peil van primair energieverbruik (E-peil) opgelegd. Volgens het besluit van de Vlaamse Regering van 19 november 2010 mag het E-peil van een nieuwbouw of zware renovatie niet hoger zijn dan E70 (vanaf 1/1/2012) of dan E60 (vanaf 1/1/2014). 1. Subsidievoorwaarde binnen onderwijs (1.1.2008-31.12.2011) Het Decreet van 7 december 2007 betreffende energieprestaties in scholen heeft de energieprestatie-eisen voor nieuwbouw vooropgesteld als subsidie- of financieringsvoorwaarde (AGIOn/GO!) en verstrengd. Sinds 1 januari 2008 dienen alle nieuwbouw of verbouwingswerken waarvoor een maximaal peil van primair energieverbruik geldt (onderwijsinstellingen, centra voor leerlingenbegeleiding, internaten), een E-peil te hebben dat niet hoger is dan E70. 2. Algemene verplichting (vanaf 1.1.2012) De verstrengde eis E70 is nu vanaf 1 januari 2012 met het BVR van 19/11/2010 uitgebreid naar alle schoolgebouwen en internaten binnen het onderwijsdomein. De E70/E60 geldt voortaan ook voor schoolgebouwen waarvoor geen subsidies bij AGIOn worden aangevraagd, zoals bijvoorbeeld bij gebouwen die het schoolbestuur zelf volledig financiert of het hoger onderwijs. Ook de maximale U- en minimale R-waarden en het K-peil zijn verstrengd. Vanaf 1 januari 2014 worden de EPB- eisen nog verstrengd, voor alle scholen, internaten, kantoren en woongebouwen wordt dan een E60 geëist. E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 1
2. VOOR WELK SOORT BOUWWERKEN GELDT E70/E60? De regelgeving hieromtrent is opgenomen in het besluit van 19 november 2010 houdende algemene bepalingen over het energiebeleid : artikel 9.1.1 tot artikel 9.1.30. De EPB-eisen zijn enkel van toepassing voor werken waarvoor een stedenbouwkundige vergunning werd aangevraagd of een melding gedaan vanaf 1 januari 2006 én die betrekking hebben op gebouwen die verwarmd of gekoeld worden voor mensen die er wonen, werken, sporten, De specifieke eisen zijn afhankelijk van de bestemming van het gebouw of gebouwdeel (internaten/kantoor en school), van de aard van de werken (nieuwbouw/verbouwingen) en de datum van de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning. Indien er bij een bouwproject meerdere bestemmingen en aarden van werken worden uitgevoerd, moet het dossier gesplitst worden, om de eisen per onderdeel te bepalen. NIEUWBOUW-HERBOUW -De E70/E60 eis geldt voor nieuwbouw en herbouw-nieuwbouw na een volledige afbraak. Er gelden hiervoor ook maximale U-waarden of minimale R-waarden voor alle scheidingsconstructies, een maximaal K-peil (K40) en minimale ventilatie-eisen. -Bij een afbraak met een gedeelte herbouw of bij een uitbreiding met een beschermd volume groter dan 800 m³ geldt voor het nieuwe gedeelte de E70/E60 eis. Er gelden voor het nieuwe deel ook maximale U-waarden of minimale R-waarden voor alle scheidingsconstructies, een maximaal K-peil (K40) en minimale ventilatie-eisen. -Bij een afbraak met een gedeelte herbouw of bij een uitbreiding met een beschermd volume kleiner dan of gelijk aan 800 m³ geldt voor het nieuwe gedeelte de E70/E60 eis niet. Maar er gelden voor het nieuwe gedeelte wel maximale U- en minimale R-waarden en ventilatie-eisen. VERBOUWINGEN -Kleiner of gelijk aan 800m3 Voor verbouwingen gelden een aantal eisen voor thermische isolatie (maximale U-waarden of minimale R-waarden) voor de verbouwde en nieuwe delen en minimale ventilatie-eisen (minimale toevoeropeningen bij vervanging van de ramen). Deze eisen gelden voor functiewijzigingen met een beschermd volume kleiner dan of gelijk aan 800 m³. -Groter dan 800m3 Voor functiewijzingen met een beschermd volume groter dan 800 m³ geldt de E70/E60 eis niet. Hier worden strengere eisen gesteld aan de thermische isolatie en ventilatie: maximaal K65 en maximale U-waarden of minimale R-waarden en minimale ventilatievoorzieningen. E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 2
-Groter dan 3.000m3 Bij een ingrijpende verbouwing (ontmanteling) voor een volume groter dan 3.000 m³ waarbij de dragende structuur behouden blijft maar zowel de technische installaties (HVAC) als minstens 75% van de gevels worden vervangen geldt de E70/E60 eis wel, alsook maximale U- waarden of minimale R-waarden voor alle scheidingsconstructies, een maximaal K-peil en minimale ventilatie-eisen. 3. VOOR WELKE GEBOUWEN IS DE E70/E60 NIET VAN TOEPASSING? VOLGENS AARD VAN DE WERKEN De E70/E60 geldt niet voor : -bouwwerken minder dan 3.000 m³ en waarvoor er geen architect nodig is; -het vervangen van ramen (zonder vergunning), plaatsen van een verwarminginstallatie, ; -technische werken, terreinaanlegwerken; -tijdelijke bouwvergunningen van maximaal 2 jaar; -alleenstaande gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte van minder dan 50 m². VOLGENS BESTEMMING De E70/E60 geldt niet voor : -gebouwen met andere specifieke bestemmingen zoals sporthallen, labo s, mediazalen, bibliotheek, restaurant, -industriële gebouwen: gebouwen bestemd voor de productie, de bewerking of de opslag of verwerking van goederen (industrie) zoals werkateliers schrijnwerk, werkhallen bouw, mechanica of hout, atelier bakkerij, slagerij, 4. VOOR WELKE GEBOUWEN KUNNEN VRIJSTELLINGEN OF AFWIJKINGEN OP DE E70/E60 BEKOMEN WORDEN? Er kunnen vrijstellingen of afwijkingen toegestaan worden voor : -gebouwen erkend als beschermd monument of als onderdeel van een beschermd landschap, stadsgezicht of gebouwen opgenomen op de inventaris van het bouwkundig erfgoed. -gebouwen gebruikt voor erediensten; -industriële gebouwen waarin industriële productieprocessen plaatsvinden die zelf warmte produceren (vb. ateliers, werkhallen, ); -bestaande gebouwen of onderdelen van gebouwen waarvoor het behalen van de EPB eisen technisch, functioneel of economisch niet haalbaar zijn. Een vrijstelling en afwijking op de EPB-eisen dient in de meeste gevallen te worden aangevraagd bij het Vlaams Energieagentschap binnen de 3 maanden na indienen van de stedenbouwkundige vergunningsaanvraag. E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 3
6. ENERGIE UIT HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN Het Besluit van de Vlaamse Regering van 19 november 2010 (artikel 9.1.11, 9.1.12/2, 9.1.12/3) verplicht om voor nieuwe schoolgebouwen te voorzien in hiernieuwbare energie. Schoolgebouwen met een stedebouwvergunning na 1.1.2014 moeten 10kWh per jaar en per m2 vloeroppervlakte halen uit hiernieuwbare energiebronnen. Die hiernieuwbare energiebronnen zijn : -thermische zonne-energie, -fotovoltaïsche zonne-energie, -biomassa, -warmtepompen, -stadsverwarming, -participatie in een project voor de productie van energie uit hiernieuwbare energiebronnnen. Als niet voldaan wordt aan die verplichting wordt het E-peil verstrengd met 10 procent. 7. VERDERE INFO -Geldende regelgeving : Decreet van 7 december 2007 betreffende energieprestaties in scholen. Decreet van 8 mei 2009 houdende algemene bepalingen over het energiebeleid (Energiedecreet). Besluit van de Vlaamse Regering van 19 november 2010 houdende algemene bepalingen over het energiebeleid (Energiebesluit). Via : www.ond.vlaanderen.be/energie/regelgeving http://www.energiesparen.be/epb/energieprestatieregelgeving http://www.energiesparen.be/epb/prof/home -Bevoegde administraties : www.agion.be www.gemeenschapsonderwijs.be E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 4
ENERGIEPRESTATIE-EISEN VOOR SCHOOLGEBOUWEN Brussels Hoofdstedelijk Gewest Ordonnantie van 7/6/2007 Besluit van 21/12/2007 De regelgeving inzake EPB-eisen voor schoolgebouwen is voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest terug te vinden in een ordonnantie en een besluit van 2007. Van belang zijn ook de verschillende bijlagen bij het besluit. 1.7 JUNI 2007. Ordonnantie houdende de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen. Definities -Nieuw gebouw : nieuw gebouwd of heropgebouwd gebouw; Elke nieuw gebouwde uitbreiding van een bestaand gebouw met een oppervlakte van meer dan 250 m2 of met minstens één woning, wordt gelijkgesteld met een nieuw gebouw; Elke gedeeltelijke heropbouw van een bestaand gebouw met een oppervlakte van meer dan 250 m2 of met minstens één woning wordt eveneens gelijkgesteld met een nieuw gebouw. -Oppervlakte van een gebouw : de totale oppervlakte van de overdekte vloeren met een vrije hoogte van minstens 2,20 m in alle ruimten, met uitzondering van de ondergrondse ruimten die bestemd zijn voor parkeerplaatsen, kelders, technische installaties en voor opslagdoeleinden. De afmetingen van de vloeren worden gemeten aan de buitenvlakken van de gevelmuren, waarbij de vloeren geacht worden aan één stuk door te lopen, zonder rekening te houden met de onderbreking door de binnenmuren en -wanden, kokers, trappenhuizen en liftschachten. -Zware renovatie : voor een gebouw van meer dan 1 000 m2 oppervlakte, a) Werkzaamheden waarvoor een stedenbouwkundige vergunning nodig is, wanneer meer dan 25 % van de thermische verliesoppervlakte van het gebouw gewijzigd wordt, behalve wanneer deze wijzigingen enkel het visuele aspect aan de buitenkant betreffen, of; b) Wijziging of vervanging van de technische installaties van het gebouw wanneer het totale vermogen van de betrokken installaties (na vervanging of wijziging) meer dan 500 kw bedraagt, en wanneer voor een betrokken installatie een milieuvergunning of een aangifte in de zin van ordonnantie van 5 juni 1997 betreffende de milieuvergunningen nodig is. -Eenvoudige renovatie : werkzaamheden onderworpen aan een stedenbouwkundige vergunning die niet onder de definitie van de zware renovatie vallen, maar die de energieprestatie van het gebouw beïnvloeden, namelijk bepaalde bestemmingswijzigingen en alle werken die E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 5
betrekking hebben op de thermische verliesoppervlakte van het gebouw. -EPB-Eisen : alle voorwaarden waaraan een gebouw en/of een technische installatie moet voldoen op het vlak van energieprestatie, thermische isolatie, binnenklimaat, en ventilatie. -Klimaatregelingssysteem : een combinatie van alle noodzakelijke componenten om een vorm van luchtbehandeling te verzekeren in een gebouw, waardoor de temperatuur wordt gecontroleerd of kan worden verlaagd, eventueel in combinatie met een regeling van de verluchting, de vochtigheid en/of de zuiverheid van de lucht; -Verwarmingssysteem : combinatie van de noodzakelijke componenten om de lucht van een gebouw en/of het sanitaire warme water te verwarmen, met inbegrip van de warmtegenerator(en), de verdeel-, opslag- en emissiecircuits en de regelsystemen. -Ketel : de combinatie van ketel en brander, bedoeld om de door verbranding vrijgekomen warmte af te geven aan een vloeistof. -Technische installatie : a) ventilatiesystemen; b) warmtekrachtkoppelingssystemen (WKK); c) klimaatregelingssystemen; d) verwarmingssystemen; e) warmtepompsystemen; f) gedecentraliseerde energievoorzieningssystemen die gebruik maken van hernieuwbare energiebronnen; g) stads- of collectieve verwarmings- of koelsystemen; h) verlichtingssystemen; i) vaste systemen voor het vervoeren van personen of lasten van de ene verdieping naar de andere in het gebouw. Toepassingsgebied De ordonnantie is van toepassing op alle gebouwen, met uitzondering van : 1 gebouwen met een oppervlakte van minder dan 50 m2, behalve indien het gebouw een woonfunctie heeft; 2 tijdelijke constructies bedoeld voor een gebruiksduur van twee jaar of minder; 3 gebouwen die worden gebruikt voor erediensten; 4 industriële sites, werkplaatsen of niet-residentiële landbouwgebouwen die geen verwarmings- of klimaatregelingssytemen bezitten of lage energiebehoeften hebben. 2. 21 DECEMBER 2007. - Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot vaststelling van de eisen op het vlak van de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen Bijlage I tot en met VIII : Belgische Staatsblad 5/2/2008, vanaf pagina 6088. Definities -Uitbreiding : Nieuw opgericht gebouw dat : - grenst aan een reeds bestaand gebouw en dat; - ten minste een toegang heeft boven de begane grond waarlangs men zich van het reeds bestaande gebouw kan verplaatsen naar het nieuwe gebouw. -Gedeeltelijke heropbouw : werken, die betrekking hebben op ofwel de afbraak en de herbouw van ten minste 75 % van de warmteverliesoppervlakte van het gebouw, ofwel de reno- E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 6
vatie van ten minste 75 % van de verliesoppervlakte van het gebouw, met inbegrip van de vervanging van alle technische installaties. -eenheid van energieprestatie, hierna EPB-eenheid genoemd : een verzameling van aangrenzende lokalen van hetzelfde gebouw die : -aan de definitie van een bestemming beantwoordt en, - die apart verhuurd of verkocht zou kunnen worden, met uitzondering van de bestemming Gemeenschappelijk deel. -Aard van de uitgevoerde werkzaamheden : nieuw gebouw, zware of eenvoudige renovatie. -Bestemming : een van de volgende bestemmingen : Wooneenheid, Gemeenschappelijk residentieel, Kantoren en diensten, Onderwijs, Gezondheidszorg, Cultuur en ontspanning, Restaurants en cafés, Handelszaken, Sport, Andere bestemming, Gemeenschappelijk deel, Aangrenzende onverwarmde ruimte (AOR). Deze bestemmingen zijn gedefinieerd in de bijlage I. HOOFDSTUK II. - EPB-eisen voor nieuwe gebouwen. Deel I. - E-peil en oververhitting. Het E-peil is het peil van primair energieverbruik. Het E-peil van nieuwe gebouwen wordt bepaald aan de hand van de volgende factoren voor de omzetting in primaire energie (fp) : 1 fossiele brandstoffen : f/p = 1; 2 elektriciteit : f/p = 2,5; 3 door warmtekrachtkoppeling zelf opgewekte elektriciteit : fp = 2.5; 4 biomassa : fp = 0.32. Voor de EPB-eenheden Kantoren en diensten, en voor de EPB-eenheden Onderwijs, wordt het E-peil berekend in overeenstemming met in het besluit bepaalde constante factoren en met de bepalingen van Bijlage III. (Bepalingsmethode peil primair energiegebruik van kantoren en schoolgebouwen) Het E-peil van een EPB-eenheid Kantoren en diensten en dat van een EPB-eenheid Onderwijs mag niet hoger zijn dan E75. (tot 31/12/2014) Vanaf 1 januari 2015 hebben de EPB-eenheden Kantoren en diensten en de EPB-eenheden Onderwijs : - een totaal primair energieverbruik kleiner dan (90-2.5*C) kwu per m2 en per jaar, C zijnde gedefinieerd als de compactheid, d.w.z. de verhouding tussen het beschermd volume en de warmteverliesoppervlakte. - Een luchtdichtheid onder 50 Pa kleiner dan 0.6 per uur. - Een netto energiebehoefte voor verwarming kleiner dan 15 kwu per m2 en per jaar - Een netto energiebehoefte voor koeling kleiner dan 15 kwu per m2 en per jaar. - Een temperatuur van oververhitting die elk jaar slechts gedurende 5 % van de gebruiksperiode boven 25 C mag uitstijgen. Deel II. - Thermische isolatie. De constructieonderdelen van de EPB-eenheden voldoen aan de maximale warmtedoorgangscoëfficiënt of aan de minimale warmteweerstand zoals vastgelegd in bijlage IV. (Maximaal toelaatbare U-warden of minimaal te realiseren R-waarde) De invloed van de koudebruggen op het specifiek warmteverlies door transmissie wordt bepaald overeenkomstig de bepalingen van Bijlage V. (Behandeling van koudebruggen) E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 7
Het K-peil is het globale warmte-isolatiepeil. Voor de berekening van het K-peil van de EPB-eenheden Kantoren en diensten of de EPBeenheden Onderwijs is het in aanmerking genomen beschermd volume datgene dat wordt gevormd door de aangrenzende EPB-eenheden Kantoren en diensten, de EPB-eenheden Onderwijs en de gemeenschappelijke delen. Het K-peil dat wordt berekend op dit beschermd volume mag niet hoger zijn dan K45. Deel III. - Ventilatie. De EPB-eenheden Gemeenschappelijk residentieel, Kantoren en diensten, Onderwijs, gezondheidszorg, Cultuur en ontspanning, Restaurants en cafés, Handelszaken, of Sport zijn uitgerust met ventilatievoorzieningen zoals beschreven in bijlage VII. (Ventilatievoorzieningen voor niet-residentiële gebouwen : eisen en prestaties van het ventilatiesysteem) Deel IV. - Eisen met betrekking tot de technische installaties. De technische installaties voor nieuwbouw zijn onderworpen aan de eisen die worden bedoeld in het eerste hoofdstuk van Bijlage VIII. (Bepalingen inzake het vermogen van ketelbranders, thermische isolatie van leidingen, het verspreiden van water, lucht en koude, bediening en meting van de verwarmingsinstallatie, ventilatie) HOOFDSTUK III. - EPB-eisen voor zware renovaties. Deel I. - Thermische isolatie. De delen van de warmteverliesoppervlakte die gewijzigd worden in het kader van een zware renovatie, zijn gebonden aan de eisen die voorzien zijn onder Hoofdstuk II, Deel II. Deel II. - Ventilatie. In het geval van een toevoeging, verwijdering of vervanging van de ramen van een EPBeenheid Gemeenschappelijk residentieel, Kantoren en diensten, Onderwijs, Gezondheidszorg, Cultuur en ontspanning, Restaurants en cafés, Handelszaken, Sport, worden voorzieningen voor luchtaanvoer en -afvoer geïnstalleerd die voldoen aan de bepalingen van Bijlage VII. (Ventilatievoorzieningen voor niet-residentiële gebouwen : eisen en prestaties van het ventilatiesysteem) Elk nieuw opgericht lokaal is uitgerust met voorzieningen voor luchtaanvoer of -afvoer afhankelijk van de aard van het lokaal en volgens de bepalingen van bijlage VII. (Ventilatievoorzieningen voor niet-residentiële gebouwen : eisen en prestaties van het ventilatiesysteem) Deel III. - Eisen van de technische installaties. De technische installaties voor zware renovaties zijn onderworpen aan de eisen die worden bedoeld onder hoofdstuk 2 van Bijlage VIII. (Bepalingen inzake het vermogen van ketelbranders, thermische isolatie van leidingen, het verspreiden van water, lucht en koude, bediening en meting van de verwarmingsinstallatie,ventilatie) HOOFDSTUK IV. - EPB-eisen voor eenvoudige renovaties. De EPB-eisen die voorzien zijn in hoofdstuk III, Delen I en II van zijn van toepassing op eenvoudige renovaties. E70/E60 Peil voor schoolgebouwen Pagina 8