Notitie Bezuiniging Leerlingenvervoer Aanleiding Opdracht van de gemeenteraad om in het kader van de 'b-lijst' te besparen op de kosten van het leerlingenvervoer door het verhogen van de kilometergrens van 2 naar 6 kilometer en het verhogen van de eigen bijdrage van ouders, terwijl pijnlijke gevolgen zoveel mogelijk vermeden moeten worden. (perspectievennota 2011). De vergoeding leerlingenvervoer is een zgn. "open einde regeling". Dat wil zeggen dat de hoogte van de kosten direct verband houdt met het aantal leerlingen dat gebruik maakt van de voorziening. Beperking van de kosten is slechts mogelijk door de criteria van gebruik aan te passen. Besluitvorming hierover moet plaatsvinden voor het volgende schooljaar (2013 2014), omdat ouders tijdig moeten worden ingelicht. Vorig jaar is het in verband met andere prioriteiten niet mogelijk geweest tijdig met uitgewerkte voorstellen te komen. Wat vooraf ging In 2009 is de verordening leerlingenvervoer, gebaseerd op het VNG model, vastgesteld en in werking getreden. Daarbij is voor de Speciaal Onderwijs scholen Entrea (PI en RBB) en voor de Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs-school Cambier van Nooten een afstandscriterium van 2 km vastgesteld. Voor de Sonnewijzer Tiel (VSO cluster 4) is een afstandscriterium van 6 kilometer vastgesteld. De leerlingen van deze school gaan in principe op de fiets naar school. Cluster 1 en 2 VSO-scholen zijn er niet in Tiel. Op 9 september 2010 heeft het college, na een vraag aan de afdeling Onderwijs en Welzijn om te bezuinigen op het leerlingenvervoer, andermaal besloten om het afstandscriterium in de gemeentelijke verordening leerlingenvervoer niet aan te passen. Het argument hiervoor was dat aanpassing van het criterium geen besparing van 90.000,- zou opleveren. Dit heeft enerzijds te maken met de inhoud van de verordening; - Verwacht kan worden dat ouders de mogelijkheid hebben een beroep te doen op een artikel in de verordening waarin staat dat altijd aanspraak op vergoeding bestaat als er sprake is van een handicap, ongeacht het afstandscriterium (art. 20) - Verwacht kan worden dat ouders (meer) gebruik zullen gaan maken van de hardheidsclausule in de verordening (art. 29) Anderzijds lokt een beleidswijziging gedrag uit van burgers dat mogelijk onwenselijk en uiteindelijk ook kostenverhogend kan zijn, - bijvoorbeeld dat ouders op basis van geloofsovertuiging een school buiten Tiel gaan kiezen. In het collegebesluit is verder aangegeven dat in regioverband gekeken moet worden naar kostenreducties. Daarom hebben vijf regio-gemeenten een gezamenlijke aanbestedingsprocedure gedaan om het leerlingenvervoer in de regio te organiseren. In regiooverleg wordt ook het vervoer van alle leerlingen in de regio georganiseerd, zodat optimaal gebruik van vervoer en routes wordt gemaakt. Het gaat om Buren, Geldermalsen, Neerijnen, Neder- Betuwe en Tiel. Huidige situatie. In het schooljaar 2011 2012 bezoeken 140 leerlingen uit Tiel ( afstand < 6 kilometer) het speciaal onderwijs. Deze 140 leerlingen zijn de kwetsbaarste leerlingen in Tiel. De Cambier van Nootenschool (cluster 3, zeer moeilijk lerende kinderen met een IQ tot 60) wordt bezocht door 87 leerlingen, de Entrea PI / RBB (cluster 4, zeer moeilijk opvoedbare kinderen) wordt bezocht door 53 leerlingen binnen de afstandsgrens. Van deze in totaal 140 leerlingen maken er 60 (43%) gebruik van leerlingenvervoer, 45 Cambier van Nootenschool (61%), 15 Entrea PI en RBB ( 28%). Het leerlingenvervoer voor deze 60 leerlingen kost 92.000,-.
In het schooljaar 2012 2013 zitten 38 leerlingen van de Cambier van Nootenschool en 13 leerlingen van Entrea PI en Roelant Berk en Beukschool in het leerlingenvervoer. De kosten van deze 51 leerlingen bedragen op jaarbasis 75.000,-. Relatief maken leerlingen van cluster 3 onderwijs (Cambier van Nootenschool) meer gebruik van leerlingenvervoer dan leerlingen van cluster 4 onderwijs (RBB/PI). Dit verschil kan voor een deel wellicht verklaard worden uit de mate van zelfredzaamheid van leerlingen. Wat niet gemakkelijk is te verklaren waarom een groot deel van de leerlingen géén gebruik maakt van leerlingenvervoer. Kennelijk bestaat bij een grote groep de mogelijkheid het vervoer zelf te organiseren. Overigens moet daarbij bedacht worden dat sinds enige jaren wordt gewerkt met centrale opstapplaatsen. De kinderen moeten naar een opstapplaats gebracht worden (een "bushalte"). Ouders maken dan een afweging tussen de afstand huis opstapplaats en huis school. Het heeft voordelen kinderen rechtstreeks naar school te brengen i.p.v. naar een opstapplaats, waar op het vervoer moet worden gewacht. Het systeem van opstapplaatsen heeft het gebruik van het vervoer dan ook teruggedrongen. leerlingen vervoer relatief bedrag 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 Cambier 87 45 38 52% 69.000 PI/RBB 53 15 13 28% 23.000 Totaal 140 60 51 43% 92.000 75.000 Realisatie van bezuiniging 92000,- Verhogen afstandsgrens Een deel van de bezuiniging van 92.000,00 kan gerealiseerd worden door de afstandsgrens te verhogen van 2 naar 6 kilometer. Dit betekent in feite dat binnen Tiel geen enkel kind in aanmerking komt voor het leerlingenvervoer naar een Tielse school. Uitzondering hierop is een (substantiële) groep leerlingen die valt onder artikel 20 verordening leerlingenvervoer (dit artikel regelt dat kinderen die vanwege een handicap niet (zelfstandig) kunnen reizen, met het openbaar vervoer, in aanmerking komen voor leerlingenvervoer.) Voor hen geldt het afstandscriterium niet. Gezien bestaande wet- en regelgeving is het onmogelijk om een zodanige invulling aan artikel 20 van de verordening te geven dat er geen of veel minder gebruik van dit artikel gebruik gemaakt kan worden. (zie ook bijlage 1 Toelichting wetgeving VNG) Gemeenten hebben namelijk de plicht op grond van art. 4 van de wet op het primair onderwijs, vervoer te regelen voor gehandicapte kinderen. Het afstandscriterium geldt niet voor deze kinderen. Blijft over een discussie of het kind wel of niet zo gehandicapt is, dat het niet zelfstandig van openbaar vervoer gebruik kan maken. Er zal dan een individuele deskundige beoordeling moeten plaatsvinden. Het resultaat zal zijn dat het merendeel van de kinderen inderdaad aangewezen is op een vervoersvoorziening, zodat er geen besparing plaatsvindt. Er ontstaat wel een extra kostenpost "beoordeling" die niet voor vervoer kan worden ingezet. Dit nog afgezien van de onwenselijke situatie dat het kind een extra "keuring" moet ondergaan, terwijl de situatie vaak evident is. Het is niet helemaal duidelijk hoeveel van de 50 tot 60 leerlingen van de Cambier en van PI / RBB in dit criterium vallen. Wel is duidelijk dat het een substantiële groep betreft. Het is immers juist de reden dat deze kinderen dit onderwijs bezoeken.
De leerlingen van de Cambier hebben begeleiding nodig om op school te komen. Vaak gaat het om kinderen met begripsniveau lager dan 8 jaar. Veel van deze verstandelijke gehandicapte kinderen kunnen de afstand van woning naar school niet met de fiets overbruggen ook niet onder begeleiding. De ouders van de Cambier zijn niet altijd in staat hun kinderen naar school te brengen. Soms ontbreekt een auto, de fiets is in deze gevallen lang niet altijd een alternatief. De leerlingen van PI en RBB en hun ouders hebben in mindere mate dezelfde problemen als gesteld bij de Cambier. Hardheidsclausule Om aan de bezuiniging te voldoen zal ook geen (groot) beroep op de hardheidsclausule mogen worden gedaan (art 29). Gemiddeld wordt eenmaal per jaar gebruik gemaakt van de hardheidsclausule. In de jaren 2007 tot 2012 waren er 5 verschillende leerlingen die gebruik maakten van de hardheidsclausule. Een van deze leerlingen maakte hier 3 jaar gebruik van, twee leerlingen 2 jaar, en twee leerlingen 1 jaar. In het schooljaar 2010-2011 waren er vier leerlingen die tegelijk gebruik maakten van de hardheidsclausule. Als de regelgeving wordt aangetrokken mag verwacht worden dat er meer beroep op de hardheidsclausule wordt gedaan. Maximale ouderbijdrage leerlingenvervoer De mogelijkheden voor het heffen van een hogere eigen bijdrage worden volledig benut. Het gaat om een bedrag van ongeveer 5000,00 per jaar. De huidige wet- en regelgeving biedt hiervoor niet meer mogelijkheden. Conclusie Het uitgangspunt om de bezuiniging te realiseren door de afstandsgrens te verhogen van 2 naar 6 kilometer, waarbij pijnlijke gevolgen zoveel mogelijk beperkt moeten worden is niet te verwezenlijken. Zoals gesteld gaat het om de meest kwetsbare groep leerlingen in Tiel die aangewezen is op enige vorm van begeleiding om naar school te komen. Alternatief voorstel reistijdcriterium Het reistijdcriterium in artikel 13 van de verordening leerlingenvervoer bepaalt dat vergoeding op basis van de kosten van aangepast vervoer wordt verstrekt indien de leerling met gebruikmaking van openbaar vervoer naar school of terug, meer dan anderhalf uur onderweg is en de reistijd met aangepast vervoer tot 50% of minder van de reistijd per openbaar vervoer kan worden teruggebracht. Bij strikte toepassing van dit criterium zou de vergoeding voor vervoer naar in elk geval de Rehobothschool in Geldermalsen opnieuw beoordeeld moeten worden. De enkele reistijd met openbaar vervoer van de leerlingen van de Rehobothschool in Geldermalsen bedraagt minder dan anderhalf uur. In het huidige schooljaar gaat het om 11 leerlingen die gebruik maken van de vervoersvoorziening. Procedure: Omdat in de maand mei jaarlijks de aanvraagprocedure voor het nieuwe schooljaar van start gaat, dienen wij de ouders zo spoedig mogelijk schriftelijk te informeren. In de brief worden de ouders erop gewezen, dat de regelgeving m.i.v. het schooljaar 2013/2014 strikter gaat worden toegepast. Deze ouders kunnen dan niet langer gebruik maken van het aangepaste leerlingenvervoer, maar moeten het vervoer van hun kinderen (met openbaar vervoer of eigen vervoer) zelf regelen. De kosten van het openbaar vervoer of van het eigen vervoer** kunnen natuurlijk wel worden gedeclareerd. Desgewenst kan er een overgangsperiode worden gehanteerd tot januari 2014. Ouders hebben dan nog een half jaar de tijd om e.e.a. in hun gezin te regelen. **Aan de ouders van leerlingen naar een basisschool, die gebruik maken van leerlingenvervoer, wordt een drempelbedrag (in 2012/2013 groot 484,50 per leerling) in rekening gebracht.
Berekening Kosten en baten op jaarbasis Rehobothschool in Geldermalsen. In het schooljaar 2012/2013 zijn er 11 leerlingen opgenomen in het vervoerplan. De kosten van aangepast vervoer op jaarbasis: 24.000,-- De geraamde kosten van openbaar vervoer: 12.000,-- --------------- De bezuiniging: 12.000,-- De inkomsten drempelbedrag in 2012/2013 4.000 Nb Met het (moeten) toekennnen van aangepast vervoer aan één kind, dat bijv. door zijn handicap is aangewezen op taxivervoer, kan het financiële voordeel van de gemeente voor een substantieel deel teniet worden gedaan. Ontwikkelingen Er is een aantal ontwikkelingen dat de mogelijkheid biedt om het leerlingenvervoer in de nabije toekomst anders te organiseren. Dit brengt mogelijkheden tot besparing met zich mee. Overigens is er de laatste jaren al een (substantiële) daling van vervoerskosten te zien. 1. Daling deelname aan leerlingenvervoer In 2010 was er een piek in de hoogte van de vervoerskosten. Daarna nemen de kosten af. Er is een afnemend leerlingenaantal. In 2010 ging het om 215 leerlingen, in de jaren daarvoor schommelde het aantal rond de 200. Na 2010 neemt het aantal weer af, in het huidige schooljaar is er sprake van 170 leerlingen. Dit maakt dat ook de kosten voor leerlingenvervoer zodanig afnemen dat we minder uitgeven dan is begroot. Uit onderstaand staatje blijkt dat op basis van het afnemende leerlingenantal de begrotingsdoelstelling van 90.000,- al is gehaald. De prognose voor de toekomst is ook gunstig; op basis van de facturen van het huidige schooljaar mag verwacht worden dat de uitgaven voor 2013 ongeveer 700.000,- zullen bedragen. Voorbehoud daarbij is dat het aantal leerlingen opgenomen in het leerlingenvervoer met ingang van het nieuwe schooljaar in augustus 2013 niet dramatisch zullen stijgen. Het karakter van de "open einde regeling" werkt in daarbij in het voordeel van de gemeente. overzicht kosten leerlingenvervoer jaarrekening kosten Beheersbegroting 2013 2002 494.770 2003 542.494 2004 599.581 2005 652.816 2006 678.164 2007 699.000 2008 751.000 2009 801.687 2010 861.428 2011 848.874 2012 771.663 894.688 2013 700.000 (prognose) 871.934 2014 816.735 De groei van het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs hangt samen met het beleid "Weer samen naar school". Dit beleid is erop gericht om kinderen met gedragsproblemen en of leerproblemen zoveel mogelijk op reguliere basisscholen te houden. In het kader van dit beleid is een betere diagnostische kennis van gedragsproblemen ontwikkeld. Deze verbeterde kennis heeft ook geleid tot een toename van leerlingen in het speciaal onderwijs. (in 2003 2004 54.000 leerlingen, in 2010 2011 69.000. bron CPB). Deze stijging is een verklaring van de toename van de kosten leerlingenvervoer in Tiel in de jaren 2002 2010. ( naast de bevolkingsgroei van Tiel en de jaarlijkse prijsindex) Het maakt ook duidelijk dat landelijke regelgeving van grote invloed is. In verband hiermee is het van belang dat in augustus 2014 de regeling "Passend Onderwijs" worden ingevoerd. Zie ook punt 3.
2. Ingezet beleid: De afstemming in de regio, waarbij de schaal en het gebruik van economischer routes van invloed zijn, werpt vruchten af. 3. Passend Onderwijs Ontwikkeling passend onderwijs, die erop gericht is om leerlingen zoveel mogelijk op het regulier onderwijs te plaatsen. In verband met deze ontwikkeling zal de VNG een nieuwe verordening leerlingenvervoer ontwerpen. De gemeente zal op basis hiervan een nieuwe verordening vaststellen. Deze verordening kan dan in overeenstemming worden gebracht met de ontwikkeling passend onderwijs en andere van invloed zijnde factoren. 4. Ontwikkelen WMO beleid, kanteling, zelfredzaamheid. De huidige verordening is gebaseerd op het verkrijgen van rechten op basis van belemmeringen en beperkingen. Een nieuwe verordening zal veel meer moeten gaan inspelen op wat ouders van kinderen zelf kunnen doen om hun kind naar school te krijgen. De werkwijze zoals deze bij de WMO huishoudelijke hulp al wordt toegepast zou ook bij aanvragen leerlingenvervoer kunnen worden toegepast. Wellicht is het mogelijk een netwerk van 'vervoerouders' op te zetten. Verwacht mag worden dat de nieuwe VNG modelverordening deze principes zal hanteren. Besluit 1. Voorstellen af te zien van bezuinigingsopdracht van 92.000 door vergroten afstandscriterium. Bestaande wet en regelgeving maken dat dit criterium niet bruikbaar is om de bezuinigingsopdracht te halen. De kostenbesparing is sinds 2010 op zich al gehaald door het dalende leerlingenaantal. 2. In verband met de invoering 'Passend Onderwijs', in augustus 2014 zal een nieuwe verordening leerlingenvervoer vastgesteld moeten worden. Dan is het moment om in de verordening op te nemen dat meer eigen inzet van ouders en of netwerk wordt verwacht. Dit in overeenstemming met de WMO kantelingsgedachte. 3. Strikte toepassing verordening op basis van het reistijdcriterium met ingang van het schooljaar 2013 2014. Andries Faber bijlagen 1. toelichting VNG 2. art. 4 Wet op het primair onderwijs
Bijlage 1. Toelichting wetgeving VNG Wettelijke basis De wettelijke basis van het leerlingenvervoer is gelegen in de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet op het voortgezet onderwijs. Het leerlingenvervoer heeft betrekking op leerlingen van basisscholen, van speciale scholen voor basisonderwijs en op leerlingen van scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Het laatstgenoemde type onderwijs betreft kinderen die overwegend zijn aangewezen op een orthopedagogische en orthodidactische benadering. Het gaat hierbij om dove kinderen, slechthorende kinderen, kinderen met ernstige spraakmoeilijkheden, visueel gehandicapte kinderen, lichamelijk gehandicapte kinderen, kinderen opgenomen in ziekenhuizen, langdurig zieke kinderen, zeer moeilijk lerende kinderen, zeer moeilijk opvoedbare kinderen, kinderen in scholen verbonden aan pedologische instituten en meervoudig gehandicapte kinderen. Leerlingen van het regulier voortgezet onderwijs die gehandicapt zijn komen eveneens in aanmerking voor bekostiging van het vervoer. Voorwaarden Vergoeding vindt plaats op basis van de kosten van het vervoer naar de dichtstbijzijnde toegankelijke school van de soort waarop een leerling is aangewezen (op grond van zijn lichamelijke of geestelijke toestand) én van de verlangde godsdienstige richting of levensbeschouwing (een zogeheten bijzondere school), dan wel de openbare school. Onderwijskundige methoden worden niet als richting aangemerkt. Gemeenten kunnen een afstandsgrens vaststellen van maximaal 6 km. Wanneer de afstand tot de school korter is kunnen ouders geen aanspraak maken op bekostiging van het vervoer. Deze afstandsgrens geldt niet wanneer de leerling gehandicapt is.
Bijlage 2. Artikel 4 Wet op het primair onderwijs Hoofdstuk I. Basisonderwijs Titel I. Algemene bepalingen Artikel 4. Kosten van leerlingenvervoer 1. Ten behoeve van het schoolbezoek verstrekken burgemeester en wethouders aan ouders van in de gemeente verblijvende leerlingen op aanvraag bekostiging van de door burgemeester en wethouders noodzakelijk te achten vervoerskosten. De gemeenteraad stelt daartoe een nadere regeling vast, met inachtneming van het bepaalde in de volgende leden. 2. De regeling maakt geen onderscheid tussen openbaar en bijzonder onderwijs. 3. De regeling eerbiedigt de op godsdienst of levensbeschouwing van de ouders berustende keuze van een school. 4. De regeling voorziet erin dat het vervoer kan plaatsvinden op een wijze die voor de leerling passend is. 5. De regeling bepaalt dat de kosten worden vergoed van vervoer over de afstand tussen de woning van de leerling en a. de dichtstbijzijnde voor de leerling toegankelijke basisschool of, indien een leerling op het onderwijs van een speciale school voor basisonderwijs is aangewezen, de dichtstbijzijnde voor de leerling toegankelijke speciale school voor basisonderwijs, b. een andere basisschool of speciale school voor basisonderwijs, indien het vervoer naar die school voor de gemeente minder kosten met zich mee zou brengen dan het vervoer naar de basisschool onderscheidenlijk speciale school voor basisonderwijs, bedoeld onder a, en de ouders met het vervoer naar die andere school instemmen, c. de dichtstbijzijnde voor de leerling toegankelijke speciale school voor basisonderwijs in het samenwerkingsverband van de basisschool waarvan de leerling afkomstig is, indien de ouders met het vervoer naar die speciale school voor basisonderwijs instemmen, of d. een andere speciale school voor basisonderwijs in het onder c bedoelde samenwerkingsverband, indien het vervoer naar die school voor de gemeente minder kosten met zich zou brengen dan het vervoer naar de speciale school voor basisonderwijs, bedoeld onder c, en de ouders met het vervoer naar die andere school instemmen. 6. Bij de toepassing van het vijfde lid worden de afstanden gemeten langs de kortste voor de leerling voldoende
begaanbare en veilige weg en wordt de keuze van de ouders, bedoeld in het derde lid, in acht genomen. 7. De regeling kan ten aanzien van ouders wier inkomen tezamen meer bedraagt dan 17 700 bepalen dat slechts bekostiging wordt verstrekt voor zover de kosten van vervoer de kosten van het openbaar vervoer over de door de gemeenteraad op grond van het achtste lid vastgestelde afstand te boven gaan, welke afstand ten hoogste 6 kilometer bedraagt. Bij de berekening van het inkomen wordt uitgegaan van het inkomen in het tweede kalenderjaar voorafgaand aan het kalenderjaar waarin het schooljaar waarvoor bekostiging wordt gevraagd, begint. De kosten van het openbaar vervoer, bedoeld in de eerste volzin, betreffen de kosten van openbaar vervoer die op grond van de zone-indeling in de regeling die is gebaseerd op artikel 27, eerste lid, van de Wet personenvervoer, voor de afstand redelijkerwijs zouden worden gemaakt, ongeacht de aanwezigheid van openbaar vervoer of het daadwerkelijk gebruik ervan. Ingeval toepassing wordt gegeven aan het tiende lid voorziet de regeling in een overeenkomstig de derde volzin berekende financiële bijdrage van de ouders. Het bedrag, bedoeld in de eerste volzin, wordt met ingang van 1 januari 1999 jaarlijks aangepast aan de wijziging die het indexcijfer van de regelingslonen van volwassen werknemers heeft ondergaan ten opzichte van het voorafgaande jaar, en afgerond op een veelvoud van 450. Het aangepaste bedrag treedt in de plaats van het in de eerste volzin bedoelde bedrag. 8. De regeling kan bepalen dat geen aanspraak op bekostiging bestaat op grond van de afstand tussen de voor de leerling toegankelijke school en de woning van de leerling, gemeten langs de kortste, voor de leerling voldoende begaanbare en veilige weg. 9. De regeling kan bepalen dat voor een leerling die ouder is dan een bepaalde leeftijd, de aanspraak op bekostiging wordt beperkt tot de kosten van openbaar vervoer, dan wel, indien zulks in redelijkheid kan worden verlangd, een goedkopere wijze van vervoer. In dat geval dient de regeling erin te voorzien, dat uitvoering wordt gegeven aan het bepaalde in het vierde lid voor die leerlingen voor wie openbaar vervoer ontbreekt en de in de vorige volzin bedoelde goedkopere wijze van vervoer in redelijkheid niet kan worden verlangd. 10. De regeling kan bepalen dat de gemeente, in plaats van bekostiging in geld te geven, het vervoer verzorgt of doet verzorgen. 11. De regeling kan voor leerlingen voor wie de afstand bedoeld in het vijfde lid, meer bedraagt dan 20 kilometer, bepalen dat de hoogte van de bekostiging afhankelijk is van de financiële draagkracht van de ouders, of dat het vervoer dat de gemeente verzorgt of doet verzorgen geschiedt tegen een van de financiële draagkracht van de ouders afhankelijke bijdrage tot ten hoogste het bedrag van de kosten van het vervoer van de desbetreffende leerling. In dat geval bevat de regeling tevens voorschriften omtrent de bepaling van de financiële draagkracht van de ouders. De eerste volzin is niet van toepassing voor een leerling van een speciale school voor basisonderwijs voor wie geldt dat de afstand tot de dichtstbijzijnde openbare of bijzondere speciale school voor basisonderwijs meer dan 20 kilometer bedraagt. 12. De regeling kan bepalen dat burgemeester en wethouders in bijzondere gevallen de bevoegdheid hebben ten gunste van de ouders van de inhoud van de regeling af te wijken. 13. Het zevende tot en met negende lid en het elfde lid zijn niet van toepassing op leerlingen die wegens hun lichamelijke, verstandelijke of zintuiglijke handicap op ander vervoer dan openbaar vervoer zijn aangewezen, dan wel vanwege een zodanige handicap niet zelfstandig van openbaar vervoer gebruik kunnen maken.