Verloskunde Patiënteninformatie Zwangerschapsafbreking: wat u moet weten U ontvangt deze informatie, omdat u heeft besloten uw zwangerschap af te breken. Het verlies van uw baby in de zwangerschap is een ingrijpende gebeurtenis. U heeft een moeilijke beslissing genomen. In overleg met uw gynaecoloog nemen wij u binnenkort op in ons ziekenhuis. In deze informatie kunt u meer lezen over uw opname in ons ziekenhuis. U kunt contact opnemen met uw gynaecoloog als u nog vragen heeft. Wat kunt u verwachten rondom uw opname? Kennismaking In het gesprek met uw gynaecoloog over de zwangerschapsafbreking kunt u een afspraak maken over de opname in ons ziekenhuis. Uw wensen en ideeën over de opname kunt u in dit gesprek kenbaar maken. Als u dit wilt, kunt u de afdeling zien voordat u bent opgenomen. Ook kunt u aangeven of u behoefte heeft aan een afspraak met een maatschappelijk werker of een geestelijk verzorger. Met hem of haar kunt u uw levensbeschouwelijke vragen bespreken en eventueel besluiten tot een afscheidsritueel, doopzegen of gebed. Voorbehandeling Uw gynaecoloog geeft u één tablet mifepristone (merknaam: Mifegyne) om twee dagen voor de opname in te nemen met wat water. Dit middel verhoogt de gevoeligheid van de baarmoeder voor misoprostol (merknaam: Cytotec), het medicijn dat wij u tijdens uw opname in het ziekenhuis geven om de bevalling op te wekken. Opname Uw opname vindt plaats op een aparte (verlos)kamer. U krijgt een kamer waar uw partner ook kan blijven slapen. Voor u gelden er geen bezoektijden. Wij letten er wel op dat er niet te veel bezoek tegelijkertijd bij u langskomt. Tijdens uw opname krijgt u één verpleegkundige toegewezen, die u samen met de afdelingsarts zal begeleiden. De behandeling tijdens uw opname Na de kennismaking met de verpleegkundige en de afdelingsarts, brengt de arts vier tabletten Cytotec van 200 mcg de vagina in. Hierna krijgt u elke drie uur twee tabletten Cytotec van 200 mcg in de vagina ingebracht totdat u bent bevallen (of tot een maximum van totaal vijf giften). Als u dit wilt, kunt u de tabletten zelf inbrengen. U kunt rondlopen totdat uw vliezen breken. Daarna is het beter om op uw kamer te blijven in verband met infectiegevaar. Cytotec zorgt voor krampen van de baarmoeder. Deze krampen zijn niet goed vergelijkbaar met weeën, maar voelen meer aan als een continue zware steen in de buik. Pagina 1/6
Als u dit wenst, krijgt u een injectie of een ruggenprik tegen de pijn. Bij pijn onderzoeken wij u ook inwendig, omdat de baby al in de vagina geboren kan zijn. De combinatiebehandeling van Myfegyne en Cytotec zorgt ervoor dat de baby meestal al voor de geboorte overleden is. Soms kan het kind nog levenstekenen vertonen, zoals een hartactie en ademhaling. Deze levenstekenen zijn echter van korte duur. We begrijpen dat dit erg moeilijk voor u kan zijn. De bevalling vindt in de meeste gevallen binnen 24 uur na toediening van de eerste tabletten Cytotec plaats. Dit is echter een gemiddelde. Het kan dus voorkomen dat het langer duurt. In het opnamegesprek leggen wij u uit hoe het dan verder gaat. De bevalling De bevalling verloopt meestal zeer snel en onverwachts. De verpleegkundige en afdelingsarts begeleiden u tijdens de bevalling. Bij de bevalling wordt de placenta (moederkoek) meestal tegelijk met de baby geboren. Het kan ook zijn dat de moederkoek niet spontaan komt of niet compleet geboren wordt. In dit geval brengen wij u naar de operatiekamer om de achtergebleven placenta(rest) onder narcose te verwijderen. Hierna komt u weer terug op uw eigen kamer. Als u niet te veel bloed heeft verloren, kunt u snel met ontslag. Voor het ontslag zal de afdelingsarts en/of verpleegkundige nog uitgebreid met u spreken. U krijgt een polikliniekafspraak voor een nagesprek met uw gynaecoloog. Zo nodig krijgt u recepten mee. De medicijnen De fabrikant van Cytotec heeft dit middel niet officieel laten registreren voor het beëindigen van de zwangerschap. Cytotec is op de markt gebracht als medicijn tegen maagklachten en is hiervoor geregistreerd. Dit betekent niet dat we dit medicijn niet kunnen gebruiken als middel voor zwangerschapsafbreking. Uit ruim wetenschappelijk onderzoek is namelijk afdoende komen vast te staan dat Cytotec, in combinatie met Mifegyne, zeer effectief is voor zwangerschapsafbreking. Mifegyne gaat soms gepaard met lichte tot matige buikkramp, misselijkheid en braken. In zeldzame gevallen geeft Mifegyne een huiduitslag. Cytotec gaat soms gepaard met misselijkheid, diarree, hoofdpijn, buikkrampen en vaginaal bloedverlies. In zeer uitzonderlijke gevallen leidt de behandeling met Cytotec tot een scheur in de baarmoeder (uterusruptuur). Als deze zeldzame complicatie optreedt, is meestal een operatie nodig om de scheur te herstellen. Na de bevalling U kunt uw kind rustig bekijken en vasthouden. Veel ouders aarzelen of ze hun kind willen zien, maar achteraf hebben zij hier zelden spijt van. Fantasieën over de afwijkingen die uw baby heeft zijn meestal angstaanjagender dan de werkelijkheid. Wij maken ook foto s van de baby. U bent zelf vrij om te beslissen of u het digitale fotokaartje wilt hebben of niet. U kunt ook foto s maken met uw eigen toestel. Daarna wordt uw baby gewogen en kunnen wij een voet- en/of handafdrukje maken. Een kind dat jonger dan 24 weken is, hoeft u niet aan te geven of bij te schrijven in het trouwboekje. Op verzoek mag dat natuurlijk wel. U kunt uw kind ook een naam geven. Pagina 2/6
Obductie Meestal bespreekt uw gynaecoloog of de klinisch geneticus (erfelijkheidsdeskundige) met u de mogelijkheid van obductie (lijkschouwing). Obductie kan nadere informatie geven over de aan- of afwezigheid van afwijkingen van de inwendige organen van uw kind. Deze informatie kan van belang zijn voor het inschatten van het herhalingsrisico bij een eventuele volgende zwangerschap. Wij verrichten alleen obductie als u daarvoor toestemming geeft. Tijdens de obductie verwijdert de patholoog enige stukjes weefsel uit verschillende organen. Mocht het nodig zijn om een of meerdere organen in zijn geheel te verwijderen, dan zal dat alleen gebeuren als u daar expliciet toestemming voor geeft. U kunt uw kindje pas na de obductie meenemen. Na de obductie neemt een afdelingsverpleegkundige contact met u op. Als u de begrafenis of crematie wilt laten verzorgen door een begrafenisondernemer, dan moet u daar zelf contact mee opnemen. Is de zwangerschap afgebroken vanwege een chromosoomafwijking bij uw kind, dan kunnen wij u vragen of wij een huidbiopt (ook wel bevestigingsbiopt genoemd) mogen afnemen om nogmaals de chromosomen te bepalen. Ook dit doen wij alleen als u daarvoor toestemming geeft. Crematie of begrafenis? U kunt uw verlies waarschijnlijk beter verwerken als u afscheid genomen heeft op een manier zoals u denkt dat het goed is. Zo zijn er verschillende manieren om een begrafenis/crematie te verzorgen of te laten verzorgen: U laat de crematie verzorgen door Reinier de Graaf. U laat de uitvaart verzorgen door een begrafenisondernemer. U verzorgt de uitvaart zelf. U begraaft de baby zelf. Als u ervoor kiest de crematie door het ziekenhuis te laten verzorgen, zal de crematie plaatsvinden in crematorium Iepenhof in Delft. De as wordt zal verstrooid. U kunt een dierbaar aandenken meegeven wanneer u op de afdeling afscheid neemt van uw kind. U kunt niet bij de crematie aanwezig zijn. Ook kunnen wij niet vooraf aangeven wanneer de crematie plaatsvindt. Wel kunt u, als u dit wenst, achteraf een verklaring van uitstrooien thuisgestuurd krijgen. Aan deze vorm van cremeren zijn geen kosten verbonden. Alleen bij specifieke wensen (als u bijvoorbeeld een deel van de as wilt krijgen) zijn er soms kosten. Pagina 3/6
Aan de begrafenisondernemer kunt u het volgende doorgeven: Dat het een kind betreft jonger dan 24 weken. En dat er geen overlijdenspapieren worden ingevuld, maar dat er wel een verklaring van bevalling wordt verstrekt. Dat het kind in het mortuarium ligt van Reinier de Graaf. Dat het mortuarium alleen tijdens kantooruren is geopend. De kosten die hieraan verbonden zijn verschillen per begrafenisondernemer. U kunt zelf ook contact opnemen met een begraafplaats of crematorium bij u in de buurt. De kosten hiervan zijn aanzienlijk lager. U moet zelf voor het transport van uw kind naar de begraafplaats of het crematorium zorgen. Als u de baby zelf wilt begraven, kunt u met de gemeente contact opnemen over de plaatselijke verordeningen die gelden voor de gemeente waar u woont. Ontzwangeren Afhankelijk van de zwangerschapsduur kan de melkproductie in uw borsten op gang komen. Dit zal vooral het geval zijn als u achttien weken of verder in de zwangerschap bent. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u desgewenst het medicijn Dostinex mee, dat stuwing tegengaat. Zelf kunt u een strakke bh dragen en eventueel koude kompressen op uw borsten leggen. Enig vloeien na de bevalling kan nog dagen tot weken aanhouden. Het bloedverlies moet na enkele dagen minder zijn dan een normale menstruatie. Als er langdurig (langer dan drie weken) of plotseling hevig bloedverlies optreedt, neemt u dan contact op met de polikliniek gynaecologie en vraag naar de spoedarts. Dit adviseren wij ook bij onaangenaam ruikende afscheiding en/of verhoogde temperatuur. Weer thuis Thuiskomen is moeilijk. De volgende maanden zult u veel verdriet, pijn en leegte beleven bij de gedachten aan uw kind en alles wat er is gebeurd. De meest brandende vraag die u vanwege het verlies van uw kind bezig kan houden is: waarom? Een deel van deze waaromvragen zou beantwoord kunnen worden met de obductie. Op de vraag waarom nou juist uw kind dit overkwam, zal bijna nooit een antwoord komen. Wie een kind heeft verloren en behoefte heeft om te praten met andere ouders die hun kind verloren hebben, kan veel steun hebben aan lotgenotencontact. Ouders die zelf een kind verloren hebben, begrijpen beter dan wie dan ook wat u doormaakt. Voor contacten met andere ouders, informatie en advies kunt u terecht bij het FIOM. Ook bij de landelijke zelfhulporganisatie Ouders van het overleden kind kunt u steun krijgen door middel van individuele contacten of in groepsverband. Als de verwerking moeilijk blijft, ondanks alle steun en hulp uit uw omgeving, kan het goed zijn professionele hulp te zoeken, bijvoorbeeld via uw huisarts of maatschappelijk werk. Pagina 4/6
Contact met ons ziekenhuis Reinier de Graaf: (015) 260 30 60. Diaconessenhuis Voorburg: (070) 340 11 00. Polikliniek prenatale diagnostiek Voorburg: (070) 340 11 96; bij geen gehoor: (070) 340 11 97. Kijk voor meer informatie op onze website www.reinierdegraaf.nl/patienten/specialismen-enafdelingen/prenatale-diagnostiek. Adressenlijst Klinische genetica Rotterdam Westzeedijk 112 3016 AK Rotterdam (010) 463 69 15 Vereniging ouders van het overleden kind Postbus 418 1400 AK Bussum (0900) 202 27 23 www.vook.nl FIOM Hulpverlening Den Haag Hengelolaan 175 2545 JE Den Haag (070) 329 54 01 www.fiom.nl Landelijk steunpunt rouwbegeleiding Kaap Hoorndreef 38 3563 AV Utrecht (030) 276 15 15 www.verliesverwerken.nl Hulpadvieslijn: (030) 276 15 00 (telefonisch spreekuur woensdag van 09.00 tot 12.00 uur) Stichting Achter de regenboog (verliesverwerking met kinderen) Couwenhoven 61 3703 HK Zeist (030) 236 82 82 of (0900) 233 41 41 Pagina 5/6
www.achterderegenboog.nl Allochtone vrouwen telefoon (070) 362 26 29 e-mail alloe@teletrust.nl www.teletrust.nl Om verder te lezen... Stille baby s, Christine Geerinck-Vercammen. Amsterdam: Archipel, de Arbeiderspers (april) 2000. ISBN 90 2952 186 4. Rouwverwerking bij doodgeboorte en zwangerschapsafbreking. Met lege handen, M.Cuisinier en H.Jansen, 2e dr. Houten: Unieboek, 1997. ISBN 90 2696 699 7. Vrouwen over het verlies van hun baby in de zwangerschap of rond de bevalling. Met een goed gevoel, C. Geerinck-Vercammen. Leiden: proefschrift Rijksuniversiteit, 1998. Het rouwproces bij doodgeboorte, reductie in meerlingzwangerschap en zwangerschapsafbreking na prenatale diagnostiek. Te bestellen via: (0182)396 569. Geen wiegje, geen luiers, K. van den Bogaard. Amsterdam: VU-Uitgeverij, 1994. ISBN 90 5383 337 4. Bijdragen van ouders en hulpverleners over zwangerschapsafbreking na prenatale diagnostiek Met dank aan dr. H.I.J. Wildschut, afdeling V&V, Erasmus MC Rotterdam Versie: augustus 2015 Pagina 6/6