Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 HERDENKING 2013
2
Voorwoord Geachte Vrienden van het Nationaal Indië-monument 1945-1962. Als ik dit voorwoord schrijf is het nieuwe jaar nog maar net van start gegaan. Ik wil u en de uwen dan ook een gezond en gelukkig 2014 toewensen en u van harte bedanken voor de steun die het Monument ook dit jaar weer van u mag ontvangen. U zult begrijpen dat uw steun de activiteiten van het Nationaal Indië-monument mogelijk maken en wij zullen er dan ook alles aan doen om met de ons toevertrouwde middelen, beheerd door de Stichting Vrienden van het Monument, de toekomstvisie van het Monument te ondersteunen. Ik wil deze toekomstvisie toch nog eens onder uw aandacht brengen: De Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 blijft in de toekomst bestaan en strekt zich tot doel de herdenking van de gevallenen van het Voormalig Nederlands Indië en Nederlands Nieuw Guinea op gepaste, waardige manier te blijven herdenken en het monument in stand te houden. Hieruit rijst onmiddellijk de vraag hoe kunnen wij de herdenking in de toekomst blijven voortzetten en zo de gevallen Nederlandse militairen op gepaste en waardige manier blijven herdenken en voorkomen dat het monument, na het wegvallen van de Indië en Nieuw- Guinea Veteranen, in verval zal raken. Het bestuur heeft in 2009, na ampel beraad, het volgende aan deze toekomstvisie toegevoegd: Op termijn organiseert de Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 een gezamenlijke, jaarlijkse landelijke herdenking bij beide monumenten voor alle militaire gevallenen vanaf 1945.
Door het uitbreiden van de doelgroep, kunnen wij de jaarlijkse herdenking blijven garanderen. Een nadere uitwerking van deze doelstelling heeft u, wellicht enigszins geruisloos, al kunnen waarnemen. De samenstelling van de genodigden is verandert, het bestuur heeft bewust contact gezocht met instellingen die onze toekomstvisie kunnen ondersteunen, de banden met onze partners; gemeente, provincie en het ministerie van Defensie zijn aangehaald, de taak van de vrijwilligers van het VOMI zijn deels overgenomen door veteranen van de Bond van Wapenbroeders, de regimenten leveren hun bijdrage en het afgelopen jaar is er aandacht geweest voor de gevallenen in Korea. Ook denken wij met grote dankbaarheid terug naar het bezoek van Zijne Majesteit Koning Willem Alexander aan onze jaarlijkse herdenking. Al deze initiatieven dienen slechts een doel, het op gepaste en waardige manier blijven herdenken van onze gevallenen. Ook de komende jaren kunt van het bestuur de nodige initiatieven verwachten. Deze initiatieven zullen focussen op de verbondenheid tussen Veteranen. Deze Verbondenheid is van alle tijden en maakt ons uniek. Als veteraan van een jongere generatie vind ik het een eer om dit werk te mogen doen. Ik voel mij gesterkt door uw steun, advies en onverzettelijkheid. Ik hoop u op de vriendendag in Bronbeek of tijdens onze jaarlijkse herdenking persoonlijk welkom te mogen heten. mr. P.G.M. Limpens Voorzitter Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 4
5
Toespraak uitgesproken door de voorzitter van de stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962, de heer Pascal Limpens Veteranen, nabestaanden, dames en heren het is mij een voorrecht u allen vandaag welkom te mogen heten bij de 26 e herdenking bij het Nationaal Indië Monument hier in Roermond. Vandaag herdenken wij de gevallenen in het voormalig Nederlands Indië en Nederlands Nieuw-Guinea in de periode 1945-1962. Met gepaste trots heet ik welkom de vertegenwoordiging van Zijne Majesteit de Koning, Generaal- majoor Morsink, de Ridders Militaire Willemsorde, de heer van den Hoek, de heer Houben en de Kapitein Kroon. Een aantal maanden geleden bereikte ons het treurige bericht dat de Ridder Militaire Willemsorde, Kapitein der Mariniers Hakkenberg ons is ontvallen. Zijn afwezigheid bij onze jaarlijkse herdenking doet ons beseffen hoe intens dierbaar zijn aanwezigheid voor ons allen is geweest. Wij wensen zijn nabestaanden veel sterkte met het verwerken van dit verlies. Namens de Staten Generaal, de Voorzitter van de Tweede Kamer Mevrouw Van Miltenburg, de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, Zijne excellentie Teeven, de gevolmachtigde Minister van Aruba Zijne Excellentie Abath, de gevolmachtigde Minister van Curaçao Hare Excellentie Wiels, de gevolmachtigde Minister van Sint Maarten Zijne Excellentie Voges, namens de Strijdkrachten de Commandant der Strijdkrachten Zijne Excellentie Generaal Middendorp, de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht en tevens Inspecteur der Veteranen, Zijne Excellentie Luitenant- Generaal der Mariniers van Ede, de Gouverneur van de provincie Limburg, de heer Bovens en de Burgemeester van Roermond de heer Cammaert. 6
Daarnaast heet ik welkom de dragers militaire dapperheidsonderscheidingen, de vertegenwoordigers van de kerkelijke autoriteiten, de diverse Krijgsmachtonderdelen, de vertegenwoordigers van Nationale, Provinciale, en Gemeentelijke Overheden en de vele vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties. Ik ben mijn welkomstwoord begonnen met de woorden gepaste trots, omdat onze geëerde gasten aantonen hoeveel waardering er bestaat voor de offers die zijn gebracht in de voormalige overzeese rijksdelen. In de Defensiekrant van 08 augustus jongsleden las ik de woorden ik voel mij erkend, hoewel ik de woorden reeds vaak van onze Indië en Nieuw Guinea Veteranen heb gehoord, werden deze woorden uitgesproken door de Korea- veteraan Hans Visser, ter gelegenheid van de 60 jarige wapenstilstand. Ik haal deze uitspraak aan omdat juist het afgelopen jaar, met de aanwezigheid van Zijne Majesteit de Koning, het belang van erkenning veelvuldig is uitgesproken. Deze erkenning van de gebrachte offers voorziet in een universele behoefte van nabestaanden en veteranen.
Het was ook de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, hier in ons midden, die in zijn toespraak ter ere van de 25 e herdenking aangaf, dat mede dankzij de veteranen uit Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea, Defensie nu een volwaardig veteranenbeleid, goede nazorg, een draaginsigne gewonden, een inspecteur der veteranen en vanaf dit jaar zelfs een veteranenwet heeft. Woorden van erkenning omgezet in daden. Met deze strijd voor erkenning, waardering en respect voor militairen die onder moeilijke omstandigheden hun taken hebben vervuld en offers hebben gebracht, is de publieke erkenning enorm toegenomen. Hiermee hebben de veteranen uit Nederlands-Indië en Nieuw- Guinea een brug geslagen tussen alle veteranen, ook de actief dienende krijgsmacht breed. Hiermee spreek ik, als veteraan van een jongere generatie, de verbondenheid en saamhorigheid uit die ik ervaar tussen veteranen van alle generaties. Vandaag herdenken wij de meer dan 6200 militaire gevallenen, tijdens de operaties in het voormalig Nederlands Indië en Nederlands Nieuw-Guinea. Hun namen vindt u hier ingekerfd in de zuilen van het Nationaal Indië-monument. Dit bijzondere monument en het monument voor vredesoperaties dient bovenal de nagedachtenis in ere te houden van hen die niet zijn teruggekeerd, en als teken van erkenning voor de offers die door hen zijn gebracht. Laten wij vandaag hun verhalen vertellen en hun namen noemen. Ik wens u allen een waardige herdenking. Dank u wel.
9
Openingsgebed uitgesproken door mevrouw Liduina van den Broek, aalmoezenier veteranen regio Zuid-Nederland Als aalmoezenier van de veteranen in Zuid-Nederland was ik vorige vrijdag aanwezig op een plechtige en tegelijk intieme herdenking van 35 in het voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea gesneuvelde Zeeuws-Vlaamse militairen. Gen. Maj. b.d. Leen Noordzij was een van de sprekers. Hij liet ons delen in zijn geschokte verbazing, telkens wanneer mensen hem vroegen of al dat herdenken van al die al zo lang geleden gesneuvelde militairen nu maar niet eens over moest zijn. Deze opvatting past in een tijd, waarin verandering en vernieuwing als de enige juiste levenswijze geldt. Het verleden wordt dan vooral als ballast beschouwd, die we zo snel mogelijk overboord moeten gooien om nóg sneller vooruit te kunnen gaan. Deze gedachte ligt ook in de lijn van wat een van de andere sprekers in Terneuzen, dhr. F. Mulder, burgemeester van Hulst, met spijt concludeerde, namelijk dat we uit het verleden, met al zijn oorlogen, niets leren. Hier was ik dan weer geschokt over. Maar gelukkig, het feit dat we hier nu weer in zo grote getale bijeengekomen zijn voor deze nationale herdenking, toont aan dat we met velen wél waarde hechten aan de kunst en de plicht van het herdenken. Nu moet ik er eerlijkheidshalve wel bijzeggen, dat ik, sinds ik als geestelijk verzorger vaak in gesprek raak met veteranen die deelgenomen hebben aan de strijd in voormalig Nederlands- Indië en elders, veel nauwer betrokken ben geraakt bij wat dit aan inzet en offers van zovelen heeft betekend, dan voorheen. Ik kan zelfs zeggen dat ik, die dochter ben van een Indië-veteraan, mijn vader nu beter heb leren kennen, hoewel hij reeds een aantal jaren is overleden. Dit dank ik aan de vele herdenkingen en de ontmoetingen met veteranen en hun partners en familieleden, die mij hun vreugde en hun leed uit die periode en daarna, toevertrouwen. 10
Echter, niet alle manier van herdenken zijn even vruchtbaar. Je kunt ook in het verleden blijven hangen, waardoor elke opening naar de toekomst wordt afgesloten en het heden tot een ondraaglijke last wordt. Wanneer ik zoëven herdenken een kunst en een plicht heb genoemd, bedoel ik al die keren waarin we erin slagen uit het verleden oud én nieuw tevoorschijn te halen. Dit is een beeld uit de Bijbel, waarin Jezus ons aanspoort precies zóveel uit het verleden mee te nemen, dat onze toekomst levensvatbaar is en het heden een vreugde om in te leven. Want waarom zouden we herdenken, waarom de doden eren, als we er niet ook vruchten voor het heden uit kunnen trekken? En wat zouden al die doden, al die gesneuvelden in de vele oorlogen en vredesmissies, nu nog voor ons betekenen, als we hen niet dankbaar zouden zijn en erkennen, dat een stukje van hen nu in ons aanwezig is? Niet alleen hun genen, maar meer nog hun dromen en hun daden verbinden ons met hen. Waar zij moesten stoppen, zijn wij verder kunnen gaan. Laten wij hen eren door ons leven en samenleven, en een voorbeeld nemen aan die grote kracht van militairen, namelijk om steeds de band van trouw aan elkaar en aan de samenleving te blijven behouden, tot over de dood heen. Laten wij vandaag ook bidden: God onze Vader, U hebt ons allen geschapen als broeders en zusters van elkaar. Eén lange keten van generaties vanuit het verre verleden, tot in een nog onbekende toekomst. Maar laat dit altijd Uw toekomst zijn, die wíj nu nog beleven als een verre belofte van altijddurende vrede en vreugde. Wij vragen U, dat van al de doden die wij vandaag gedenken, niemand zijn leven vergeefs op het slagveld of elders heeeft moeten achterlaten. Neem hen op in uw vrede. Vergeef wat zij verkeerd deden en help ook ons elkaar steeds opnieuw te vergeven. Want alleen dan is er echt samenleven mogelijk. Dit vragen wij U, die alles steeds nieuw maakt door uw Geest, amen. 11
12
13
Toespraak uitgesproken door de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, de heer Fred Teeven Dames en heren, Het is mij een bijzondere eer om de minister van Defensie hier te mogen vervangen en u namens de regering te mogen toespreken. U weet, ik ben van ná de oorlog. Voor de meesten van mijn generatiegenoten - en ook voor de generatie daarna - is eigenlijk altijd duidelijk wat daarmee bedoeld wordt: de Tweede Wereldoorlog. Voor u is dat minder vanzelfsprekend. Voor u, voor uw familie, voor de nabestaanden van de meer dan zesduizend mannen die we met het Nationaal Indië-monument gedenken, heeft het woord oorlog ook een andere betekenis. Voor u is oorlog ook de strijd nà 1945, nà de bevrijding, nà de vrede in Europa. Voor u is oorlog ook de strijd ergens anders op de wereld: oorlog in de Oost. In vele opzichten maakte dat onderscheid een groot verschil. Voor het grote publiek was het duidelijk: in de Tweede Wereldoorlog vocht Nederland tegen het kwaad, tegen de bezetter, tegen een vijand, die we - samen met onze bondgenoten - wisten te verslaan. Maar in de koloniale oorlog stond Nederland er alleen voor, werden wij gezien als de bezetters en waren wij de verliezers. Dat verschil werkte door in de bejegening van betrokkenen. Zo veel lof en eer als onze militairen en onze verzetsmensen na de bevrijding hier ten deel vielen, zo weinig aanzien en waardering kregen in de na-oorlogse jaren de Indië- en Nieuw Guinea-gangers bij terugkomst hier. Het vaderland betoonde zich afstandelijk, kil, gevoelloos. Vele teruggekeerden vonden geen gehoor voor hun verhalen, laat staan respect voor hun daden. 14
Er is - gelukkig - veel veranderd. De aandacht en het respect voor de veteranen en voor de nabestaanden van gesneuvelden in Nederlands Indië en Nieuw Guinea is aanzienlijk gegroeid. Niet in de laatste plaats dankzij de inspanningen van de mensen die er zelf bij betrokkenen waren. Ze vroegen om erkenning van publiek en politiek voor hun inzet in een ver, vreemd land; een inzet ter uitvoering van een democratisch genomen besluit dat hier genomen is, laten we dat vooral niet vergeten. Die erkenning is er gekomen. Met het Nationaal Indië Monument, met de zuilenrij, eren we de 6229 militairen voor wie leven en toekomst ginds eindigden. Ieder jaar weer herdenken we hen plechtig, officieel en ceremonieel.. Dit jaar voor de 26ste maal. Die erkenning en dat respect betuigen we tegenwoordig àlle militairen die uitgezonden werden in de periode 1945-1962. Mede dankzij uw inspanningen krijgen nu alle mensen die deel hebben genomen aan missies in het buitenland de aandacht die ze verdienen. Ik heb het uit uw eigen kring - afgelopen donderdag nog - mogen vernemen: u voelt zich erkend. Dat geldt evenzeer voor degenen die in Korea gevochten hebben en de jongste lichtingen veteranen, de mannen en vrouwen die nadien op andere plaatsen gediend hebben, waaronder Bosnië, Irak, Afghanistan. De behoefte aan erkenning blijkt universeel. Er is vandaag de dag alom waardering en respect voor de offers die u gebracht heeft. Van de kant van het publiek en van overheidszijde. U hebt me laten weten dat u het zeer op prijs stelt dat het ministerie van Defensie erin slaagt een volwaardig veteranenbeleid te voeren, niet alleen in woorden maar ook met daden. Er is nu goede nazorg, er is een draaginsigne, er is een inspecteur der veteranen en sinds kort een veteranenwet. Allemaal bewijzen dat die erkenning in Nederland nu breed gedragen wordt. 15
Met name de aanwezigheid van onze Koning Willem Alexander vorig jaar bij deze herdenking, hebben velen van u ervaren als een zeer bijzondere blijk van waardering. Dames en heren, Er is te lang te weinig aandacht voor u geweest, te weinig medeleven en mededogen. U voelde zich vaak niet begrepen en gefrustreerd door het gebrek aan werkelijke interesse van de buitenwereld. En door het gebrek aan kennis. Soms op het lachwekkende af. Zo hoorde ik afgelopen donderdag dat destijds een Kamerlid pleitte voor het verstrekken van vrij vervoer per trein op Nieuw Guinea in plaats van - duur - transport door de lucht. Terwijl daar helemaal geen spoorrails waren. 16
Die kennis is er nu gelukkig wel. En ook de belangstelling. U wordt gehoord, er wordt naar u geluisterd. Er is weer ruimte om te vertellen wat u daar ervaren hebt, over de contacten daar, over vriendschappen, huwelijken. Over de bezoeken die velen van u daar - soms meerdere malen - weer gebracht hebben. Er is aandacht van de overheid, en van het publiek, zoals ook blijkt uit de massale belangstelling bij Veteranendag. Waarbij het me opvalt dat de interesse van jongeren - zoals ook hier blijkt - steeds groter is geworden. Dat stemt hoopvol. Want per slot van rekening is dat het doel van het monument, van deze bijeenkomst, en van alle volgende herdenkingen: dat we de gedachten levend houden aan de mensen die offers gebracht hebben in de strijd. Een van de gesprekspartners afgelopen donderdag citeerde uit een gedicht van Guido Gezelle - Oorloge - de eerste vier regels: t is oorloge, oorloge is t daar mensen zijn, en dieren t gevecht zit in al dat leeft, geboortevast, in t been Mogen de verhalen van de strijders opnieuw verteld worden en gehoord worden: met respect, met waardering, met dankbaarheid. 17
18
19
20
21
Declamatie geschreven en voorgedragen door schrijver/ dichter, de heer Hans van Bergen In weerwil van zoveel triest berouwde namen, die als mijlpalen geslagen staan in de donkere aarde van van dit park van veteranen eindigt een oorlog niet. In tegenspraak met zoveel behuilde jaartallen die verschillende lagen bevochten tijd afbakenen als afgesloten en gedateerde oorlogsnachten eindigt een oorlog niet. Hij verplaatst zich enkel door de tijd. Oorlog verschijnt en duikt weer onder, steekt zijn slijmerige bloedbeluste drakenkop altijd weer uit andere, in tweedracht gespleten gronden op. Tempo doeloe, de tijd van vroeger is de oorlog vreemd. Geweld leest geen kalenders, tijd is illusie voor vrede en wapenstrijd. 22
Daarom marcheren in dit park van veteranen en nooit vergeten namen, herinnering en actualiteit voor eeuwig schouder aan schouder. Daarom zijn grootvader, vader en zoon hier voor altijd wapenbroeders van elkaar. Voor wie dáár was zal Indonesië, Korea, Nieuw Guinea net zo min als Libanon, Bosnië en Afghanistan nooit of te nimmer tempo doeloe zijn nooit verleden tijd, maar elke ochtend weer opnieuw vandaag. Het veteranenloon van de strijd voor de wankele utopie van eeuwige vrede is het loon van de angst. Is de wrange onverbiddelijkheid van de spiegel van waaruit de nooit achtergelaten angst jou elke nieuwe ochtend weer opnieuw genadeloos in de ogen kijkt. Tempo doeloe, de tijd van vroeger, Is iedere dag het heden voor èlke veteraan Je werd gestuurd op missie om vrede te bewaken om vrede te bewaren om vrede te gaan brengen, maar toen je terugkeerde naar huis raakte je je eigen innerlijke vrede voor altijd kwijt. 23
Het pad dat ligt tussen het oude en nieuwe monument in dit park van vrede, -het pad tussen Indiëganger en jonge veteraanis niet het pad tussen verschillende tijdperken, niet het pad tussen verschillende oorlogen, is niet het pad dat afstand aangeeft tussen verschillende generaties maar is de weg die verbindt. Java en Irak, Nieuw Guinea, Korea en Afghanistan liggen in dit park van vrede slechts de reikwijdte van één blik en amper honderd passen van elkaar. In de handreiking tussen beide monumenten ligt het behoud van de vredeboodschap van dit park voor de toekomst, besloten. Alleen een meedogenloze vriendschap tussen monument en monument, tussen twee generaties veteranen -een begripvolle, niets ontziende vriendschapwaarin elk ingehouden persoonlijk verhaal, wrang, bitter, pijnlijk of getorst als een zware last, vrijelijk kan worden gedeeld, draagt in zich de kiem van vrede. Draagt in zich de vredeboodschap die levend blijft als zij wordt doorgegeven onder het vaandel van gelijkheid. van veteraan op veteraan van generatie op generatie 24
Dan zal de boodschap van de hoop van tempo doeloe, het vuur van de hoop uit de tijd van vroeger, voor altijd de vredesvlam blijven van de hoop het heden. 25
26
27
28
29
Dit boekje bevat de toespraken die op zaterdag 7 september 2013 werden uitgesproken tijdens de Dodenherdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in het Nationaal Herdenkingspark Roermond. De foto s in dit boekje werden welwillend ter beschikking gesteld door: PhotoCord en Hans Ursem U kunt het werk van de stichting steunen door donateur te worden van de stichting Vrienden van het monument, voor Euro 15,00 per jaar. Voor aanmelding of meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat van de stichting: Postbus 1302, 6040 KH ROERMOND, telefoon: (06) 55 32 83 06. Uitgebreide informatie kunt u vinden op de officiële website van het Nationaal Indië-monument 1945-1962: www.nim-roermond.nl of op Facebook: www.facebook.com/nimroermond 2014 Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Stichting Vrienden van het monument. 30
Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Postbus 1302 6040 KH ROERMOND Telefoon: (06) 55 32 83 06 E: secretariaat@nim-roermond.nl W: www.nim-roermond.nl F: www.facebook.com/nimroermond