1 De Bijbel Open 2013 8 (23-02) Zoals u wellicht weet vieren veel christenen dit jaar het feit dat de Heidelbergse Catechismus (HC) 450 jaar geleden werd gepubliceerd. Ik denk dat er nauwelijks een ander geschrift bestaat dat na zoveel eeuwen nog zoveel zeggingskracht bezit en zoveel mensen overal in de wereld aanspreekt. Velen ervaren dit als een groot geschenk waarvoor zij de Here God dankbaar zijn. Het is voor hen een gouden gids, niet alleen in het algemeen, maar ook voor hun eigen geloof. Dat is de reden dat we ook in ons programma de Bijbel open dit jaar elke maand één keer stil staan bij een onderdeel van dit leerboekje voor ons geloof en dat dan verbinden met een gedeelte uit de Bijbel. Het zal duidelijk worden dat het boekje eeuwen oud is, maar dat de inhoud ervan nog springlevend is. Een boekje niet vol abstracte waarheden, maar een boekje, waarin het geloof als de relatie met Jezus Christus centraal staat. Ook een heel persoonlijk, existentieel boekje, waarin het gaat om ik en wij, om mij en ons. Ik hoop dat u er net zoveel vreugde aan zult beleven als ik zelf. Vandaag gaat het over de bekende eerste zondag, over de enige troost. Ik lees de vraag en het antwoord nu eerst voor. Ik denk dat heel wat oudere mensen als kind die vraag wel uit het hoofd geleerd hebben en later gemerkt hebben dat het ook de taal van hun hart werd. Dan merk je hoe waar het is in het geloof: jong geleerd, oud gedaan. Wat is uw enige troost, zowel in leven als in sterven? Antwoord: Dat ik met lichaam en ziel, zowel in leven als in sterven, niet mijzelf toebehoor, maar mijn getrouwe Zaligmaker Jezus Christus. Met zijn kostbaar bloed heeft Hij voor al mijn zonden volkomen betaald en mij uit alle heerschappij van de duivel verlost. Hij bewaart mij zo dat zonder de wil van mijn hemelse Vader geen haar van mijn hoofd vallen kan, ja ook dat alle dingen mij tot mijn zaligheid moeten dienen. Daarom verzekert Hij mij ook door zijn Heilige Geest van het eeuwige leven en maakt mij van harte gewillig en bereid om voortaan Hem toegewijd te leven. Tot zover het eerste antwoord. Echt een persoonlijke geloofsbelijdenis. Je zou kunnen zeggen dat deze eerste vraag en antwoord, deze inleiding op de catechismus, als het ware boven elk van de 129 vragen
2 en antwoorden terugkeert. Alles wat de catechismus leert staat in het perspectief van deze troost. Ze loopt als een gouden draad door het hele boekje heen. Maar wat betekent troost? Het is afgeleid van een oud woord, dat betekent: houvast, fundament. En dat geeft precies aan waar het in de catechismus om gaat. Ieder mens zoekt houvast, de een hierin, de ander daarin. Of je nu gelovig bent of niet. Maar wat is nu het echte houvast in ons leven, wat werkelijk een fundament biedt onder ons bestaan? Het eerste antwoord kan heel kort worden samengevat. Het is dat ik niet van mezelf ben, maar van een ander, van de Ander, van Jezus Christus. Dat ik de regie van mijn leven uit handen heb gegeven en in zijn handen heb gelegd. Maar hoe weet de catechismus dat dit het echte houvast in je leven is. Dat heeft hij niet zelf bedacht, maar dat heeft hij in de Bijbel gehoord. Je zou de Bijbel ook wel het boek van de enige troost kunnen noemen. Dat blijkt heel duidelijk in het bijbelgedeelte dat we nu opslaan: 2 Kor. 1. Daar schrijft Paulus aan de gemeente van Korinthe ook over de enige troost. Hij looft en prijst God als de God van alle vertroosting, Die ons troost in al onze verdrukking, zegt Paulus. Daar horen we het zelfde woord: troost. Paulus noemt het woord in dit gedeelte zo ongeveer tien keer. Het is dus ook bij hem hier een kernwoord in het geloof. Verderop in dit gedeelte vertelt Paulus wat de troost is. Het is net als in de catechismus ook dat je het eigendom bent van Jezus Christus. Paulus had die troost heel hard nodig schrijft hij. Hij kijkt terug naar het verleden toen hij in de omgeving van de plaats Efeze verkeerde. Daar heeft hij in een noodsituatie verkeerd. Vermoedelijk omdat hij opgepakt was om zijn geloof in Jezus Christus. Hij zegt zelfs dat zijn rechter het doodvonnis al over hem had uitgesproken. Erger kan het niet. Maar toen was er één troost, nl. dat hij niet van zichzelf was, ook niet van die rechter of van de vijanden en al helemaal niet meer van de duivel. Maar van Jezus. Dat wil zeggen: Jezus die leeft als de Opgestane. Dat geeft een houvast, die niemand onder je leven weg kan krijgen. Het mooie is, zegt Paulus, dat ik nu zelf ook kan troosten mensen die meemaken wat ik heb meegemaakt. Het is dan: samen lijden omdat je van Jezus bent en samen ook getroost worden omdat je van Jezus bent.
3 De troost uit dit bijbelgedeelte zien we in al zijn glans terugkeren in de eerste zondag van de HC. En dan heel persoonlijk. Wat is jouw enige troost vraagt een leermeester aan een kind. Dat ik niet van mezelf ben, maar van Jezus, mijn trouwe Heiland, zegt het kind. Dat leer je dan als kind om het heel je leven te blijven repeteren door de wijze Leermeester, de Heilige Geest. En nu gaat het er om hoe je nu in deze troost, dit houvast leeft. Daar moet ik drie dingen voor leren. Ten eerste dat ik een zondaar ben. Vervolgens dat ik van de schuld en de macht van mijn zonden verlost word door Jezus Christus. En ten derde dat ik God voor dit wonder van zijn liefde dankbaar ben. Dat zijn de drie aspecten van het geloof, die als de drie zijden van een driehoek onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Inderdaad, ellende, verlossing en dankbaarheid. Laten we er eens dieper op ingaan. Waaruit bestaat mijn ellende van het zondaar zijn? Het is dat ik niet van Jezus Christus ben, zolang ik de teugels van mijn leven in eigen handen heb. Dan ben ik van me zelf. Op het eerste gezicht lijkt dat aantrekkelijk. Maar ik verkijk me daarop, want ik ben juist zo niet alleen van mezelf, maar in de greep van de duivel. Precies daarvan moet ik verlost worden. Die verlossing ontvang ik door in Jezus Christus te geloven. Hij heeft met zijn leven betaald om me los te kopen van de duivel. Het woord loskopen stamt uit de tijd dat er nog slavernij was. Iemand kon toen een slaaf (los)kopen van een ander. Een slaaf kreeg dan een nieuwe eigenaar. Jezus deed dat met ons. Hij betaalde er voor met zijn leven (bloed). Door je aan Hem over te geven ben je van Hem en is de slavernij van de duivel voor altijd verleden tijd. Ik mag me helemaal aan Hem toevertrouwen. Ik ben zijn eigendom, met lichaam en ziel. Ik ben door Hem zeker van het eeuwige leven, dat Hij voor mij verdiend heeft. Maar nu kom ik elke dag ook in aanraking met allerlei andere vormen van ellende. Er is ziekte, handicap, honger, gebroken relaties enzovoort. Dat ik in de verlossing door Jezus deel, betekent niet dat ik nu ook meteen van al die vormen van ellende verlost ben. En er is niet
4 alleen de schuld van de zonden, maar ook de macht van de zonde. Het betekent wel dat ik te midden van de gebrokenheid van het leven, houvast en troost ontvang, omdat ik van Jezus ben. Zijn Vader is ook mijn Vader. Hij geeft me het houvast van de vergeving onder de voeten. Hij slaat in zijn belofte zijn arm om me heen. En Hij bewaart me zó dat uiteindelijk alles in dienst staat van mijn heil, al zie ik dat vaak pas achteraf. Eenmaal zal God de wereld en ook mij verlossen van alle ellende. Dan komt de totale verlossing van de totale schepping. Dan zal ook de laatste vijand, de dood worden overwonnen. Getroost leven houdt ook in dat ik me oefen in dankbaarheid. Dat is - zoals gezegd - het derde wat ik moet leren. Dat ik verlost word door Jezus Christus, schept in mij een verlangen om God te danken. Het komt tot uiting in een nieuw leven, dat niet langer gericht is op mezelf, maar op God en mijn medemens. De Heilige Geest maakt me bereid om voor mijn Heiland te leven. Om er niet meer te zijn voor mezelf, maar voor Hem die me loskocht van de duivel. En ook voor mijn medemens. Het is die levenshouding, die ook wel heiliging of (dagelijkse) bekering wordt genoemd. Het is een levenslang proces van wedergeboorte, van sterven van mijn oude mens en opstaan van mijn nieuwe mens. Het leven van mij als gelovige is in wezen één grote oefening in kennis van ellende, verlossing en dankbaarheid. Dat gaat met vallen en opstaan. Ik oefen me er in dit boekje in aan de hand van de Twaalf Artikelen, de Tien Geboden en het Onze Vader. Bij alles wat daarvan te leren valt, houd ik in het oog dat het er steeds om gaat dat ik getroost leef en houvast heb in Jezus Christus. Niet alleen nu midden in het dagelijks bestaan, maar ook eenmaal aan het eind van mijn leven, bij mijn sterven. Ik geloof, dat de troost dat ik van Jezus ben met me mee gaat tot in het eeuwige leven. Terug naar Paulus in 2 Kor. 1. Hij schrijft dat hij de enige troost van Gods ontferming kent en precies daarom kan hij nu ook anderen troosten. Dat is iets om te onthouden. Als we zelf veel van het lijden meemaken en in dat alles de troost, het houvast ervaren dat we het eigendom zijn van Jezus Christus. Dan zou het wel eens kunnen zijn dat we dit meemaken juist om anderen te kunnen troosten. Net als Paulus zal ik maar zeggen.
5 Ik eindig deze uitzending met de prachtige berijming van zondag 1 door dr. H. van t Veld, op de wijs van psalm 89. Dat gaat zo: Ik heb slechts één houvast in leven en in dood: mijn trouwe Heiland die zijn kostbaar bloed vergoot, heeft heel de prijs betaald voor al mijn schuld en zonden. Hij heeft mij vrijgekocht, uit satans strik ontbonden; ik heb de zeggenschap over mij zelf verloren, met lichaam en met ziel mag ik Hem toebehoren. Nu ik van Hem mag zijn, word ik door Hem bewaard: Zonder mijn Vader valt geen haar van mij ter aard En wat mij overkomt, werkt aan mijn redding mede. Zijn Geest doet mij met vreugd Hem dienen in het heden En Hij getuigt in mij, is mij tot pand gegeven: Hij geeft mij heden reeds het eeuwig, zalig leven.