Test EXTRA ANALYSE VAN DE MILIEU-IMPACT Spaarlampen De startsnelheid blijft de achilleshiel van de compact fluorescentielamp (CFL), in het bijzonder die met dubbel omhulsel. We hoopten op beterschap, zodat u gewoon in elke ruimte van uw huis een CFL kunt indraaien, maar tevergeefs. HOE WIJ TESTEN In dit artikel vindt u de resultaten terug van de lampen met een dubbel omhulsel die we hebben getest in november 2011 en in onze meest recente test. Ze hebben een lichtsterkte tussen 500 en 700 lumen en een E27-fitting, een standaardlamp dus. MILIEU-IMPACT Spaarlampen zijn beter voor het milieu dan de gloeilamp was, doordat ze minder verbruiken, maar daarvoor hebben ze wel (soms schadelijke) bestanddelen nodig. De verhouding tussen die gebruikte bestanddelen en het rendement (de lichtopbrengst per watt) en de levensduur, die resultaten hebben we verzameld in het criterium milieuimpact. V anaf eind dit jaar behoort het tijdperk van de gloeilampen definitief tot het verleden, dan moet ook de laatste gloeilamp (die met het laagste vermogen, de gulzigste exemplaren waren eerder al verboden) uit de rekken verdwijnen. U hebt misschien nog een voorraadje opgeslagen, maar in de tussentijd kunt u misschien al uitkijken naar een alternatief. Nog steeds trage start Een CFL, zeker met een dubbel omhulsel, start vaak veeleer traag op, daarmee vertellen we niets nieuws. Maar het blijkt ook nu weer. Noch in de meest recente test, noch in onze vorige test geraakte ook maar één van de geteste lampen in de eerste tien seconden dat ze brandde aan 20 % van de totale lichtopbrengst. Binnen de dertig seconden was er geen enkele lamp die de helft van de totale lichtsterkte bereikte. Van kinderziektes of welke andere verzachtende omstandigheid dan ook kan er al lang geen sprake meer zijn, en daarom heeft die trage start een impact op de eindscore van de lampen. Voor bepaalde ruimtes waar u snel (en kort) moet zijn, moet u dus op zoek naar een alternatief. In ruimtes waar het licht langer brandt en ze dus de tijd krijgt om op volle sterkte te komen, zoals de woonkamer, kan een lamp met dubbel omhulsel gerust dienen, ook als er geen lampenkap rond het peertje zit. Fast start stelt teleur Een oplossing om CFL toch tot een alternatief te maken voor in de berging, de dressing of de badkamer kwam bovendrijven in onze vorige test, in de vorm van een zogenoemde snelstartfunctie. Het ging dan wel om U-vormige of spiraalvormige exemplaren, zonder tweede wand dus. Maar de prestaties waren wel meteen erg goed. Nu hebben we ook een dubbelwandige lamp met snelstartfunctie in onze test opgenomen, Energetic Classic bulb GLS. Maar in dit geval bleek die functie toch maar louter promopraat. Ze startte even snel - of beter: even langzaam - als haar concurrenten. Andere alternatieven zijn ook nog steeds de halogeenlampen en de leds, maar bij de eerste soort pleit het hogere verbruik in het nadeel, bij de tweede de nog steeds vrij hoge prijs of de lage lichtsterkte. Grote verschillen in levensduur Een ander belangrijk criterium voor een spaarlamp is de levensduur. Die kan sterk variëren, van pakweg 6 000 uur tot 15 000 uur of meer en staat ook aangeduid op de verpakking, meestal uitgedrukt in jaren (waarbij 1 jaar overeenkomt met 1 000 branduren). Een goede score voor een lamp hangt af van de mate waarin ze die beloofde levensduur ook echt kan waarmaken. En dat is zeker niet altijd het geval. Van de nieuwste lampen scoort Osram Duluxstar Mini Ball hier het best: deze lamp zou 10 jaar moeten meegaan, en het feit dat er van de vijf testexemplaren na 5 000 branduren nog vier in leven zijn, geeft alvast aan dat die ambitie haalbaar zou moeten zijn. In de vorige test hadden de lampen van Sylvania en Megaman deze proef prima doorstaan, en op de koop toe zonder een al te grote afname van hun lichtsterkte. Daarbovenop bleken ze ook allemaal prima bestand tegen veelvuldig aan- en uitschakelen (30 000 keer in totaal). Hier was het Sylvania De lamp met snelstartfunctie start even snel (of traag) als de concurrenten 10 Test-Aankoop 565 juni 2012 www.test-aankoop.be
Paul Nies en Olivier Lesage dat een testexemplaar had moeten afgeven na 15 000 cycli. Heel wat minder verging het de Gamma-spaarlamp. Die zou 8 000 uur moeten meegaan, maar vier van de vijf testexemplaren waren al stuk voordat ze de kaap van de 5 000 uur hadden overschreden. En de enige overlever had op dat moment nog slechts 70 % van zijn lichtopbrengst. Ook de aan- en uitschakeltest liep niet over rozen: 18 000 cycli bleek het maximaal haalbare. De rode lantaarn voor dit criterium is GP Energy Saver, waarvan één exemplaar al de geest begon te geven na 1 800 uur. De twee exemplaren die de 5 000 uur wel haalden, hadden op dat moment al 35 % of zelfs meer dan 80 % van hun lichtsterkte verloren. Deze lamp kon bovendien nauwelijks meer dan 5 000 keer worden aan- en uitgeschakeld. Op volle sterkte Ook wat betreft de lichtsterkte en de lichtopbrengst zijn de resultaten in het algemeen prima. De lampen van Megaman, Energetic en Ikea krijgen hier maar een matige score omdat een rendement rond de 50 lumen per watt toch wat aan de magere kant is. De lamp van Paulmann komt zelfs maar aan een rendement van 45 lumen per watt en de lichtsterkte lag zo'n 10 % lager dan op de verpakking stond aangegeven, vandaar de slechte score. Aan de andere kant was er de lamp van Prolight, die 25 % meer licht gaf dan aangekondigd. Ook dit heeft een negatieve invloed op de beoordeling, omdat het licht dan misschien te sterk is voor de plaats waar u de lamp zou willen hangen. STARTSNELHEID BIJ 25 C Welk percentage van de totale lichtsterkte heeft een lamp met dubbel omhulsel gemiddeld bereikt na 30 seconden? En hoe sterk schijnt de doorsneelamp zonder die tweede wand op dat moment? lichtsterkte (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 10 20 De meeste lampen geven voldoende licht, sommige zelfs te veel enkele wand dubbele wand seconden 30 Laagste scores voor nieuwe lampen Net zoals de trage start, beïnvloedt ook de soms beperkte levensduur de eindscores van de lampen. Die levensduur is immers een element van de milieu-impact, en die krijgt voortaan meer gewicht in onze beoordeling. Ook de samenstelling, d.w.z. welke bestanddelen voor de lamp zijn gebruikt, maken deel uit van die milieu-impact. De slechte score voor de lamp van Paulmann is dan ook deels te verklaren door de aanwezigheid van cadmium. Doordat we voortaan meer belang hechten aan de impact op het milieu, kan de score voor lampen www.test-aankoop.be juni 2012 565 Test-Aankoop 11
Test STEEDS MINDER KWIK Een spaarlamp kan niet werken zonder kwik. Sinds begin dit jaar is de maximaal toegelaten hoeveelheid van die stof 3,5 mg. Daar blijven onze lampen, zeker de nieuwe, ver onder. In onze vorige test (toen 5 mg nog de Europese limiet was) bevatten de lampen hoogstens 4 mg kwik, in onze laatste test is dit zelfs gezakt tot maximaal 0,5 mg, en amper 0,1 mg bij Delhaize Bol mini. Verklaart deze evolutie de trage start? Nee, in een vorig artikel toonden we al aan dat de twee niet met elkaar gelinkt zijn. GEBRUIK VAN KWIK IN CFL (mg) De recentste lampen scoren slecht door een te korte levensduur - - - 4 minimum gemiddeld maximum HET TOTALE MILIEUPLAATJE De totale impact op het milieu wordt in onze tests steeds belangrijker. Verschillende factoren spelen daarbij een rol. 0,4 1,8 Modellen uit test van november 2011 0,1 0,3 0,5 Nieuwe modellen uit test van juni 2012 Spaarlampen zijn goed voor het milieu, want ze verbruiken minder dan gloeilampen. Maar vooraleer ze in gebruik kunnen worden genomen, hebben de fabrikanten al allerlei bestanddelen en (schadelijke) stoffen moeten gebruiken bij de productie. "Hoe minder, hoe beter", luidt hier het devies, al mogen de prestaties van de lampen hier natuurlijk niet onder lijden. Een volgende factor die de impact op het milieu bepaalt, is het rendement. Hoe hoger de lichtopbrengst per watt, hoe beter. En ten slotte moet een milieuvriendelijke lamp ook een tijd meegaan en bestand zijn tegen herhaaldelijk aan- en uitschakelen. SPAARLAMPEN PRIJS BESCHRIJVING TESTRESULTATEN MILIEU-IMPACT De impact op het milieu weegt voortaan zwaarder door in de eindscore. Wij geven u ook een klare kijk op de resulaten voor dit criterium. Jaarlijkse kosten Vermogen (watt) Lichtopbrengst (lumen) min. max. OSRAM Duluxstar Mini Ball 9,50 14 3,40 10 550 10 114 D B C B B A B A B B 64 Levensduur (jaren) Totale lengte (mm) Snelstartfunctie Ontstekingssnelheid Prestaties bij lage temperatuur Kleurweergave Veiligheid Gemeten lichtopbrengst Vermindering lichtopbrengst in de tijd Prestaties bij lange tijd continu branden Prestaties bij veelvuldig aan- en uitschakelen SYLVANIA Mini-Lynx Home Ambience 7,70 9,95 3,60 10 550 6 125 E B C B B A B A C B 54 PHILIPS Softone (Ecosoft) 7,75 12,90 3,40 11 610 10 115 E B C B B C B B B B 54 MEGAMAN Compact Classic 1 Matt. GSU111i 8,50 12,99 3,40 11 570 15 114 E B C B C B B A B B 53 PROLIGHT Classic 254003001 3,70 5,95 3 11 500 8 115 E C C B C C B A B B 50 SENCYS Ambi / Sfeer 6,59 2,90 10 530 10 125 E B C B B B B D B B 45 GP Energy Saver 8,19 4,90 11 540 8 102 D B C B B E E E B E 33 IKEA Sparsam Spaarlamp E27 (901.314.07) 4,99 3,10 12 600 10 105 E C C B C D D E C E 30 PAULMANN 883.26 9,10 12,08 4,30 10 496 8 104 E B D B D E B A D E 27 ENERGETIC Classic bulb GLS 5,75 6,29 3,90 11 600 10 110 V E B C B C E D A B E 27 GAMMA Spaarlamp artikelnr. 175441 6,29 3,60 11 540 8 126 E B C B B D E C B E 25 DELHAIZE Globe Mini / Bol Mini Type A 6,49 4,50 13 665 8 109 E B C B B D E A B E 24 MEMOSTAR Enduro Mini Bulb 4,95 6,99 4,30 10 532 10 125 E B C B B n. E D C E 23 Samenstelling Milieu-impact EINDSCORE OP 100 12 Test-Aankoop 565 juni 2012 www.test-aankoop.be
Analyse Paul Nies en Carine Deschamps Spaarlampen Onze keuze Recyclage essentieel eindpunt 64 OSRAM Duluxstar Mini Ball De enige lamp die echt weet te overtuigen. De ontstekingssnelheid is het minst slecht, verder zijn de prestaties, ook op lange termijn, uitstekend. 9,50-14 HOE LEEST U DE TABEL? Prijs In april 2012. Ontstekingssnelheid We meten hoeveel licht de lamp geeft na 3, 10 en 30 seconden. Zat ze na een halve minuut nog niet aan 30 % van de totale lichtsterkte, dan maakte ze nooit kans op een B. Compact fluorescentielampen en tl-lampen behoren tot het klein gevaarlijk afval. Maar worden ze ook altijd op die manier behandeld? Prestaties bij lage temperatuur Een goede lamp mag niet meer dan 20 % van haar lichtopbrengst verliezen bij de overgang van 25 C naar 5 C. We maten ook de startsnelheid bij 5 C. Kleurweergave Geeft aan hoe dicht de weergave van kleuren komt bij die in natuurlijk licht. Gemeten lichtopbrengst Hierbij meten we hoeveel licht (uitgedrukt in lumen) elke verbruikte watt oplevert. Beste van de test Beste Koop Voordelige keuze n. niet van toepassing Goede kwaliteit Zeer goed Goed Redelijk Zwak Slecht Niet kopen Samenstelling Welke materialen en stoffen zijn gebruikt bij de productie van de lamp (metaal, glas, plastic...) en welke hoeveelheden? I Het grijze gevaar HOE WIJ TESTEN We hebben kapotte spaarlampen binnengebracht bij 34 containerparken: 5 in Brussel, 13 in Wallonië en 16 in Vlaanderen. KORTE INSPECTIE Op het containerpark gaven we de spaarlamp af aan het bevoegde personeel, of we legden ze in de daartoe bestemde bakken. Daarbij letten we op de uitrusting van het personeel, hoe ze met de lampen omgingen en hoe de lampen in de bakken terechtkwamen. www.test-aankoop.be juni 2012 565 Test-Aankoop 13
Analyse Vaak wordt geïmproviseerd om de lampen te verzamelen, scherven liggen al te vaak op de grond SPAARLAMP GEBROKEN, WAT NU? Zorg dat iedereen, mens en dier, de ruimte verlaat en dat niemand daarbij door de scherven loopt. Zet ramen en buitendeuren een kwartier open, zodat de kwikdampen kunnen wegebben. Gebruik geen stofzuiger, daardoor wordt het kwik immers weer in de luchtcirculatie gebracht. Probeer de scherven met een stevig stuk papier of karton op te scheppen. Gebruik geen borstel. Om de kleinste scherfjes en het resterende poeder op te nemen, Een spaarlamp bevat een beetje kwik, pas bij een grote dosis is er reden tot paniek Sluipend gif voor de natuur Voortaan ook welkom in de winkel Een spaarlamp bevat (een beetje) kwik en is dus niet ongevaarlijk. Wat moet u doen als er een breekt? gebruikt u het best kleefband. Ga de hele ruimte nog eens na met keukenpapier, een vochtig wegwerpdoekje of een gewone doek. Doe alle resten van de lamp en het kwik in een bokaal die u volledig kunt afsluiten. Als een spaarlamp is stukgevallen op een tapijt, dan doet u er het best aan het tapijt (indien mogelijk) naar buiten te dragen, de ruimte eens goed te stofzuigen met de ramen en buitendeuren open en het tapijt pas terug binnen te leggen als het goed is verlucht. Gebroken en hele tl-lampen liggen tussen de spaarlampen; nochtans is sorteren een must Bedenkingen in het containerpark 14 Test-Aankoop 565 juni 2012 www.test-aankoop.be
Medewerkers onvoldoende geïnformeerd Verwerkt tot de laatste gram Als in deze bak een spaar- of tl-lamp breekt, kan het kwik (bv. met regen) gewoon door de bak in de grond sijpelen De recyclage van spaarlampen Spaarlampen worden gerecycleerd door een erkende verwerker. In ons land is dat Indaver Relight, in Kallo in de Antwerpse haven. spaarlampen lampen worden vermalen Veel bedienden van containerparken weten te weinig over de samenstelling van spaarlampen Met zorg behandelen materialen worden gescheiden en gezeefd ferro glas plastic non-ferro kwik wordt opgevangen uitstoot wordt gefilterd op kwik en stof MEER INFO Voor alle informatie en de campagnes over de verwerking van spaarlampen kunt u terecht op de website van Recupel. www.watmetmijnspaarlamp.be België is een land waar veel aandacht wordt besteed aan de gescheiden ophaling van afval, aan het sorteren en het hergebruiken. Toch heeft onze tocht langsheen enkele tientallen containerparken over het hele land ook aangetoond dat er nog ruimte voor verbetering is. Met name is er nog ruimte voor bewustwording over spaarlampen, en dan vooral over hoe we ermee moeten omgaan nadat ze de geest hebben gegeven. Veel mensen zijn zich niet bewust van de giftige kwikdampen, en sommige gooien de kapotte lamp zelfs bij het restafval of in de glasbak. Daar hoort ze dus absoluut niet thuis. Waar ze wel thuishoort, is in het containerpark, maar ook daar moet er nog tijd worden besteed aan het geven van juiste en volledige uitleg aan de medewerkers, zo blijkt. Zij nemen de lampen aan en sorteren ze, maar zijn zich soms niet bewust van de mogelijke schadelijke gevolgen van gebroken lampen en van de manier waarop ze moeten worden gesorteerd. Vaak zijn ze ook onvoldoende uitgerust, bijvoorbeeld met handschoenen. Recupel, de firma die verantwoordelijk is voor de inzameling van onder meer spaarlampen, probeert wel te sensibiliseren door middel van campagnes, zoals recent nog die waarin mensen verkleed als spaarlampen en armaturen naar het containerpark worden gebracht, maar heeft ook nog werk voor de boeg. Al zouden kleine, goedkope ingrepen al een hele verbetering kunnen betekenen, bijvoorbeeld als Recupel zou zorgen voor speciale bakken met afzonderlijke vakken waarin de spaarlampen kunnen worden geplaatst, zodat ze niet zo gemakkelijk zouden breken. www.test-aankoop.be t juni 2012 565 Test-Aankoop 15