GREEN BUILDINGS PORTFOLIO

Grontmij is een multidisciplinair advies- en ingenieursbureau voor duurzame planning & ontwerp, infrastructuur & mobiliteit en water, energie & industrie. Wij leveren meerwaarde in het hele proces van advies, ontwerp, engineering, management en realisatie van projecten. Hierbij streven we sinds jaar en dag naar de meest globale duurzame oplossing. Grontmij heeft een brede ervaring met een zorgzame aanpak van openbare ruimte in België. Onze stedenbouwkundigen, verkeersdeskundigen en landschapsarchitecten werken samen aan kwalitatieve oplossingen. @ Grontmij

GREEN BUILDINGS PORTFOLIO @ Grontmij

PLANNING CONNECTING RESPECTING THE FUTURE

Grontmij is een multidisciplinair adviesen ingenieursbureau voor duurzame planning & ontwerp, infrastructuur & mobiliteit en water, energie & industrie. Vanuit een toekomstgerichte visie geven wij kwalitatief advies en realiseren we creatieve ontwerpen en projecten. Wij dragen zo bij tot een betere woon-, werk- en leefomgeving. Het is onze missie om het beste duurzame advies- en ingenieursbureau te zijn en meerwaarde te bieden, van A tot Z, in het hele proces van advies, studie, ontwerp, engineering, uitvoering en managment van projecten.

GREEN BUILDINGS Duurzaam bouwen leek lange tijd een theoretisch begrip. Een dure ver van mijn bed show, toegepast op kleine schaal door idealisten. Maar de ontwikkeling van nieuwe technieken en het stijgend besef dat het noodzakelijk is om duurzaam met onze leefwereld om te springen, maakt dat dit nu ook op grotere schaal toepasbaar is. Deze portfolio focust hierbij op realiseerbare ingrepen voor gebouwen of op zogenaamde green buildings. Er zijn veel redenen waarom we vandaag duurzaam bouwen. Gebouwen staan in voor meer dan 1/3 van het totale energieverbruik en de daaraan gekoppelde CO2-uitstoot. De ecologische voetafdruk van een gebouw is enorm. De hieraan verbonden kosten voor de gebruiker en de samenleving worden steeds groter. Het gaat dus niet alleen om het opnemen van onze sociale verantwoordelijkheid, maar er zijn ook economische consequenties. Dat maakt duurzaam bouwen haalbaar. De energiebesparing betaalt de investering terug en gebruikers vinden het er aangenaam vertoeven. Het gebouw stijgt zo in waarde. Duurzaam bouwen vraagt om een toekomstvisie. Omdat men wil weten of een investering zich terugbetaalt, maar ook omdat een duurzaam gebouw een lange levensduur moet kennen. De mogelijkheid tot renovatie en herbestemming speelt hierin een belangrijke rol. Een gebouw dat gerenoveerd wordt, vermijdt onnodig materiaal- en energiegebruik en overbodige inname van de open ruimte. Wat nu gebouwd wordt, moet daarom later ook renoveerbaar zijn. Dit betekent dat een hedendaags ontwerp flexibel, multifunctioneel en uitbreidbaar moet zijn. Het gebouw moet eenvoudig kunnen inspelen op wisselende noden, andere functionaliteiten en een nieuw publiek. Het ontwerp is daarom niet arm aan architectuur. Een duurzaam gebouw moet zijn omgeving een meerwaarde bieden, als het wil blijven bestaan. Het combineren van al deze aspecten maakt van duurzaam bouwen een moeilijke evenwichtsoefening. Een goede communicatie tussen bouwheer, architect en ingenieur is daarom zeer belangrijk. Het realiseren van een green building vraagt echter om een bredere focus dan energiebesparing en flexibiliteit. Ook facility management, gezondheid en comfort, materiaal- en watergebruik, afvalproductie, transport en toegang tot openbaar vervoer, vervuiling, ruimtegebruik en ecologische impact zijn aspecten waaraan men aandacht moet besteden. En dit tijdens alle fases van de levensduur van het gebouw. Daarom vraagt het ontwerpen van een duurzaam gebouw een nieuwe aparte aanpak. We ontwerpen hierbij geïntegreerd, proactief en innovatief. Geïntegreerd omdat iedere belanghebbende zijn bijdrage moet kunnen leveren, proactief en innovatief omdat er moet kunnen worden ingespeeld op vernieuwende ideeën. Dit is de manier waarop we het beste resultaat kunnen verkrijgen. Zo bekomen we een duurzaam project, gerealiseerd in dialoog met de omgeving en met aandacht en respect voor vandaag en de toekomst.

INHOUD

DYNAMISCHE SIMULATIES KOUDEBRUGGEN EN ISOLATIE Dynamische simulaties worden uitgevoerd om het binnenklimaat te kunnen voorspellen, verlichtingsstudies uit te voeren, oververhitting na te gaan, Wij voeren dergelijke studies voor u uit en gaan steeds op zoek naar de meest optimale oplossing. Koudebruggen ontstaan daar waar er ter plaatse minder isolatie kan worden voorzien. Dergelijke punten kunnen vrij kritiek zijn en in het slechtste geval voor vochtschade zorgen. Wij sporen die punten op en bekijken samen met u hoe we deze koudebrug kunnen oplossen. Een goede keuze van het isolatiemateriaal en de plaatsing binnen of buiten hebben een belangrijke invloed op de kwaliteit en correcte werking van uw gebouwschil. Of er lucht- en dampschermen moeten worden geplaatst, kunnen we voor u nagaan en optimaliseren.

EPB EPB is gewestelijk georganiseerd en legt maximumwaardes op voor vergunningsplichtige nieuwbouw- of renovatieprojecten. Wij bekijken projectmatig wat de mogelijkheden zijn en bieden zo verslaggeving en indien gewenst advies op maat.

SCENARIOANALYSE EN HAALBAARHEIDSSTUDIES Duurzame gebouwen worden ontworpen voor vandaag en morgen. Dat betekent dat we verder kijken dan wat gangbaar is. Daarom voeren we haalbaarheidsstudies en scenarioanalyses uit. Door verschillende opties voorop te stellen, kan er worden nagegaan wat voor de gegeven omstandigheden de beste keuze is. De analyse kan grootschalig tot zeer gedetailleerd zijn. Het kan bijvoorbeeld gaan om het vooropgestelde energieniveau (lage energie, passief of nul-energie), maar ook om functiewijzigingen, uitbreiding, materiaalgebruik, onderhoud, binnenklimaat, Grontmij is actief binnen verschillende werkdomeinen in de bouwsector en kunnen daarom steunen op ervaring en de nodige kennis om dergelijke studies uit te voeren. Op die manier kunnen we realistische scenario s vooropstellen en een grondige haalbaarheidsstudie uitvoeren. Hieronder geven we daarom een voorbeeld van een uitgebreide haalbaarheidsstudie voor een 200- tal woningen met ondergrondse parkeergarage, uitgewerkt in samenwerking met een extern architectenbureau. VOORBEELD Woningen vragen om een grote flexibiliteit. De bewoners willen zich kunnen identificeren met hun woning en moeten de mogelijkheid hebben dat op hun manier in te richten. Bovendien zijn de gezinsvormen van vandaag veel uitgebreider dan het klassieke gezin, zoals woningen voor alleenstaanden of alleenstaande ouders en serviceflats. Om hierop in te kunnen spelen en een saaie eenheidsworst te vermijden, is er daarom gekozen voor een drager-inbouwsysteem volgens kosten-efficiënte afmetingen. Zo kunnen er zowel ééngezinswoningen als verschillende appartementen worden voorzien. Door gebruik te maken van een overspanning van 6m, wordt het interieur vrij indeelbaar. Alleen technische kokers en trappenhallen worden gecentraliseerd, en de natte cellen worden in de buurt van de kokers voorzien. De gevel is opgebouwd volgens een stramien van 1,2m en kan zowel door hout als een keramisch materiaal worden bekleed. Door dergelijke keuzevrijheid mogelijk te maken, kan de bewoner zijn woning indelen zoals hij het wil. Uit een studie van de architect blijkt dat er tientallen verschillende indelingen mogelijk zijn. Het vooropgestelde energieniveau is lage energie. Voor wooncluster 2 wordt er in eerste instantie enkel voldaan aan de huidige EPB-vereisten. Voor de woonentiteiten is daarom nagegaan wat er nodig is om het vooropgestelde peil te behalen, en wat de impact is wanneer er andere ingrepen worden voorzien. Hieronder worden de ingrepen opgelijst voor de eerste en tweede cluster. Compactheid K-peil E-peil EPC (kwh/m²) woonentiteit 1 rijwoning 1,52 25 45 79,8 hoekwoning 2,04 25 45 73 woonentiteit 2 rijwoning 1,52 33 78 87,8 hoekwoning 2,04 33 78 78,8

Dit betekent het volgende voor dit ontwerp betreffende isolatie, luchtdichtheid en beglazingsoppervlakte: Isolatie beglazings Ugem Gevel Beglazing Schrijnwerk Dak Vloer luchtdichtheid -percentage (/h) woonentiteit 1 33 0,34 20cm MW Dubbel glas hout 26cm MW 12cm PUR 1,5 woonentiteit 2 28 0,45 12cm MW Dubbel glas hout 13cm MW 2cm PUR 5,9 Deze installatietechnische ingrepen zijn voorzien om het gewenste E-peil te halen: Verwarming Afgiftesysteem Koeling Ventilatie Gasverbruik (kwh) Elektriciteitsverbruik (kwh) woonentiteit 1 condensatieketel vloerverwarming zonwering in ZW type D 6885 1452 woonentiteit 2 condensatieketel radiatoren zonwering in ZW type C 16306 738 Voor de tweede wooncluster is er vervolgens nagegaan wat de meerkost zou zijn als men hetzelfde niveau wil halen als wooncluster 1. Er wordt gericht op een K25 en E49. De isolatiediktes, luchtdichtheid en installatie zijn dan nagenoeg analoog aan entiteit 1. meerkost meerkost meerkost meerverbruik jaarlijkse K E Ugem isolatie luchtdichtheid technieken besparing gas elektriciteit besparing terugverdientijd 25 49 0,34 +2.000 +500 +2.250-8.863 kwh +882 kwh -364 13 jaar Wat het materiaalgebruik in ruwbouw betreft, is er gekozen voor FSC-gelabeld hout en kalkzandsteen omwille van de gunstigere NIBE-classificatie. De keuze voor groendaken wordt afgewogen ten opzichte van de keuze voor regenwaterrecuperatie. Beide combineren is om verschillende redenen af te raden. Zo kan het regenwater verkleuren wat sommige toepassingen uitsluit. Regenwaterrecuperatie is rendabel, naargelang het aantal bewoners.. Volgende terugverdientijden kunnen worden behaald voor regenwaterrecuperatie, afhankelijk van het aantal bewoners per woning. Groendaken moeten dus worden afgewogen tov. regenwaterrecuperatie. Aantal bewoners Financiële besparing ( /jaar) Terugverdientijd (jaar) 1 66 46 2 131 23 3 197 15 4 263 11 Verder worden er voor de toekomstige bewoners nog een aantal opties ter beschikking gesteld die een extra energiebesparing teweeg kunnen brengen. Voor deze woningen kan dit volgende dalingen in het K- en E-peil teweeg brengen: daling K-punten daling E-punten driedubbele beglazing 2 3 zonneboiler 0 11 fotovoltaïsche panelen 0 12

MATERIAALGEBRUIK GRONDSTOFGEBRUIK WATERGEBRUIK Materialen beïnvloeden hun omgeving. Hierbij gaat het niet alleen om het grondstofgebruik en productieproces, maar om ook de ecologische impact tijdens plaatsing en gebruik van het gebouw en de recycleerbaarheid. Onderhoud en vervuiling moeten tot een minimum beperkt worden. Om een duurzaam materiaalgebruik te kunnen waarborgen, baseren wij ons op de NIBE-classificatiestandaard van materialen en het BREEAM-classificatiesysteem. We gaan steeds op zoek naar het meest duurzame materiaal binnen een betaalbare klasse en bieden u advies binnen verschillende keuzemogelijkheden. Zo kunnen we vandaag tot ongeveer 50% van het materiaalgebruik binnen het bouwproject in duurzame materialen voorzien. Gebouwen verbruiken veel water en beïnvloeden natuurlijke buffer en afwateringszones. Hier kan ook op een efficiënte en ecologische manier mee worden omgegaan, zoals door regenwaterrecuperatie, filtering, besparingsingrepen, buffersystemen, waterdoorlatende verhardingen, Wij leveren advies en ontwerpen systemen voor beperking van het grondwatergebruik en gebruik en buffering van regenwater.

BREEAM Kort samengevat is BREEAM een éénduidig en internationaal erkend duurzaamheidsinstrument. Niet alleen in de bouwsector, maar ook in andere sectoren wordt immers veel gegoocheld met het woord duurzaamheid. Het instrument omvat een methodologie om een totaalscore op vlak van duurzaamheid toe te kennen voor een gebouw. De methodologie is afhankelijk van drie factoren : Is het een nieuw gebouw of een bestaand gebouw? (Breeam New Build / Breeam-in-use) Wat is de functie van het gebouw (kantoor, industrie,..)? In welke regio is het gebouw gelegen (VK, Europa, Midden- Oosten,...)? Telkens komen volgende thema s aan bod, zij het wel dat de weegfactoren kunnen variëren in functie van de drie bovenstaande vragen : 1. Management 2. Werk- en leefomgeving 3. Energie/CO2 4. Transport 5. Water 6. Materialen 7. Afval 8. Landgebruik en Ecologie 9. Vervuiling Wat kunnen wij bieden? Voor nieuwe gebouwen kan Grontmij-Groep optreden als ofwel assessor, ofwel als adviseur én assessor. Indien we enkel de taak als assessor krijgen, beperkt de opdracht zich tot het verzamelen van informatie, de bewijsvoering ervan en het voorstel voor toekenning van een berekende totaalscore. Indien we ook als adviseur optreden (uitgebreide opdracht), zorgen wij tevens voor een gepaste begeleiding om een gewenste totaalscore te bereiken. Als controle-organisme (auditor) zal BRE Global optreden. Het is ook BRE Global die in het geval van nieuwe gebouwen het uiteindelijke certificaat zal leveren. Voor bestaande gebouwen treedt de klant op als assessor, en kunnen Grontmij en Libost-Groep zowel als adviseur als auditor optreden. Door ons vanaf het begin bij een nieuw project te betrekken kunnen de juiste beslissingen genomen worden op de juiste momenten. Op die manier zorgen we voor een begeleiding op maat, tot een gewenst BREEAM-certificaat van het project. Doelgroep De berekening kan zowel in de ontwerpfase worden toegepast als na realisatie. Na berekening door de zogenaamde assessor en controle door de auditor krijgt het gebouw één van volgende ratings toegekend : Rating Minimum score required PASS 25 GOOD 40 VERY GOOD 55 EXCELLENT 70 OUTSTANDING 85 De doelgroep bestaat uit stakeholders die belangen hebben bij het (ver)huren, (ver)kopen van gebouwen tegen een hogere (meer) waarde, gecertificeerd door een internationaal erkend ecologisch label (momenteel zijn 115 000 gebouwen gecertificeerd, en 700.000 in certificatie).voorbeelden van dergelijke stakeholders zijn gebouweigenaars, investeerders, gebouwgebruikers, ontwerpers,.

TECHNICAL MANAGEMENT Het beheer van een gebouw speelt een belangrijke rol tijdens de gebruiksfase van het gebouw. Het heeft een belangrijke invloed op de energieefficiëntie, ecologische impact en kost van een gebouw of gebouwenpark. Hierbij gaat het om het management van de technische installaties zoals de klimaatinstallaties en het sanitair, maar eveneens om het transport, onderhoud, typische gezondheidszorgtoepassingen, grootkeukens, akoestiek en bouwfysica, energievoorziening, veiligheid, telematica, communicatie en verlichting. Een goed beheer en opvolging leiden tot een betere beheersing van de kwaliteit en kosten. Het maakt opties tot verbetering zichtbaar en laat een betere communicatie toe tussen ontwerper en bouwpartners. Het leidt ook tot standaardisatie en efficiëntieverbetering van de verschillende systemen. Grontmij werkt nauw samen met de klant en leveren deskundig advies voor het beheer. Hierbij kunnen we steunen op een groot kennisnetwerk van specialisten. Op die manier kan er een realiseerbaar en duurzaam toekomstplan worden opgesteld. Hierbij wordt niet afgeweken van het programma van eisen en het vooropgestelde budget. Technisch beheer is zeer zinvol. De investeringskost van een installatie bedraagt maar een klein deel van de totale kost tijdens de levensduur. Alle andere kosten zijn verbonden met een goed beheer. Concreet betekent dit voor technische installaties dat er een onderhoudsplan wordt opgesteld en dat de status van het systeem grondig wordt bijgehouden. Dit laat toe storingen snel op te vangen en gericht inspecties uit te voeren. Terugverdientijden voor vervangingsinvesteringen worden eveneens berekend. Wat de invloed op milieu en energie betreft, kunnen er audits worden uitgevoerd en kan er een energiemonitoring gebeuren van het systeem. Daarnaast kunnen we u bijstaan in de aankoop van uw energie en het aanvragen van de juiste milieu- en gebruiksvergunningen. Zonder extra investering verhogen wij zo de performantie van gebouwen en installaties en beperken we de kosten voor onderhoud en energie op lange termijn.

ENERGIEAUDITS IN GEBOUWEN Energiebewustzijn is al langer een thema in gebouwenbeheer. En hoewel het potentieel van energiebesparende maatregelen nog niet uitgeput is, is dit thema recent uitgebreid naar milieuvriendelijkheid en duurzaamheid. Grontmij is uw internationale partner voor energieaudits, technische audits, energieopvolging en alle vervolgtrajecten. Wij beschikken over erkende energiedeskundigen voor de opmaak van EPB- en EPC-certificaten, hoogopgeleide ingenieurs met een praktische kijk op technologie en comfort, alsook jaren ervaring en diverse referenties in zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten. Concreet houdt dit in dat we niet enkel een objectieve vaststelling van de minpunten en gebreken van een klimaatinstallatie doen, maar ook met kennis van zaken de impact van nieuwe maatregelen kunnen inschatten. Zo stellen we een realistische terugbetaling van de investeringen voorop. De audits kunnen variëren van een eenvoudige quickscan, over een éénthema-audit tot een volledige energie-, milieu- of duurzaamheidsaudit met meetcampagnes. Met ons aanbod dekken we elke behoefte voor een correcte prijs. Daarnaast beschikken we over de nodige toestellen: gaande van luxmeters, temperatuur-, CO2- en vochtigheidsloggers tot een vermogenlogger voor de opvolging van het (driefasig) elektrische verbruik. Ook een thermografische scan van gebouwen en technieken met een IR-camera behoren tot de mogelijkheden. Dergelijke methode maakt meteen grote en kleine gebreken zichtbaar die uw comfort en energieverbruik in belangrijke mate beïnvloeden. Als klant krijgt u snel een overzichtelijk beeld van de actuele situatie van uw gebouwen en het energieverbruik. Maatregelen om gebreken en overdreven energieverbruik te verhelpen, worden geëvalueerd op investering, energie- en CO2-besparing en terugverdientijd (IRR of NPV). Een overzichtslijst vat de actiepunten op korte en lange termijn overzichtelijk samen. Kortom, met een totaalaanpak is Grontmij uw partner bij uitstek voor duurzaam gebouwenbeheer. Voor internationale spelers, met een geografisch verspreid gebouwenpark (industrieel of tertiair), kunnen we eveneens een flexibele dienstverlening aanbieden. Met een kantorennet dat zich uitstrekt van Noordwest Europa tot Turkije kan Grontmij probleemloos elk internationaal project aan.

REFERENTIEPROJECTEN

AVENUE BUILDING LONDON TOWER ANTWERPEN 2005-Heden Beide gebouwen bevinden zich vlak bij t Eilandje en zijn een onderdeel van een stadsvernieuwingsproject dat erop gericht is om van een verloederde wijk weer een attractieve wijk te maken, waar zowel gewoond als gewerkt wordt. Op die manier kan onnodig verkeer van pendelaars en overbodige inname van open ruimte worden voorkomen. De toren vormt een zeer compacte opeenstapeling van verschillende woningen. Grondinname wordt vermeden door zo n grote oppervlakte aan ruimtes in de hoogte te voorzien. Ook vormt deze toren een architecturale landmark die t Eilandje met de binnenstad verbindt. Het kantoorgebouw bestaat op zijn beurt uit landschapskantoren. Die kunnen naar wens van de huurder vrij eenvoudig opgedeeld worden in kleinere ruimtes, wat de flexibiliteit verhoogt. Ook zijn er kleine buitenterrassen voorzien. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: stabiliteit, EPB, technieken, BREEAM ARCHITECTUUR: Conix Architects en Storme Van Ranst. Enkele getallen Avenue Building: K32 E74 Compactheid: 4,92m Dikte muurisolatie: 8 cm rotswol

Technische ingrepen Avenue Building: BREEAM assessment Daglichtsturing Doorgedreven luchtdichtheid Goede isolatie Groendak Hoogrendementscompressiekoeling Hoogrendementsverlichting Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Technische ingrepen London Tower: Goede compactheid Goede isolatie Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Zonwerend glas

POLITIEKANTOOR BERLARE - ZELE 2006-2010 Het huidige politiekantoor van de politiezone Berlare-Zele was aan uitbreiding toe. Daarom werd er besloten het bestaande gebouw te renoveren en er een extra vleugel aan toe te voegen. De ruimte was echter zeer beperkt, waardoor er zo compact mogelijk is gebouwd. Op die manier kan er maximaal gebruik worden gemaakt van de beschikbare ruimte en wordt het energieverlies door de buitenwanden beperkt. Planmatig is het gebouw zodanig ontworpen dat het eenvoudig kan worden heringedeeld. Uitbreiding zou in de toekomst mogelijk zijn naar het postkantoor toe. Dit bevindt zich naast het politiekantoor en zal waarschijnlijk verhuizen. Voor het gebouw ligt er een pleintje dat in de oude toestand niet goed zichtbaar was. Dit is door de renovatie terug naar voor gebracht, en vormt zo een semistedelijke ruimte die de toegankelijkheid van het kantoor verhoogt. De oude eik die zich voor het kantoor bevindt, is behouden en vormt, naast een aangenaam uitzicht, in de zomer een soort van natuurlijke zonnewering voor de achterliggende ruimtes. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: stabiliteit, EPB, duurzame technieken ARCHITECTUUR: Architectengroep A4 Enkele getallen: K28 E70* Compactheid: 1,56 m Dikte muurisolatie: 10 cm PUR * ontwerpwaarde Technische ingrepen: Aanwezigheidsdetectieverlichting Adiabatische koeling Buitenzonnewering Doorgedreven isolatie Gebouwbeheerssysteem Hoogrendementsverlichting Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Regenwaterrecuperatie Vraaggestuurde ventilatie

BELGACOMTORENS BRUSSEL 2010

Belgacom wenste de Belgacom Torens te Brussel groen te maken, samen met een correcte bepaling van de daaraan verbonden kosten. Om de mate van duurzaamheid te meten, is ervoor gekozen om de BRE Environmental Assessment Methodology (BREEAM) te hanteren. Grontmij gaf Belgacom duurzaamheidsadvies door de bepaling van de huidige score van de Belgacom Torens volgens de BREEAM-methode en het financieel berekenen van de noodzakelijke investeringen om voor de Belgacom Torens het Breeam-certificaat pass, good, very good, excellent en outstanding te bekomen. Naast het financieel berekenen van elk van deze classificaties, dienden we ook een uitvoeringsplan te bepalen, alsook de impact op het aanwezig personeel in het gebouw. Verder maakte Grontmij een analyse van de voorstellen om de Belgacom Torens marktconform te maken aan de hand van de te verwachten marktevolutie op een termijn van 3 jaar met betrekking tot de gewenste Breeam Certificering op de Brusselse kantoormarkt.

Technische ingrepen: Aardwarmtewisselaar Daglichtsturing Doorgedreven isolatie Dynamische simulaties FSC-gelabeld hout Geoptimaliseerde glasoppervlakte Goede compactheid Grondgebonden warmtepomp Hoogrendementsverlichting Passief glas Passiefstandaard Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Volvo Europe Truck

VOLVO LOGISTICS EUROPE GENT 2006-2008 Volvo verhuisde haar logistieke diensten naar een eigen bedrijventerrein in Gent. Er moest een nieuw kantoor worden voorzien en de opdrachtgever kwam met de vraag om een zo duurzaam mogelijk gebouw te ontwerpen. Na verschillende opties overwogen te hebben, is uiteindelijk gekozen voor passiefbouw. Hierbij wordt het energiegebruik zeer laag gehouden door een optimale positionering van de ramen ten opzichte van de zon, zeer goede isolatie en goed uitgevoerde luchtdichtheid. Ook de technieken zijn zeer energiezuinig. Het nieuwe kantoorgebouw is gesitueerd op een grote industriële site waar veel zwaar logistiek vervoer is. Dat vroeg om veel verhardingen en daarom is er een bufferbekken voorzien. De site bevindt zich vlak bij de A4 en mogelijk wordt er een rechtstreekse verbindingsweg aangelegd. Bij het ontwerp is er rekening gehouden met een eventuele uitbreiding van het kantoorpand in de toekomst. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: technieken, EPB en uitvoerende architectuur ARCHITECTUUR: Arteum architecten Enkele getallen: K12 E31 Compactheid: 2,43m Dikte muurisolatie: 30cm MW

Technische ingrepen: Aanwezigheidsdetectie-verlichting Betonkernactivering Buitenzonnewering Daglichtsturing Doorgedreven isolatie Fotovoltaïsche cellen FSC-gelabeld hout Hoogrendementsverlichting Koudeopslag Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Monitoring en nazorg Passief glas Regenwaterrecuperatie Water/water warmtepomp

CEGEKA - PROVINCIE TORENS HASSELT 2007-2010 Dit nieuwe kantoorgebouw werd in opdracht van het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Hasselt gebouwd voor de provincie Limburg en het CEGEKA datacenter. De provincie Limburg wilde een aantal van haar diensten centraliseren en CEGEKA datacenter had nood aan extra ruimte. Het ontwerp van het gebouw bestaat uit twee torens die een architectonische V-vormige eenheid vormen. Elke toren functioneert onafhankelijk. In de toekomst is het echter mogelijk het hele gebouw als één eenheid te laten functioneren. Het gebouw is ontworpen als een drager-inbouw systeem. De dragende structuur is opgebouwd volgens een stramien van 5,40 m waarmee zowel kleine als landschapskantoren gevormd kunnen worden door inbouwwanden te plaatsen naar wens van de gebruiker. De installaties zijn hierop afgestemd en het systeem van betonkernactivering draagt bij aan een uniform binnenklimaat over de gehele verdieping. De materialen zijn zodanig gekozen dat ze onderhouds- en verweringsvriendelijk zijn. Het gebouw kan zo zonder veel moeite de tijd doorstaan en het zal hierbij niets van haar esthetische kwaliteit verliezen. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: ontwikkelen van de duurzame technieken en EPB ARCHITECTUUR: Holistic Architecture 50 I 5 Enkele getallen: K26 E49 (provincie) Compactheid: 3,10m (provincie) en 2,89m (CEGEKA) Dikte muurisolatie: 10 cm MW

HOOFDKANTOOR GRONTMIJ MECHELEN 2009-2010 Kantoor M wordt het nieuwe hoofdkwartier van Grontmij in Mechelen. Dit kantoor wordt ontwikkeld in samenwerking met ViRix en wordt ondergebracht in het voormalige gebouw van Belgacom. Het oude gebouw wordt hierbij gestript tot op de draagstructuur en er wordt een volledig nieuwe en zeer goed geïsoleerde gevel voor geplaatst. De bestaande draagstructuur van het gebouw laat open ruimtes toe, waardoor er zowel landschapskantoren als individuele kantoren kunnen worden voorzien. De AAA-ligging aan het station maakt dat het kantoor zeer gemakkelijk bereikbaar is via het openbaar vervoer, wat de vraag naar autoverkeer en parkeerruimte doet afnemen. Het ontwerp stelt het BREEAM-certificaat Excellent tot doel. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: concept duurzaamheid, architectuur, stabiliteit, technieken en EPB. ARCHITECTUUR: Arteum architects

Technische ingrepen: BREEAM assessment Betonkernactivering Buitenzonnewering Daglichtsturing Doorgedreven isolatie Doorgedreven luchtdichtheid Fotovoltaïsche cellen FSC-gelabeld hout Geoptimaliseerde glasoppervlakte Grondgekoppelde warmtepomp Hoogrendementsverlichting Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Monitoring en nazorg Regenwaterrecuperatie Enkele getallen: K19 E46* Compactheid: 3,34 m Dikte muurisolatie: 26 cm Resol * ontwerpwaarde

ADMINISTRATIEF CENTRUM - SOCIAAL HUIS TERVUREN 2004-2011 De gemeente en het OCMW van Tervuren gaven opdracht tot het bouwen van een nieuw administratief centrum en sociaal huis. Om de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de verschillende stedelijke diensten te vergemakkelijken, werd ervoor gekozen deze op één plaats te bundelen. Deze keuze leidt tot een grotere flexibiliteit van het gebruik nu en in de toekomst. Het ontwerpen van het gebouw verliep parallel aan de ontwerpfase van de omgeving. Dit was van groot belang omdat het gebouw zich tussen de bebouwde kom van Tervuren en het park van Tervuren bevindt waardoor er een opportuniteit ontstond om een nieuwe stedelijke ruimte te creëren dat het centrum met het park kan verbinden. Deze verbinding wordt gerealiseerd door een lint van multifunctionele en open ruimtes die eigenschappen van zowel park, plein als bebouwde ruimte in zich dragen. Het nieuwe centrum sluit zich respectvol aan bij de bestaande bebouwing, door rekening te houden met een gelijkaardige geleding en gabarit. Planmatig is er rekening gehouden met kostengunstige verhoudingen en is het stramien zodanig dat de ruimtes flexibel kunnen worden ingedeeld. De circulatie is goed leesbaar en vertikaal gecentraliseerd waardoor het gebouw eveneens brandveilig gecompartimenteerd is. Ook van binnenuit is er een sterke relatie met de buitenomgeving mogelijk, wat het visueel comfort verhoogt. GRONTMIJ & LIBOST-GROEP: concept duurzaamheid, stabiliteit, technieken, EPB en uitvoerende architectuur ARCHITECTUUR: architectuur.be Enkele getallen: K31 E80* Compactheid: 3,14m Dikte muurisolatie: 14 cm MW * ontwerpwaarde

Technische ingrepen: Betonkernactivering Buitenzonnewering Daglichtsturing Hoogrendementsverlichting Mechanische ventilatie met warmteterugwinning Regenwaterrecuperatie Grondgekoppelde warmtepomp

TECHNISCHE BEGELEIDING VAN VOORBEELDGEBOUWEN 2008-2009 Het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) deed in 2007 en 2008 een oproep voor het uitvoeren van ambitieuze voorbeeldprojecten wat betreft energie- en/of milieuprestatie. Het doel van deze oproep was aan te tonen dat het realiseren van dergelijke gebouwen haalbaar was op de Brusselse markt. 42 projecten kwamen hiervoor in aanmerking. Vervolgens vroeg het BIM aan externe en onafhankelijke technische deskundigen om deze projecten op te volgen, te controleren en tegelijk technisch advies te leveren aan de uitvoerders. Wij begeleiden hiervan 11 projecten.

MAATSCHAPPELIJKE ZETEL Brussel Kunstlaan 3/4/5 B-1210 Brussel T +32 2 209 07 76 F +32 2 209 07 71 info@grontmij.be LOCATIES Groot-Bijgaarden Gossetlaan 28-28A 1702 Groot-Bijgaarden T +32 2 383 06 40 F +32 2 380 36 08 grootbijgaarden@grontmij.be Hasselt Herckenrodesingel 101 3500 Hasselt T +32 11 26 08 70 F +32 11 26 08 80 hasselt@grontmij.be CONTACT Louvain-la-Neuve Avenue Athéna 6 1348 Louvain-la-Neuve T +32 10 24 19 03 F +32 10 24 20 70 wallonie@grontmij.be Mechelen Stationsstraat 51 2800 Mechelen T +32 15 45 13 00 F +32 15 45 13 10 mechelen@grontmij.be Antwerpen Nieuwe Weg 1 2070 Zwijndrecht T +32 3 560 11 90 F +32 3 560 11 99 info@grontmij.be Herentals Herenthoutseweg 236 M 2200 Herentals T +32 14 28 27 20 F +32 14 28 27 29 info@grontmij.be Zelzate Michel Gillemanstraat 5 9060 Zelzate T +32 9 345 70 67 F +32 9 345 53 67 info@grontmij.be Brugge Oostendse Steenweg 146 8000 Brugge T +32 50 45 79 80 F +32 50 45 79 90 brugge@grontmij.be Kapellen Starrenhoflaan 44-19 2950 Kapellen T +32 3 664 21 71 F +32 3 664 00 39 kapellen@grontmij.be Gent Meersstraat 138A 9000 Gent T +32 9 241 59 20 F +32 9 241 59 30 gent@grontmij.be Leuven Diestsesteenweg 52, bus 0101 3010 Kessel-Lo T +32 16 89 34 40 F +32 16 89 57 83 leuven@grontmij.be www.grontmij.be april 2012