Psalmenvesper, Martinikerk Groningen Zondag 8 juni 2014, 17 uur Roder Jongenskoor o.l.v. Rintje te Wies organist: Sietze de Vries voorganger: Ds. J.A. van den Berg Welkom in de Martinikerk Hartelijk welkom in de Martinikerk. We hopen dat u vanmiddag op deze prachtige plek in het centrum van Groningen iets van God ervaart. De Martini is al vele eeuwen lang een plaats van gebed. Bid en zing mee, en laat u raken door Hem. Verwelkoming en mededelingen Introïtus (koor) - Thomas Attwood Come, Holy Ghost, our souls inspire, And lighten with celestial fire; Thou the anointing Spirit art, Who dost Thy sevenfold gifts impart. Thy blessed unction from above Is comfort, life, and fire of love; Enable with perpetual light The dullness of our blinded sight. Anoint and cheer our soiled face With the abundance of Thy grace; Keep far our foes, give peace at home; Where Thou art Guide, no ill can come. Teach us to know the Father, Son, And Thee, of both, to be but One; That through the ages all along This, this may be our endless song. Praise to Thy eternal merit, Father, Son, and Holy Spirit. 1
Hymn (koor en samenzang) NEH: hymn 140, 1k, 2-4 a Moment van stilte, bemoediging en groet (allen gaan zitten) Precessie (koor) O Lord, open thou our lips; and our mouth shall shew forth thy praise. O God, make speed to save us; o Lord, make haste to help us. John Reading Heer, open onze lippen; onze mond zal zingen van uw eer. God kom ons snel te hulp; Heer haast U ons te helpen. Glory be to the Father, and to the Son, and to the Holy Ghost. As it was in the beginning, is now and ever shall be: world without end. Amen. Praise ye the Lord; the Lord s name be praised. Eer aan de Vader en de Zoon, en de heilige Geest. Zoals het was in het begin, en nu is, en altijd zal zijn: de wereld zonder einde. Amen. Prijs de Heer; de naam van de Heer zij geprezen 2
Psalm 125 Chant: R.A. te Wies 1 They that put their trust in the Lord shall be even as the mount Sion: which may not be removed but standeth fast for ever. 2 The hills stand about Jerusalem: even so standeth the Lord round about his people from this time forth for evermore. 3 For the rod of the ungodly cometh not into the lot of the righteous: lest the righteous put their hand unto wickedness. 4 Do well O Lord unto those that are good and true of heart. 5 As for such as turn back unto their own wickedness : the Lord shall lead them forth with the evil doers but peace shall be upon Israel. Glory be to the Father, and to the Son : and to the Holy Ghost; As it was in the beginning, is now, and ever shall be : world without end. Amen. Lezing uit het Oude Testament Psalm 125 (Nieuwe Bijbelvertaling) 1 Een pelgrimslied. Wie op de H E E R vertrouwt is als de Sionsberg, die onwankelbaar vast staat voor eeuwig. 2 Zoals de bergen Jeruzalem omringen, zo omringt de H E E R zijn volk van nu tot in eeuwigheid. 3 De scepter van het kwaad zal niet rusten op het land van de rechtvaardigen en de rechtvaardigen zullen het onrecht de hand niet reiken. 4 Wees goed voor wie goed is, H E E R, voor de oprechte van hart. 5 Maar wie een dwaalweg gaat H E E R, verdrijf hem en allen die onrecht doen. Vrede over Israël! Magnificat in D minor Thomas Attwood Walmisley 3
My soul doth magnify the Lord: and my spirit hath rejoiced in God my Saviour. For He hath regarded: the lowliness of His handmaiden. For behold, from henceforth: all generations shall call me blessed. For He, that is mighty hath magnified me: and holy is His name. And His mercy is on them that fear Him: throughout all generations. He hath shewed his strength with his arm: He hath scattered the proud in the imagination of their hearts. He hath put down the mighty from their seat: and hath exalted the humble and meek. He hath filled the hungry with good things: and the rich He hath sent empty away. He remembering His mercy hath holpen his servant Israel, as He promised to our forefathers, Abraham and his seed, forever. Mijn ziel prijst en looft de Heer, mijn hart juicht om God, mijn Redder: Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares. Want zie, van nu af aan zullen alle geslachten mij gelukkig prijzen, Want hij die machtig is heeft mij groot gemaakt en heilig is zijn naam. En zijn barmhartigheid is op wie hem vrezen van geslacht op geslacht. Hij heeft de kracht van zijn arm getoond en heeft de trotsen die zich verheven wanen uiteengedreven. Hij heeft de heersers van hun troon gestoten en heeft verhoogd de nederigen en de zwakken Hij heeft de hongerigen verzadigd met goede dingen en de rijken heeft hij leeg weggezonden. Hij herinnerde zich zijn barmhartigheid, heeft geholpen zijn knecht Israel zoals hij onze voorvaders beloofde, Abraham en zijn nageslacht voor altijd. Glory be to the Father and to the Son and to the Holy Ghost. As it was in the beginning is now and ever shall be: world without end. Amen. Tweede lezing: Handelingen 4 (Nieuwe Bijbelvertaling) 4 23 Nadat Petrus en Johannes waren vrijgelaten, gingen ze naar de leerlingen en vertelden wat de hogepriesters en de oudsten hadden gezegd. 24 Toen de leerlingen dat hoorden, riepen ze God eensgezind aan
met de woorden: Heer, u hebt de hemel en de aarde en de zee geschapen en alles wat daar leeft, 25 u hebt door de heilige Geest, bij monde van onze voorvader David, uw dienaar, gezegd: Waarom snoeven de volken en beramen de volksstammen zinloze plannen? 26 De koningen van de aarde zijn aangetreden en de heersers spannen samen tegen de Heer en zijn gezalfde. 27 Want inderdaad, in deze stad hebben allen samengespannen tegen Jezus, uw heilige dienaar, die door u is gezalfd: Herodes, Pontius Pilatus, alle volken en ook de stammen van Israël, 28 om datgene te doen waarvan u had bepaald en voorbestemd dat het moest gebeuren. 29 Welnu, Heer, sla ook nu acht op hun dreigementen en stel ons, uw dienaren, in staat om vrijmoedig over uw boodschap te spreken 30 door ons bij te staan, zodat zieken genezing vinden en er tekenen en wonderen gebeuren in de naam van Jezus, uw heilige dienaar. 31 Toen ze hun gebed beëindigd hadden, begon de plaats waar ze bijeen waren te beven, en allen werden vervuld van de heilige Geest en spraken vrijmoedig over de boodschap van God. Nunc Dimittis in D minor Thomas Attwood Walmisley Lord, now lettest thou Thy servant depart in peace, according to Thy Word. For mine eyes have seen Thy salvation, which Thou hast prepared before the face of all people; to be a light to lighten the gentiles, and the glory of thy people Israel. Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals u hebt beloofd. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israel, uw volk. Glory be to the Father and to the Son and to the Holy Ghost. As it was in the beginning is now and ever shall be: world without end. Amen. Psalm 123 (allen) 1 Tot U, die zetelt in de hemel hoog, hef ik vol hoop mijn oog. Zoals een knecht let op zijns heren wenken of hij zijn gunst wil schenken, 5
zoals het oog der dienstmaagd vol vertrouwen rust op de hand der vrouwe, zo zien wij op tot God, den HEER, tot Hij ons weer genadig zij. 2 Wees ons nabij, wees ons nabij, ons lot stelt ons voor elk ten spot. Ons hart walgt van de hoogmoed der gerusten, de trots der zelfbewusten. Wij zijn reeds lang verzadigd van verachting en hebben geen verwachting, tenzij van U: o HEER, neem weg de smaad, verlos ons van dit kwaad. Uitleg en verkondiging Gemeente van Jezus Christus, Veiligheid is het grote thema binnen Psalm 125: het gaat over de bescherming van de HEER. Zoals de berg Sion omringd is door hogere bergen, zo is de HEER rondom allen die op Hem vertrouwen. Een herkenbaar onderwerp. Veiligheid is een van de grootste issues in ons land. Juist omdat er zoveel dreigingen zijn. Op allerlei terreinen: - Veiligheid en water - Veiligheid en criminaliteit - Veiligheid en terrorisme. We nemen veel maatregelen om ons veilig te voelen. We geven daar veel geld aan uit. De Psalmist zegt dat er veiligheid is voor wie op God vertrouwt. Dat doet ons misschien wel erg goedkoop aan. Er is zoveel gevaar en verdriet. Klopt dat wel? We worden misschien een beetje op het verkeerde been gezet door deze eerste indruk. De Psalmist schreef zijn Psalm in de periode na een grote catastrofe in het land Israel. De vijand was te sterk gebleken en had het onwankelbare Sion 6
weggevoerd. Hij zal dus wel weten dat het zo makkelijk niet ligt. En ook na de terugkeer uit de ballingschap was de situatie niet echt veilig. Er is sprake van groot onrecht, ook voor mensen die wel op God vertrouwen. Dat klinkt door in de Psalm. Vers 3 De scepter van het kwaad zal niet rusten op het land van de rechtvaardigen en de rechtvaardigen zullen het onrecht de hand niet reiken. moet zo worden geaccentueerd: 3 De scepter van het kwaad zal niet blijven rusten op het land van de rechtvaardigen zodat de rechtvaardigen het onrecht de hand niet zullen reiken. Om als het onrecht is er ook de hartstochtelijke roep naar God om gerechtigheid. Doe goed aan de mensen die goed doen! En laat de werkers van ongerechtigheid uit het land verdwijnen! De Psalm betekent dus niet de belofte dat er veiligheid is, wanneer we maar op God vertrouwen. Ik denk wel dat God veiligheid geeft, maar dan voorbij aan dit leven. Je moet niet denken dat je helemaal niets kan gebeuren. Maar dat je uiteindelijk niets kan gebeuren. Het gaat hier in ieder geval om iets anders. Wanneer we de Psalm lezen vanuit die vers 3, dan begrijpen we om welk gevaar het ten diepste gaat, waartegen de HEER beschermt. Als iedereen het kwade doet, doe je snel mee. Je gaat het gewoon vinden. Alles moet kunnen. Het kwaad wordt een scepter die heerst over het land. Dan komt iedereen en ook jijzelf aan de verkeerde kant. Aan de kant van de mensen voor wie er bij God geen plaats is, die geen plaats hebben in het rijk van God. Om dat gevaar gaat het! Dat je mee gaat doen. De hoop op gerechtigheid kwijt raakt en daarom met gelijke munt terugbetaalt. 7
Er is zoveel onrecht dat de Psalmist het recht in eigen hand wil nemen, het onrecht met onrechtvaardige wapens wil aanvallen. Als er onrecht is, sla je terug met onrecht. Als er over je gelogen wordt, lieg je over de ander, Als je gelasterd wordt, sla je terug met roddels, Als je bestolen wordt, terug stelen, Als je bedrogen wordt, de ander bedriegen. Dat is het gevaar dat dreigt. Het bloed wordt onder je nagels vandaan gehaald. Je bloed kookt. Je neigt ernaar om het dan zelf maar op te lossen op je eigen manier. De Psalmist zingt dus: je hoeft je niet te laten meeslepen naar het kwade. Je hoeft je niet te verlagen tot hun niveau. Als je op de HEER vertrouwt, ben je even onwankelbaar als de berg Sion. Even standvastig. Je mag erop vertrouwen dat God recht zal verschaffen, dat het onrecht niet zal blijven voortduren, maar dat het zal worden opgeruimd. Vraag daar ook om! Betekent dat dan maar lijdelijk afwachten totdat God eindelijk gaat ingrijpen? Moet je altijd buigen voor het onrecht? Onrechtvaardige mensen hun zin geven? De tweede lezing maakt dat ook heel mooi duidelijk dat dit niet hoeft. Het gaat daar over Pinskteren: het vervuld worden met de Geest. Pinksteren maakt ons op een rechtvaardige wijze opstandig tegen onrecht. Het geeft je de vrijmoedigheid om je stem te verheffen tegen de onrechtvaardigheid. De leerlingen van Jezus hebben een goede daad verricht in Jezus naam. Een lamme man is genezen. En ze spreken ook over Jezus de Opgestane. Maar ze worden daarom gearresteerd. Ze krijgen een spreekverbod. Ze mogen absoluut niet meer spreken over Jezus. 8
Wat moet je daartegen doen? Ze doen wat er in de Psalm staat: ze stellen hun vertrouwen op God. Ze roepen Hem op om in actie te komen. Ze vragen dat God vrijmoedigheid geeft, om juist niet te doen wat het onrecht van het wil: dat ze zwijgen over Jezus. Ze vragen om de moed en de kracht om te blijven doen wat tegen het kwaad en het onrecht ingaat. Maar dan op een zuivere manier, in het voetspoor van Jezus Christus. Ze willen het kwade overwinnen Ze worden vervuld met de Heilige Geest! Psalm 125 belooft dat de HEER rondom je zal zijn. God gaat een stap verder en komt binnen in je, wanneer je je vertrouwen op Hem stelt. Hij geeft Zijn Geest. De Geest maakt dat je niet toegeeft aan je impuls om mee te doen aan het kwade. Hij vervult je met liefde zodat je van binnenuit het goede gaat willen. Hij geeft de vrijmoedigheid om te staan voor je zaak. Een diepe innerlijke overtuiging, die onwrikbaar is. De moed om het kwaad te weerstaan. De wil, om zoals Jezus, het kwade te overwinnen door het goede. Die Geest, die liefde, deelt God uit aan wie vertrouwt op Hem. Amen Gezang 443 1 Liefde Gods, die elk beminnen hemelhoog te boven gaat, kom in onze harten binnen met uw milde overdaad. Jezus, één en al ontferming, daal vanuit den hoge neer met uw heerlijke bescherming in ons bevend hart, o Heer. 2 God almachtig boven mate, 9
die zo nederig verscheen, keer opeens terug en laat ons nooit meer, nooit meer hier alleen. Laat ons in de kerk U prijzen met uw heiligen omhoog tot in 's hemels paradijzen wij U zien van oog tot oog. 3 Wat Gij eenmaal zijt begonnen o voltooi het: maak ons rein, tot de wereld is gewonnen en in U hersteld zal zijn, tot wij eeuwig bij U wonen, schrijdende van licht tot licht, leggend onze gouden kronen zingend voor uw aangezicht. Gebeden: Gezongen en gesproken Responsies 10 The Lord be with you, and with thy spirit. Let us pray: Lord, have mercy upon us, Christ, have mercy upon us, Lord, have mercy upon us. I. Gezongen gebeden John Reading Our Father, which art in heaven, hallowed be thy name; Thy kingdom come; Thy will be done on earth as it is in heaven. Give us this day our daily bread. And forgive us our trespasses, as we forgive those who trespass against us. And lead us not into temptation; De Heer zij met u En met uw geest Laat ons bidden. Heer, ontferm u over ons, Christus, ontferm u over ons, Heer, ontferm u over ons.
but deliver us from evil. Amen. Onze Vader, die in de hemel zijt, uw naam worde geheiligd, uw koninkrijk kome, uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Amen O Lord, show thy mercy upon us and grant us thy salvation. O Lord, save the king and mercifully hear us, when we call upon thee. Endue thy ministers with righteousness and make thy chosen people joyful. O Heer, schenk ons uw genade en geef ons verlossing O Heer, bewaar de koning en hoor ons in genade aan als wij u aanroepen Bekleed uw dienaren met gerechtigheid en laat uw volk zich in U verblijden O Lord save thy people, and bless thine inheritance. Give peace in our time, O Lord. because there is none other that fighteth for us, but only thou, O God. O God, make clean our hearts within us; and take not thy Holy Spirit from us O Heer, red uw volk en zegen uw erfdeel Geef vrede, Heer, in onze dagen want niemand strijdt voor ons dan Gij alleen O Heer, wil in ons een zuiver hart scheppen ontneem ons niet uw heilige Geest 11
Collect of the day Almighty God, who on this day didst open the way of eternal life to every race and nation by the promised gift of thy Holy Spirit: Shed abroad this gift throughout the world by the preaching of the Gospel, that it may reach to the ends of the earth; through Jesus Christ our Lord, who liveth and reigneth with thee, in the unity of the same Spirit, one God, for ever and ever. Amen. Almachtige God, U hebt op deze dag de weg naar het eeuwige leven geopend voor ieder ras en volk door de Heilige Geest te geven die U beloofd had. Giet deze gave uit in de wereld door de prediking van het Evangelie, zodat het zal reiken tot de einden der aarde; door Jezus Christus onze Heer, die leeft en regeert met U en de Heilige Geest, één God, nu en voor immer. Amen. collect for peace God, from whom all holy desires, all good counsels, and all just works do proceed: Give unto thy servants that peace which the world cannot give; that both our hearts may be set to obey thy commandments, and also that by Thee we being defended from the fear of our enemies may pass our time in rest and quietness; through the merits of Jesus Christ our Saviour. Amen. O God, uit wie alle heilige verlangens, alle goede raad, alle goede werken voortkomen, geef aan uw dienaren die vrede, die de wereld niet kan geven; dat onze harten uw wetten mogen gehoorzamen, en ook dat wij door U beschermd worden voor de angst voor onze vijanden. Moge onze tijd in rust en vrede voorbijgaan, dankzij de verdiensten van Jezus Christus, onze Redder. collect for Aid against all Perils Lighten our darkness, we beseech thee, O Lord; and by thy great mercy defend us from 12
all perils and dangers of this night; for the love of thy only Son, our Saviour Jesus Christ. Amen. Verlicht onze duisternis, zo smeken wij U, o Heer; en bescherm ons door Uw grote genade, tegen alle verschrikkingen en gevaren van deze nacht, omwille van de liefde van Uw enige Zoon, onze Redder Jezus Christus. Amen II. Gesproken gebeden Inzameling van vrijwillige gaven bestemd voor de onkosten (deze bedragen ongeveer 3,- pp.) Anthem (Koor) Music: Grayston Ives / Text: George Herbert Listen sweet dove unto my song, and spread thy golden wings in me; hatching my tender heart so long, till it get wing and flie away with thee. Such glorious gifts thou didst bestow the earth did like a heav n appeare, the starres were coming down to know if they might mend their wages and serve here. The sunne which once did shine alone, hung down his head and wisht for night, when he beheld twelve sunnes for one going about the world and giving light. Lord though we change thou art the same, the same sweet God of love and light: restore this day for thy great name, unto his ancient and miraculous right. Slotgezang 387 1,2 a, 3 o, 4 v, 5 m, 6 k, 7 a a 1 O Heer mijn God, ook deze nacht zij lof en eer U toegebracht 13
omdat Gij dag en duister schept en ons het licht gegeven hebt. a 2 Om Christus' wil doe mij niet aan het kwaad dat ik U heb gedaan, veeleer vergeef mij, Heer, en geef dat ik voortaan in vrede leef. o 3 Neem mij de last van doodsangst af, dat ik te ruste ga in 't graf. Leer mij te sterven dat ik mag vrolijk verrijzen op uw dag. v 4 Is deze arbeidsdag voorbij, dat mij de slaap een balsem zij. Dan zal ik zijn in 't nieuwe licht als een die graag zijn dienst verricht. m 5 Wanneer mij slapeloosheid kwelt, geef dat uw Geest mij vergezelt. Laat mij niet raken in de macht der boze geesten van de nacht. k 6 De dromen gaan hun eigen weg, neem Gij hun duister dreigen weg. Verjaag de wolven van uw schaap, want ik ben weerloos als ik slaap. a 7 Looft God de Heer die eeuwig leeft, alles uit niets geschapen heeft, die ons tot aan zijn dag behoedt en onze ogen opendoet! Uitzending en zegen Gesproken zegen beantwoord met gezongen amen Uittocht van het koor en orgelspel 14
Bij de uitgang worden vrijwillige gaven ingezameld voor de Protestantse gemeente Groningen Na afloop van de dienst zijn er mensen beschikbaar voor een gesprek. Deze dienst wordt geleid door de wijkpredikant dr. J.A. (Sjaak) van den Berg. Ook hij is na afloop van de dienst beschikbaar voor reacties en vragen. Voor meer informatie: www.wijkgemeente-martinikerk.nl. Psalmenvespers in de Martinikerk Iedere 2de zondag om 17.00 uur Deze Psalmenvespers worden gehouden om de blijvende verbondenheid met de Synagoge tot uitdrukking te brengen, in continuïteit met de christelijke traditie in kloosters en kathedralen, en als inspiratie voor onze eigen spiritualiteit in verhouding tot God, onszelf, onze naaste en onze cultuur in het heden. 8-6 Dr. J.A. van den Berg RJK 125 14-9 Prof.dr. G.H. van Kooten Men oly + RGVoices 126 12-10 Ds. O.C. Kerssen MKK 127 9-11 Prof.dr. G.H. van Kooten RGC 128 14-12 Dr. J.A. van den Berg AC 129 Mkk Martinikerkkoor - RJK Roder Jongenskoor - AC Arezzo Consort- RGC Roden Girl Choristers. Diensten kunnen worden meegeluisterd of nageluisterd via www.kerkomroep.nl > provincie Groningen > Groningen, Martinikerk 15
Vanaf januari 2014 maken de Psalmenvespers deel uit van het programma Schoonheid met een Ziel (zie: www.schoonheidmeteenziel.nl). De eerstvolgende viering van Schoonheid met een ziel is een choral evensong op zondagmiddag 15-6, om 17 uur in de Nieuwe Kerk. 16