Wiegendood in Nederland Feiten & Fabels
Dr Adèle Engelberts, kinderarts Zuyderland Ziekenhuis Si=ard - Geleen * Secretaris Landelijke Werkgroep Wiegendood Nederlandse Vereniging Kindergeneeskunde * Lid Advies Commissie PrevenKe Wiegendood van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ)
Defini&e Wiegendood is het plotseling en onverwacht overlijden van een kind onder de twee jaar, dat ogenschijnlijk gezond was (of in elk geval niet duidelijk ziek) en bij wie geen lichamelijke afwijking is vastgesteld die op zichzelf het overlijden voldoende verklaart. Het overlijden treedt in het algemeen op &jdens de slaap.
Defini&e SIDS Sudden Infant Death Syndrome Indien er geen verklaring voor overlijden is na pediatrisch onderzoek, inspec&e van de plek van overlijden en volledige obduc&e
Ingangsdiagnose Wiegendood Sepsis Lang qt Metabool Hartgebrek etc Uitgangsdiagnose SIDS
Hoe vaak komt wiegendood voor?
1,40 SIDS in Nederland ( ICD 10 ) R 95 Mortaliteit / 1000 levend geborenen 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 2014 0.06 / 1000
Inciden&e SIDS in Duitsland en Nederland 1,4 SIDS per 1000 levend geborenen 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Beieren NRW Duitsland Nederland Jaar
Klopt die lage inciden&e van ons wel? Wat zijn de valkuilen in doodsoorzaak sta&s&eken? Verschil van inzicht in diagnose (en dus codering) in de &jd Misclassifica&e = verkeerde diagnose Interna&onale verschillen in het gebruik van codes
Hoe krijg je meer zekerheid? Vergelijk post- neonatale mortaliteit (steroe tussen 1 maand en 1 jaar) Gebruik een aantal codes waaronder wiegendood zich zou kunnen verschuilen
Post neonatal mortality per 1000 live births 2002-2010 3 2,5 England & Wales Germany 2 Netherlands 1,5 1 United States Canada 0,5 0 New Zealand Japan 2002 2004 2006 2008 2010 Australia
Groep codes als maatstaf wiegendood inciden&e R95 Sudden infant death syndrome R96 Overige plotse dood oorzaak onbekend R98 Overlijden buiten aanwezigheid anderen R99 Overige slecht omschreven en niet gespecificeerde oorzaken van sterye W75 Onopze=elijke verskkking en wurging in bed W78 InhalaKe van maaginhoud W79 InhalaKe en ingeske van voedsel lijdend tot obstrucke van luchtwegen
SUDI per 1000 live births 2002-2010 1,4 1,2 England & Wales Germany 1 Netherlands 0,8 0,6 0,4 0,2 0 United States Canada New Zealand Japan 2002 2004 2006 2008 2010 Australia
Dus wij doen het goed interna&onaal
Wat gebeurt er bij een wiegendood? Hypothese : spil in het proces is arousal = wekbaarheid Belangrijk verdedigingsmechanisme &jdens slaap
VRIJWEL ALLE RISICOFACTOREN DIE BEKEND ZIJN BIJ WIEGENDOOD HEBBEN EEN INVLOED OP DE AROUSAL Kwetsbaar kind door ontwikkelingsfase of inherent Externe factor die problemen geeo Inadequate reac&e, wordt niet wakker Centrale apneu leidt tot overlijden
Buikligging Oververhi_ng SlaapdeprivaKe SedaKva Bij ouders op de kamer AROUSAL Borstvoeding Speengebruik Prematuur Dysmatuur NicoKne
Factoren die het risico op wiegendood beïnvloeden Verzorgingsfactoren Kindfactoren Ouderfactoren
Invloed Verzorgingsfactoren Buikligging Zijligging Warmtestress Bedmateriaal, knuffels Samen in bed slapen onder 4 mnd Kinderopvang Slapen op bank/sofa Bed naast bed ouders Fopspeen Trappelzak
Risicoverhoging Buikligging (OR) 20 6.1 8.9 17.9 (3.3-11.1) (2.4-34) (6.0-53) 15 10 5 0 op de buik neergelegd inbakeren en buikligging voor het eerst op de buik gevonden
15 Risicoverhoging Samen Slapen naar leeyijd (OR) (gecorrigeerd voor borstvoeding, LWW 2007) 11 4.9 2.1 0.9 (5-24) (2.8-8.4) (1.1-4.2) (0.3-2.7) 10 5 0 1 mnd 2 mnd 3mnd 4 mnd
Kindfactoren Vroeggeboorte en laag geboortegewicht Meerlingen Medicijngebruik Borstvoeding
SIDS risico à terme en preterm (OR) (Blair PS e.a. Arch Dis Child 2006;91:101-6) te slapen gelegd rug zij buik à terme 1 2.3 (1.3-4.1) 8.1 (2.6-25.1) preterm 4.6 (1.6-13.6) 15.0 (5.1-43.9) 24.4 (2.4-24.5)
Ouderfactoren Roken Verslavende middelen? OngunsKge SES Jonge leeyijd van moeder Rangorde in het gezin Psychiatrische stoornissen Etnische verschillen
Roken in Nederland Vrouwen 20-34 jaar Moeders van jonge kinderen Moeders en/ of vaders 85 87 1996 1999 2005 2011 44% 33% 28% 33% 24% 20% 16% 11% 42% 39% 33%
Bescherming tegen Wiegendood (OR) 2 1 0.27 0.40 0.44 (0.17-0.41) (0.2-0.8) (0.29-0.68) 0 room sharing laatste nacht borstvoeding tot overlijden fopspeen ook laatste nacht
Preven&e Op de rug slapen Voorkom te warm toedekken door dekbed, muts Veiligheid in wieg of bed Toezicht van ouders Rookvrije omgeving Bij voorkeur borstvoeding, fopspeen bij het inslapen Geen geneesmiddelen met slaapverwekkende bijwerking Regelmaat, voorspelbaarheid, prikkelreduc&e (geen verandering van rou&ne)
SIDS 1 week - 1 year SIDS / 1000 live births 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 '80 '82 '84 '86 '88 Niet op buik '90 '92 rug '94 geen dekbed speen, slaapzak '96 '98 '00 '02 '04 Niet samen slapen '06 SIDS
Wiegendood fabels Het verschil tussen wiegendood en asfyxie is duidelijk
Asfyxie / verskkken Geen specifiek kenmerk dat onderscheid maakt tussen SIDS en vers&kken Gezicht recht naar beneden is niet gelijk aan vers&kken Overlijden bij ouders in bed is niet gelijk aan vers&kken
Onderzoek KA Waters et al J Pediatr 1996; 128:616-25. 10 gezonde buikslapers 10-22 weken oud 3 nachten geoberveerd thuis met bewaking en video 2 nachten op buik en 1 nacht op zij neergelegd Resultaten: 1 % slaap&jd gezicht recht omlaag Bijna 6 % slaap&jd gezicht vrijwel recht omlaag
GeeY gezicht naar beneden problemen? Bij 14% van gezicht rechtomlaag episodes aanwijzing obstruc&e Bij 3 % gezicht vrijwel omlaag aanwijzing obstruc&e Spontane arousal en/of draaien hoofd beëindigde obstruc&e Conclusie: gezicht (vrijwel) recht omlaag komt redelijk frequent voor en kan tot obstruc&e leiden, dit hoeo echter niet
Overlijden in bed bij ouders Samen in ouderlijk bed risicofactor mn bij jonge zuigelingen Onduidelijk waarom, maar ouderlijk bed voldoet iha niet aan voorschrioen veilig slapen HoeO niet te betekenen dat ouders op het kind zijn gaan liggen In Nederland overlijdt ongeveer 25 % van de wiegendoodkinderen bij ouders in bed
Wiegendood fabels Het verschil tussen wiegendood en asfyxie is duidelijk Onder het beeld wiegendood gaat veel kindermishandeling schuil
Alleen verklaring overlijden minderjarige afgeven indien 1. de iden&teit van het kind vaststaat 2. de datum en plaats van overlijden vaststaat 3. er een bekende doodsoorzaak is en men overtuigd is dat het natuurlijke dood betreo 4. er schouw verricht is door de arts 5. er overleg geweest is met de forensisch arts
Natuurlijk/niet natuurlijk/onduidelijk NODO (Nader onderzoek doodsoorzaak) Vanaf 2010 bij steroe van minderjarigen verplicht overleg met gemeentelijk lijkschouwer alvorens een verklaring van overlijden af te geven Evalua&e NODO 2012-2013 : 38/40 onderzochte gevallen natuurlijke dood; geen gemiste kindermishandeling
Voor de prak&jk
Hoe worden wiegendood baby s Ruim 55% op de buik gevonden? Ruim 60% gezicht recht omlaag als de baby op de buik gedraaid is Bij onervaren buikslapers nog vaker het gezicht recht op de onderlaag Vermijd het woord vers&kken wanneer je met ouders praat
Hoe worden wiegendood baby s gevonden? 10% braaksel bij de mond 11% slijm bij de mond 1% schuim bij de mond 5,4% bloederig schuim bij de mond 16% wat bloed bij de mond Braaksel houdt niet meteen aspira&e in Bloed of bloederig slijm is niet gelijk mishandeling
Landelijke Werkgroep Wiegendood van de NVK : 06 51293788 Websites NCJ : www.ncj.nl VeiligheidNL : www.veiligheid.nl Opvoeden.nl : www.opvoeden.nl NVK : protocol wiegendood www.nvk.nl