Blaaskatherisatie J. Vrieswijk
anatomie
Sacrale reflex urineren is een gecoördineerde actie waarbij de sluitspieren zich ontspannen en de blaasspieren samentrekken zodat de urine de blaas kan verlaten. Normaliter leidt een volle blaas tot urineren. De controle hierover is bewust en komt vanuit de hersenen. De signalen vanuit de hersenen onderdrukken de prikkel tot urineren die komt vanuit het sacrale ruggenmerg (segment S2- S4); de sacrale reflex. Op die manier vindt het plassen alleen plaats wanneer dat nodig en gewenst is
Urethra De urethra is een lange cilindrische holte die de blaas verbindt met de buitenkant van het lichaam. In deze holte ligt een aderachtig vliesje dat het weefsel beschermt tegen de chemische invloeden van de urine. De urinebuis heeft bij zowel de man als de vrouw een excretiefunctie: hij dient om urine uit het lichaam te verdrijven. Omdat bij de man ook het sperma er doorheen gaat bij de ejaculatie wordt deze bij de man de urogenitale buis genoemd. Bij vrouwen is de urinebuis 2,5 tot 4 cm lang en de opening bevindt zich in de vulva tussen de clitoris en de vaginale opening. De korte lengte van de urethra bij vrouwen zorgt er voor dat zij vatbaarder zijn voor besmettingen van de blaas (cystitis) en de urinestreek. Zo komt een blaasontsteking bij vrouwen vaker voor dan bij mannen. Bij mannen is de urinebuis ongeveer 20 cm lang en loopt door de prostaat en gaat onder het onderste zwellichaam door en eindigt vervolgens aan de voorkant van de eikel van de penis.
Nelaton uitvoering ch12/4,0 ch16/5,3 ch20/6,7 ch22/7,3 ch24/8,0 ch28/9,3 ch30/10.0 Dit produkt bevat natuurlijke latex die allergische reakties kan veroorzaken. Gebruiksduur maximaal 1 2 weken bij een latex katheter
Eenmalig, PVC Toepassing: urineafname/zelfkatheterisatie bij vrouwen en kinderen Gebruiksduur: voor éénmalig gebruik Productinformatie: rechte punt 2 zij-ogen en gesloten Nelaton punt effectieve lengte 15 cm (vrouw), of 35 cm/40 cm ( man) ongecoat (gebruik in combinatie met glijmiddel zoals Instillagel)
Thiemann Gebruiksduur: 14 dagen. 2 zij-ogen materiaal: gesliconiseerde latex. 2-weg per stuk en per 10 stuks verpakt lengte 40 cm gebogen punt Eenmalig, PVC De thiemann katheter is speciefiek voor gebruik bij de man, wanneer een Nelatonkatheter ongeschikt is
TURP Catheters (Trans Urethral Resection of the Prostate) Catheters: Dufour, Couvelaire or Mercier, met 50-80ml ballon.
Dynamiek Catheters An all-silicone catheter with 'ribs' on the outer profile of the shaft. with this product, catheter lubricity is increased as the surface roughness decreases, to ensure maximal ease of catheter removal.
Enkele hulpmiddelen Katheterklem en stopjes
Indicatie/applicatie Toepassing: glijmiddel bij catheterisatie van man en vrouw. Instillagel en Endosgel hebben een desinfecterende werking en openen de plooien van het weefsel. Instillagel heeft ook een plaatselijk verdovend effect. Gebruiksduur: Gel inbrengen in de urethra/suprapubische opening enige minuten voordat de catheter wordt ingebracht. Productinformatie op waterbasis presentatie in een spuit; 6 ml voor vrouw en 11/20 ml voor de man makkelijk in urethra in te brengen en te doseren Instillagel is een geneesmiddel, Endosgel is een medisch hulpmiddel: Instillagel bevat lidocaïne en geeft een plaatselijk verdovend effect Endosgel bevat geen lidocaïne.
Penisklem
De penisklem is een weinig gebruikte methode om (druppel)incontinentie bij mannen tegen te gaan. Er zijn verschillende modellen maar de werking is hetzelfde; door het gebruik van een speciale klem wordt de urineleider dichtgeknepen. Vanwege het risico op complicaties (drukplekken, slechte doorbloeding) en het feit dat het gebruik van de klem pijnlijk is, wordt deze methode nog maar zelden gebruikt. De penisklem wordt net achter de eikel aangebracht en dient om de 3 à 4 uur te worden verwijderd voor de doorbloeding. Voor nachtelijk gebruik is de klem niet geschikt.
Een andere mogelijkhijd bij de man is een condoomcatheter
Supra pubis katheter Suprapubische katheters worden via een gaatje in de onderbuik in de blaas gebracht. Eenmaal ingebracht wordt, net als bij verblijfskatheters, een ballon gevuld om de katheter op de plaats te houden (zie afbeelding suprapubische katheters). Deze katheter wordt met tape aan de onderbuik bevestigd en aangesloten aan een urineopvangzak.
2 Suprapubische katheters worden gebruikt wanneer de urinebuis of blaas beschadigd of pas geopereerd is. Bij langdurig gebruik van een verblijfskatheter wordt meestal gekozen voor een suprapubisch katheter omdat hierbij de kans op beschadiging van de urinebuis afwezig is. Bij mensen die seksueel actief zijn heeft een suprapubisch katheter meestal ook de voorkeur gezien de locatie. Ook suprapubische katheters kunnen chronische blaasinfectie en blaasstenen veroorzaken.
Tips voor gebruik De tips voor gebruik zijn grotendeels hetzelfde als voor verblijfkatheters en zijn: Breng een katheter voorzichtig in en gebruik voldoende glijmiddel. De insteekopening van de katheter op de buik kan snel dicht gaan zitten; snelheid van handelen is dus geboden bij de verwisseling van de katheter. Gebruik de kleinst mogelijke katheter voor een effectieve drainage Bevestig zo nodig de katheter met tape aan de buik en / of het been om spanning op de urinebuis en beschadigingen te voorkomen Houdt het gebied rond de katheter schoon; controleer dagelijks de insteekopening van de katheter. Bij roodheid of korstvorming de insteekopening schoonmaken en joderen Drink voldoende; minimaal 2 ½ liter per 24 uur
Tips 2 De urineopvangzak hoeft niet dagelijks vervangen te worden; 2 3 maal per week is voldoende. Vervang de urineopvangzak in ieder geval als u een nieuwe katheter inbrengt. De urinezak dient lager te zitten dan de katheter (om drainage d.m.v. zwaartekracht mogelijk te maken). Blijf alert op signalen die kunnen wijzen op verstopping van de katheter zoals bijvoorbeeld verminderde urineproductie. Zorg dat er geen knik in de slang kan komen. Blijf alert op symptomen van urineweginfecties en beschadiging van de urethra zie het deel Mogelijke complicaties bij een dwarslaesie. Raadpleeg een arts wanneer deze symptomen zich voordoen
Katheterverzorging in het kort Katheters moeten regelmatig op slijtage en blokkade gecontroleerd worden door de gebruiker en/of evt. verzorgers. Blokkade door steentjes en aangroei van eiwitten en kristallen komt veel voor waardoor katheters regelmatig vervangen moeten worden. Het inbrengen en vervangen dient onder steriele omstandigheden te gebeuren om de introductie van bacteriën in de blaas te voorkomen. Door regelmatige inspectie kan men bloed of infecties in de urine op tijd ontdekken en tijdig ingrijpen.
Intermitterende katheterisatie De potentiële problemen met verblijfskatheters kunnen vermeden worden door intermitterende katheterisatie. Dit gebeurt met behulp van éénmalig te gebruiken katheters, die al dan niet voorzien zijn van een coating ofwel glijmiddel. Deze worden, een paar keer per dag, voorzichtig in de plasbuis gebracht waardoor de urine afgevoerd kan worden. Daarna kan de katheter weer verwijderd worden. Het aanbrengen van verdovende gel op het uiteinde van de katheter is soms nodig bij mannen wiens urinebuis langer en moeilijker begaanbaar is en bij mannen die gevoel hebben in deze streek.
2 Bij intermitterend katheteriseren kan de blaas zich normaal vullen. Bij het gebruik van deze techniek is het belangrijk dat de blaas tijdig geleegd wordt en dat men voorkomt dat hij overvol raakt. Vuistregel hierbij is dat de blaas niet voller mag zitten dan 500 ml. Intermitterend katheteriseren is de meest gebruikte methode voor vrouwen en mannen met een dwarslaesie (afhankelijk van de compleetheid van de dwarslaesie). Intermitterend katheteriseren kan plaatsvinden in het bed, in de rolstoel of op het toilet. Het gaat relatief snel en wordt gemakkelijker door oefening. Incontinentie kan soms nog voorkomen tussen twee katheterisaties. Regelmatig katheteriseren vermindert de kans op infectie, een overvolle blaas en urethrale reflux.
3 Goede hygiëne is belangrijk. Men loopt minder risico op een infectie indien men de katheter zelf inbrengt dan wanneer iemand anders dit doet. Het zelf inbrengen van een éénmalig te gebruiken katheter noemt men intermitterende zelfkatheterisatie. Wegwerp of éénmalig te gebruiken katheters zijn gecoat (voorzien van glijmiddel en kant en klaar voor gebruik) en ongecoat (men dient voor het gebruik zelf glijmiddel aan te brengen) verkrijgbaar. Het handhaven van de blaasfunctie op de bovengenoemde wijze maakt het verzorgen van de blaas later gemakkelijker. Het laten vullen en ledigen van de blaas stimuleert de bestaande spinale reflexen en bevordert de spierspanning.
Zelfkatherisatie Tips voor het gebruik bij zijn: Houdt u aan de adviezen en afspraken die zijn gemaakt rondom de verzorging van de blaas en de katheter. Het inbrengen van een katheter dient voorzichtig en met voldoende glijmiddel onder hygiënische omstandigheden te gebeuren om infecties en beschadiging te voorkomen. Bij de gecoate katheters is de gel laag egaal verdeeld over de hele katheter. Bij andere katheters moet hier extra aandacht voor zijn Was altijd de handen en maak de schaamstreek schoon voordat u begint. Forceer het inbrengen van de katheter niet raadpleeg een arts bij moeilijkheden. Gebruik de kleinst mogelijke katheter voor een effectieve drainage Katheteriseer met regelmaat en stem het aantal katheterisaties af op de hoeveelheid die u drinkt. Verdeel de vochtintake (2 2 ½ liter per 24 uur) goed over de dag. Blijf alert op symptomen van urineweginfecties en urinebuisbeschadiging
Complicaties bij/door blaascatherisatie urinerineweginfecties Bacteriegroei in de urinewegen. Het komt vaak voor bij een blaas die niet helemaal geleegd kan worden. Nierfalen Snelle achteruitgang van de nierfunctie door verminderde bloedtoevoer naar de nieren tijdens spinale shock. Kan ook veroorzaakt worden door nierinfectie. Blaas- en nierstenen Kalkafzetting rondom vreemde lichamen zoals bv. katheters. Operatief verwijderen kan nodig zijn. Beschadiging van de plasbuis Een veelvoorkomende complicatie bij een dwarslaesie. Het kan ontstaan door een slechte katheterisatietechniek bij een verminderd gevoel van de plasbuis, of door het passeren van blaas- of nierstenen. Autonome Dysreflexie (AD) Een overdreven reactie van het zenuwstelsel op een bepaalde prikkel, waardoor bepaalde bloedvaten samentrekken. Hierdoor ontstaat een snelle verhoging van de bloeddruk. De meest voorkomende prikkel is een overvolle blaas.