Teen Facts Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek de wetenschap achter de puberteit Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1
Teen Facts De puberteit, misschien zit je er middenin of misschien begint het binnenkort. De puberteit is een belangrijke periode in je leven; je lichaam, je hersenen, je gevoel, allemaal zijn ze volop in ontwikkeling. Wat er precies gebeurt met je lichaam en waarom, dat ontdek je bij de tentoonstelling Teen Facts. Dit heb je nodig in NEMO Plattegrond Plattegrond van NEMO 4 Werkblad 1 Groeipijn 5 Werkblad 2 Gek in je hoofd 6 Werkblad 3 Geslachtsrijp 7 Werkblad 4 Puistenspel 8 Werkblad 5 Jakkes 9 Werkblad 6 Zelfbeeldspiegel 10 Werkblad 7 Stoned als een spin 11 Werkblad 8 Electroroulette 12 Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 2
Teenfacts Over hoofd, hart en hormonen Je staat op het punt het levensgrote magazine Teen Facts binnen te stappen. Maar voor je dat gaat doen, ga je eerst jezelf testen! Ben jij een echte puber? Kruis aan wat je herkent. Ik heb de laatste tijd vaker nieuwe schoenen of kleren nodig. Ik kan moeilijker uit bed komen. Ik vind mijn ouders maar gekke mensen. Mijn lijf begint te veranderen. Ik ruik soms anders dan vroeger. Ik ben soms vrolijk en soms chagrijnig (en dat kan binnen een paar uur veranderen). Ik vind sommige meisjes/jongens opeens bloedmooi. Ik schaam me vaker dan normaal. Mijn moeder moet me echt niet meer zoenen in het openbaar. Ik doe wel eens iets dat niet mag. 0-3 kruisjes Je bent nog net geen puber! Bij Teen Facts ontdek je wat je straks allemaal te wachten staat. 4-6 kruisjes Je puberteit is begonnen! Bij Teen Facts zul je veel herkennen, maar ook veel nieuwe dingen te weten komen. 7-10 kruisjes Jij bent een echte puber! Bij Teen Facts ontdek je de verrassende wetenschap achter de puberteit. En kom je erachter wie je nou eigenlijk bent! Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 3
Plattegrond van NEMO Op deze plattegrond kun je zien waar je moet zijn om een werkblad te kunnen invullen. De nummers op de plattegrond staan ook op de werkbladen. Ga naar verdieping 3 om de opdrachten te doen. Teen Facts 1 2 3 4 5 6 7 8 Groeipijn Gek in je hoofd Geslachtsrijp Puistenspel Jakkes Zelfbeeldspiegel Stoned als een spin Electroroulette naar Glazen Balzaal Lumière Filmzaal Smart Technology Innovatiezaal Glazen Balzaal bereikbaar via verdieping 1 Café Renzo Piano Science Shop Centrale Kassa Hal Entree BG Kluisjes Science Live Workshopruimtes Theater Verdieping 1 Ruimte douche Codenaam: DNA Fenomena Kettingreactie Kaart controle Fenomena Da Vinci Zaal verdieping 1 NEMO Theater Columbus Foyer (beperkt open) Vermakelijke Wetenschap Waterrijk Zoeken naar leven Waterklok Waterwiel Techno Lab Krachtpatsers Ballenfabriek Water kracht verdieping 2 You, Me, Electricity Teen Facts Wonder Lab verdieping 3 Teen Facts Reis door de Geest verdieping 4 Fototentoonstelling Café Dakterras Dakpanorama Fototentoonstelling naar de kade verdieping 5 Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 4
1 Groeipijn Ga op een plek tussen de geluidsboxen zitten. Kies je taal en bekijk het filmpje. Meisjes beginnen eerder met groeien, jongens zijn vaak pas twee jaar later aan de beurt. Welke stof zorgt voor deze groeispurt? calcium cholesterol groeihormoon De hypofyse, een kliertje in de hersenen maakt groeihormoon. Dit hormoon zorgt ervoor dat je botten gaan groeien. Meisjes groeien tussen de 12 en 13 jaar het hardst, jongens tussen de 14 en 15 jaar. Als eerste worden je handen en voeten groter. Daarna je armen en benen. Tijdens een groeispurt kun je soms pijn hebben. Negentig procent van je botgroei vindt s nachts plaats. Daarom is het belangrijk dat je in de puberteit genoeg slaapt. De langste vrouw ooit gemeten is 2,48 meter. De langste man ooit gemeten is 2,72 meter. Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 5
2 Gek in je hoofd Pak de telefoon die bij de gitaar hangt en luister naar het verhaal. Heeft zelf muziek maken invloed op de ontwikkeling van je hersenen? Nee, zelf muziek maken heeft geen invloed op de ontwikkeling van je hersenen. Ja, door zelf muziek te maken kun je beter abstract denken. Ja, door zelf muziek te maken kun je beter vreemde talen leren. Hersenen groeien ook in de puberteit. Ze maken extra veel cellen en verbindingen aan. Net als een boom die meer takken krijgt. Hoe meer je je hersenen in deze periode traint, hoe meer vertakkingen er actie blijven. Zo word je als je zelf muziek maakt, beter in abstract denken en vergroot je je ruimtelijk inzicht. Dat gebruik je bij rekenen of kaartlezen. Na de puberteit worden de delen van de hersenen die je niet gebruikt weer afgebroken. Gebruik je hersenen dus zoveel mogelijk in de puberteit! Train je hersenen! Wat ga je doen? Hersenen kun je op allerlei manieren trainen. Bijvoorbeeld met deze sudoku. Alle cijfers van 1-6 moeten één keer voorkomen in elke rij, kolom en kader. 2 1 4 3 6 2 3 4 3 4 8 6 Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 6
3 Geslachtsrijp Pak het hormoon testosteron (de groene bal) uit de bak. Leg de bal op de houder voor de man, daarna op die voor de vrouw. Wat doet dit hormoon in je lijf? Vul de tabel in. naam hormoon man vrouw testosteron Probeer ook de andere hormonen uit! Je lichaam bevat veel hormonen. Een hormoon is een stof die een boodschap doorgeeft. Bijvoorbeeld aan je botten om te gaan groeien. Bij de ontwikkeling van je lichaam en je seksualiteit spelen vier hormonen een grote rol. Zowel bij jongens als bij meisjes zijn dat dezelfde hormonen. Alleen de hoeveelheid hormonen in het lichaam verschilt. Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 7
4 Puistenspel Speel het puistenspel en probeer alles uit. Voor welke oplossing(en) heb jij gekozen? Kruis jouw antwoord(en) hieronder aan. wassen zonnen make-up uitknijpen uitlepelen tijd versnellen Door hormoonveranderingen in de puberteit komt er meer talg in je huid. Talg is een olieachtige stof die ervoor zorgt dat je huid niet uitdroogt. Maar van teveel talg krijg je verstoppingen. Bacteriën raken daardoor opgesloten in de huid en vermeerderen zich. Je krijgt een puistje. Als je puistjes uitknijpt, krijg je vaak alleen maar meer en grotere puistjes. Na de puberteit maak je weer minder talg aan. Dus als je geduld hebt, gaan de puistjes meestal vanzelf weer over. Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 8
5 Jakkes Lees het tekstpaneel Wie stinkt daar zo? Het melkachtige zweet dat uit de zweetklieren komt, is reukloos. Waardoor ga je dan soms toch stinken? door deodorant door de stank die uit de zweetklieren komt door bacteriën onder je oksels Je zweet om de temperatuur van je lichaam rond de 37 graden te houden. Als het warm is, komt er vocht uit je zweetklieren. Dat vocht zorgt ervoor dat je afkoelt. Zweten is dus heel belangrijk! In de puberteit zorgen hormonen ervoor dat je meer gaat zweten. Je krijgt daardoor soms nare geurtjes. Dat komt door bacteriën. Zij zetten het zweet om in stinkende zuren. Met zeep en deodorant zorg je ervoor dat de bacteriën geen kans krijgen. Zo blijf je lekker fris ruiken. Je hebt meer dan 2 miljoen zweetklieren! Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 9
6 Zelfbeeldspiegel Neem de roze trap (achter Ben ik mijn hormonen?) naar boven. Ga voor de spiegel op de aangegeven voeten staan en volg de instructie links. Hoe zie jij jezelf? Ik zie mezelf zoals ik werkelijk ben. Ik zie mezelf dikker dan ik ben. Ik zie mezelf dunner dan ik ben. Je zelfbeeld is het beeld dat je van jezelf hebt. Veel jongens groeien zo hard dat ze zich zorgen maken of ze niet te dun blijven. Meisjes krijgen vetweefsel op de dijen, billen en borsten. Zij maken zich vaak zorgen of ze niet te dik zijn en of hun borsten wel groot genoeg zijn. Het ideaalbeeld van de vrouw en de man is modegevoelig en verandert steeds. Mensen die we vroeger slank vonden, vinden we nu waarschijnlijk stevig. Een ideaalbeeld is een ideaal. Het hoeft niet bereikt te worden! Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 10
7 Stoned als een spin Als je een spin drugs geeft, zie je dat terug aan haar web. Kijk naar web 1 en web 5. Kun jij raden welke drug bij welk spinnenweb hoort? Web 1 Web 5 Doe nu de klepjes omhoog. Hoe kun je het verschil tussen web 1 en web 5 verklaren? Cafeïne is ook een drug, daardoor gaat het maken van het web minder goed. Cafeïne heeft geen invloed op de manier waarop een spin zijn web maakt. Van cafeïne kan een spin niet slapen. Door een spin drugs te geven kun je zien welke invloed die drug heeft op het product van een spin: het web. Ook op mensen hebben drugs invloed. Elke drug heeft een ander effect. Maar één ding hebben alle drugs met elkaar gemeen: ze beïnvloeden je waarneming van de werkelijkheid. In feite zorgen drugs ervoor dat je tijdelijk uit je normale doen bent. Je doet vaak dingen die je normaal niet zou doen. Dat maakt het nemen van drugs tot een risico. Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 11
8 Electroroulette Als je dit spel speelt, krijg je misschien wel een elektrische schok! Durf jij het te spelen? Ja / Nee, omdat Als je dit spel met je vrienden/vriendinnen speelt, zou je dan eerder ja zeggen? Ja / Nee, omdat Zou je dit spel met vreemden spelen? Ja / Nee, omdat Als je nog steeds durft, speel dan het spel. Of je iets wel of niet doet of durft, kan te maken hebben met de leeftijdsgenoten waar je mee omgaat. Leeftijdsgenoten in dezelfde directe omgeving heten in het Engels peers. De letterlijke vertaling daarvan is gelijken. Als veel leeftijdsgenoten allemaal besluiten iets te doen, ben je sneller geneigd dit ook te doen. Zelfs als je dit eigenlijk niet wilt. Dat heet groepsdruk of peer pressure. Je mag natuurlijk altijd nee zeggen. Durf voor je eigen mening uit te komen! Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 12
Colofon Science Center NEMO Het is toegestaan om zonder winstoogmerk het materiaal of delen van het materiaal te kopiëren en te distribueren, zolang vermelding van de herkomst van het materiaal goed is aangegeven. Auteurs en redactie Science Learning Center, Science Center NEMO Design management Starkx, Groningen Ontwerp en Grafische vormgeving Bloemvis, Groningen Vormgeving en realisatie Sander Visser, Ligaturen grafisch ontwerp Fotografie Daan van Eijndhoven www.digidaan.nl Illustraties Henk Stolker Science Center NEMO Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam 020 531 31 18 www.e-nemo.nl boekingsbureau@e-nemo.nl Teen Facts Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 13