Archief Jan Hilvers (1870-) (-2000)

Archief Jan Hilvers (1870-) 1905-1956 (-2000)1905-1956 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Cruquiusweg 31 1019 AT Amsterdam Nederland hdl:10622/arch00576 IISG Amsterdam 2015

Inhoudsopgave Archief Jan Hilvers... 3 Archiefvorming...3 Inhoud en structuur...3 Raadpleging en gebruik...4 Verwant materiaal... 4 Bijlagen...4 PLAATSINGSLIJST... 5 ALGEMEEN...5 PARTICULIER... 5 DOCUMENTATIE... 9 STUKKEN AFKOMSTIG VAN FAMILIELEDEN...9 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 2

Archief Jan Hilvers Archiefnummer ARCH00576 Archiefvormer Hilvers, Jan Tweede archiefvormer Vos, Margot. Periode (1870-) 1905-1956 (-2000)1905-1956 Periode (bulk) 1905-1956 Omvang 0.75 m. Taal lijst Dutch Taal materiaal Dutch Archiefvorming Biografie Jan Hilvers (1886-1956) was aanvankelijk onderwijzer en propagandist voor de SDAP in Friesland; hij trouwde in 1916 met onderwijzer en socialistisch dichter Grietje 'Margot' Vos; hij behoorde tot de linkervleugel van de SDAP; was bestuurslid van de afdeling Hengelo van de SDAP; later voorzitter van de afdeling Hengelo van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP); vanwege zijn lidmaatschap van de OSP werd hij in 1932 ontslagen als directeur van de Arbeidsbeurs in Hengelo; hij werd later actief voor de Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (RSAP) en de Oude SDAP; hij publiceerde proza, poëzie, vertalingen en talloze journalistieke artikelen, veelal onder pseudoniem; in 1935 en 1936 waren Jan Hilvers en de Duitse immigrant Heinz Kohn partner in de socialistische uitgeverij Boekenvrienden Solidariteit. Inhoud en structuur Inhoud Correspondentie met F. Domela Nieuwenhuis, Frank van der Goes, P.J. Troelstra en anderen 1905-1955; identiteitsbewijzen 1909, 1921, 1956; correspondentie en andere stukken betreffende zijn functies als onderwijzer, penningmeester van de Nederlandsche Vereeniging van Fabrieksarbeiders, adjunct-seretaris van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV), directeur van de arbeidsbeurzen Emmen en Hengelo en partner in de uitgeverij Boekenvrienden Solidariteit 1905-1948; stukken betreffende politieke activiteiten als propagandist voor de SDAP in Friesland 1910-1913, de SDAP in Hengelo 1927-1931, het IvAO in Hengelo 1932, de OSP in Hengelo 1932-1934, de RSAP 1935-1937 en de Oude SDAP 1946-1950; correspondentie met redacties en uitgevers 1918-1955; publicaties van journalistiek en literair werk 1906-1935, 1954-1955; manuscripten en aantekeningen 1906-1955; documentatie 1870-1952. Stukken van Hinderikus Vos 1906-1913, van Hein Vos 1920 en correspondentie, manuscripten en publicaties van Margot Vos 1914-1977. Bewerking Inventaris gemaakt door Wim Leendertse in 2001 Onderwerpen Geografische namen Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 3

Netherlands Raadpleging en gebruik Raadpleging Vrij Beperkingen aan gebruik Ter bescherming van de originele documenten worden alleen scans of microfilms beschikbaar gesteld. Aanbevolen citeerwijze Archief Jan Hilvers, inventory number..., International Institute of Social History, Amsterdam Verwant materiaal Andere fysieke vorm Veiligheidsmicrofilms (Metamorfoze) (2001). Bijlagen INLEIDING Jan Hilvers (1886-1956) werd geboren in Schoonoord (Drenthe). Zijn vader was timmerman en aannemer en had tevens een veenderij. Jan Hilvers volgde een opleiding voor onderwijzer in Hoogeveen en kwam in aanraking met vegetarische en anarchistische lectuur en met de ideeën van Domela Nieuwenhuis. Van 1906 tot 1914 was hij onderwijzer in Terwispel (Friesland). In 1916 trouwde hij met Grietje Vos (1891-1985), dochter van Hinderikus Vos, schoolhoofd in Tijnje en actief voor de SDAP in de Provinciale Staten van Friesland. Zij was onderwijzeres en publiceerde onder de pseudoniemen Gerda en Margot. Margot en haar zuster Marie werden bekende socialistische dichters. De collectie Margot Vos bevindt zich in het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te Den Haag. Haar broer Hein Vos werd in 1945 minister voor de PvdA. In 1910 werd Jan Hilvers lid van de plaatselijke afdeling Tijnje van de SDAP. Hij werd propagandist voor de SDAP in Friesland en bezocht propagandavergaderingen met Hinderikus Vos. Hij behoorde tot de linkervleugel van de partij en kreeg diverse keren onenigheid met politieke tegenstanders, waarbij de kwesties uitgebreid in de publiciteit kwamen. In 1913 werd hij bijgestaan door de rode advocaat Mr. Mendels in een proces wegens belediging van schoolopziener W. Jonkers. In 1916 werkte Hilvers bij de Fabrieksarbeidersbond te Amsterdam en kreeg er onenigheid met de voorzitter Roel Stenhuis. In 1917 werd hij adjunct-secretaris bij de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV) te Leeuwarden, maar kwam tijdens de Troelstra-kwestie in 1918-1919 en de richtingenstrijd in Friesland in conflict Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 4

met de secretaris J. Jansonius en de voorzitter P. van der Meulen. Vanaf 1920 was hij onder andere directeur van de Arbeidsbeurs te Emmen en vanaf 1921 van de Arbeidsbeurs te Hengelo. Hij was tevens bestuurslid van de afdeling Hengelo van de SDAP, maar bedankte voor het lidmaatschap bij de landelijke scheuring in de SDAP in 1932 en werd voorzitter van de afdeling Hengelo van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP). Vanwege zijn lidmaatschap van de OSP werd hij bij de Arbeidsbeurs ontslagen. Hierna werkte hij nog enige tijd als administratief medewerker. Hij probeerde naast zijn politieke activiteiten te leven van zijn schrijverschap. Hij publiceerde proza, poëzie, vertalingen en artikelen onder pseudoniemen zoals Demokritos, Gideon Faber, J. Lancet, Ant. Roelfsema, Jan Roelofs, Joan Timmer, Johan Timmermans en Paay Witbol. Enkele boeken van de socialistisch uitgeverij Boekenvrienden Solidariteit, waarin hij in 1935 en 1936 partner was, zijn overgedragen aan de bibliotheek van het IISG. Het archief is in 1984 overgedragen aan het IISG en daarna aangevuld in 1986, 1992 en 2000. Een aantal foto's is overgebracht naar de afdeling Beeld en Geluid van het IISG. De omvang van het archief bedraagt 0.72 m. PLAATSINGSLIJST ALGEMEEN 1-10 Algemene correspondentie. 1905-1939, 1947, 1949, 1954-1955 en z.j. 10 omslagen 1 Baumgärtner, Paul. 1929, 1932, 1934-1936. 2 Domela Nieuwenhuis, F. 1907-1908. 3 Gerhard, A.H. 1916. 4 Goes, Frank van der. 1933-1939. 5 Groot, J.H. de. 1908-1912. 6 Hilvers, Johannes. 1919, 1926-1928. 7 Lampe, Jan. 1906-1910. 8 Troelstra, P.J. 1919. 9 Zwaag, G.L. van der. 1909-1910 en z.j. 10 Overigen. 1905-1928, 1936, 1947, 1949, 1954-1955 en z.j. PARTICULIER 11 Uittreksel uit het geboorteregister. 1909. 1 stuk 12 Enveloppen met haar van Jan Hilvers. 1915 en z.j. 1 omslag 13 Inwonersverklaring van de gemeente Emmen. 1921 1 stuk 14 Paspoort. 1956. 1 katern Functies 15 Akte van bekwaamheid als onderwijzer. 1905. 1 stuk 16 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 5

Akte van benoeming tot onderwijzer aan de openbare lagere school te Terwispel, Friesland. 1906. 1 stuk 17 Krantenknipsel betreffende een verzoek van Jan Hilvers aan de gemeente Opsterland om in Tijnje te mogen wonen. 1908. 1 stuk 18 Correspondentie betreffende de sollicitatie, de benoeming en de afhandeling van zaken als bondspenningmeester met andere taken' van de Nederlandsche Vereeniging van Fabrieksarbeiders te Amsterdam. 1914-1917, 1923. 1 omslag 19 Correspondentie en andere stukken betreffende het functioneren en zijn ontslag als adjunct-secretaris van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV) te Leeuwarden. 1916-1919, 1930. 1 map 20 Correspondentie betreffende het functioneren als correspondent voor de Arbeidsbemiddeling aan de secretarie van Emmen, later als directeur van de arbeidsbeurs te Emmen, de Dienst der Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling, en betreffende zijn ontslag. 1920-1922. 1 map 21 Jaarverslagen over 1926, 1927 en 1929 van de arbeidsbeurs te Hengelo, de Dienst der Arbeidsbemiddeling en Werkloosheidsverzekering, samengesteld door Jan Hilvers als directeur, en andere stukken van de arbeidsbeurs betreffende de werkzaamheden van de beurs. 1925-1927, 1929 en z.j. Met krantenknipsels betreffende werkloosheidszorg. 1927 1 map 22 Stukken betreffende het salaris, het ontslag als directeur van de arbeidsbeurs te Hengelo vanwege het voor ambtenaren verboden lidmaatschap van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) en zijn pensioen. 1929-1930, 1934-1935. 1 map 23-25 Stukken betreffende de werkzaamheden als partner in de socialistische uitgeverij Boekenvrienden Solidariteit te Hilversum. 1935-1938. 3 mappen 23 Correspondentie. 24 Correspondentie. 25 Partnerschapsovereenkomst, circulaires en krantenknipsels. 26 Correspondentie met de Koninklijke Nederlandsche Katoenspinnerij (KNKS) te Hengelo betreffende zijn werkzaamheden als administratief medewerker. 1941-1946. 1 omslag 27 Brief van de NV Hollandse Signaalapparaten te Hengelo betreffende zijn aanstelling als administratief medewerker. 1948. 1 stuk Politieke activiteiten 28 Bewijs van lidmaatschap van de afdeling Tijnje van de SDAP. 1910. 1 stuk 29 Aankondigingen van lezingen door Hilvers als propagandist voor de SDAP in Friesland. 1911 en z.j. 1 omslag 30 Verkiezingskranten van diverse partijen in het district Schoterland. 1911, 1913 en z.j. 1 omslag 31 Jaarverslag van de Federatie Schoterland van de SDAP over 1912-1913, samengesteld door Hilvers als secretaris van de federatie. 1913. 1 katern 32 Stukken betreffende het proces van W.H. Jonkers tegen Jan Hilvers wegens belediging in een artikel van Hilvers als correspondent van het Friesch Volksblad, Sociaal-Democratisch Weekblad. 1913. 1 omslag 33 Correspondentie betreffende activiteiten voor de SDAP als secretaris van de afdeling Hengelo, voor De Socialist, Links-Socialistisch Weekblad, voor de Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 6

Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) als voorzitter van de afdeling Hengelo, voor De Fakkel, orgaan van de OSP, en voor de Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (RSAP). 1927-1937. Met lidmaatschapskaart van de OSP. 1934. 1 map 34 Manuscript van een krantenartikel van Hilvers en krantenknipsels betreffende de afdeling Hengelo van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO). 1932 en z.j. 1 omslag N.B. Jan Hilvers was mede-oprichter en secretaris. 35 Correspondentie betreffende activiteiten voor de Oude Sociaal Democratische Arbeiders Partij (Oude SDAP). Met enkele circulaires van de Oude SDAP. 1946-1950. 1 omslag Overige activiteiten en lidmaatschappen 36 Programma's van afdelingen van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV) betreffende opvoeringen van het toneelstuk De golfslag die rotsen verbrijzelt van Jan Hilvers en betreffende lezingen door Hilvers. 1910, 1917, 1920, 1946-1947 en z.j. 1 omslag 37 Afschrift van de uitgaande brief betreffende de opzegging van het lidmaatschap van de Nederlandsche Vegetariërsbond (NVB). met stukken betreffende vegetarisme. 1912, 1915, 1917. 1 omslag 38 Verslag van een congres van de Nederlandse Bond van Arbeiders in het Landbouw-, Tuinbouw- en Zuivelbedrijf in 1913 te Leeuwarden, samengesteld door Jan Hilvers. 1913. 1 katern 39 Programma's van afdelingen van de Algemene Nederlandse Geheel-Onthouders Bond (ANGOB) betreffende opvoeringen van het toneelstuk De golfslag die rotsen verbrijzelt' van Jan Hilvers, zijn medewerking hieraan als acteur en betreffende voordrachten door Hilvers. 1915 en z.j. 1 omslag 40 Lidmaatschapskaart van de afdeling Leeuwarden van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken NV. 1919. 1 stuk 41 Bewijzen van lidmaatschap van de afdeling Emmen van de Centrale Nederlandse Ambtenaarsbond, van de Arbeiders-Vereniging voor Lijkverbranding en van de Arbeiders-muziekvereniging Advendo in Lochem. 1920, 1943 en 1949. 1 omslag 42 Afschrift van de uitgaande brief betreffende zijn lidmaatschap van de afdeling Amersfoort van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken NV. 1953. 1 stuk 43 Correspondentie betreffende de medewerking van Jan Hilvers aan het Nationaal Congres van Waakzaamheid tegen het Duitse Militarisme. 1954. 1 omslag 44 Krantenknipsel betreffende de feestelijkheden bij de opening van een openbare school te Hoevelaken waaronder een toespraak door Jan Hilvers namens de plaatselijke afdeling van Volksonderwijs. 1955. 1 stuk Auteurschap 45-48 Correspondentie met redacties van periodieken, met uitgevers en met anderen betreffende de publicatie van journalistiek en literair werk en vertalingen van Jan Hilvers. 1918-1955. 3 omslagen en 1 map N.B. Zie ook nrs. 25 en 33. 45 Over den drempel der arbeidsbeurs'. 1935-1936. 46 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 7

Brood en Wijn. Met krantenknipsels. 1936-1937. 47 Meervelo, de stad zonder honger' en Thiazi de Stormer'. 1938-1940, 1948-1949, 1953-1954. 48 Overig werk. 1918-1931, 1935-1937, 1946, 1948, 1951, 1954-1955. (map) 49-67 Gedrukte artikelen van Jan Hilvers in periodieken. 1908-1935, 1954-1955 en z.j. 12 omslagen en 7 stukken 49 Ons Onderwijs. Orgaan van de Afdeling Opsterland van de Bond van Nederlandsche Onderwijzers. Z.j. (stuk). 50 De Geheel-Onthouder. Orgaan van de Algemene Nederlandse Geheel-Onthouders Bond (ANGOB). 1908, 1911. 51 De Bode. Eveneens met artikelen van anderen betreffende de zaak Ferrer. 1909. 52 Verkiezingskranten van de SDAP in Schoterland. 1910 en z.j. 53 Friesch Volksblad, Sociaal-Democratisch Weekblad. Met reacties. 1910, 1915, 1917-1919. 54 De Vakbeweging. Orgaan van het NVV. 1914, 1928. Met reactie. 55 De Fabrieksarbeider. Orgaan van de Nederlandsche Vereeniging van Fabrieksarbeiders. 1916. (stuk). 56 Het Volk. 1916, 1923-1924. 57 Onze Gids. Maandblad van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV). 1917. (stuk). 58 De Vooruitgang. Orgaan van de Coöperatieve Productie- en Verbruikersvereeniging Vooruitgang te Nieuw-Amsterdam. 1920. (stuk). 59 De Nieuw-Amsterdammer, Emmer Courant, Nieuwsblad van Emmen, De Veenbode, De Nieuwe Hengelosche Courant en Emmen droog. 1920-1923. 60 Het Jonge Volk. Periodiek van de AJC. 1922. (stuk). 61 De Socialistische Gids. Maandblad van de SDAP. 1927. (stuk). 62 De Socialist, Links-Socialistisch Weekblad. 1929-1930. 63 Volksblad voor Twente. 1931. (stuk). 64 De Fakkel. Orgaan van de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP). 1932-1933. 65 Liga-Signaal, weekblad van de Internationale Socialistische Anti Oorlogs-Liga. 1935. 66 Vrede. Weekblad van de Nederlandse Vredesraad. 1954-1955. 67 De Waarheid. 1954-1955. 68 De golfslag die rotsen verbrijzelt. Uitgave van het toneelstuk. 1910. 1 deel 69 Het ontslag Hilvers. Brochure. 1919. 1 katern 70 Overige gedrukte artikelen van journalistiek en literair werk. 1906-1908, 1922 en z.j. 1 omslag 71-79 Manuscripten met titel. 1906, 1916, 1919, 1930, 1935, 1939, 1946, 1954-1955 en z.j. 9 mappen Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 8

N.B. Alfabetisch gerangschikt op titel; voornamelijk zonder jaartal. 71 Anarchisme en misdaad' - Cervantes herdacht'. 72 Cornwerde'. 73 De 1 meidag van het socialisme' - Een vogel zong...'. 74 Frank van der Goes, de litterator' - 's Lands belang'. 75 Meervelo, de stad zonder honger'. (1) 76 Meervelo, de stad zonder honger'. (2) 77 Meervelo, de stad zonder honger'. (3) 78 Mollen' - Over den drempel der arbeidsbeurs'. 79 Pastoors Morgenwandeling' - Wortellied'. 80 Manuscripten zonder titel. 1927, 1948 en z.j. 1 map. N.B. Alfabetisch gerangschikt op eerste woorden; voornamelijk zonder jaartal. 81 Klad-aantekeningen van poëzie en proza. Z.j. 1 omslag. 82 Teksten van gedichten en liederen van anderen. Afschriften. Z.j. 1 omslag. 83 Teksten van citaten uit publicaties betreffende Drentse gezegden en tradities en teksten van citaten uit publicaties betreffende politiek, vakbeweging en maatschappij. Afschriften. 1909-1911 en z.j. 1 omslag DOCUMENTATIE 84 Periodieken, krantenknipsels en circulaires. 1870, 1891, 1894, 1906, 1908, 1910-1912, 1914, 1918, 1933, 1936, 1952 en z.j. 1 map STUKKEN AFKOMSTIG VAN FAMILIELEDEN 85 Stukken van Hinderikus Vos, secretaris van de Volkskiesvereeniging, later het Kiescomité, in Schoterland. 1906, 1908-1909, 1913. 1 omslag 86 Stuk van Hein Vos betreffende zijn examen aan de Technische Hogeschool. c. 1920. 1 stuk 87-91 Stukken van Grietje Margot' Vos. 1914-1941, 1948, 1952-1963, 1977 en z.j. 4 omslagen en 1 map 87 Correspondentie. 1920, 1929-1930, 1939, 1952-1962 en z.j. 88 Manuscripten. 1915 en z.j. 89 Publicaties van gedichten van Margot Vos in periodieken. 1914-1917, 1922-1935, 1938-1941, 1952, 1955, 1961 en z.j. (map). 90 Krantenknipsels betreffende activiteiten. 1923-1932, 1935, 1937, 1948, 1954. 91 Documentatie. 1926-1933, 1936-1937, 1958, 1963, 1977 en z.j. 92 Levensbeschrijvingen en andere begeleidende stukken bij het archief van H.C. ter Weeme-Hilvers. 1984-1985, 1999-2000. 1 map Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 9