Dak en Gevel NEW STONIT NT lei TOEPASSINGSRICHTLIJNEN 1 - Deel 1 van 3 Plaatsing dubbele dekking 1 ALGEMEENHEDEN Deze toepassingsrichtlijnen zijn specifiek bedoeld voor de plaatsing van vezelcementleien op een houten draagstructuur. Er worden een aantal basisprincipes weergegeven, die de mensen worden opgelegd. Voor afwijkingen of bijkomend advies, kan men terecht bij ETERNIT. 2 DAKBEDEKKINGSMATERIAAL Voor productgegevens en de verwerking van de vezelcementleien wordt verwezen naar de productinformatiebladen, verkrijgbaar bij ETERNIT. 3 TOEPASSINGSGEBIED De dubbele dekking kan algemeen beschouwd worden als het leidekkingssysteem dat internationaal de meeste bekendheid geniet. Het kan binnen zijn toepassingsgebied alle mogelijke moeilijkheidsgraden van een dakconstructie aan en biedt de meest wijde waaier van afwerkingsmogelijkheden. Uiteraard kan dit systeem zowel voor dakbedekking als voor gevelbekleding gebruikt worden en dit zowel in nieuwbouw als in renovatie. 4 PLAATSINGSGEGEVENS Fig. 1: Formaat 45/30 1 Deze toepassingsrichtlijnen vervangen alle voorgaande uitgaven. ETERNIT houdt zich het recht voor deze richtlijnen te wijzigen zonder voorafgaande kennisgeving. De lezer dient er zich van te vergewissen steeds de meest recente versie van deze documentatie te raadplegen. De richtlijnen in dit document zijn niet-limitatief. De garanties zijn enkel van toepassing indien de toepassingsrichtlijnen worden gevolgd. Bij afwijkende toepassingen is het aangewezen een advies te vragen aan ETERNIT. ETERNIT, Technical Service Center 1/18
Deze methode is geschikt voor de plaatsing van alle rechthoekige leien (cf. productinformatieblad). Ze worden op een dubbele houten draagstructuur (tengellatten en panlatten) bevestigd bij middel van een haak en eventueel twee bijkomende nagels. Men noemt het een dubbel dekkingssysteem omdat er zich op gelijk welke doorsnede van de bekleding minstens twee leidiktes boven elkaar bevinden. Ter hoogte van de overlap vindt men zelfs drie leidiktes boven elkaar. Conform de norm NBN B 44-001 moet een minimale helling van 25 (gemeten op de geplaatste lei) gerespecteerd worden. Ook vermeldt deze norm de te voorziene verticale overlappen in functie van de helling van het dak. Het is aan te raden om bij elke helling een onderdak in Menuiserite te voorzien om alle risico van infiltratie van regen, poedersneeuw of stof te vermijden en tevens de winddichtheid van de ganse dakconstructie te verbeteren. Deze verbeterde luchtdichtheid verhoogt aanzienlijk de stormvastheid van het dak. Deze dekkingswijze is onafhankelijk van de overheersende windrichting. Normalisatie Volgens de norm NBN B 44-001 moeten volgende overlappen in functie van de helling en de klimatologische blootstelling gerespecteerd worden. Tabel 1 Helling Klimatologische blootstelling Verticale overlap (*) a >= 70 50 mm 30 >= a < 70 gewoon ongunstig (**) 90 mm 110 mm 25 >= a < 30 (***) 110 mm 130mm (*) Het minimale formaat van de lei is een veelvoud van de overlap: hoogte lei 3 x overlap breedte lei 2 x overlap (**) Ongunstige blootstelling aan zee, heuveltop, open veld, dakschild met horizontale projectie van meer dan 5 m. (***) Bij dakhellingen tussen 25 en 30 met een overlap van 110 mm is een onderdak verplicht. In de andere gevallen is een onderdak evenwel ten zeerste aan te raden. ETERNIT, Technical Service Center 2/18
Fig. 2: Helling in graden en procenten Fig. 2 geeft het verband tussen de helling van het dak uitgedrukt in: graden ( ) procent (%) cm / m werkelijke dakvlaklengte per meter horizontale projectie. De volgende tabel vermeldt de nodige gegevens in functie van de overlap. Tabel 2: Formaat 45 x 30 overlap (mm) 50 90 110 130 aantal/m² 16,45 18,27 19,35 20,56 latafstand (mm) 200 180 170 160 gewicht/m² (kg) 18,65 20,72 21,94 23,32 latten (m/m²) 5,00 5,56 5,88 6,25 ETERNIT, Technical Service Center 3/18
Montagevoorschriften De leien worden aangebracht op een houten draagstructuur die bestaat uit horizontale panlatten. Bij voorkeur worden op de kepers of spanten eerst Menuiserite onderdakplaten aangebracht en hierop verticale tengellatten (Fig. 3). De houtkwaliteit van de panlatten bestemd voor dit toepassingsgebied moet conform de norm NBN 225 zijn. Bovendien moeten ze duurzaam beschermd worden tegen de aantasting door schimmels en insecten conform de norm NBN 471. Fig. 3: Montage van de leien 1. Smetlijnen 2. Panlatten 3. Tengellatten 4. Menuiserite onderdak 5. Voetlei 6. Bebordingsplanken De minimale afmetingen van de panlatten in functie van de hart-op-hart afstand van de steunpunten bedraagt: afstand kleiner dan 400 mm: 19 mm x 38 mm afstand van 400 tot 500 mm: 26 mm x 38 mm afstand van 500 tot 600 mm: 32 mm x 38 mm De houtkwaliteit en behandeling van de tengellatten is identiek aan die van de panlatten. De dikte bedraagt min. 15 mm tot max. 26 mm. Te dikke tengellatten leiden tot een te grote windbelasting op het dakbedekkingsmateriaal en bij dunnere tengellatten zal het hout vlugger splijten bij het nagelen. Ze creëren de mogelijkheid om eventueel infiltratiewater over het onderdak tot in de goot af te voeren. Ter hoogte van de dakvoet en evenwijdig met de nok brengt men een bebordingsplank aan. Deze moet 4 mm dikker zijn dan de panlatten om de ontbrekende leidikte te vervangen. De maximaal toegelaten oversteek van de onderste leien over de rand van de eerste panlat is gelijk aan 50 mm. De afstand tussen de onderrand van de bebordingsplank en de bovenrand van de volgende panlat is gelijk aan de latafstand + de overlap de gebruikte oversteek (+ 10 mm). Nadien brengt men op het dakschild of gevelvlak horizontale smetlijnen aan met een onderlinge afstand gelijk aan de latafstand zoals aangegeven in hogervermelde tabellen. De panlatten worden horizontaal over het ganse oppervlak op deze smetlijnen aangebracht. Alle oneffenheden dienen vooraf verwijderd met het oog op een spanningsvrije en degelijke bevestiging van de panlatten. Na het plaatsen van de panlatten ETERNIT, Technical Service Center 4/18
worden loodrecht daarop verticale smetlijnen aangebracht met een onderlinge afstand gelijk aan een halve leibreedte + 2 mm. De eerste rij leien zijn voetleien waarvan de lengte bij een horizontale dakvoet gelijk is aan de latafstand + de overlap. Deze leidelen worden met twee nagels in de bebordingsplank bevestigd. Tussen de leidelen (tussenafstand 4 mm) worden de haken bevestigd voor de tweede rij leien. Deze laatste plaatst men zodanig dat de onderrand samenvalt met de onderrand van de voetleien. De bovenrand van deze tweede rij rust op de volgende panlat. De assen van de voegen tussen de leien van de tweede rij verspringen een halve lijkrede + 2 mm t.o.v. die van de eerste rij. Alle volgende rijen worden op dezelfde wijze als de tweede rij geplaatst. Verwerking Voor de bevestiging van de leien wordt gebruik gemaakt van haken in koper of roestvrijstaal (Fig. 4 en Fig. 5) alsook van koperen nagels (Fig. 6). Zij kunnen met een leidekkershamer aangebracht worden. Haken van een ander type of afwerking evenwaardig aan voormelde haken mogen ook toegepast worden. Fig. 4: Koperen haak met bultje Fig. 5: Inox haak type Crosinus Fig. 6: Koperen nagel Bij hellingen tot en met 70 worden haken met bultje of van het Crosinus -type gebruikt. Foto 1: Bevestiging met haken ETERNIT, Technical Service Center 5/18
5 PRINCIPEDETAILS Gootaansluiting Hoger werd de opbouw van de onderrand van de dakafwerking reeds besproken (Fig. 3). Er moet steeds nauwkeurig op gelet worden dat de druiprand zich boven de goot bevindt en vooral dat het Menuiserite onderdak het dooiwater of eventuele infiltratiewater in de goot kan afvoeren. De opening tussen onderdak en dakbedekking moet afgesloten worden met een dichtingskam in bijvoorbeeld kunststof. Dit voorkomt nestvorming en het ophopen van droge bladeren in deze ruimte waardoor de waterafvoer over het onderdak belemmerd zou worden. Foto 2: Dakvoet Nok De bovenste rij leien wordt steeds met twee nagels en een haak bevestigd. Voor de afwerking van de nok kan men gebruik maken van afwerkingsmethodes zoals die van toepassing zijn bij de afwerking van nokken met natuurleien (Strackort-afwerking). Voor de afwerking met loodslabben en leien (Strackort) moet men eerst een aantal leien snijden en boren bijvoorbeeld volgens de schets in Fig. 7. De opeenvolgende stappen bij de plaatsing zijn weergegeven in Fig. 8. De Strackort leien worden bevestigd met twee nagels en een koperen of inox haak die eerst opengeplooid en daarna gesloten wordt. Het aantal leien per lopende meter bedraagt in dit geval 12,9 (lei 45/30). Fig. 7: Basismodel van een Strackort lei ETERNIT, Technical Service Center 6/18
Fig. 8: Opeenvolgende stappen bij het plaatsen van de Strackort nok Foto 3: Nok in Strackort afwerking Hoekkeper Hoekkepers kunnen net als de nokken afgewerkt worden met met een Strackort afwerking. Indien de helling van de beide dakvlakken langsheen de hoekkeper gelijk is, kan men de afwerking van de hoekkeper uitvoeren met: versneden schuine leien (Fig. 10) hoekkeper zonder roeflat (Fig. 11) Fig. 9: Voorbeeld van een versneden lei ETERNIT, Technical Service Center 7/18
1 2 3 26530 Fig. 10: Afwerking hoekkeper met versneden schuine lei 1. Tengellat 2. Panlat 3. Loden slab Foto 4: Hoekkeper met versneden schuine leien Foto 5: Hoekkeper zonder roeflat ETERNIT, Technical Service Center 8/18
1 2 3 4 5 6 26509 Fig. 11: Hoekkeper zonder roeflat 1. Bebording 2. Panlat 3. Menuiserite onderdak 4. Tengellat 5. Loden slab 6. Afsluitkam Kielgoot De kielgoot kan in open of gesloten vorm worden uitgewerkt. De open kielgoot (Fig. 12 en 13 en Foto 6). Langsheen de kiellijn wordt een zinken binnengoot aangebracht onder de Menuiserite onderdakplaten van beide dakhellingen. Langs beide zijden van de kiellijn worden bovenop de tengellatten bebordingsplanken aangebracht. Hierop wordt dan een goot geplaatst in metaal of kunststof. De leien worden evenwijdig met de kiellijn versneden maar overlappen de randen van de goot minstens 80 mm. ETERNIT, Technical Service Center 9/18
Fig. 12: Open kielgoot 1. Binnengoot - 2. Goot 3. Bebording - 4. Menuiserite-onderdak Foto 6: Open kielgoot Fig. 13: Open kielgoot 1. Bebording 2. Binnengoot 3. Menuiserite-onderdak 4. Goot De gesloten kielgoot (Fig. 14) In de as van de kielgoot wordt onder de Menuiserite platen, ter afdichting een zinken band in V-vorm geplaatst. Langs beide zijden van de kiellijn worden twee bebordingsplanken met dezelfde dikte als de panlatten geplaatst op de tengellaten. Aan de kielgoot worden volle leien schuin versneden volgens de kiellijn. De waterdichting wordt verzekerd door tussengewerkte loden slabben (zie Fig. 15, dikte lood min. 1 mm) rekening houdend met de te respecteren overlappen. ETERNIT, Technical Service Center 10/18
Fig. 14: Gesloten kielgoot Foto 7: Gesloten kielgoot 1. Bebording 2. Binnengoot 3. Menuiserite-onderdak 4. Loden slab Fig. 15: Loden slab L = latafstand O = overlap Schouw Het eventuele water dat over het onderdak loopt, wordt door een metalen afleidingsplaat, geplooid in V-vorm, zijdelings van de dakdoorvoer afgeleid. Ze wordt boven de dakdoorgang ter plaatse van de overlapping van de Menuiserite platen ingeschoven. Eerst wordt de leibedekking doorgetrokken tot onderaan de schouw. De onderaansluiting met de schouw wordt gerealiseerd met een metalen slab die de leien overdekt met dezelfde verticale overlap als die van leien. Aan de zijranden worden metalen slabben tussen de leien geweven. De leien overdekken zijdelings deze slabben minstens 1 overlap. Tegen de opgaande muur moet de slab 10 cm verticaal gemeten zijn. Ook bovenaan wordt een metalen profiel geplaatst dat door de leien overdekt wordt. Nadien worden aan alle zijden van de schouw de metalen delen overdekt met een slab die ingewerkt wordt in de voegen van het metselwerk. ETERNIT, Technical Service Center 11/18
Foto 8 Foto 9 Foto 10 Zijrandafwerking Ter hoogte van de zijrand worden steeds volledige of halve leien geplaatst. De passtukken worden verderop in de rij tussengewerkt. Alle leien of leidelen langsheen de zijrand moeten in elk geval bevestigd worden met twee nagels. Een aantal mogelijke afwerkingen van de zijranden zijn: Zijranden met loden slab (Fig. 16) Zijrand met metalen dakrand (Fig. 17) Zijrandafwerking met gevelleien (Fig. 18) Foto 11: Zijrandafwerking Fig. 16: Dakrandafwerking met loden slab Fig. 17: Dakrandafwerking met zink ETERNIT, Technical Service Center 12/18
Fig. 18: Dakrandafwerking met leien Dakvenster (Fig. 19) Dakvensters worden met de nodige toebehoren toegeleverd. De aansluiting van de onderregel van het raam met de leien wordt gerealiseerd met een metalen slab. Vervolgens worden de zijdelingse leien of leidelen geplaatst, waarbij tussen elke boordlei een metalen slab wordt ingewerkt. Aansluitend wordt de bovenregel van het raam met een bijgeleverde metalen slab afgewerkt. Het eventuele water dat over het onderdak loopt, wordt door een metalen afleidingsplaat, geplooid in V-vorm, zijdelings van de dakdoorvoer afgeleid. Ze wordt boven de dakdoorgang ter plaatse van de overlapping van de Menuiserite platen ingeschoven. Fig. 19: Inbouw dakvenster in plaatsing dubbele dekking ETERNIT, Technical Service Center 13/18
Foto 12: Dakvenster Muuraansluiting Muuraansluitingen worden op dezelfde wijze uitgevoerd als de zijaansluiting aan schouwen. Foto 13: Muuraansluiting ETERNIT, Technical Service Center 14/18
Ladderhaken Ladderhaken worden steeds met schroeven boven op een keper bevestigd. De waterdichtheid wordt verzekerd bij middel van een boven- en onderliggende loden slab. Foto 14: Ladderhaak Goot ingewerkt in het dakvlak Fig. 20: Goot ingewerkt in het dakvlak 1. Dichtingskam 2. Zinken goot 3. Gepatineerd zink ETERNIT, Technical Service Center 15/18
Knik in het dakvlak Fig. 21: Knik in het dakvlak 1. Gepatineerd zink 2. Zink 3.Menuiserite onderdak Hulpstukken voor luchtdoorvoer Dit hulpstuk is vervaardigd uit donkergrijze kunststof en wordt gebruikt voor de aan- en/of afvoer van lucht doorheen het dakschild. Het formaat is 60/30 cm. De toepassing ervan ligt voornamelijk in de verluchting van badkamers, keukens, Dit model is niet geschikt voor de afvoer van hete lucht of verbrandingsgassen. Het hulpstuk kan vlot ingewerkt worden. Foto 15: Universele verluchtingslei ETERNIT, Technical Service Center 16/18
6 DAKOPBOUW Fig. 22 geeft een algemeen beeld van een dakopbouw. De dakbedekking met leien, panlatten en tengellatten werd reeds uitvoerig besproken. Hiernavolgend schenken we wat meer aandacht aan onderdak, isolatie en binnenafwerking. We willen er op wijzen dat de ganse dakconstructie van binnen tot buiten een geheel vormt en dat fouten in een deel ervan problemen in een ander deel kunnen veroorzaken. Fig. 22: Dakopbouw 1. Binnenafwerking 2. Leidingenspouw 3. Luchtscherm 4. Warmte-isolatie 5. Menuiserite-onderdak 6. NEW STONIT leien Onderdak Het onderdak wordt uitgevoerd met Menuiserite platen. Meer gedetailleerde montagevoorschriften staan vermeld in de toepassingsrichtlijnen van de onderdakplaat. Uitvoerige testen aan de K.U. Leuven hebben aangetoond dat capillaire onderdakplaten zoals Menuiserite producten zijn die in de praktijk bij de constructie van geïsoleerde hellende daken bij woningen geen aanleiding geven tot druppelvorming onderaan de platen als gevolg van condensatie. Dit in tegenstelling met niet-capillaire folies. Dit is uitermate belangrijk om het nat worden van isolatie als gevolg van afdruipend vocht te voorkomen. Hierbij speelt niet enkel de lage mu -waarde (waterdampdiffusieweerstandsgetal) een belangrijke rol maar vooral het vermogen van de plaat om water tijdelijk in de poriën op te slaan. De combinatie van de eigenschappen dampopen, capillair en hygroscopisch maken Menuiserite tot een onovertroffen onderdakplaat. ETERNIT, Technical Service Center 17/18
Isolatie Het is algemeen aan te raden de isolatie te plaatsen zonder restspouwen, m.a.w. geen opening laten tussen binnenafwerking en isolatie, tussen isolatie en onderdak en zeker niet tussen de isolatieplaten onderling. Restspouwen leiden namelijk tot rotatiestromen rondom de isolatieplaten wat grote warmteverliezen en vochttransport naar het onderdak tot gevolg heeft. Binnenafwerking De allervoornaamste eis die aan de binnenafwerking moet gesteld worden, is haar luchtdichtheid. Dit heeft voor gevolg dat open voegen en doorboringen onaanvaardbaar zijn. Indien men toch elektrica in de dakopbouw wil integreren, moet men de binnenafwerking opsplitsen in een luchtscherm en een afwerkingslaag (Fig. 22). De leidingen en de eventuele apparatuur kunnen dan in de tussenliggende leidingenspouw opgenomen worden. Wat het dampscherm betreft: in de publicatie TV 134 van het WTCB wordt uitdrukkelijk vermeld dat in de klimaatklasses I tot III aan het dampscherm geen specifieke eisen worden gesteld indien het onderdak uitgevoerd is met Menuiserite (capillaire onderdakplaten). In klimaatklasse IV (vb. zwemdok, gaarkeukens, ) is in elk geval een specifieke studie van de dakopbouw vereist. ETERNIT nv, Afdeling Dak Kuiermansstraat 1, B-1880 Kapelle-op-den-Bos. 0032 15 717356 * 0032 15 717319 e-mail: info.dak@eternit.be website: www.eternit.be HR B 633715 BTW BE 466 059 066 ETERNIT, Technical Service Center 18/18