Luchtdicht bouwen Bespaar energie en verhoog het wooncomfort door gecontroleerde ventilatie www.isover.nl
Inhoud Inleiding 3 Energiebesparing en comfort 4 Waarom is luchtdichtheid belangrijk? 5 Eisen aan de luchtdichtheid 7 Luchtdichtheid begint bij het ontwerp 8 Meten van luchtdichtheid 9 Vochtbescherming in elk gebouw 12 Isover Vario KM Duplex folie unieke vochtregulering 13 Het Vario System van Isover: weloverwogen oplossingen voor luchtdichtheid en bescherming tegen vocht 14 Luchtdichtheid belangrijke aandachtspunten 18 Vario KM Duplex een dampscherm dat zich aanpast aan de seizoenen 24 Vario System beschermt tegen vochtproblemen 26 Producten voor luchtdichtheid 28
Inleiding Een moderne woning isoleren is meer dan gewoon bescherming bieden tegen warmte, koude of geluidshinder. Woningen moeten tegenwoordig voldoen aan de hoogste normen op het gebied van kwaliteit, veiligheid en energie-efficiëntie. Ook een gezond binnenklimaat wordt een steeds belangrijkere factor. Om optimale thermische waarden en een goede luchtkwaliteit te combineren, moet er bijzondere aandacht geschonken worden aan de professionele uitwerking van een perfecte luchtdichtheid en een gecontroleerde ventilatie. onderlinge aansluitingen onder de loep. U krijgt hierbij een aantal tips en een beschrijving van de nodige accessoires om uw bouwproject zodanig luchtdicht uit te voeren dat een comfortabel en gezond binnenklimaat ontstaat, zonder dat hierbij onnodig warmteverlies optreedt. Het brede Varioassortiment heeft een oplossing voor vrijwel elk scenario waarbij lucht kan ontsnappen, en die zijn er in overvloed: aansluitingen tussen materialen of bouwdelen, doorvoeren van technische leidingen door luchtdichting etc. Het principe van luchtdicht bouwen is essentieel omdat het zorgt voor: het voorkomen van vochtproblemen energiebesparing goede geluidwering verbetering van het wooncomfort een positief effect op de gezondheid In deze brochure leest u meer over de eisen aan luchtdichtheid en de voorbereidingen in het ontwerp. Daarnaast neemt Isover de luchtdichtheid van zowel de bouwdelen zelf als de Waarom is luchtdichtheid belangrijk? Luchtdicht bouwen is geen zaak van alleen passiefhuizen meer. Een energiezuinige woning bouwen heeft onder andere te maken met thermische isolatie en goede ventilatie. Maar goede ventilatie kan alleen maar lukken als er luchtdicht gebouwd is, en vice versa. Ongecontroleerde ventilatie via luchtlekken in de gebouwschil daarentegen staat gelijk aan energieverlies, condensatieproblemen en ongezonde neveneffecten. En dat heeft tevens een negatief effect op het energielabel. 3
Energiebesparing en comfort De afgelopen jaren heeft energiebesparing een eigen plaats veroverd in de markt. Dit heeft er ook voor gezorgd dat er meer bewustzijn is gekomen in de factoren die invloed hebben op of zorgdragen voor energiebesparing. Een belangrijke factor hierin is de luchtdichtheid van een gebouw. De luchtdichtheid van een gebouw wordt ook meegenomen in de energieprestatieberekening. Ook opdrachtgevers beginnen in te zien hoe belangrijk luchtdicht bouwen is. Niet alleen vanwege een grotere energiebesparing, maar ook voor het comfort van de bewoners en gebruikers van een gebouw. Gecontroleerde mechanische ventilatie (balansventilatie) wordt meer en meer de standaard in de woningbouw. Gecontroleerde ventilatie betekent de in- en uitstroom van lucht via bewust aangebrachte openingen in de woning. Meestal wordt dit systeem gecombineerd met warmteterugwinning (WTW) van de uitgaande lucht. Kortstondige en onregelmatige ventilatie via ramen en deuren is in feite niet langer gewenst. Gecontroleerde ventilatie van de ruimten veronderstelt dat de buitenwanden van het gebouw dicht zijn. De in- en uitstroom van lucht door scheuren, kieren en spleten zijn immers afhankelijk van de windrichting en atmosferische toestand, en daar hebben ontwerpers en bewoners geen vat op. Steeds vaker wordt de luchtdichtheid dan ook gecontroleerd met behulp van metingen zodat de vooraf gestelde eis met betrekking tot de luchtdichtheid ook daadwerkelijk wordt gehaald. Het is dus nodig om zowel bij nieuwbouw als renovatie te waken over een luchtdichte uitvoering van de schil van het gebouw. In deze brochure stelt Isover u systemen, oplossingen en tips voor. Belangrijke voorwaarden Een luchtdichte constructie verhindert luchtstromen van binnen naar buiten en zorgt ervoor dat het gebouw geen warmte verliest via kieren. De luchtdichtheid wordt gerealiseerd aan de warme kant van de constructie en biedt ook een dampremmende werking. Voorbeelden van producten : vochtregulerende folie Isover Vario KM Duplex, en de accessoires. Een winddichte constructie verhindert de luchtstromen van de buitenkant naar de binnenkant van een gebouw. De winddichte laag bevindt zich aan de buitenkant van het gebouw en beschermt het tegen afkoeling en vochtinsijpeling. 4
Waarom is luchtdichtheid belangrijk? Alleen een luchtdichte constructie zorgt ervoor dat warme lucht binnen en koude lucht buiten blijft. Door ongewenste luchtstromen tegen te gaan, verhoogt men het wooncomfort en welzijn evenals de energie-efficiëntie, waardoor de verwarmingskosten dalen. Luchtdichtheid gaat tevens het verval van het gebouw tegen en heeft een positief effect op de gezondheid. Gecontroleerde ventilatie, langs deuren en ramen van een luchtdichte buitenwand. Ongecontroleerde ventilatie, via kieren in de doorlatende schil van de constructie Energie-efficiëntie De tendens naar een betere energie-efficiëntie heeft geleid tot de bouw van optimale constructies zoals de standaard van het passiefhuis. Dankzij de verbeterde thermische kwaliteit worden de verliezen in warmteoverdracht wat wil zeggen de verliezen van warmte door elementen van de buitenconstructie beperkt tot één tiende van de verliezen bij traditionele constructies. De volgende Vergelijking van de warmtebehoefte volgens verschillende bouwstandaarden Oud huis, niet gerenoveerd ca. 300 kwh/m 2 j Gemiddeld huis (na 1980) ca. 100 kwh/m 2 j Huis met laag energieverbruik ca. 50 kwh/m 2 j Isover Multi-Comfort House (Passiefhuis) 15 kwh/m 2 j onmisbare stap naar meer energie-efficiëntie is de optimalisatie van de koudeluchttoevoer, en dit in de vorm van gecontroleerde ventilatie van de ruimten, die in de meeste gevallen gekoppeld wordt aan warmteterugwinning van de uitgaande lucht. De voorwaarde hiervoor is een luchtdichte schil van het gebouw, zonder ongewenste uitwisseling van binnen- en buitenlucht via scheuren, kieren en spleten. Energie-efficiëntie betekent ook lagere kosten. Tussen 2002 en 2009 zijn de energieprijzen namelijk verdubbeld. Een kortstondige prijsdaling sluit zeker niet uit dat die stijgende tendens zich doorzet op langere termijn. Zelfs schaarste en onzekerheid van de energietoevoer zijn niet uitgesloten. De thermische kwaliteit van de bouwschil en de luchtdichtheid van de constructie spelen een bijzonder belangrijke rol. Ongewenste ongecontroleerde luchtstromen verhogen immers de noodzaak van verwarming. Ter vergelijking: een Isover Multi- Comfort House (de standaard van het passiefhuis) heeft een warmtebehoefte van maximaal 15 kwh/m 2 j (kilowatt/uur/vierkante meter/jaar), zie kader. 5
Warmtecomfort Aan gebouwen worden steeds hogere kwalitatieve eisen gesteld. Basisbescherming tegen warmte en koude volstaat niet langer. De bewoners van een huis willen het hele jaar door een aangenaam klimaat en verse lucht. Luchtdichtheid is een bijzonder belangrijk gegeven voor een ideale warmte-isolatie. De luchtdichtheid van een gebouw verhindert elke ongecontroleerde toeen afvoer van lucht. Scheuren, kieren en spleten liggen namelijk aan de basis van onaangename luchtstromen. Het temperatuurverschil tussen de binnenlucht en het oppervlak van aangrenzende vloeren, wanden, plafonds, etc. kan eveneens aan de basis liggen van ongewenste luchtstromen. Hoe kleiner dit temperatuurverschil, hoe comfortabeler het binnenklimaat aanvoelt. Ons comfortgevoel hangt af van de omgevingstemperatuur, de activiteit die we uitoefenen en de kleding die we dragen. De luchttemperatuur wordt als comfortabel ervaren bij ongeveer 22 C. Tijdens fysieke arbeid verkiezen we een temperatuur tussen 16 en 19 C. Het wooncomfort wordt bepaald door talrijke factoren, met als belangrijkste: temperatuur en relatieve vochtigheid van de lucht in de ruimte temperatuur van het oppervlak van aangrenzende constructie-elementen (vloer, muur, plafond) luchtbeweging in de ruimte en de snelheid ervan verschil tussen binnen- en buitentemperatuur Temperatuur van de oppervlakken die de ruimte begrenzen t L ( C) 30 28 26 24 22 20 18 16 30 28 26 24 22 20 18 16 Nog altijd comfortabele warmte Aangename temperatuur Oncomfortabele warmte 14 12 0 14 Oncomfortabele 12 koude 0 12 14 12 16 14 18 16 2018 2220 2422 2624 2826 28 Kamertemperatuur t L ( C) 28 26 24 22 20 18 16 14 28 Te warm 26 24 22 20 18 Te koud 16 14 0 0 0.1 0.1 0.2 0.2 0.3 0.3 0.4 0.4 0.5 0.5 Luchttemperatuur in C Comfortabel Luchtsnelheid in m/s Thermisch comfort in functie van de kamertemperatuur en de temperatuur van de aangrenzende constructie-elementen (muren, ramen, vloer, plafond). Wooncomfort in functie van de luchtsnelheid. 6
Eisen aan de luchtdichtheid Het Bouwbesluit in Nederland stelt eisen aan de luchtdoorlatendheid van een gebouw. Er wordt gesteld dat de luchtdoorlatendheid van de thermische schil niet groter mag zijn dan q v;10 0,2 m 3 /s (200 dm 3 /s) bij een drukverschil van 10 Pascal. Dit zijn minimale eisen. In de praktijk wordt al vaak een eis met betrekking tot luchtdichtheid aangehouden van q v;10 100 dm 3 /s. Door de verlaging van de EPC naar 0,6 zal de vraag naar nog beter luchtdicht bouwen groter worden. De eis met betrekking tot luchtdichtheid bij een passief huis is gesteld op maximaal q v;10 15 dm 3 /s. Wat is een q v;10 -waarde? Met de luchtdoorlatendheid (aangeduid met q v;10 ) wordt bedoeld de luchtvolumestroom (q v ) die ontstaat via de kieren en naden die zich in een gebouw bevinden, bij een drukverschil van 10 Pascal (uitgedrukt in dm 3 /s of m 3 /s). Met andere woorden: dit is de ongewenste luchtverplaatsing tussen binnen en buiten die op een andere manier ontstaat dan door de daarvoor aangebrachte ventilatieopeningen. In de normen wordt omtrent de luchtdoorlatendheid onderscheid gemaakt in een zogenaamde q v;10 -waarde en een q v;10;kar -waarde. Het verschil tussen beide grootheden is het feit dat bij de q v;10 -waarde de volumestroom, bij een nettoinhoud van een woning die groter is dan 500 m 3, is herleid naar een netto-inhoud van 500 m 3. De q v;10;kar -waarde is daarentegen een waarde zonder een herleiding naar een gestandaardiseerde netto-inhoud. Aan welke luchtdichtheidseisen moet ik voldoen? Dat is afhankelijk van het project en de daarvoor geldende eisen. Als minimum geldt het Bouwbesluit (maximaal 200 dm 3 /s bij 10 Pascal voor de hele schil of de in de EPC ingevoerde q v;10;kar - waarde). Daarnaast kunnen er private eisen zijn gesteld in technische omschrijving, bestek en/of tekening. Voorbeelden van private eisen zijn de NEN 3661 of de RGD (rijksgebouwendienst)-richtlijn. Het is dus sterk aan te bevelen vroegtijdig navraag te doen naar de geldende (aanvullende) eisen. Luchtdichtheid andere landen Ook in andere landen in Europa is er veel aandacht voor de luchtdichtheid van de gebouwschil. Luchtdicht bouwen betekent immers energiebesparing, voorkomt vochtproblemen, zorgt voor een goede geluidwering, verbetert het comfort en heeft een positief effect op de gezondheid. Voor de luchtdichtheid hanteert men in bijvoorbeeld Duitsland, Zweden en Noorwegen de n 50 -waarde. Deze waarde geeft de luchtuitwisseling bij een drukverschil van 50 Pascal weer, of wel het aantal keer dat het gebouwvolume aan lucht per uur het gebouw verlaat bij 50 Pascal onderdruk. Een waarde van n = 4 h -1 komt ongeveer overeen (bij een gemiddelde woning) met onze q v;10 200 dm 3 /s (bron: Luchtdicht bouwen en zorgvuldig isoleren: een noodzaak, auteur P. Kuindersma). Eisen in Bouwbesluit In hoofdstuk 5 van het Bouwbesluit 2003, afdeling 5.2 wordt de volgende eis gesteld aan luchtdichtheid: Artikel 5.9 lid 1: De volgens NEN 2686 bepaalde luchtvolumestroom van het totaal aan verblijfsgebieden, toiletruimten en badruimten van een gebruiksfunctie is niet groter dan 0,2 m 3 /s. 7
Luchtdichtheid begint bij het ontwerp Om luchtdicht te bouwen moet er in een vroeg stadium al rekening gehouden worden met goede detaillering. Een goed luchtdicht gebouw begint bij een goed ontwerp. Tijdens deze fase moet er al rekening worden gehouden met op welke wijze de luchtdichtheid wordt bereikt. In de praktijk gaat het tegenwoordig nog vaak mis bij: hoekaansluitingen dakdoorvoeren aansluiting daken op gevels en bouwmuren kierdichting van ramen en deuren etc Bovenstaande luchtlekken kunnen (grotendeels) voorkomen worden met een goed ontwerp. Luchtdichtheidsklassen Een optimaal bouwproces begint met een goed Programma van Eisen. Op basis hiervan wordt een energieconcept bepaald. Hierin wordt vastgelegd op welke wijze de energiebesparing wordt behaald met daarbij een gezond en comfortabel binnenklimaat. Uit dit concept volgen de warmteweestanden (R c -waarden), warmtedoorgangscoefficiënten (U-waarden), lijnvormige warmteverliezen (Ψ-waarden), luchtdichtheid (q v;10 -waarde per m 2 ), ventilatiesysteem en het verwarmingssysteem voor ruimteverwarming en warmtapwater. Deze gegevens zijn essentieel voor een goed ontwerp. Hieruit volgt uiteindelijk de vereiste luchtdichtheidsklasse (bron: SBR uitgave Luchtdicht Bouwen ). In de NEN 2687 is klasse 3 geïntroduceerd omdat er in het geval van bijvoorbeeld Passief Bouwen een nog betere kwaliteit geëist wordt op het gebied van luchtdichtheid (zie tabel). In de energieprestatienormering NEN 5128 is klasse 3 nog niet doorgevoerd. In de nieuwe energieprestatienormering NEN 7120 (invoering naar verwachting 1-1-2012) zal het worden toegestaan om met een q v;10 -waarde van 0,15 dm 3 /s.m 2 (klasse 3 NEN 2687) te rekenen. In de praktijk zal dit wel met behulp van metingen (blower-doortest) moeten worden aangetoond. NEN 2687: Luchtdoorlatendheid van woningen Eisen MAXIMUMWAARDEN VOOR EEN WONING MINIMUMWAARDEN VOOR EEN WONING* KLASSE WONINGVOLUME (m 3 ) MAXIMALE q v;10 per m 2 MAXIMALE Groter dan Tot en met q v;10 (dm 3 /s) (dm 3 /(s.m 2 ) q v;10 (dm 3 /s) 1 (basis) 250 100 1,0 30 250 500 150 1,0 50 500 200 1,0 50 2 (goed) 250 50 0,6 250 80 0,4 3 (uitstekend) 250 15 0,15 250 30 0,15 * Minimumwaarden komen voort uit de praktijk, omdat blijkt dat veel mensen de natuurlijke toevoer en/ of mechanische afvoer dicht doen of uit zetten, vanwege bijvoorbeeld het tegengaan van geluidsoverlast of tocht. Door minimumwaarden te eisen wordt ervoor gezorgd dat bij slecht gebruik van de ventilatievoorzieningen toch voldoende lucht binnenkomt. 8
Meten van de luchtdichtheid Talrijke zwakke punten in de buitenwand van het gebouw scheuren, kieren en spleten zijn gemakkelijk met het blote oog waar te nemen. Een voelbare luchtstroom kan ook door nietspecialisten worden waargenomen met een natte wijsvinger of een kaars. Voor een precieze analyse van alle probleemzones wordt geadviseerd een blower-doortest uit te laten voeren. De blower-doortest Luchtdichtheid wordt gemeten met de blower- doortest. De test geldt als maatstaf voor het bepalen van de mate van luchtdichtheid van gebouwen. Bij nieuwbouw of renovatie met lichte bouwcomponenten wordt de test uitgevoerd vóór de montage van de bouwpanelen om eventueel zwakke punten te kunnen verbeteren. Wanneer gewerkt wordt met massieve bouwcomponenten gebeurt de meting na het aanbrengen van de bepleistering. Om voldoende precisie te bereiken en reële situaties na te bootsen, wordt de meting uitgevoerd met overdruk en onderdruk. De laatste jaren is de blower-doortest een vast onderdeel geworden van de keuring van een passiefhuis. De overheden van een aantal Europese landen steunen deze tendens door het attest van luchtdichtheid te beschouwen als een garantie voor de kwaliteit en zorgvuldige uitvoering van een bouwproject. Brandende kaarsen maken de luchtstromen zichtbaar. Beton Folies Coatings Ramen en deuren Zolder (onverwarmd) Bovenverdieping (verwarmd) Gelijkvloers (verwarmd) Garage (onverwarmd) Realisatie van de luchtdichtheid van een gebouw, in functie van de bouwcomponenten en het bouwtype: folies, coatings vb. pleisterwerk, beton, ramen en deuren. Kelder (verwarmd) Kelder (onverwarmd) 9
Verloop van de blower-doortest Alle ramen, buitendeuren en andere wanddoorbrekingen van een gebouw worden gesloten. Met een ventilator wordt een drukverschil van 50 Pascal (Pa) tussen de binnen- en buitenkant van het gebouw gecreëerd. Vervolgens wordt nagegaan hoe dat drukverschil op peil kan worden gehouden. De test maakt het mogelijk de luchtdichtheid, en vooral het gebrek aan luchtdichtheid, van een gebouw perfect te berekenen. De extra te produceren lucht, wanneer in een interieur een overdruk gecreëerd is, of de extra weg te zuigen lucht, wanneer een onderdruk gecreëerd is, geeft aan hoeveel lucht respectievelijk ontsnapt of aangetrokken wordt langs scheuren, kieren, spleten en andere wanddoorbrekingen. Wanneer de luchtstromen in kaart zijn gebracht, is het duidelijk waar zich de niet-luchtdichte zones bevinden. In moeilijke gevallen, vooral bij de analyse van een gebouw vóór een belangrijke renovatie, levert de combinatie van de blower-doortest en thermografie de juiste diagnose. Luchtdoorlatende zones worden immers onmiddellijk zichtbaar met behulp van thermografie. n 50 -waarde De n 50 -waarde is de referentiewaarde waarmee men de luchtdichtheid van woningen kan vergelijken. Deze waarde wordt gemeten door middel van een blower-doortest. De n 50 -waarde is het aantal keer dat een gebouwvolume per uur wordt geventileerd (bij 50 Pascal onderdruk). De luchtdichtheid volgens de genormaliseerde geteste n 50 - waarde is 0,6 h -1. Dat wil zeggen dat per uur maximaal 0,6 keer het gebouwvolume aan lucht ongewenst de woning mag verlaten. Vertaald naar de Nederlandse eisen is dit een q v;10 -waarde 0,15 dm 3 /s.m 2 (maximaal 15 dm 3 /s bij 100 m 2 verwarmd vloeroppervlak). 10
Ventileren en isoleren In elke woning is er behoefte aan ventilatie. Ventilatie garandeert een voldoende toevoer van verse lucht voor de bewoners en verbrandingstoestellen, houdt de binnenluchtkwaliteit op peil en verlaagt de kans op condensatie en schimmelvorming. Naast gewenste ventilatie vindt er ook ventilatie plaats door lekken : kieren, spleten en naden tussen verschillende onderdelen van de gebouwschil. Door het drukverschil tussen binnen en buiten ontstaat er een luchtstroom. Wanneer deze ongecontroleerde luchtstroom slechts zeer beperkt is, wordt het gebouw als luchtdicht omschreven. We onderscheiden 4 verschillende types ventilatiesystemen, al naargelang de aan- en afvoer van verse en vervuilde lucht natuurlijk of mechanisch plaatsvindt: Systeem A en B De toevoer van lucht via bewuste openingen (roosters) in de constructie laat zich niet precies beheersen. Ventilatie via naden, kieren en openingen in de bouwkundige constructie speelt een belangrijke rol in deze ventilatiesystemen. Deze ventilatiesystemen zijn sterk afhankelijk van de positie en afmetingen van de openingen maar ook van de klimatologische omstandigheden. Systeem A : Natuurlijke ventilatie Systeem C en D Bij mechanische luchttoevoer, zoals bij systeem C (veelal in combinatie met luchtverwarming) en systeem D (gebalanceerd ventilatiesysteem), is de installatie exact berekend op de benodigde ventilatiecapaciteit. Indien het mechanische systeem continu functioneert, vormt de luchttoevoer via naden, kieren en openingen een overbodige toevoeging aan de bewust gekozen voorzieningen en leidt hij slechts tot onnodig energieverlies. Een hogere eis aan de luchtdichtheid is bij deze systemen wenselijk en bij systeem D zelfs noodzakelijk. Systeem B: Mechanische afvoerventilatie Systeem C: Mechanische toevoerventilatie Bij een systeem van balansventilatie en ook bij luchtverwarming, is er sprake van een evenwicht. Op mechanische wijze wordt namelijk een even grote hoeveelheid buitenlucht toegevoerd als dat er lucht wordt afgevoerd. Deze balanssituatie is zeer gevoelig voor dwarsventilatie (door luchtdoorlatendheid), waardoor er onnodig grote energieverliezen en tochtklachten kunnen optreden. Systeem D : Mechanische toe- en afvoerventilatie 11
Vochtbescherming in elk gebouw Een andere belangrijke reden voor de luchtdichte uitvoering van de buitenschil van een gebouw is de bescherming tegen vocht. Mensen, dieren en planten zorgen permanent voor uitstoot van vocht in een gebouw. Tijdens de koude seizoenen, wanneer de binnentemperatuur van de ruimten hoger is dan de buitentemperatuur, beweegt het vocht zich samen met de warme lucht naar de buitenwand van het gebouw. Het dringt binnen in de constructie door scheuren, kieren en spleten en condenseert er. Deze ongecontroleerde toevoer van vocht kan schadelijk zijn voor lichte bouwcomponenten en massieve constructies. De enige manier om dit tegen te gaan is een luchtdichte gebouwschil. Bij een traditionele spouwmuurconstructie wordt de luchtdichtheid bepaald door de afwerking aan de binnenkant, de ramen en de deuren. Bij een renovatie dient de luchtdichte laag te worden aangebracht aan de warme kant (de binnenkant). De thermische isolatie wordt anders bedreigd door binnendringend vocht en kan dan aangetast worden. De Varioproducten van Isover, die onderling op elkaar zijn afgestemd, zijn hiervoor bijzonder geschikt. Bij juist gebruik dragen ze bij tot het verlengen van de levensduur van het gebouw. Hoe vochtig is lucht? De hoeveelheid waterdamp in de lucht is afhankelijk van de temperatuur. Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp kan worden opgenomen: bijvoorbeeld bij + 30 C maximaal tot 30 g/m 3, bij 0 C tot 5 g/m 3 en bij 10 C slechts 2 g/m 3. Een ruimte van 10 m 2, met een plafondhoogte van 2,5 m, kan dus bij +30 C tot 750 g waterdamp bevatten. Bij lichte bouwcomponenten en houtwerk dient men ervoor te zorgen dat de constructie winddicht is aan de buitenkant en luchtdicht aan de binnenkant. Voor de winddichtheid wordt vaak gebruik gemaakt van een dampopen spinvliesfolie, die bevestigd kan worden onder dakbedekking en tengellatten. Voor de luchtdichtheid wordt Vario KM Duplex folie aangebracht aan de binnenkant, met de bijhorende accessoires. Vereisten voor luchtdichte materialen Over het algemeen zijn folies, geglazuurde tegels en bepleistering die op een oppervlak worden aangebracht luchtdicht. Alle gebruikte producten dienen op elkaar afgestemd te zijn en onderling combineerbaar; dat geldt vooral voor luchtdichte folies en hun tapes. Belangrijk zijn tevens de weerstand tegen vocht en UV-straling, evenals de scheurbestendigheid. Aangezien de luchtdichte laag altijd aan de warme kant wordt aangebracht, dus aan de binnenkant, hebben de luchtdichte producten ook de functie van dampremmende laag, zeker in koude streken en in de winter. 12
Isover Vario KM Duplex folie unieke vochtregulering De ongeëvenaarde luchtdichtheid en betrouwbare vochtbescherming maken van Vario KM Duplex een vochtregulerende folie die uniek is in zijn soort. Vario KM Duplex is een product met hoge prestaties dat zich op intelligente wijze aanpast aan de weersomstandigheden. De vochtregulerende Vario KM Duplex draagt niet alleen bij tot een verhoogd wooncomfort, maar biedt ook een betrouwbare vochtbescherming van de constructie-elementen zoals hellende daken en muren. Bovendien is Vario KM Duplex zeer scheurbestendig. De stippellijnmarkeringen zijn bijzonder praktisch voor een snelle plaatsing. De Varioproducten hebben al bijna 15 jaar lang hun kwaliteit in de praktijk bewezen. Overal ter wereld beschermen ze ontelbare gebouwen tegen vocht. De accessoires van dit systeem zoals tapes en dichtingskit garanderen duurzame betrouwbaarheid. Kleine oorzaken grote gevolgen Een kleine scheur van slechts 1 mm veroorzaakt in de winter een dagelijkse watertoevoer van 360 g/m 2 in de bouwconstructie. Door een professionele en zorgvuldige plaatsing van de verschillende componenten van het Vario System worden dergelijke gebreken uitgesloten. Luchtstromen via een hechtingsscheurtje in de constructie: 360 g per dag per m 2 Verspreiding van waterdamp door een constructie-element: 1 g per dag per m 2 18 cm 2,5 cm 1 mm 13
Het Vario System van Isover: weloverwogen o bescherming tegen vocht Vario KM Duplex Vochtregulerende folie, voorzien van een speciaal kunststofvlies voor luchtdichting en vochtbescherming van lichte en massieve bouwcomponenten. Zie p. 28 Vario TightTec Voor het eenvoudig luchtdicht maken van aansluitingen, geschikt voor binnen- en buitenhoeken. Zie p. 29 Vario Stos Voor het luchtdicht maken van doorgangen voor alle soorten leidingen, met verschillende diameter, door Vario KM Duplex folie. Zie p. 29 14
plossingen voor luchtdichting en Vario DS Elastische dichtingskit in een handig patroon. Zie p. 28 Vario Multitape SL Enkelzijdige flexibele tape, met tweedelige schutfolie, handig voor het vormen van hoeken. Zie p. 29 Vario KB1 Enkelzijdig tape, voor het afplakken van overlappingen tussen Vario KM Duplex foliebanen. Zie p. 28 Vario KB2 Dubbelzijdig bevestigingstape voor het bevestigen van de Vario KM Duplex klimaatfolie op het metalen raamwerk. Zie p. 28 15
Vario De perfecte vochtbeheersing bij nieuwbouw of renovatie tot in de kleinste details Perfect afgestemd en complementair: de producten van het Vario System VOCHTREGULERENDE FOLIE EIGENSCHAPPEN TOEPASSINGEN Vario KM Duplex Folie versterkt met een kunststofvlies. Vochtregulerend. Variabele s d -waarde, van 0,3 tot 5 m. Extreem scheurbestendig, eenvoudig aan te brengen dankzij de stippellijnmarkeringen. TAPES EN AFDICHTINGS- PRODUCTEN EIGENSCHAPPEN TOEPASSINGEN Vario KB1 Vario KB2 Vario DS Vario Multitape SL Vario TightTec Vario Stos Enkelzijdige tape, met grote kleefkracht. Dubbelzijdig bevestigingstape. Afdichtingskit Flexibel tape, met tweedelige schutfolie. Voorgesneden folie-elementen, met stippellijnmarkeringen, verkrijgbaar in de afmeting 200 x 400 mm. Flexibel element met Vario Multitape SL, verkrijgbaar in de afmetingen 285 x 285 mm. Voor het aanbrengen van een luchtdichte isolatielaag bij diverse constructieve elementen (vloer, muur en dakwerk). Perfecte vochtbescherming voor alle bouwcomponenten licht en massief, nieuwbouw of renovatie. Extra breed, voor het luchtdicht afplakken van naden tussen foliebanen Vario KM Duplex. Voor het tijdelijk vastplakken van Vario KM Duplex folie aan constructie-elementen zoals bijv. metalen profielen. Voor het feilloos afdichten van luchtdichte aansluitingen met Vario KM Duplex folie, tegen een ander constructiemateriaal. Voor het luchtdicht tapen van Vario KM Duplex folie aan dakramen, leidingen en doorbrekingen van het dak. Speciaal ontworpen voor het vastplakken in hoeken dankzij de tweedelige schutfolie. Voor een eenvoudige en luchtdichte uitvoering van alle hoeken van de constructie, bijvoorbeeld hoeken van buitenmuren, binnenhoeken, hoeken van ramen en deuren. Voor een luchtdichte afwerking van doorgangen van alle soorten leidingen door Vario KM Duplex folie. 16
In drie stappen naar luchtdichting De vochtregulerende folie Vario KM Duplex wordt, nadat de isolatie geplaatst is, vastgemaakt op het geraamte. Bij een metalen geraamte wordt de folie vastgeplakt met de Vario KB2. De verschillende foliebanen overlappen ongeveer 10 cm. De overlappingen worden luchtdicht afgesloten met de Vario KB1. De aansluitingen met bijvoorbeeld vloeren, muren en plafonds of een schoorsteen, worden luchtdicht afgesloten met Vario DS kit. Voor de luchtdichte aansluitingen aan dakramen, leidingen, doorgangen naar het dak, etc., wordt Vario Multitape SL gebruikt. Tip Voorkom doorbrekingen in de luchtdichte laag, voorzie hiervoor een technische spouw. Als het toch niet anders kan, maak dan de doorgangen luchtdicht met bijvoorbeeld de Isover Vario Stos. 17
Luchtdichting belangrijke aandachtspunten In feite is het gemakkelijk om de schil van een gebouw luchtdicht te maken. Sleutelbegrippen daarbij zijn nauwgezette planning en zorgvuldige uitvoering. Het luchtdichtingsplan dient daarom op een begrijpelijke manier de verschillende stappen te beschrijven, met aandacht voor alle aansluitingen en bevestigingen aan de constructie-elementen. Hou daarbij vooral rekening met de aansluitingen tussen de verschillende materialen. Luchtdichting bij een traditionele spouwmuurconstructie Bij een traditionele spouwmuurconstructie zal men in principe een betrouwbare luchtdichting verkrijgen door een correct aangebrachte bepleistering op het volledige binnenoppervlak, zolang men maar rekening houdt met een aantal belangrijke probleempunten, zoals de luchtstromen, die kunnen ontstaan door bakstenen constructies heen of door de openingen in het binnenblad. Het binnenblad rond deuren en ramen moet worden afgedicht met een gladde bepleistering en de muren dienen te worden bepleisterd van de ruwe vloer tot het ruwe plafond: een betonlaag vormt immers geen luchtdichte barrière. De overgangs zones tussen verschillende materialen, bijvoorbeeld steunbalken, gevelmuren of steunmuren, verdienen bijzondere aandacht. Uitsparingen en sleuven bestemd voor de gas- of elektriciteits leidingen dienen aan alle kanten te worden bepleisterd. Ten slotte, na het plaatsen van de leidingen, is het aangeraden de uitsparingen dicht te smeren met cement om luchtstromen in de muur te vermijden. Om een goede luchtdichting te verkrijgen is het van belang om ook de muren van de garage, wasruimte, stookruimte, enz. van een luchtdichting te voorzien. Lekken Er wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds structurele lekken, die te wijten zijn aan de constructie bijvoorbeeld bij de verbindingen tussen muur en plafond en bij de aansluitingen rond de ramen en deuren en anderzijds lekken door voorzieningen. Tot deze laatste behoren bijvoorbeeld de luchtdichtheidsproblemen bij leidingen, schoorstenen en wanddoorbrekingen zoals deuren en vensters. Het stopcontact is ingewerkt in een pleisterlaag die de doorstroming van lucht moet tegengaan. 18
Luchtdichting bij binnenisolatie Binnenisolatie verhoogt op snelle en efficiënte wijze het wooncomfort. Isolatie bij renovatie biedt het voordeel dat ze droog kan worden uitgevoerd. De foliebanen dienen te worden aangebracht met een overlapping van 10 tot 15 cm. Deze overlappingen moeten vervolgens worden afgedicht met de Vario KB1 tape of Vario Multitape SL. Na het plaatsen van de metalen profielen op de vloer, tegen de muren en aan de plafonds, en het aanbrengen van de isolatie wordt de Vario KM Duplex folie luchtdicht bevestigd op de profielen. De verbindingen met vloeren en muren moeten luchtdicht uitgevoerd worden met Vario DS kit. De doorgangen van de elektrische leidingen worden luchtdicht afgesloten met Vario DS kit en Vario Multitape SL. De afsluitplaat Vario Stos is ook perfect geschikt om de luchtdichtheid te verzekeren van verschillende leidingdoorvoeren. 19
Luchtdichtheid bij lichte constructies Lichte of houten constructies kunnen luchtdicht gemaakt worden met folies die aan de binnenzijde geplaatst zijn. Vario KM Duplex is hiervoor perfect geschikt : het biedt een dampremmend effect in de winter (koud seizoen) en een drogend effect in de zomer (warm seizoen). Het Vario Sytem garandeert zekerheid en betrouwbaarheid, optimale efficiëntie van de isolatie en een lange levensduur van de constructie. De vochtregulerende folie Vario KM Duplex moet zeer nauwgezet geplaatst worden en daarbij moet rekening gehouden worden met alle mogelijke probleempunten. De overlappingen en kieren dienen zorgvuldig te worden afgedicht met speciale tape, bijvoorbeeld Vario KB1 of Vario Multitape SL. De aansluitingen met aangrenzende constructie-elementen moeten worden afgedicht met Vario DS kit. Overigens wordt aangeraden de folie op zo weinig mogelijk plaatsen te laten doorbreken door leidingen voor water en elektriciteit. Een goede uitvoering is even belangrijk als een goede planning en aandacht voor de probleempunten. Het is belangrijk om de verschillende stappen goed te coördineren zodat de zorgvuldig gerealiseerde luchtdichting niet door latere stappen ongedaan wordt gemaakt. De probleemzones voor de luchtdichting zijn meestal aansluitingen en doorbrekingen zoals stopcontacten, doorgangen voor elektrische leidingen, verbindingen tussen muren, plafonds, tussenwanden, daken, ramen, deuren, schoorstenen en alle andere plaatsen waar verschillende constructieve elementen samenkomen. Voor al deze aandachtspunten heeft Isover een gepaste oplossing: AANDACHTSPUNTEN Elektrische leidingen Schoorsteen Verbindingen tussen muren en plafonds Verbindingen tussen muren en vloeren Doorgangen van ventilatiebuizen Aansluitingen rondom ramen en deuren Hoeken van ramen en deuren Overlappingen van foliebanen aan de binnenkant van het gebouw ISOVER-OPLOSSINGEN Afsluitplaat Vario Stos en Vario Multitape SL Dichtingskit Vario DS Dichtingskit Vario DS en Vario Multitape SL Dichtingskit Vario DS Afsluitplaat Vario Stos en Vario Multitape SL Vario Multitape SL Vario TightTec en Vario Multitape SL Vario KB1 en Vario Multitape SL 20