Een eindje om met Het Drentse Landschap Fietsroute Roderwolde, Onlanden en meer Tekst: Bertus Boivin / Melle Buruma foto: Jaap de Vries De fietser die ons op de Zanddijk tegemoet komt, wijst omhoog. Een lepelaar, roept hij enthousiast. Dit wordt een middag vol onverwachte ontmoetingen. Even later zien we Kemphaantjes rondscharrelen in het slik van het Eelderdiep en komt een Visdiefje met een vis in de bek laag over. Verderop schreeuwen jonge Buizerds hun ouders toe om toch vooral op te schieten met het eten. Welkom in de natte wereld van De Onlanden waar u onderweg oren en ogen tekort zult komen. 1
Informatie over fietsroute Lengte route 33,5 km Startpunt Molen Woldzigt, Hoofdstraat 58, 9315 PC Roderwolde Gps-coördinaten startpunt N 53 10 07 / O 06 28 28 Fietsverhuur In de omliggende dorpen zijn fietsen te huur. Vanuit de stad Groningen is de route eenvoudig bereikbaar. Bijzonderheden onderweg Grotendeels over vrij liggende fietspaden en rustige weggetjes. Vanaf 5 loopt een goede half verharde weg naar Sandebuur. Het laatste deel van de route volgt de doorgaande weg omdat daar alternatieven ontbreken. Afkortingen LA linksaf, RA rechtsaf, RD rechtdoor, (02) fietsknooppunt + nummer Luister naar de audiotour 2
Route Roderwolde, Onlanden en meer 1 4 5 3 09 6 1 11 02 2 2 5 7 8 6 1 9 10 11 BRT Achtergrondkaart Kadaster/OpenStreetMap (CC-BY-SA 3.0). 3
Routebeschrijving Roderwolde, Onlanden 1 Vanaf molen LA. (11) Op driesprong RD Vervolgens fietspad RA richting Peize. 2 Groningerweg oversteken en RD. (02) Op T-splitsing LA, Zanddijk. Op driesprong RD. Volgende driesprong ook RD richting Groningen. (09) Direct na tweede brug LA richting Hoogkerk. Eerste brug LA richting Peize. 3 Einde pad bij doorgaande weg RA richting Hoogkerk. (12) Na 200 meter LA richting Leek. Op driesprong RD, Langmadijk. Na bruggetje LA. 4 Hier kunt u schelpenpad RA nemen. Als u doorfietst naar Roderwolde verderop bij fietspad naar links RA. Op driesprong RA, Hooiweg. Tussen 4 en 5 is in de beschrijving de route via Roderwolde aangegeven, maar bij 4 kunt 4
u ook kiezen voor een prima schelpenpaadje rechtsaf dwarsdoor De Onlanden naar 5. Een deel van het jaar is het hier echter erg nat. 5 Na monument oerbos half verharde weg LA, Sandebuur. Einde weg LA, direct RA. 6 Einde weg RA, Sandebuursedijk. In bocht RD over bruggetje. Op T-splitsing LA en direct op asfaltweg RA richting Leek. Bij paddenstoel RA richting Leekstermeer. 7 Einde fietspad bij paviljoen LA, klinkerweg blijven volgen. Bij paddenstoel 63311/002 RA richting Nienoord. Na brug LA. 8 Bij ingang Nienoord RD. Na oversteken viaduct RD, Bosweg. Eerste straat LA, Piepke. In Nietap RD en in bocht RA richting Nieuw-Roden. 9 Direct na huisnummer 37 LA en meteen RA over fietspad. Op driesprong RD. Volgende driesprong bij (77) links aanhouden. 5
Bij bord Grondwaterbeschermingsgebied LA. Einde pad LA. 10 Eerste weg RA, Turfweg. In bocht LA, De Ring. Op driesprong RA en volgende driesprong ook RA. Op driesprong LA, Damweg. Op viersprong RD. Volgende viersprong ook RD, Haarveensedijk. Op viersprong bij tolhuis LA, Roderwolderweg. 11 In bocht klinkerweg blijven volgen. Op driesprong RA richting Roderwolde. In Roderwolde bij Jacobskerk RD naar startpunt. Foto: Hans Dekker 6
1 Olie- en korenmolen Woldzigt Woldzigt (punt 1 in de route) is de grootste molen van Drenthe en volgens de Roderwolders en velen met hen ook de mooiste molen. In 1852 lieten de zwagers Egbert Floris Aukema en Sikke Jans Datema hem als oliemolen bouwen. De namen van beide heren staan op een gevelsteen vermeld. Via de Schipsloot recht tegenover Woldzigt konden lijnzaad en koolzaad worden aangevoerd. Van het lijnzaad maalden ze lijnolie voor de verffabrieken en persten ze veekoeken. Koolzaadolie werd vroeger veel als lampolie gebruikt. Na een paar jaar werden op de zolder molenstenen geïnstalleerd voor het malen van graan. In 2016 ging de molen Woldzigt samen met molen De Hoop in Norg en de Paiser Meul in Peize over van de gemeente Noordenveld naar Stichting Het Drentse Landschap. Meer informatie vindt u op www.woldzigt-roderwolde.nl. 3 De Onlanden bij het Eelderdiep Na het oversteken van de Groningerweg bij 2 fietst u over de Zanddijk door een oud veengebied waar Natuurmonumenten al een groot aantal jaren actief is. Samen met het natuurgebied tussen Leekstermeer en Roderwolde vormt het de bijna 3000 hectare 7
Foto: Gerard de Vries grote Onlanden. De wateroverlast eind 1998 rond de stad Groningen bracht de ontwikkelingen hier in een stroomversnelling en er werd besloten 1700 hectare in De Onlanden in te richten als waterbergingsgebied. In erg natte perioden gaan de stuwen tijdelijk dicht, stroomt het gebied vol water en wordt wateroverlast richting de stad voorkomen. Op de brug over het Eelderdiep vlak voor Eelderwolde ziet u dat het diepje veranderd is in een doorstroommoeras van plassen en poeltjes waar altijd vogels te zien zijn. In korte tijd zijn De Onlanden een waar vogelparadijs geworden. In 2013 werd in het gebied de eerste Otter in Drenthe gesignaleerd. 8
Aan het eind van de Zanddijk na [2] komt u op de hoek in Eelderwolde langs de grote boerderij Onlanderij van Natuurmonumenten. Bij de boerderij is een theehuis en een natuurspeeltuin voor de kleintjes ingericht. Als u meer informatie over De Onlanden wilt, kunt u terecht bij het Schuurtje van Boswachter Bart. De openingstijden zijn dezelfde als die van de horeca: woensdag t/m zondag van 10 tot 17 uur. Veel informatie over de natuur in De Onlanden staat op www.deonlanden.nl. Fraaie filmpjes, o.a. van jonge Otters en van een sluipende Roerdomp, zijn via het trefwoord Onlanden op YouTube te vinden. 9
De Kleibosch De Onlanden bij het Peizerdiep Voorbij 3 ziet u in het Peizerdiep één van de stuwen die bij dreigende wateroverlast kunnen worden afgesloten. Onderweg door rietmoerassen in de Polder Matsloot zal het opvallen dat zich overal in dit vroegere veenweidegebied wilgenstruwelen aan het ontwikkelen zijn die op den duur grote delen van het gebied in een moerasbos zullen veranderen en deels een einde zullen maken aan de weidsheid van het gebied. 10
Aan het eind van het fietspaadje bij 3 in Peizermade staan aan weerszijden twee palen met daarop het woord Stadspark. U blijkt net een eindje over het oorspronkelijke toegangspad vanuit het westen naar het Groninger Stadspark te hebben gefietst! De palen werden hier bij de opening van het park in 1925 geplaatst. 11
5 Oerbos monument Bij 5 komt u langs een hoog monument dat herinnert aan het oerbos dat zich hier na de laatste ijstijd ontwikkelde. Er kwamen bij de inrichting van het gebied stronken van eikenbomen tevoorschijn die gedateerd konden worden op 6800 v.chr. 6 Sandebuur Tussen 5 en 6 komt u door de buurtschap Sandebuur waar zich in de middeleeuwen de eerste boeren vestigden op een smalle zandrug in het veen. Ze ontgonnen lange stroken land. De hoogste gronden gebruikten ze als akkers, de lagere stukken werden grasland. Langs de sintelweg op weg naar Sandebuur komt u na de eerste bocht langs oude hoge gronden die nog steeds als akkerland in gebruik zijn. 12
Ook Roderwolde heeft vergelijkbare middeleeuwse Lepelaar wortels. De oudste bewoningsas Ook De lag Onlanden een eindje duikt ten noorden Lepelaar van steeds het huidige vaker op. dorp Een op slanke dezelfde schoonheid zandrug als met een Sandebuur. lange kuif Toen een het lepelvormige daar door inklinking snavel. Met van het deze veen snavel steeds vinden natter ze werd, - wadend verhuisde door het Roderwolde water - in een rond karakteristieke 1800 naar de maaibeweging huidige Hoofdstraat. hun voedsel. Het Lepelaarkolonies kerkhof konden waren ze niet in meenemen. Nederland lange Vanaf tijd de Hooiweg een zeldzaamheid, ziet u het als een maar blokje de laatste groen in tijd het hebben open veld de dieren liggen zich (zie ook op het steeds routekaartje). meer plekken gevestigd, met Als name u in ook Sandebuur op Waddeneilanden. op de driesprong Door even rechtsaf ontwikkeling gaat, loopt van natte de weg gebieden dood bij als een De monumentale Onlanden delen boerderij van waarvan het Hunzedal de kunnen geschiedenis wij sinds kort teruggaat ook hier genieten naar de zeventiende van eeuw. foeragerende Lepelaars. Misschien de voorbode van een Drentse kolonie? 13
Foto: Gerard de Vries 8 Landgoed Nienoord Bij 8 komt u langs Landgoed Nienoord. In 1524 bouwde Wigbold van Ewsum hier de eerste borg Nienoord. Van Ewsum was een ondernemend man die zijn oog had laten vallen op het Westerkwartier om er turf te gaan produceren. Hij begon met het graven van het Leekster Hoofddiep om zijn turf naar Groningen te kunnen brengen. Het huidige Nienoord is veel nieuwer. Dit lustslot in neoclassicistische stijl stamt uit 1884 toen Johan van Panhuys de oude borg liet afbreken. Alleen de toegangspoort uit 1708 herinnert nog aan het oude Nienoord. 14
De Kleibosch bij Roderwolde 11 De Kleibosch De Zuidermaden en De Kleibosch aan de overkant van de Schipsloot zijn voor een belangrijk deel eigendom van Het Drentse Landschap. De afgelopen jaren is het gebied opnieuw ingericht waarbij de kades van het Peizerdiep verplaatst zijn naar de oude beekdalrand waardoor het diep meer ruimte kreeg. De Kleibosch is een uniek stukje natuur dankzij de potklei die hier aan de oppervlakte ligt. De aanwezigheid van de klei deed hier een voor Drenthe uniek eiken- haagbeukenbos ontwikkelen met opvallende soorten als Meidoorn en Hondsroos en de zeldzame 15
(Foto: Bertil Zoer) Welriekende agrimonie. In 1962 werd het bos door Het Drentse Landschap aangekocht toen het dorp vernomen had dat er plannen waren om van De Kleibosch een camping te maken. Praktisch iedereen bleek onmiddellijk bereid zijn stukje Kleibosch aan Het Drentse Landschap te verkopen. Als u aan het eind van de route nog zin heeft, kunt u bij 11 een paaltjeswandeling van 2,5 kilometer door De Kleibosch maken. 16
Vakantie bij Het Drentse Landschap? Stichting Het Drentse Landschap heeft een aantal prachtig gelegen vakantie-woningen in of vlakbij natuurgebieden. Het zijn zéér bijzondere woningen die herinneren aan het Drenthe van weleer. Wilt u meer weten? Kijk op www.drentslandschap.nl/vakantiewoningen of bel tijdens kantooruren (0592) 30 41 39. Stichting Het Drentse Landschap Postbus 83, 9400 AB Assen (0592) 31 35 52 info@drentslandschap.nl www.drentslandschap.nl Volg ons op: ONTWERP: SMARTMOBILETOUR.NL 17