VERBOND VAN VERZEKERAARS nirh.l.deboer Ministerie van Veiligheid en Justitie De heer mr. F. Teeven, staatssecretaris Postbus 20301 2500 EH DEN HAAG Den Haag 17september2014 Betreft Reactie concept wetsvoorstel schadevergoeding zorg- en affectieschade Geachte heer Teeven, Het Verbond van Verzekeraars maakt graag gebruik van de geboden gelegenheid om u te adviseren over het concept wetsvoorstel schadevergoeding zorg- en affectieschade. Het Verbond stuurt u deze reactie mede namens de Stichting Personenschade Instituut van Verzekeraars (PIV) aan wie u ook advies heeft gevraagd. Kern boodschap Samenvattend kan ik u berichten dat verzekeraars in grote lijnen kunnen instemmen met het conceptwetsvoorstel affectieschade. Wel vragen wij om een nadere duiding van het begrip nauwe persoonlijke relatie en het nadrukkelijk opnemen in het wetsvoorstel van een zinsnede waaruit ondubbelzinnig blijkt dat alle verweren die tegenover het slachtoffer kunnen worden Ingeroepen ook tegen de naasten kunnen worden ingeroepen. De verwachting is dat het conceptwetsvoorstel affectieschade zal leiden tot een verhoging van de schadelast van WAM verzekeraars van minimaal 3% en van de schadelast van (medische) aansprakelijkheidsverzekeraars van 15%. Met het concept wetsvoorstel zorgschade hebben WA-verzekeraars grote moeite. Dit concept wetsvoorstel kent te veel onduidelijkheden waardoor discussies ontstaan die leiden tot een vertraging van het proces en een toename van de transactiekosten, De financiële gevolgen van dit concept wetsvoorstel zijn voor verzekeraars niet in te schatten, maar zullen zonder meer leiden tot een forse verhoging van de schadelast. Alvorens meer in detail in te gaan op het concept wetsvoorstel zouden wij een aantal algemene opmerkingen willen maken. Algemene opmerkingen 1. RechtsbUstandsverzekeraars Rechtsbijstandsverzekeraars staan positief tegen over het cc nceptwetsvoorstel. Zij zijn met name verheugd over de wettelijke regeling van affectieschade waarover al zolang wordt gesproken. Informatie: mw. mr. drs. L.M. de BIaeij Doorkesnummer 0703338645 Fax 0703338510 E-niaU m.de.b[aeil@erzekeraars,ni BordeijkIaan 2, 2591 XR Den Haag, Postbus 93450, 2509 AL Den Haag, Internet ww.verzekeraars.nl
Duidelijk is dat de positie van nabestaanden van slachtoffers door dit wetsvoorstel behoorlijk wordt verbeterd, hetgeen rechtsbijstandsverzekeraars toejuichen. De regeling van affectieschade doet recht aan de nabestaanden van slachtoffers die ook hun eigen leven ingrijpend veranderd zien door het blijvende ernstige letsel of overlijden. Het vastieggen van de kring van gerechtigden en de normering van de bedragen geeft duidelijkheid aan de betrokken partijen. Wel merken rechtsbijstandsverzekeraars op dat een regeling voor indexering van de bedragen voor affectieschade ontbreekt. Voor wat betreft het concept wetsvoorstel zorgschade merken rechtsbijstandsverzekeraars het volgende op. De afbrokkeling van de sociale verzorgingsstaat en de beperkingen van bijvoorbeeld AWBZ- en WMO-voorzieningen brengen voor slachtoffers veel onzekerheid met zich mee. De maatschappelijke en politieke ontwikkelingen noodzaken steeds meer tot het inschakelen van naasten voor de verzorgende taken. Het wetsvoorstel verruimt de mogelijkheden om de werkelijk geleden schade te verhalen (gederfde inkomsten). Een vergoeding op die basis is aan naasten goed uit te leggen. Binnen De Letselschade Raad wordt op dit moment reeds gesproken over een richtlijn voor mantelzorg. Het concept wetsvoorstel staat het maken van een dergelijke richtlijn niet per definitie in de weg. In hun praktijk verwachten rechtsbijstandsverzekeraars van de implenientatie van het wetsvoorstel nauwelijks uitvoeringsproblemen te ondervinden. Alle volgende opmerkingen zijn afkomstig van WAM-verzekeraars en (medische) aansprakel ijkheidsverzekeraars. 2. Wetgeving of marktbrede codes en richtliinen Verzekeraars realiseren zich dat bij letselschade door een fout van een ander het leven van een slachtoffer en zijn naasten drastisch ken veranderen, Van verzekeraars vergt dit een zorgvuldige afweging van de belangen en behoeften van het slachtoffer rekening houdend met diens schadebeperkingsplicht. Om het letselschadeproces sneller en beter te laten verlopen zijn de afgelopen jaren door verzekeraars samen met belangenbehartigers, onder regie van de Letselschade Raad, veel maatregelen genomen die zijn vastgelegd in codes en richtlijnen. Verzekeraars vragen zich dan ook af of in deze snel veranderende maatschappij wetgeving de meest geëigende oplossing is. 3. Stapeling Verzekeraars vragen aandacht voor regelgeving en bewegingen in de maatschappij, anders dan dit wetsvoorstel, die zorgen voor een verhoging van de schadelast of verzekeringspremie zoals: Verhoging van de assurantiebelasting van 9,7% naar 21%; Verhoging van eigen bijdragen bij zorgverzekeringen en AWBZ-vergoedlngen; Beperken van aanspraken op vergoedingen vanuit de AWBZ, WMO en de zorgverzekering; Toekomstig regresrecht in de WMO; Gesprekken, ook in kringen van verzekeraars, over verhoging van het smartengeld; Technologische ontwikkelingen waardoor naar verwachting het totaal aantal schades afneemt maar het aantal ernstige schades waarschijnlijk zal toenemen. 4. Onduideliikheden Voor slachtoffers en verzorgende naasten is het belangrijk om zo snel mogelijk duidelijkheid te krijgen over de financiële gevolgen. Door de branche zijn diverse maatregelen genomen om te komen tot een snelle en transparante schadeafwikkeling. Ook voor verzekeraars is het voor een goede bedrijfsvoering van belang dat zij het risico op schade en de omvang van de schade goed kunnen inschatten. Onduidelijkheden in de regelgeving zorgen voor belemmeringen. Daarnaast zorgen deze onduidelijkheden voor een toename van de transactiekosten. Deze transactiekosten komen op grond van artikel 6:96 BW voor rekening van verzekeraars. 2.
V1 Naast deze algemene opmerkingen vragen wij uw voor een aantal specifieke van het Daarna wij in op de financiële gevolgen van het conceptvoorstel. Wij sluiten af met een aantal en gaan conclusies aanbevelingen. aandacht concept wetsvoorstel. Daarbij zullen wij zorgen affectieschade apart behandelen. aspecten Affectiesch ade Verzekeraars kunnen voor groot deel instemmen met dit wij u vragen meer duidelijkheid te 1. Duiding begrip nauwe persoonliike relatie kunnen zich voorstellen dat het een kent. Wel menen dat het ter vermijding van goed zou zijn als u door middel van duiding geeft van dit begrip. In ontwerp werden zoals langdurig broers en waarop Verzekeraars verzekeraars een een paar voorbeelden een nadere voorbeelden genoemd scheppen. conceptwetsvoorstel samenwonende discussies concept wetsvoorstel. Er zijn 2 punten hardheidsclausule een eerder zusters. 2. Inroepen verweren er vanuit dat de alle verweren kunnen worden ingeroepen die ook het slachtoffer zouden kunnen worden ingeroepen. De Memorie van Toelichting rept in dit kader alleen van eigen schuld. Het zou goed zijn als expliciet wordt dat het om alle weren en er voorbeelden worden dan eigen schuld. Wij denken bijvoorbeeld aan causaliteitsverweren, proportionele aansprakelijkheid etc. bijvoorbeeld bij iemand als gevolg van fout het been wordt dan het invaliditeit dat iemand al zou toe, iemand in de ernstig letsel valt. Aangezien er alleen aansprakelijkheid is voor het deel wij vanuit dat de kring van in dat geval recht heeft op vergoeding. Een deel van de functionele blijvende invaliditeit was immers ook zonder de fout zou het goed zijn als ook nadrukkelijk wordt vermeld op welke grondslag de vordering van de is gegrond. Geldt bijvoorbeeld voor de ook de billijkheidscorrectie van artikel 185 WVW of is diens vordering gegrond op artikel 6:162 BW? Verzekeraars gaan tegenover opgenomen Wanneer geamputeerd waardoor toenemende medische neemt daardoor categorie gaan tegenover er gaat opgetreden. Daarnaast Verzekeraars genormeerde bedragen en een percentage naasten meer een medische percentage naaste concept wetsvoorstel een vaste gerechtigden genoemd verkeerde hebben geen naaste Positief zijn blij dat het kring van gerechtigden kent, dat er is van dat voor het criterium ernstig en blijvend letsel aansluiting is bij blijvend functioneel verlies. Deze criteria geven duidelijkheid voor alle partijen en voorkomen, zoals u stelt, langdurige sprake gezocht terecht Zo rg S ch a de Anders bij verwachten onduidelijkheden in het wetsvoorstel veel van dan een toename affectieschade de transactiekosten. discussies discussies. verzekeraars bij dit onderwerp door de vele met bijkomende vertraging van het proces en 1. Definitie zorgkosten Volgens de toelichting wordt zorgkosten ook huishoudelijke hulp Deze wat vreemd toevoeging roept in de ogen van verwarring op. Dit klemt nu de vergoeding van huishoudelijke hulp in veel aan de orde komt en vergoeding weinig tot problemen oplevert regeling die hiervoor is op van de Richtlijnen van De Raad. temeer aandoende afgesproken basis geen onder verzekeraars dossiers vanwege de genormeerde Letselschade verstaan. deze 3.
praktijk voor veel discussies zal zorgen. Voor de verzorgende naaste is het lastig dat de redelijkheidstoets nauwelijks nader ingekleed. Dat heeft tot gevolg dat duiding daarvan in de van de kosten redelijk dient te zijn. In de toelichting worden de open normen van de dubbele Dit betekent dat het redelijk moet zijn dat de kosten worden gemaakt en tevens dat de omvang het daarbij behorende criterium van de dubbele redelijkheidstoets. concept wetsvoorstel. U stelt dat de vergoeding van affectieschade voornamelijk gevolgen zal hebben voor WAM-verzekeraars. Dat lijkt een logische veronderstelling. Uit aanvullende informatie ongeveer 85% voor rekening van WAM-verzekeraars komt en ls% bij (medische) aansprakelijkheidsverzekeraars speelt. Na eerst enkele algemene opmerkingen te hebben gemaakt gaan wij vervolgens nader in op de gevolgen voor deze laatste groep verzekeraars. is het Verbond van Verzekeraars gebleken dat waar het gaat om overlijden en ernstige letsels Op bladzijde 8 e.v. van de Memorie van Toelichting gaat u in op de financiële gevolgen van het Financiële gevolgen welke reden dan ook, geen werk meer kan vinden? Dient - Dient - - Voor - Voor wie komt het risico dat de verzorgende naaste na het beëindigen van de zorgtaken, om wie komt het risico dat de verzorgende naaste arbeidsongeschikt wordt? de zorgschade in de vorm van inkomensverlies van de verzorgende naaste bruto of de pensioenschade hierbij te worden inbegrepen? netto vergoed te worden? gewijd maar die in de praktijk wel een rol spelen. Wij denken daarbij aan de volgende zaken: Er zijn een paar punten waaraan in de Memorie van Toelichting geen overwegingen worden 4. Resterende vragen de snelheid en transparantie van het proces ten goede. vorm van immateriële schade lijkt passender. Een dergelijke genormeerde vergoeding komt ook vaste voor ieder geldende genormeerde (vrije) tijd gerelateerd zou moeten worden aan lemands inkomen. Is het niet beter hiervoor een zorgschade te waarderen als inkomensschade. Verzekeraars vragen zich af of het gemis aan vergoeding vast te stelen. Een waardering in de In de Memorie van Toelichting wordt voorgesteld het gebruiken van vakantiedagen voor 3. Vakantiedagen maxirnering in periode of een bepaalde koppeling aan de kosten van een professioneel Ook de redelijke omvang van de kosten behoeft nadere invulling bijvoorbeeld door een nu deze In de praktijk nauwelijks problemen oplevert als gevolg van de toepasselijke richtlijnen ernstige en tijdelijke letsels de huidige systematiek op basis van artikel 6:107 BW te handhaven toelichting gebruikte voorbeelden van erostige letsels. Tevens lijkt het logisch voor minder komen als dit nog explicieter in de Memorie van Toelichting wordt opgenomen. (bijvoorbeeld maximaal twee keer zoveel). invaliditoit van minimaal 70%, ook hier te gebruiken. Deze criteria sluiten goed aan bij de in de affectieschade, te weten objectiveerbare letsel met een percentage blijvende functionele In de Memorle van Toelichting wordt bij de wijze waarop de gekwetste in zijn reële zorgbehoefte vlotte schadeafwikkeling niet ten goede. financiële gevolgen van een beslissing niet goed in te schatten zijn. Daarnaast komt het een voorziet een onderscheid gemaakt tussen ernstige letsels en minder ernstige en tijdelijke letsels. Verzekeraars geven in overweging om dezelfde criteria die worden gebruikt bij van De Letselschade Raad. Het zou cle duidelijkheid voor de schadeafwikkeling ten goede Het concept wetsvoorstel brengt de vergoeding voor zorgkosten onder in artikel 6:96 BW met 2. Open normen
- U - Waar wisselende samenstelling samenwoont en de uitbreiding van de kring van gerechtigden met ons af of dat aantal niet hoger ligt mede gelet bij affectieschade nog enigszins een inschatting van de kosten kan worden gemaakt is niet thuiswonende kinderen. op het toenemende aantal gezinnen dat in 5, Ziekenhuize, Utrecht: NIVEL 2013 - Uit - U 1 NIVEL, Monitor Zorggerelateerde Schade 2011/2012: dossieronderzoek in Nederlandse affectieschade relatief meer invloed op de schadelast van (medische) aansprakelijkheidsverzekeraars. Kijkend naar het totaal aantal schades ligt het aandeel van (medische) aansprakelijkheidsverzekeraars op ongeveer 10%, terwijl dit aandeel als gekeken aansprakelijkheidsverzekeringen een nog sterkere aanzuigende werking van het concept aansprakelljkheidsverzekeraars. Naar verwachting leidt het wetsvoorstel tot een stijging van de zorgverzekeraars uiteindelijk afgewenteld op de maatschappij. wetsvoorstel wordt verwacht. Indien wordt uitgegaan van de gegevens van het Nivel Zoals hiervoor aangegeven heeft het concept wetsvoorstel voor wat betreft het onderdeel met andere financiële (overheids)maatregelen. Een stijging van de kosten wordt via de bij dat bedrijven, ziekenhuizen, maar bijvoorbeeld ook huisartsen, tevens geconfronteerd worden schadelast van ongeveer 15%, hetgeen overeenkomt met een bedrag van 5 miljoen. Daar komt wordt naar overlijden en ernstige letsels stijgt naar 15%. Daar komt nog bij dat voor medische van het aantal schades en tevens een aanzienlijke stijging van de schadelast van medische jaarlijks ongeveer 1.000 mensen in de zorg onnodig overlijden betekent dit een flinke toename 1 dat er 2. (Medische) Aansprakelijkheidsverzekeraars van de schadelast voor WAM-verzekeraars met minimaal 3%, daarbij is de aanzuigende van de verzekerde WAM-bedragen. werking die ongetwijfeld van deze regeling zal uitgaan niet meegenomen. De financiële onze berekening blijkt dat het conceptwetsvoorstel affectieschade zal lijden tot een stijging - Het allerbelangrijkste is echter dat het concept wetsvoorstel, met name waar het de - Ook huidige WAM-verzekerde bedragen zal overstijgen. Dat laatste kan bijvoorbeeld het geval zijn is het zeer goed voorstelbaar dat van deze wetgeving een aanzuigende werking uitgaat zullen mensen andere overwegingen maken. om zorgtaken op zich te nemen de financiële gevolgen hiervan volledig en onbeperkt voor opzeggen om zorgtaken op zich te nemen. De conclusie dat derhalve de gevolgen ook zorgschade betreft, veel onduidelijkheden kent, Dat zal zorgen voor een flinke toename van opzeggen om voor hun kind te zorgen. waardoor de toename van de schadelast enorm kan zijn. Zeker in tijden van baanonzekerheid geeft terecht aan dat het niet in de rede ligt dat naasten veelvuldig hun baan zullen dat bij het concept wetsvoorstel zorcjschade volstrekt onmogelijk Dat op zich is reeds een negatief aspect van het concept wetsvoorstel voor de bedrijfsvoering van verzekeraars. beperkt zijn kunnen wij niet delen, Niet duidelijk is immers op welke wijze de dubbele redelijkheidstoets wordt ingekleed. Is het redelijk dat als een financieel directeur minder gaat rekening van de aansprakelijke partij komen? Op dossierniveau hebben we het in deze als bij een schade met een jong kind twee bovenmodaal verdienende ouders hun baan werken om de financiën van zijn zoon of dochter te doen of dat als een arts zijn baan opzegt situaties over aanzienlijke verhogingen van de schadelast en wellicht zelfs een schade die de de transactiekosten. gevolgen van het concept wetsvoorstel zorgschade zijn niet te berekenen maar zullen zeker op dossierniveau aanzienlijk zijn en mogelijk in een enkel geval zelfs leiden tot overschrijding gaat uit van gemiddeld 2 naasten die binnen de kring van gerechtigden vallen. Wij vragen 1. Algemene opmerkingen
aansprakelijkheidsverzekeringen. Wel waarschuwen verzekeraars nadrukkelijk voor de fikse financiële gevolgen voor (medische) verzekeraars inhoudelijk instemmen met het concept wetsvoorstel affectieschade. Affectieschade Indien eerder genoemde aandachtspunten worden verwerkt in de Memorie van Toelichting kunnen er voor een beperkt aantal gevallen waarin sprake is van het structureel opzeggen van de baan door van De Letselschade Raad? Mocht toch worden gekozen voor een wettelijke regeling dan zal de dubbele redelijkheidstoets nader dienen te worden ingevuld met vaste criteria en normeringen. Het huidige concept wetsvoorstel is te onduidelijk en roept daardoor discussies op. Dit komt een vlotte en transparante schadeafwikkeling niet ten goede. Maar nog belangrijker is dat daardoor voor slachtoffer, al emotioneel beladen schadeproces. Het invoeren van nieuwe wetgeving waarvan op voorhand duidelijk is dat deze tot veel discussies zal leiden staat haaks op de tendens om te komen tot een vlotte schadeafwikkeling. Bovendien zullen de discussies zorgen voor een stijging van de De financiële gevolgen van de wettelijke regeling van zorgschacle zijn voor verzekeraars niet in te (bruto?) inkomen vermeerderd met carrièrekansen van deze groep als schadepost vergoed dient te worden. Het is echter aan verzekeraars zelf om al dan niet consequenties te verbinden aan de )ging van de schadelast, H.L. De Boer 6. nader mondeling toe te lichten. Zorgschade Tegen het concept wetsvoorstel zorgschade hebben verzekeraars grote bezwaren. De vraag is of branche klinnen worden overgelaten bijvoorbeeld via het ontwikkelen van een richtlijn onder regie een verzorgende naaste een dermate ingewikkeld wetsvoorstel nodig is. Zou dit niet beter aan de verzorgende naaste en verzekeraars de zo noodzakelijke duidelijkheid ontbreekt in een vaak toch transactiekosten. schatten. Dat do schadelast zal toenemen staat zonder meer vast. Ongeveer de helft van de Nederlanders verdient een inkomen bovenmodaal zodat het om fikse schadebedragen gaat als het Conclusies en aanbevelingen