Overzicht orden van dienst voor gebruik in de eredienst in de Goede Reede Protestantse Gemeente Veenendaal (i.w.) Wijkgemeente West Wijkraad Eredienst september 2008
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Orde van dienst voor de eerste zondag van de maand... 5 Orde van dienst voor de tweede zondag van de maand... 6 Orde van dienst voor de derde zondag van de maand... 7 Orde van dienst voor de vierde zondag van de maand... 8 Overzicht mogelijkheden bij diensten met muzikale inbreng... 9 Overzicht responsies en vaste liederen... 10 1.1 Responsies: Kyrie... 10 1.2 Responsies: Voorbeden... 10 1.3 Klein Credo... 10 1.4 U komt de lof toe... 11 1.5 Onze Vader... 11 1.6 Rond de doop: Verbonden met vader en moeder... 12
Inleiding Binnen de wijkraad Eredienst is nagedacht over de vorm van de liturgie in de Goede Reede. Er was al eens een liturgieboekje gemaakt waarin ook veel teksten waren opgenomen. Dit boekje is, naast andere handzame liturgiemodellen, gebruikt om te komen tot een aantal raamliturgieën voor elke zondag van de maand één. Ze geven richting en houvast, maar ook een grote vrijheid om de 'orde van dienst' op een bij die zondag passende invulling te geven. Ook het nieuwe dienstboek geeft aanwijzingen, evenals Kind op Zondag; en er zijn volop nieuwe teksten voorhanden. Vooraf hebben we ons de vraag gesteld waar het eigenlijk om gaat in een kerkdienst. Als kernmomenten kunnen wij noemen: Ontmoeting met God en elkaar Het kanaliseert emoties en verhoogt de betrokkenheid Het neemt ons mee in de traditie Het is bepalend voor de manier waarop je gemeente wilt zijn Liturgie is het gezicht van de kerk Rituelen in de liturgie bieden ons houvast De zondagse dienst ent ons op Pasen Binnen elke orde van dienst zijn vier hoofdonderdelen te onderscheiden. Intrede Voorafgaand aan de intrede begint natuurlijk het besluit om op te gaan naar het Huis van de Heer, in ons geval de Goede Reede. Bij het betreden van de kerkzaal brandt de Paaskaars, als teken dat Christus de Gastheer is; Hij verwelkomt de gemeente. De kerkenraad bereidt zich voor op de dienst in de consistorie, waar de ouderling van dienst een consistoriegebed uitspreekt, waarin een zegen wordt gevraagd voor allen die in de dienst en nevendienst een taak hebben te vervullen. Als de kerkenraad in de kerk binnenkomt, kan na de mededelingen en na een moment van verstilling de eredienst beginnen. De groet vraagt eigenlijk om een antwoord, om de gezamenlijkheid te onderstrepen, maar kan ook verwoord worden door de voorganger. In de bemoediging maken we duidelijk dat we het zonder de hulp van de Heer niet kunnen. In het vaak aansluitende gebed van toenadering wordt verwoord hoe wij als gemeente voor Gods aangezicht treden met schroom en schuld, maar ook met vreugde. Via responsies kan de gemeente dat van harte onderstrepen of be-amen. De psalm van de zondag kan zowel gelezen als gezongen worden. In het litanie- of kyriëgebed brengen we onze zorg voor wereld en schepping bij God, en onderstrepen zo de woorden van de voorganger met Heer, ontferm U of Kyrië eleïson. Vaak zingen we dan in één adem door ons Gloria uit; het bezingt de grote daden van God daarvoor zijn wij naar de kerk gekomen, om Hem te eren in onze eredienst.
De geopende schrift Kan de intrede eventueel nog verzorgd worden door de ouderling van dienst of een lid van de werkgroep Voorbereiding Eredienst, bij het openen van de Schrift ligt er in ieder geval een taak voor de dienaar van het Woord. Bij het openen van de schriften is het mogelijk om met een gebed om verlichting met de Heilige Geest of lied te beginnen; hierna gaan de kinderen naar hun dienst. De lezingen worden bepaald door een vastgesteld leesrooster. Wij volgen als regel het rooster van Kind op Zondag, wat aansluiting zoekt bij het gemeenschappelijk jaarrooster. Deze zijn onder meer te vinden in het dienstboek. De lezingen worden verzorgd door een lector uit de lectorengroep. De voorganger bereidt zich, soms ondersteund door de werkgroep Voorbereiding Eredienst, voor op de verkondiging. De liederen sluiten vanzelfsprekend aan bij de lezingen en de verkondiging. Gebeden en gaven delen De gebeden beginnen we meestal met een sober en compact dankgebed voor Gods Woord dat wij mochten ontvangen, met de bede dat het doorwerking mag vinden in ons leven en opmaat mag zijn naar de voorbeden. De voorbeden zijn concreter van toon opdat wij er ook iets mee doen. In een moment van stilte brengen wij onze persoonlijke noden bij God. Wij beëindigen de gebeden met een Onze Vader. Na de gebeden, maar voor de inzameling van de gaven, voegen de kinderen zich weer in de kerkzaal. Tijdens de inzameling is ruimte voor een kinderlied, vrij te kiezen door de predikant(e). De gaven waren in de eerste Christelijke gemeente vooral een inzameling van levensmiddelen en andere zaken in natura, die een vanzelfsprekende concretisering waren van de diaconale zorg voor iedereen in de gemeente. Tegenwoordig gaat dat anders, maar ten diepste gaat het bij de collecten nog steeds om het samen zorgen voor de gemeente dichtbij en ver weg. Zending en Zegen De zending en Zegen bestaat uit het slotlied, een wegzendingsformule en de zegen. In de inleidende zendingsformulering worden wij op onze verantwoordelijkheid gewezen voor onze taak en roeping in de wereld, want ons geloof wordt immers zichtbaar in onze daden. De zegen is in wezen een combinatie van bidden en verkondigen. Als antwoord op de zegen wordt meestal gezang 456:3 gezongen. Bij de orden van dienst die volgen zal aangegeven worden waar de accenten liggen. Tevens wordt aandacht besteed aan muzikale diensten waarbij een (kinder)koor of cantorij medewerking verleent. In het daarop volgend overzicht zijn muziekvoorbeelden van responsies en liederen te vinden, die de gemeente gewend is om te zingen. Daarnaast kan gekozen worden om naast het liedboek andere bundels te gebruiken. Hierbij valt onder andere te denken aan liederen afkomstig uit bundels als Zingend Geloven, Tussentijds, Eva s lied en Alles wordt nieuw.
Orde van dienst voor de eerste zondag van de maand Intrede Welkom/mededelingen Moment van verstilling Gemeente gaat zo mogelijk staan Lied (facultatief) Groet en bemoediging. Gebed van toenadering (met variabele responsies) Gemeente gaat zitten Psalm (van de zondag) Litaniegebed- of kyriëgebed met responsies, bijvoorbeeld Heer ontferm U Glorialied (in 40-dagentijd niet!) De geopende schrift Gebed bij de opening van de schrift Kinderen gaan naar de nevendienst Schriftlezing en lied(eren) Verkondiging Gezongen geloofsbelijdenis (of andere versie van het credo) Gebeden en gaven delen Gebeden (dankzegging en voorbeden, stil gebed en Onze Vader) Zo nodig zal een bericht van overlijden voorafgaand aan de gebeden door de voorganger worden meegedeeld; de gemeente wordt gevraagd hierbij zo mogelijk te gaan staan. Kinderen komen terug in de kerkzaal Inzameling van de gaven onder het zingen van een kinderlied (vrije keuze voor predikant) Zending en Zegen Slotlied Zegen (beantwoord met het zingen van gezang 456:3) Op de eerste zondag van de maand is er een mogelijkheid voor een morgenlied als introductie op de dienst. De psalm van de zondag wordt gezongen en er is ruimte voor het litaniegebed. Dit kan indien de cantorij aan de dienst meewerkt ook een gezongen variant zijn. Ook is op deze zondag speciale plaats ingeruimd voor een gezongen credo, zodat we minimaal één keer per maand ons geloof willen uitzingen.
Orde van dienst voor de tweede zondag van de maand Intrede Welkom/mededelingen Moment van verstilling Gemeente gaat zo mogelijk staan Groet en bemoediging Gebed van toenadering Psalm Gemeente gaat zitten Woord van genade en/of onderricht Lied De geopende schrift Gebed om verlichting met de Heilige Geest Kinderen gaan naar de nevendienst Schriftlezing en lied(eren) Verkondiging Lied Gebeden en gaven delen Gebeden (dankzegging en voorbeden, stil gebed en Onze Vader) Zo nodig zal een bericht van overlijden voorafgaand aan de gebeden door de voorganger worden meegedeeld; de gemeente wordt gevraagd hierbij zo mogelijk te gaan staan. Kinderen komen terug in de kerkzaal Inzameling van de gaven onder het zingen van een kinderlied (vrije keuze voor predikant) Zending en Zegen Slotlied Zegen (bij voorkeur de Aronitische zegen, beantwoord met het gezongen Amen) De tweede zondag van de maand is er een moment van inkeer en innerlijke rust in stilte, waarin wij ons in eerbied kunnen voorbereiden op de viering van de eredienst. De aanvangspsalm verbindt ons met Israël, via onze intrede treden wij zingend voor het aangezicht van de Heer als een opgaande gemeente in het spoor van Gods uitverkoren volk. Een woord van genade kan ons duidelijk maken dat we er niet alleen voor staan, mits wij bereid zijn onze schuld en tekortkomingen te erkennen. Als onderricht zou er op deze plaats ruimte zijn om de tien woorden/geboden tot ons te laten spreken als een belofte. Aan het slot van de dienst een gezongen Amen in plaats van gezang 465:3, opdat dit laatste geen automatisme wordt.
Orde van dienst voor de derde zondag van de maand Intrede Welkom/mededelingen Moment van verstilling Gemeente gaat zo mogelijk staan Groet en bemoediging (eventueel met responsie) Gebed van toenadering Psalm Gemeente gaat zitten Kyriëgebed beantwoord met het zingen van Heer ontferm U Glorialied (in de 40-dagentijd niet!) De geopende schrift Gebed of lied bij de opening van de schrift Kinderen gaan naar de nevendienst Schriftlezing en lied(eren) Verkondiging Lied Gebeden en gaven delen Gebeden (dankzegging en voorbeden, stil gebed en gezongen Onze Vader) Zo nodig zal een bericht van overlijden voorafgaand aan de gebeden door de voorganger worden meegedeeld; de gemeente wordt gevraagd hierbij zo mogelijk te gaan staan. Kinderen komen terug in de kerkzaal Inzameling van de gaven onder het zingen van een kinderlied (vrije keuze voor predikant) Zending en Zegen Slotlied Zegen (beantwoord met het zingen van gezang 456:3) Op de derde zondag van de maand begint de dienst niet met een lied maar met de groet, bemoediging en een gebed van toenadering. Na de psalm van de zondag bidden we een kyriëgebed dat we zingend beamen. Deze zondag heeft rond de gaven en gebeden dan ook de voorkeur voor een gezongen Onze Vader. Binnen de gemeente is er in ieder geval één versie bekend, maar een koor of cantorij kan deze ook met een andere versie invullen.
Orde van dienst voor de vierde zondag van de maand Intrede Welkom/mededelingen Moment van verstilling Gemeente gaat zo mogelijk staan Morgenlied Lofprijzing Voorganger: Gezegend zijt Gij, God, koning der wereld, die de morgen ontbood en het licht hebt geroepen, zegen ons ook met licht. - stilte - In de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Allen: AMEN Gemeente gaat zitten Psalmen gelezen en gezongen De geopende schrift Gebed van de zondag Kinderen gaan naar de nevendienst Schriftlezing en lied(eren) Evangelielezing, beantwoord met het zingen van U komt de lof toe Verkondiging Muzikaal meditatief moment Gebeden en gaven delen Gebeden (dankzegging en voorbeden, waarbij elke bede wordt besloten met het zingen van Heer, onze Heer, wij bidden U verhoor ons) Zo nodig zal een bericht van overlijden voorafgaand aan de gebeden door de voorganger worden meegedeeld; de gemeente wordt gevraagd hierbij zo mogelijk te gaan staan. Kinderen komen terug in de kerkzaal Inzameling van de gaven onder het zingen van een kinderlied (vrije keuze voor predikant) Zending en Zegen Slotlied Zegen (beantwoord met het zingen van gezang 456:3)) De orde voor de vierde zondag van de maand is de meest sobere, die begint in de vorm van een morgengebed. Na het morgenlied volgt de lofprijzing met daarin een moment van stilte/inkeer. De psalm van de zondag kan gelezen en/of gezongen worden, mogelijk in afwisseling met elkaar en krijgt zo een extra nadruk deze zondag. De evangelielezing beantwoorden we met het zingen van U komt de lof toe. Na de verkondiging is er een meditatief moment waarop wij het gehoorde tot ons kunnen laten doordringen of op adem kunnen komen door te luisteren naar orgel of piano; maar uiteraard kunnen dat ook andere instrumenten zijn.
Overzicht mogelijkheden bij diensten met muzikale inbreng Deze orde van dienst staat niet op zich, maar wil binnen de voorgaande vier modellen de muzikale inbreng en samenzang versterken. Veel onderdelen van de eredienst kunnen gezongen worden, met name in samenwerking met een (kinder)koor of cantorij. Te denken valt dan aan: bemoediging, groet, drempelgebed litanie, kyrië, gloria responsie, acclamatie, doxologie credo Onze Vader tafelgebed of vaste onderdelen bij de avondmaalsviering zegen Hiervoor zijn vele mogelijkheden. We kunnen verwijzen naar: Dienstboek, een proeve - Schrift, Maaltijd, Gebed (met name het gele middengedeelte) Dienstboek, een proeve - Leven, Zegen, Gemeenschap Zingend Geloven VI, 79-110 Tussentijds Onze Hulp, een gemeenteboekje met onder meer de Vogelmis Liedbundel Taizé Gezangen voor de liturgie (vanaf 201) Oud-Katholiek Gezangboek (vanaf 301) Petrus en Paulusbundel (6-96) Liturgische Gezangen I en II Voor de kinderen van Korach (psalmbewerkingen) Geroepen om te zingen (liederen om te vieren met kinderen en jongeren)
Overzicht responsies en vaste liederen 1.1 Responsies: Kyrie 1. Kyrie eleison (dienstboek nr 17) 2. Kyrie eleison (dienstboek nr 19) 3. Here God ontferm U (dienstboek, orde 1, intrede A) 1.2 Responsies: Voorbeden 1. Heer, onze Heer (dienstboek nr 79) 2. Heer, ontferm U (dienstboek nr 81) 1.3 Klein Credo
1.4 U komt de lof toe 1.5 Onze Vader (uit Zingend Geloven VI)
1.6 Rond de doop: Verbonden met vader en moeder