20 Vroendaal naar Margraten Begin- en eindpunt 1: Café (annex Parkeerplaats) t Vroendel, Gronsveld (waypoint 179491-313828; Keerderweg 1 6247 AS Gronsveld) Lengte: 14 km. Duur: 5 uur. Bereikbaarheid Bushalte Kampweg Gronsveld nabij Porta Mosana 3 minuten lopen naar beginpunt. Begaanbaarheid onverharde wegen; veel stijgingen en gevaarlijke dalingen; goede (berg) schoenen zijn onmisbaar. Niet geschikt voor kinderwagens. Begin en eindpunt 2: Kerk Margraten. Bushalte kerk. Routebeschrijving ad 2 begint bij tekst gemarkeerd door 2). Routebeschrijving Start 1 Café t Vroendel bij Sporthal en scholencomplex Porta Mosana Gronsveld. Bij het verlaten van de parkeerplaats gaan we rechts en we volgen dit verharde fietspad tot de eerste veldweg rechts, aangegeven door een geel paaltje We gaan hier rechts en bij de kruising met het infobord weer rechts. Hellingbos We hebben hier een mooi zicht op het hellingbos. Bijna overal in het Heuvelland kunnen deze bossen op de hellingen van dalen worden aangetroffen. Deze bossen werden in het verleden niet gerooid, omdat ze zich op steile, moeilijk te bewerken hellingen bevonden. Bovendien had de boer het bos nodig als houtleverancier. Hij maakte balken van het hout, gebruikte het voor zijn bakoven, haard en fornuis. Staatsbosbeheer probeert het struweel terug te brengen, laag struikgewas dat als een natuurlijke overgang van bos naar cultuurgrond fungeert. Vóór een weiland buigt dit pad scherp naar rechts en na ca. 700m passeren we links een weiland met even verder een poel [foto]. Maastricht Cadier en Keer Margraten Gronsveld 174 175
Wijngaarden We zijn nu aan het begin van de Dorweg, die een holle weg vormt tussen de Riesenberg, die links van ons ligt en de Trichterberg. Riesenberg zou een verbastering zijn van Wiegersberg, dat wijnberg betekent. Tot de komst van de Fransen in 18e eeuw waren er in Zuid-Limburg heel wat van die wijngaarden. Sommige wijnkenners beweren, dat Napoleon destijds de wijnbouw hier heeft verboden, uit angst voor concurrentie voor de Franse wijnen. Anderen zeggen dat de betere verbindingen met Frankrijk sinds die tijd de invoer van wijn uit dat land hebben bevorderd, tengevolge waarvan de wijnbouw in onze streken overbodig werd. Hoe het ook zij, veel plaatselijke benamingen verwijzen nog naar de wijnteelt van weleer. We volgen het pad gemarkeerd met de gele paaltjes en negeren de zijpaden. Vervolgens komen we op een breder pad, de Termaardergrub. Deze volgen we links omhoog. Grub Een grub is miljoenen jaren geleden gedurende de ijstijd ontstaan t.g.v. de afvoer van smeltwater. Van een dergelijke uitholling gingen de boeren, zoals bij een holle weg, nadien gebruik maken om hun landerijen te bereiken. Grubben zijn vooral in bosgebieden juweeltjes van natuurgebieden. Ook vandaag de dag zijn grubben nog belangrijk als natuurlijke geleiders voor de afvoer van regenwater. De Termaardergrub is van meer dan plaatselijk belang en valt daarmee onder het beheer van het Waterschap Roer en Overmaas We lopen deze Termaardergrub helemaal af en we negeren alle zijpaden. Onderweg zien we hoe de uitspoeling van het hellingbos bomen ontwortelt [foto]. We passeren een links gelegen bron, de Fonteyn genoemd. Fonteinbron Dit gebied is bijzonder omdat hier een bron ligt, waaruit regelmatig water omhoog borrelt. Dat heeft tot gevolg dat zich hier veel vogels ophouden, met name bij strenge winters. Deze komen dan af op het relatief warme, dus niet bevroren water. Tenslotte komen we bij een 4-sprong met wegkruis. Wegkruisen Deze wegkruisen zijn in het Zuid-Limburgse landschap typische elementen. Ze staan op kruisingen van wegen, maar ook zomaar langs een akker, bij een boom of op een hoogte midden in een wei. Over de oorsprong van menige wegkruis is niets bekend. Van andere weet men dat ze geplaatst zijn om te herinneren aan een bijzondere gebeurtenis (bevrijding van een pestepidemie bijvoorbeeld) of als symbool van dankbaarheid voor de hulp die een aangeroepen heilige heeft gegeven. Ook kunnen wegkruisen herinneren aan (dodelijke) ongevallen, verzets- en andere oorlogsslachtoffers en zelfs aan moorden. Veel kruisen zijn nu doel bij processies. De dag daarvoor worden ze opgeknapt en met bloemen versierd. We steken de verharde weg over. We passeren links een weiland met een poel. Even later passeren we rechts de afsluiting of doorlaat van een regenwaterbuffer, die we verderop goed kunnen zien. [foto] Regenwaterbuffers Regenwaterbuffers hebben een belangrijke functie in het voorkomen van wateroverlast. De buffers vangen het afstromende water tijdelijk op en lozen het vervolgens geleidelijk weer via een uitstroomvoorziening zoals op de foto. Zo wordt wateroverlast onderaan de helling voorkomen. Het Waterschap Roer en Overmaas heeft op dit moment ongeveer 350 regenwaterbuffers in onderhoud. Erosie Deze weg wordt even verder verhard: dit voorkomt erosie. Naderhand is de weg weer onverhard. Bij een T splitsing gaan we rechts en we vervolgen de verharde weg. Dit is de Honsberggrub. Het dal van de Honsberggrub wordt gevormd door een grubbe. Deze grubbe is uitgesleten door een natuurlijke waterloop van het plateau van Margraten naar het Maasdal en was jaren geleden uitsluitend in droge tijden enigszins begaanbaar. 176 177
Even verderop zien we twee links gelegen uitgravingen die als poel dienen. We lopen deze slingerende weg helemaal af tot bij een splitsing. Hier zien we rechts een grote regenwaterbuffer [foto] en links een poel [foto]. Waterbuffer Waterschap Roer en Overmaas heeft een professionele silexwand in de waterbuffer laten vervaardigen waardoor twee waterhoudende poelen zijn ontstaan. Dit is het gevolg van een actie via het project LIFE-ambition. In dit Europese project wordt onder andere samengewerkt met Staatsbosbeheer. In overleg of in opdracht worden er diverse plekken aangepakt voor de uitbreiding en het bewaren van biotopen voor de vroedmeesterpad, voor de kamsalamander en de knoflookpad. We zien dat bij de oudste door het IVN Margraten gegraven poel met groot materieel een wand is gecreëerd. De wand is ongeveer anderhalve meter hoog en ongeveer 20 meter lang. De wand is gestapeld van grote vuursteen brokken en ongeveer 1 meter breed. Aan de achterzijde, gezien vanuit de poel, is een aarden wal tegen de vuursteen gewerkt. Omdat er vaker een grote hoeveelheid water vanaf de veldweg naar de waterbuffer stroomt, heeft het IVN een dammetje gemaakt teneinde de poel weer van een goede waterstand te voorzien. Bij deze splitsing gaan we links en we vervolgen de Honsberggrub. We passeren rechts een klein bos. Particulier bos Dit Rucydo-bos is aangelegd op de plaats waar vroeger weiland was voor het melkvee. Het bos is aangepland in 2004 en vormt met zijn 14 ha het grootst aangelegde particuliere bos tot nu toe in Limburg. Vlak voor het eind van deze grubbe zien we rechts de afsluiting of doorlaat van een waterbuffer. Hier aan de andere kant van de weg zien we links een eveneens door het IVN onderhouden poel [foto]. Bij de 5-sprong zien we rechts goed de genoemde waterbuffer [foto]. We gaan hier links bij het veldkruis met bank en na 10 m direct links. Dit is een veldweg die even later over een plateau voert. Aan het eind komen we bij een verharde weg met wegkruis en bank. Hier even naar links en direct weer naar rechts. Boven aangekomen bij een 4- sprong gaan we rechts de veldweg in bij een rood paaltje. Deze veldweg voert beneden langs een waterbuffer met een betonnen drinkbak voor het vee. Ecologische regenwaterbuffers Het Waterschap Roer en Overmaas richt de regenwaterbuffers ecologisch in. Deze buffer is beplant met doornstruweel en dat trekt het hele jaar vogels aan. Het doorgaande pad buigt hier bij een veldkruis sterk naar rechts. Hier nemen we het smallere pad naar links (rode en groene paaltjes). We komen bij een tunneltje met een hekwerk er om heen. Das Dit hekwerk is aangelegd vanwege de bescherming van de das. De das kan even verder gebruik maken van speciaal aangelegde dassentunnels om de gevaarlijke Rijksweg te passeren. We passeren de tunnel en aan het eind gaan we rechts door het klaphek. Bij het tweede klaphek buigt het pad naar links. Aan het einde van het pad gaan we rechts, en we vervolgen deze weg, plaatselijk de Papenwei genoemd. Bij het Mariakapelletje steken we de weg over. We zijn nu in de Bernhardlaan. Bij het kruispunt met Pres. Kennedylaan gaan we links. Als we hier rechts gaan komen we in het centrum bij de kerk waar een mogelijkheid is om te pauzeren. Start 2 Voor de mensen die starten vanuit de kerk van Margraten: Loop de Pres. Kennedylaan helemaal naar beneden, zie vervolgens de tekst beneden). Aan het eind van deze straat komen we bij een wegkruis. 178 179
Hier lopen we rechtdoor de veldweg in. Dit is de Kerkesteeg. Links ligt een grote pas aangelegde regenwaterbuffer [foto]. Aan het eind zien we rechts wederom een regenwaterbuffer. Bij de splitsing met groot wegkruis gaan we links. Na 100m zien we rechts een voetpad (blauw paaltje). We volgen dit pad en we lopen door een weiland. Aan het eind ligt links verscholen een drinkpoel met rondom mergelstenen. Hier gaan we rechts. Bij een Y-splitsing houden we links aan en even verder bij een weg naar rechts gaan we rechtdoor. Bij de volgende Y-splitsing houden we rechts aan en we gaan steil naar beneden. Hier ligt rechts een regenwaterbuffer met poel [foto]. Eerste weg links (bij rood paaltje). We negeren zijpaden en volgen de rode paaltjes tot bij de 6-sprong. Bij de 6-sprong weer 2 regenwaterbuffers. [foto] Hier gaan we scherp rechts. Deze verharde doorgaande weg volgen we 50 m en we gaan links. We zien hier een afwatering voor het overtollige regenwater [foto]. Negeer even verder bij een bank het voetpad naar rechts. Ga dan rechtdoor tot splitsing. Hier bij een poel van het Limburgs Landschap gaan we rechts [foto]. De weg langs de bosrand gaat omhoog en even verder weer omlaag. Hier zien we links een regenwaterbuffer. Let op: na 20 m voorbij de waterbuffer vlak voor het populierenbosje aan de linkerhand nemen we een klein voetpad over een knuppelbruggetje [foto]. Aan eind van dit voetpad volgen we de veldweg naar rechts en we komen uit op T- splitsing met links het viaduct en rechts een afwateringspoel. Hier gaan we rechts. We komen in Cadier en Keer. Draai aan het eind van deze Fommestraat bij een pleintje scherp naar links, de Kerkstraat in. Negeer alle zijwegen aan de rechterkant. Het kruispunt met de Rijksweg steken we over en we volgen de veldweg tot voorbij 2 witte paaltjes. Tegenover de links gelegen stal Tychon (zie bord op het huis) gaan we rechts langs een laagstam plantage een voetpad in. We komen bij een klaphekje en we zijn op de Wolfskop. Van hieraf hebben we een prachtig uitzicht op de Maasterrassen. Natuurbehoud De Vereniging tot Natuurbehoud (VTN) verricht hier al jaren werkzaamheden, zoals maaien en het verwijderen van struiken en kleine boompjes ten einde de speciale vegetatie daar in stand te houden. Zonder die werkzaamheden zou die vegetatie door de groei van bomen en struiken totaal verdwenen zijn. Daarnaast heeft Staatsbosbeheer middenbosbeheer en vellingwerkzaamheden uitgevoerd. Het middenbosbeheer heeft vooral plaatsgevonden in het bos op de hellingen rondom het kalkgrasland. In het naaldbosje bovenop de Wolfskop zijn bomen omgehakt. Staatsbosbeheer wil hiermee het areaal aan kalkgrasland uitbreiden met speciale aandacht voor insecten. We gaan rechtdoor in de richting van een door een hevige storm afgebroken lindeboom en we dalen via een smal trappenpad naar de ingang van deze groeve, genaamd Groeve Blankenberg. Bij het infopaneel gaan we rechts [foto].we zien rechts wederom de Wolfskop. Aan het eind gaan we rechts (geel-rode paaltje). De weg stijgt flink. Bijna boven aangekomen gaat een pad scherp links omlaag bij een geel paaltje. Dit is een door het afstromende water diep ingesleten holle weg. Het pad rechts, met geel en groene paaltjes negeren we. Bijna beneden bij een bank gaan we naar rechts bij een geel-groen paaltje. Volg dit slingerende pad. Links zien we weer het weiland met de poel waar we op de heenweg langs kwam. De route gaat op een gegeven moment rechts via trapjes steil omhoog (geel en groene paaltjes). We komen bij een open plek, genoemd de Oreberg. Grindgroeve De Oreberg De Oreberg is een voormalige grindgroeve en stortplaats die nu dienst doet als picknickplaats. Bijzonder is dat er grote brokstukken natuurlijk beton liggen. Die kwamen tevoorschijn toen hier grind gewonnen werd. Deze rotsen worden hier regelmatig door de VTN van onkruid ontdaan, zodat ze goed in het zicht blijven. Dit is een geologisch monument, zie ook het infobord. Na het verlaten van dit terrein komen we aan de verharde weg. Hier gaan we rechts. Na 150 meter lopen we links de Keereboschweg in. Hier lopen we aan de bovenrand van het links 180 181
gelegen hellingbos, een uitloper van het Savelsbos. Deze veldweg moeten we helemaal volgen. De eerste zijweg rechts negeren. Bij de Y-sprong moeten we links aanhouden tot bij een T-splitsing met rechts een info bord van VTN [foto]. Hier gaan we rechts dit nieuwe wandelpad in. Savelsbos Boven op dit plateau zien we links de uitlopers van het Savelsbos. Hier is een buffer van ongemaaide weilanden aangelegd om het mestwater van de akkers op te vangen. Daarnaast is er een begroeiing van struiken door Staatsbosbeheer aangelegd, waardoor er een natuurlijke overgang ontstaat van het plateau naar het hellingbos. De bedoeling is dat daardoor meer insecten, waaronder vlinders, aangetrokken worden. We volgen het wandelpad langs de akker, eerst links van de draadafzetting en daarna rechts hiervan. Na ongeveer 1500 m. gaan we op de T-splitsing bij een landweg naar links; we komen bij een linde met een bank. Deze linde is een zogenaamde grensboom. Een grensboom vormt vaak de grens met een andere gemeente of met het perceel van een andere eigenaar. We laten de linde rechts liggen en gaan recht door naar beneden. Bij 4-sprong naar rechts, bij een geel groen paaltje. Dit is een diep uitgesleten grubbe. Verder naar beneden links in een talud zien we een dassenburcht. [foto] Dassenburcht Deze dassenburchten kunnen soms honderden meters groot zijn en eeuwen oud. De das en de burcht zijn wettelijk beschermd. De das is schuw en verschijnt alleen s nachts. Waar we echter wel op kunnen letten, zijn de sporen die het dier achterlaat in het landschap: prenten, dus afdrukken van de poten in zachte grond of platgetreden banen in het gras naar de bosrand. Het meest opvallend aan deze burchten - die een groot aantal pijpen bevatten - zijn de hopen zand afkomstig uit het hol, die vormen daar een soort bordes. Vaak ziet men bij de ingang een vlierstruik, zoals ook hier. Het merg van de vlier wordt gebruikt om de nagels te scherpen en de bessen zijn in het najaar een lekkernij. De uitwerpselen van de das, waaronder vlierpitjes worden gedeponeerd in een putje dat altijd buiten de burcht is gelegen. We komen bij een Y-splitsing waar we rechts aanhouden Bij de hoogstamwei met kruisbeeld gaan we rechtdoor. [foto] Hoogstambomen Nog niet zo lang geleden bestonden bijna alle boomgaarden in Nederland uit hoogstambomen: bomen met pas op 1 meter 75 tot 2 meter hoogte de eerste dwarstakken. Na 1945 is dat bestand met grote voortvarendheid uitgedund, onder andere dankzij een rooipremie van de Europese Gemeenschap. Inmiddels worden er uit landschappelijke en ecologische motieven weer hoogstambomen aangeplant, maar de oppervlakte is nog maar een fractie van de oppervlakte die kort na de Tweede Wereldoorlog bestond. Het zijn nog wel steeds de traditionele fruitgebieden waar nu nog restanten van oude boomgaarden liggen en waar ook de nieuw aangelegde hoogstam-boomgaarden te vinden zijn. We volgen deze veldweg tot het verharde (fiets)pad. Hier gaan we links en we komen terug bij de Start. Info en excursies Voor meer informatie of een gratis excursie langs een beek of naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie: Waterschap Peel en Maasvallei, Drie Decembersingel 46, 5921 AC Venlo. Telefoon: 077-3891111 E-mail: info@wpm.nl. Website www.wpm.nl Waterschap Roer en Overmaas, Parklaan 10, 6131 KG Sittard. Telefoon: 046-4205700 E-mail: info@overmaas.nl. Website www.overmaas.nl www.twitter.com/roerenovermaas.nl www.roerenovermaas.hyves.nl 182 183