Archief Nieuw Malthusiaanse Bond (1870-) , (1971)

Archief Nieuw Malthusiaanse Bond (1870-) 1881-1941, 1945-1946 (1971)1881-1941 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Cruquiusweg 31 1019 AT Amsterdam Nederland hdl:10622/arch01011 IISG Amsterdam 2015

Inhoudsopgave Archief Nieuw Malthusiaanse Bond... 3 INVENTARIS...4 NIEUW-MALTHUSIAANSE BOND (NMB)... 5 ALGEMEEN... 5 Verslagen en vergaderstukken...5 Correspondentie... 5 BIJZONDER...6 Organisatie...6 Financiën... 6 Personeel...7 Afdelingen en gewesten... 7 Leden... 7 Medische Raad, na 1937 Geneeskundige Raad... 7 Raad van Toezicht...8 Stichtingsraad... 8 Documentatiecommissie...8 Publicaties...8 Propaganda... 9 Dr. J. Rutgershuizen...9 Inlichtingen- en consultatiebureaus...9 Centraal Middelen Depôt...10 Overige stukken...10 DOCUMENTATIE...10 JOHANNES (JAN) RUTGERS...11 Persoonlijke stukken...11 Correspondentie...11 Manuscripten...11 Aantekeningen... 11 Publicaties...12 Congressen...12 Overige stukken...12 Documentatie... 13 M.W.H. RUTGERS-HOITSEMA...13 A.J.N. VAN DER KOGEL...13 AANVULLING...13 Nieuw-Malthusiaanse Bond (NMB)... 14 Johannes (Jan) Rutgers... 14 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 2

Archief Nieuw Malthusiaanse Bond Archiefnummer ARCH01011 Archiefvormer Nieuw Malthusiaanse Bond Tweede archiefvormer Rutgers, J. Periode (1870-) 1881-1941, 1945-1946 (1971)1881-1941 Periode (bulk) 1881-1941 Omvang 2.8 m. Taal lijst Dutch Taal materiaal Dutch Archiefvorming Geschiedenis Nieuw Malthusiaansche Bond. Opgericht in 1881 met als ondertitel Vereeniging tot bewuste regeling van het kindertal; begin Tweede Wereldoorlog werd de NMB geliquideerd en in 1946 werd zij met uitgebreidere doelstelling heropgericht onder de naam Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervorming. Inhoud en structuur Inhoud Het archief is zeer onvolledig. Nieuw Malthusiaansche Bond: uit de vroege periode voornamelijk notulen hoofdbestuur 1913-1917, uitgaven van de NMB (statuten, middelenboekjes, folders, jaarverslagen, advertenties), correspondentie met en andere stukken betreffende de afdelingen, contacten met het buitenland (periodieken, brochures en enige correspondentie); voornamelijk uit de jaren dertig en in mindere mate uit de jaren twintig stukken betreffende de organisatie, notulen, onder andere van de afdeling Den Haag 1917-1936, stukken betreffende de consultatiebureaus, dossiers betreffende consultatiebureau Den Haag; persoonlijk archief dr J. Rutgers (secretaris NMB): excerpten, aantekeningen, veelal voor lezingen, artikelen, manuscripten over diverse onderwerpen, onder andere `Het geslachtsleven van den man'; correspondentie J. Rutgers en mevrouw M.W.M. Rutgers-Hoitsema; enige teksten van toespraken van mevrouw Rutgers-Hoitsema; familiegeschiedenis; documentatie, onder andere buitenlandse brochures en lantaarnplaatjes. Zie biografische schets van Johannes Rutgers in het BWSA. Dossier A.J.N. van der Kogel: onder meer betreffende Aletta Jacobshuis Amsterdam, conflict tussen afdeling Amsterdam en bestuur; correspondentie 1938-1939, Rutgershuis Rotterdam 1946. N.B. Zie ook G. Nabrink. Onderwerpen Geografische namen Netherlands Raadpleging en gebruik Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 3

Raadpleging Beperkt Toestemming vereist van de NVSH Vul het Aanvraagformulier voor toestemming in en verstuur het Aanbevolen citeerwijze Archief Nieuw Malthusiaanse Bond, inventory number..., International Institute of Social History, Amsterdam Bijlagen INLEIDING De Nieuw-Malthusiaanse Bond (NMB) werd op 2 november 1881 opgericht. Als ondertitel voerde de NMB `Vereeniging tot bewuste regeling van het Kindertal'. Doel en streven van de bond was de wettelijk geoorloofde geboorteregeling op geneeskundige, maatschappelijke en zedelijke gronden. Enkele jaren voor de Tweede Wereldoorlog telde de bond circa 55.000 leden, verdeeld over ongeveer zestig afdelingen. De bond beheerde in die periode tien consultatiebureaus, waar door artsen opgeleide medewerkers raad en hulp werd gegeven, terwijl in meerdere plaatsen zelfstandige, eveneens geneeskundig opgeleide medewerkers hulp verleenden. Daarnaast werd een Centraal Middelen Depot opgericht, dat aan leden geboortebeperkende middelen verstrekte, die door de Geneeskundige Raad van de Bond, bestaande uit ongeveer vijftien artsen, geschikt werden geacht. Leden betaalden contributie en ontvingen het Bondsorgaan Verstandig Ouderschap. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd de NMB geliquideerd. In 1946 werd de bond met uitgebreidere doelstelling heropgericht onder de naam Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervorming (NVSH). Het archief van de NMB werd in 1970 door het IISG ontvangen. Aanvullingen werden ontvangen in 1975 en 1986. Het archief is zeer onvolledig: met name uit de periode 1928-1935 zijn weinig stukken aanwezig. Het archief bevat onder meer vergaderstukken, statuten, jaarverslagen, folders, correspondentie met en stukken betreffende de afdelingen en gewesten, stukken betreffende de Medische Raad, de inlichtingen- en consultatiebureaus en de Rutgershuizen. Bij het archief van de NMB werd ook archiefmateriaal aangetroffen van Dr. Johannes (Jan) Rutgers, secretaris van de NMB. Het bestaat voor een aanzienlijk deel uit stukken betreffende de NMB. Om die reden is dit bij het archief van de NMB gelaten. Hierin bevinden zich eveneens zijn manuscripten en aantekeningen, stukken betreffende zijn publicaties, congresstukken, gegeven cursussen en documentatie. Van Mevr. Rutgers-Hoitsema, president van de NMB, zijn correspondentie en teksten van haar lezingen in het archief aanwezig. Verder bevinden zich in het archief stukken afkomstig van A.J.N. van der Kogel, beheerder van het Aletta Jacobshuis, het consultatiebureau in Amsterdam. Hierin bevinden zich onder andere stukken betreffende het Aletta Jacobshuis in Amsterdam, het conflict tussen de afdeling Amsterdam en het bestuur, correspondentie 1938-1939 en stukken betreffende het Rutgershuis Rotterdam 1946. Periodieken en brochures werden overgebracht naar de bibliotheek van het IISG. Zie verder ook de bij het IISG aanwezige archieven van de NVSH en van Gé Nabrink, bestuurslid van de NMB en zijn in 1978 gepubliceerde boek Sexuele hervorming in Nederland: achtergronden en geschiedenis van de Nieuw-Malthusiaanse Bond (NMB) en de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH), 1881-1971. INVENTARIS Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 4

NIEUW-MALTHUSIAANSE BOND (NMB) ALGEMEEN Verslagen en vergaderstukken 1 Agenda's en verslagen van de vergaderingen van het Hoofdbestuur, soms gecombineerd met de Stichtingsraad. Met bijlagen. 1920-1927, 1932, 1936-1937, 1940-1941. 1 portefeuille 2 Verslagen van de vergaderingen van het Dagelijks Hoofdbestuur. Met bijlagen. 1940-1941. 1 map 3 Agenda's en verslagen van de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur. 1935-1937. 1 map 4 Verslagen van de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur van de NMB in liquidatie. Met bijlagen. 1940. 1 map 5 Verslagen van de vergaderingen van het Centraal Bestuur. 1937-1938, 1940. 1 map 6 Agenda's en verslagen van de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur van het Centraal Bestuur. 1937-1938, 1940. 1 map 7 Agenda's en verslagen van de vergaderingen van het Bondsbestuur. Met bijlagen. 1937-1938, 1940. 1 map 8-9 Verslagen van de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur van het Bondsbestuur. Met bijlagen. 1937-1940. 2 mappen 8 1937-1939. 9 1940. 10 Agenda en verslagen van de buitengewone Bondsvergaderingen. Met bijlagen. 1938. 1 map 11-12 Agenda's en verslagen van de algemene jaarvergaderingen. Met bijlagen. 1918, 1929-1934, 1936-1938. 1 portefeuille en 1 map 11 1918, 1929-1934. 12 1936-1938. (portefeuille) 13-15 Jaarverslagen, conferentieverslagen, circulaires, folders, statuten, huishoudelijke reglementen en adreslijsten van het bestuur. Gedrukt. 1900-1919, 1923-1926, 1d929, 1931, 1933, 1935-1940 en z.j. 3 portefeuilles 13 1900-1910. 14 1911-1916. 15 1917-1919, 1923-1926, 1929, 1931, 1933, 1935-1940 en z.j. 16 Agenda en correspondentie inzake een buitengewoon congres van de NMB, gehouden in Den Haag op 24 oktober 1926. 1926. 1 omslag Correspondentie 17 `Brievenboek III'. Lijsten van ingekomen en uitgaande brieven. Oktober-december 1940. 1 katern 18-27 Correspondentie van het bestuur en van bestuursleden. 1926, 1929, 1931, 1936-1940. 10 omslagen Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 5

18 American Birth Control League. 1937. 19 Hueting, J. 1936-1939. 20 Jacobs, Aletta H. 1929. 21 Journal of Contraception, The. 1936-1939. 22 Kijzer, J. 1938. 23 Premsela, B. 1931. 24 Rutgers-Hoitsema, M.W.H. 1929. 25 Stöcker, Helène. 1937. 26 Tulp, Harry. 1937-1938, 1940. 27 Waard, S.K. de. 1926. 28 Correspondentie van Gé Nabrink, bestuurslid van de NMB, betreffende de NMB na de liquidatie. 1941. 1 omslag BIJZONDER Organisatie 29-31 Statuten en reglementen. Met stukken betreffende de weigering van de Koninklijke Goedkeuring in 1927. 1895-1896, 1904, 1914, 1922, 1925-1927, 1932, 1935, 1937-1940 en z.j. 2 mappen en 1 portefeuille 29 1895-1896, 1904, 1914, 1922, 1925-1926. 30 1927. 31 1932, 1935, 1937-1940 en z.j. (portefeuille) 32 Stukken betreffende de nieuwe wet op vereniging en vergadering en de invloed daarvan op de NMB. 1939. 1 map 33-34 Stukken betreffende de liquidatie van de NMB. 1940-1941. 2 mappen 33 1940. 34 1941. 35 Stukken betreffende de kaderconferentie over de toekomst van de NMB, gehouden op 2-3 februari 1946 te Amsterdam. Met stukken betreffende een gehouden enquête. 1945-1946. 1 map Financiën 36 Financiële overzichten, balansen, begrotingen en overige financiële stukken. 1935-1937, 1940. 1 map 37 Stukken betreffende de kosten van de jaarvergaderingen. 1936-1937. 1 omslag 38 Financieel overzicht van het Dr. Rutgersfonds over 1936. Met een reglement en enkele overige stukken. 1936-1937. 1 omslag 39 Stukken betreffende de boekhouding van de consultatiebureaus. 1937. 1 omslag 40 Stukken betreffende de inzameling voor het Bureaufonds. 1937-1938. 1 omslag 41 Kasboek. 1939. 1 deel Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 6

42 Memoriaal. 1939. 1 katern Personeel 43 Stukken betreffende de opleiding en werkopdrachten van medewerkers. 1928-1940 en z.j. 1 omslag 44 Stukken betreffende de ontslagaanvrage van A.J.J. Heintjes, statisticus van de NMB. 1935, 1938. 1 omslag Afdelingen en gewesten 45-48 Correspondentie, circulaires, jaarverslagen, vergaderstukken en overige stukken van de afdelingen. Alfabetisch op plaatsnaam. 1901, 1904-1908, 1910, 1912, 1913-1919, 1918-1919, 1921-1922, 1924-1940 en z.j. 2 portefeuilles en 2 mappen 45 A en Algemeen. 46 Amsterdam. 47 B-H. (portefeuille) 48 H-Z en België. (portefeuille) 49 Jaarverslag van het Gewest Groningen-Drente over september 1936- augustus 1937. 1 stuk 50 Circulaires van het bondsbestuur aan de besturen van afdelingen en gewesten. 1937, 1939. 1 omslag 51 Circulaires van de Ontwikkelingswerk Commissie aan de besturen van de afdelingen. 1939-1940. 1 omslag 52 Correspondentie met gewest VII (deel Noord- en Zuid-Holland). 1940. 1 omslag Leden 53 Correspondentie met leden en begunstigers. Met ledencijfers en enkele overige stukken. 1929-1938. 1 omslag Medische Raad, na 1937 Geneeskundige Raad 54 Jaarverslag van de Medische Raad over 1935. Getypt. 1 stuk 55 Correspondentie met de Medische-/Geneeskundige Raad. 1933, 1937-1940. 1 map 56 Correspondentie met leden van de Medische-/Geneeskundige Raad. 1936-1940. 1 map 57 Notulen van de vergaderingen van de Medische-/Geneeskundige Raad. 1934-1939. 1 omslag 58 Convocaten, agenda's en andere stukken betreffende de bestuursvergaderingen en vergaderingen van de Medische-/Geneeskundige Raad. 1934-1940. 1 omslag 59 Notulen van de bestuursvergaderingen van de Medische-/Geneeskundige Raad. 1935-1939. 1 omslag Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 7

60 Stukken betreffende de ontwerp indeling van de cursus sexuologie. 1936-1937. 1 omslag 61 Stukken betreffende een wetenschappelijke bijeenkomst over anorgasmie bij de vrouw. 1937. 1 omslag 62 Stukken betreffende vertegenwoordiging van de Geneeskundige Raad in het hoofdbestuur. 1938-1939. 1 omslag 63 Stukken betreffende een gehouden enquete in Verstandig Ouderschap. Juli 1939. 1 map Raad van Toezicht 64 Verslagen van de vergaderingen van de Raad van Toezicht en van de gedelegeerden van de Raad van Toezicht. 1937-1938. 1 omslag 65 Jaar- en maandverslagen van de Raad van Toezicht. 1937-1939. 1 omslag 66 Correspondentie van de Raad van Toezicht. 1938. 1 omslag Stichtingsraad 67 Correspondentie van de Stichtingsraad. 1939-1940. 1 map 68 Notulen van de vergaderingen van de Stichtingsraad. 1939-1940. 1 omslag Documentatiecommissie 69 Jaarverslag van de Documentatiecommissie over het jaar 1935. 3 getypte versies. 1 omslag 70 Notulen van de vergaderingen van de Documentatiecommissie. 1935-1938. 1 omslag N.B. Voor 1937 alleen twee brieven betreffende de vergadering. 71 Briefwisseling tussen A.J.J. Heintjes en Joh. Ph. Tuyt, algemeen secretaris van de NMB. 1935-1938. 1 omslag 72 Afschriften van brieven van de Documentatiecommissie. 1937. 1 omslag 73 Correspondentie inzake de teruglopende bezoekersaantallen aan het Dr. Aletta Jacobshuis. 1938. 1 omslag 74 Circulaire met aanwijzingen voor de invulling van patientenformulieren door de medewerksters van de NMB. Met een niet ingevuld formulier. 1938. 1 omslag Publicaties 75-76 Correspondentie en overige stukken betreffende het tijdschrift Nieuw Geslachtsleven. 1930, 1933-1934 en z.j. 2 mappen 75 1930, 1933-1934. 76 1934 en z.j. 77-78 Correspondentie en overige stukken betreffende het tijdschrift Verstandig Ouderschap. 1931-1940 en z.j. 2 mappen 77 1931-1935. Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 8

78 1935-1940 en z.j. 79 Correspondentie over de publicatie van brochures en folders. 1931, 1937-1938. 1 omslag 80 Correspondentie met redacteuren van een nieuw te starten tijdschrift `Geboorteregeling'. Niet gepubliceerd. 1934. 1 omslag 81 Correspondentie met drukkers en uitgevers. 1937-1940. 1 omslag Propaganda 82 Correspondentie over geplaatste advertenties van de NMB. Met knipsels en lijsten van kranten en tijdschriften, waarin advertenties van de NMB verschenen. 1906, 1909-1912, 1914, 1917-1920 - 1921, 1923-1930 en z.j. 1 map 83 Correspondentie over de bij lezingen gebruikte lichtbeelden. 1926, 1936-1940. 1 omslag 84 Correspondentie over het uitlenen van boeken van de NMB. Met boekenlijsten. 1936-1937 en z.j. 1 omslag 85 Stukken betreffende gehouden tentoonstellingen. 1932-1937. 1 omslag 86 Stukken betreffende propagandalezingen met films en lichtbeelden. 1934, 1936-1939. 1 omslag 87 Stukken betreffende propaganda door middel van het toesturen van kraamvrouwenkaarten en huwelijkskaarten. 1937 en z.j. 1 omslag 88 Overige stukken betreffende pers en propaganda. 1932-1933, 1936-1939 en z.j. 1 map 89 Lijsten van gebruikte lichtbeelden. 1937 en z.j. 1 map 90 Lijst met boektitels van `Nieuwere bronnen voor geslachtskunde'. 1940. 1 omslag 91 Lijsten van aanwezige boeken van de afdelingen en het hoofdbestuur. Z.j. 1 omslag Dr. J. Rutgershuizen 92-93 Correspondentie, vergaderstukken en overige stukken van het Dr. J. Rutgershuis te Den Haag. 1933, 1935-1936, 1938-1940 en z.j. 2 mappen 92 1933, 1935-1936, 1938-1940. 93 1940 en z.j. 94 Stukken betreffende de correspondentschappen van de Dr. J. Rutgershuizen. 1937-1940. 1 map Inlichtingen- en consultatiebureaus 95 Stukken betreffende de consultatiebureaus. 1932-1940. 1 map 96 Stukken betreffende de inlichtingenbureaus. 1933-1937. 1 omslag 97 Overzichten van het aantal ingeschreven patiënten gedurende het tweede halfjaar 1935 bij de consultatiebureaus. 1 omslag 98 Correspondentie betreffende en verzoeken om abortus. 1931, 1936-1938. 1 map N.B. Gesloten. Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 9

99 Correspondentie betreffende verzoeken om inlichtingen. Met folders van de NMB. 1935-1938. 1 omslag 100 Verslag van de bezuinigingsbijeenkomst inzake de consultatie- en inlichtingenbureaus. Met bijlagen. 1937. 1 omslag 101 Verzoeken om opgave van data voor periodieke onthouding van het consultatiebureau Den Haag. 1939-1940. 1 omslag Centraal Middelen Depôt 102-103 Correspondentie en documentatie inzake de middelen tot geboortenbeperking. 1924, 1927-1928, 1930-1932, 1934, 1936-1940 en z.j. 2 mappen 102 1924, 1927-1928, 1930-1932, 1934, 1936-1937 en z.j. 103 1938-1940 en z.j. 104 Financiële correspondentie, financiële overzichten en kwitanties van bestellingen bij het Centraal Middelen Depot. 1929-1940. 1 map 105 Correspondentie, manuscripten en documentatie inzake de Middelenboekjes. 1931, 1934-1935, 1937-1939 en z.j. 1 map Overige stukken 106-107 Manuscripten en aantekeningen van M. Hodann en anderen. Voornamelijk in het Duits. Met documentatie. 1930-1931, 1933, 1935-1936 en z.j. 2 mappen 106 1930-1931, 1933 en z.j. 107 1935-1936 en z.j. 108 Stukken betreffende het 50-jarig bestaan van de NMB op 2 november 1931. 1931 en z.j. 1 omslag 109 Stukken betreffende conflicten in de bond. 1936-1941, 1945. 1 map 110-111 Stukken betreffende een klacht van de geneeskundige inspecteur in Zuid- Holland tegen Joh. Ph. Tuyt inzake de kraamvrouwenkaarten. 1936-1937 en z.j. 2 mappen 110 1936-1937 en z.j. 111 1937. 112 Stukken betreffende het congres van de Riksförbundet för Sexuel Upplysning in Stockholm, bijgewoond door een delegatie van de NMB. 15-16 oktober 1938. 1 map 113 Stukken betreffende de kwestie Joh. Ph. Tuyt, algemeen secretaris van de NMB en J.H. Goud, voorzitter van de NMB. 1939-1940. 1 map DOCUMENTATIE 114 Documentatie over geboortebeperking en socialisme in België, Duitsland, Engeland, Frankrijk, Verenigde Staten en Zwitserland. 1874, 1896-1897, 1900, 1903-1905, 1907-1908, 1910-1912, 1914, 1916-1917, 1920, 1922, 1924, 1929-1930, 1933, 1935-1936, 1938 en z.j. 1 portefeuille 115 Pamfletten van tegenstanders. 1896, 1926 en z.j. 1 omslag 116 Duitstalige pamfletten en gedrukte artikelen. 1909, 1911, 1921 en z.j. 1 omslag Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 10

117-118 Tijdschriften en kranten waarin artikelen over de NMB of aanverwante zaken staan. 1895-1925. 2 (groot formaat) portefeuilles. 117 A-M. 118 N-Z. 119 Krantenknipsels en pamfletten over aanverwante onderwerpen. 1916-1917, 1923, 1933, 1938 en z.j. 1 omslag 120 Krantenknipsels over de NMB. 1927-1928, 1931 en z.j. 1 omslag 121 Krantenartikelen naar aanleiding van het overlijden van M.W.H.Rutgers-Hoitsema. 1934. 1 omslag 122 Krantenknipsels over het Nieuw-Malthusianisme. 1934 en z.j. 1 omslag JOHANNES (JAN) RUTGERS Persoonlijke stukken 123 Persoonlijke stukken van J. Rutgers. 1913, 1921, 1924. 1 omslag Correspondentie 124 Ingekomen brieven en afschriften van brieven van J. Rutgers en M.W.H. Rutgers- Hoitsema. 1897, 1903-1905, 1907-1908, 1910-1919, 1922 en z.j. 1 map 125 Correspondentie met personen en (leden van) organisaties in het buitenland. 1903-1904, 1907, 1909, 1911-1914, 1917, 1919, 1921. 1 map 126 Brieven van en betreffende plaatselijke medewerksters en aspirantmedewerksters. Met lijsten met namen en adressen. 1913-1918. 1 omslag Manuscripten 127 `Die Prädisposition zur Wiederholung als Grundlegendes Prinzip im Zellenleben'. Manuscript. Z.j. 1 omslag 128-129 Het Geslachtsleven van den Man. Een biologische studie. Manuscripten van verbeteringen en toevoegingen voor de herdruk. Z.j. 2 portefeuilles 130 Overige manuscripten. Met proefdrukken en overdrukken. Z.j. 1 portefeuille Aantekeningen 131 `Omnibus I-X'. Schriften met aantekeningen. 1870-1897. 1 portefeuille 132 Aantekeningen en excerpten van gelezen boeken. 1877, 1890-1918 en z.j. 1 portefeuille 133 Aantekeningen over botanie. Met documentatie. 1890, 1906, 1908 en z.j. 1 map 134 Aantekeningen over het Nieuw-Malthusianisme en de Rein Leven Beweging. Met documentatie. 1904, 1907-1908, 1911 en z.j. 1 map 135 Aantekeningen over het vrije huwelijk. Met documentatie. 1905, 1907, 1910 en z.j. 1 map 136 Aantekeningen over sexuele hervorming, voornamelijk comité ter bevordering van geneeskundig onderzoek voor het huwelijk. Met documentatie. 1908-1917 en z.j. 1 map Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 11

137 Aantekeningen over Zwitserland. Met documentatie en financiële stukken. 1909, 1919-1920. 1 omslag 138 Aantekeningen over Esperanto. Met documentatie. 1910, 1916 en z.j. 1 omslag 139 Aantekeningen over alcoholisme. Met documentatie. 1910-1911, 1914, 1916-1917 en z.j. 1 omslag 140-141 Aantekeningen en excerpten over politiek, jurisprudentie, matriarchaat, oorlog, overbevolking, sexualiteit, nieuw-malthusianisme en andere onderwerpen. Met documentatie. 1909-1911, 1914, 1916, 1918 en z.j. 2 mappen 140 1909-1911, 1914, 1916, 1918 en z.j. 141 Z.j. 142 Aantekeningen over bevolkingsstatistiek. Met documentatie. 1912, 1917, 1923 en z.j. 1 map 143 Aantekeningen over de NMB. Met namen en adressen van propagandisten. 1913-1918 en z.j. 1 map 144-148 Aantekeningen voor lezingen over bevolkingsleer, geboortebeperking, Nieuw- Malthusianisme, socialisme, feminisme, oorlog en vrede, ouderdomspensioen, alcohol en tabak en andere onderwerpen. Met knipsels. 1895, 1899, 1907-1908, 1910-1911, 1913, 1915-1919 en z.j. 4 mappen en 1 portefeuille 144 1895, 1899, 1907-1908, 1910-1911, 1913, 1915 en z.j. 145 1916-1919. 146 Z.j. (portefeuille) 147 Z.j. 148 Z.j. Publicaties 149 Correspondentie naar aanleiding van de publicatie van Het Geslachtsleven van den man. Een biologische studie door J. Rutgers. Met knipsels. 1916-1917. 1 map 150 Correspondentie naar aanleiding van de publicatie van Das Sexualleben in seiner biologischen Bedeutung. Met knipsels en citaten van recensies. 1922-1923. 1 omslag Congressen 151 Stukken betreffende het 1e `Internationaler Kongress für Mutterschutz und Sexualreform' gehouden in Dresden. 1911. 1 omslag 152 Stukken betreffende het 4e `Internationaler Kongress für Neumalthusianismus' gehouden in Dresden. 1911. 1 omslag Overige stukken 153 Stukken betreffende gegeven cursussen over het celleleven en over de eiwitvoeding van de vegetariër. 1904-1905. 1 omslag 154 Stukken betreffende de Deutsche Gesellschaft für Rassenhygiene. 1909-1911. 1 omslag 155 Stukken betreffende het Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming. 1910-1911, 1913 en z.j. 1 omslag Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 12

156 Stukken betreffende de Ärztliche Gesellschaft für Sexualwissenschaft und Eugenik. 1913-1914. 1 omslag 157 Stukken ontvangen als lid van de Naturforschende Gesellschaft in Zürich. 1919-1924. 1 omslag Documentatie 158 `Ideaal en werkelijkheid'. Manuscript van een lezing. Auteur onbekend. Loppersum. December 1878. 1 katern 159 Gedrukte artikelen van J. Rutgers. 1897, 1903-1904, 1907, 1911, 1922 en z.j. 1 omslag 160 Documentatie over internationalisme. 1902, 1907-1908 en z.j. 1 omslag 161 Documentatie over vegetarisme. Met aantekeningen. 1902, 1909, 1913-1916 en z.j. 1 omslag 162 Brochures en artikelen afkomstig van zijn zoon S.J. Rutgers. 1902-1912, 1919-1920. 1 omslag 163 Recensies in tijdschriften van publicaties van J. Rutgers. 1905-1908. 1 omslag 164 Pamfletten van aankondigingen van lezingen door J. Rutgers en anderen. 1910-1916 en z.j. 1 omslag 165 Documentatie over medische onderwerpen. 1915, 1917, 1919 en z.j. 1 omslag 166 Documentatie over anti-militarisme. 1917 en z.j. 1 omslag M.W.H. RUTGERS-HOITSEMA 167 Ingekomen brieven en afschriften van brieven van M.W.H. Rutgers-Hoitsema. 1927-1931, 1933. 1 omslag 168 Teksten van toespraken van M.W.H. Rutgers-Hoitsema. Gedrukt en handgeschreven. 1903, 1910, 1933 en z.j. 1 omslag A.J.N. VAN DER KOGEL 169 Stukken betreffende het Aletta Jacobshuis in Amsterdam. 1932-1938, 1945. 1 omslag 170 Stukken betreffende een conflict tussen de Afdeling Amsterdam en het bestuur van de NMB. 1936-1938. 1 omslag 171 Verslagen van NMB-congressen in Groningen en Amsterdam (incompleet). Getypt en handgeschreven. 1936, 1939. 1 omslag 172 Knipsels over de NMB en over bevolkingsgroei. 1937-1939 en z.j. 1 omslag 173 Correspondentie met O.M. Johnson van Birth Control Worldwide News Service in London en Birth Control Federation of America in New York. 1938-1939. 1 omslag 174 `De "Wederdoop" van het Dr. Jan Rutgershuis te Rotterdam' door A.J.N. van der Kogel. Typoscript. 1946. 1 omslag 175 Memoires van A.J.N. van der Kogel. Typoscript. (1971). 1 omslag AANVULLING Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 13

Nieuw-Malthusiaanse Bond (NMB) 176 Verslagen van de Hoofdbestuursvergaderingen. 1913-1917. 1 deel 177-179 Verslagen van de Bestuursvergaderingen. 1917-1936. 3 mappen 180 Verslagen van de Algemene Vergaderingen. 1934-1935. 1 map 181 'Prijzen en Expeditie'. Aantekeningen, correspondentie, kwitanties en documentatie over voorbehoedmiddelen. 1901-1919 en z.j. 1 map N.B. Brieven voornamelijk aan Jan Rutgers en aantekeningen van Jan Rutgers. 182 Schrift met aantekeningen over 'Voordracht no. 40 - Sociale Voorwaarden der Geslachtsziekten door Prof.Dr.Med.E. Galewsky te Dresden'. Met een brief van de NMB aan B. Nink. 1939 en z.j. 1 omslag 183 Schrift met bijbehorende tekst voor de lantaarnplaatjes van de NMB ten behoeve van lezingen. Z.j. 1 deel Johannes (Jan) Rutgers 184 Aantekeningen van lezingen en diverse overige aantekeningen. Met documentatie, overdrukken, enkele brieven en briefkaarten. 1895-1924 en z.j. 1 doos Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 14