de merrie maakt het verschil tekst : JENNEKE SMIT foto s : JACOB MELISSEN/ARCHIEF FAM. VAN DER GAAST Gipsy De Ferro-dochter Lynn nam driemaal succesvol deel aan de wereldkampioenschappen voor jonge springpaarden in Lanaken. In 1998 pakte ze daar de zilveren medaille bij de vijfjarigen onder Rolf-Goran Bengtsson. Later presteerde ze verdienstelijk in de internationale sport. Haar moeder leverde ook de internationale springpaarden Kristall (v.g.ramiro Z) van Emile Geurts en Rendement (v.burggraaf) van Johan Lotter. Het verhaal van de te vroeg overleden Zeus-dochter Gipsy, de grote trots van Jogchum en Ali van der Gaast uit het Friese Oenkerk. Massondo Arlequin x Nuit Bleue x Zeus keur Matador Urielle Eveline Gipsy 88.7871 Abgar xx Hurricane Buzette ster Merriment keur pref Normann keur Carona ster pref Tonia kern pref kroon Het is een bijzondere prestatie om drie internationale springpaarden te leveren. En daarnaast leverde Gipsy ook nog een nationaal dressuurpaard. Jogchum en Ali van der Gaast begonnen de lijn van Gipsy met haar moeder Merriment in 1971. We hebben Merriment als veulen gekocht bij Sietse van Essen. Hij had dat jaar een mooie twenter van Magneet op de keuring en daar hadden wij wel interesse in. Die wilde hij echter niet verkopen, dus verwees hij ons naar een merrie met veulen achter in het land, begint Jogchum zijn verhaal. Dat veulen was de Hurricanedochter Merriment. Sietse van Essen had de merrie en het veulen direct na de geboorte overgenomen van zijn buren, de familie Aalbers die vanuit Loosdrecht in Menaldum op een grote boerderij kwamen, en is zodoende eigenlijk ten onrechte ook als fokker van Merriment op papier gekomen. Op de veulenkeuring had Merriment een tweede premie gekregen en daarom wilde Van Essen haar wel verkopen. Het was een hele kritische man en een tweede premie vond hij niet goed genoeg. Wij keken er met iets andere ogen naar en vinden een primering bij een veulen heel betrekkelijk. Merriment kon goed bewegen en ze stond mij wel aan, ondanks dat ik van vader Hurricane nog niet zoveel wist. Zeus-bloed Merriment ontwikkelde zich heel goed en behaalde als enter direct de tweede plek op de Centrale Keuring in Leeuwarden. Ze kon altijd heel gemakkelijk bewegen en was voor die tijd al echt modern van type. Als driejarige werd ze ster verklaard en mocht ze naar de UTV, waar zij ook als tweejarige was geweest. Sietse van Essen had toen wel weer interesse in haar, maar wij wilden haar niet meer missen. In totaal bracht Merriment bij Jogchum en Ali acht veulens, waarvan vier van de hengst Zeus. Merriment was wel een felle tante. Als we haar wilden laten dekken door Zeus brachten we haar naar Hans Rhebergen. Daar in de wei deed ze altijd van zich gelden en jaagde ze alle paarden bij het hek weg. De keuze voor de Anglo-Arabische halfbloed Zeus was geen moeilijke. We wilden graag een modern paard fokken dat zowel goed kan bewegen als springen. We zijn altijd voorstanders geweest van allround fokken. De splitsing die je nu krijgt door de Stokmaat 1.65m Kleur vos Predikaten: elite preferent prestatie Omschrijving Gipsy: Een edele fokmerrie met temperament, het was geen paard waar iedereen mee kon rijden. Ze gaf veel bloed, beweging en springkwaliteiten mee aan haar nakomelingen. (Fokkerij)prestaties: Moeder van -Kristall (v.g Ramiro Z), Grand Prix springen en Z1-dressuur -Lynn (v.ferro), internationaal springen -Rendement (v.burggraaf), Grand Prix springen -Temperament (v.métall), Nationaal dressuur 46 IDS16 13 augustus 2009 IDS16_P046 46 07-08-2009 13:26:49
stond bij Jennie Loriston-Clarke. Bij Jogchum en Ali van der Gaast had de keur preferente Utilla eerder al het leven geschonken aan de Nimmerdor-dochter Helianthe, die later in de internationale sport heeft gesprongen. Foto: Archief fam. Van der Gaast Niets afdwingen Op 28 juli 1988 bracht Merriment het merrieveulen Gipsy. Gipsy was meteen een aparte tante. Ze is altijd wat eigenzinnig gebleven, het was een merrie met temperament. Als driejarige heeft ze meegedaan aan één van de eerste stationsmerrietesten in Drachten. Van haar vader Zeus was bekend dat hij soms paarden gaf die niet zo makkelijk in de mond waren en Gipsy vereiste ook een ruiter met een gevoelige hand. Ali heeft haar thuis zelf gereden, puur voor het plezier, vertelt Jogchum en zijn vrouw Ali vult hem aan: Gipsy was geen paard voor iedereen, ze liet zich niets afdwingen. Later heeft Gipsy nog een korte tijd in training gestaan bij de Gipsy was een edele fokmerrie met temperament. Ze gaf veel bloed, beweging en springkwaliteiten mee aan haar nakomelingen. specialisatiefokkerij zorgt voor een smalle fokkerij. Zeus paste ons wel en Merriment kon zelf ook goed lopen. Meervoudig UTV-merrie Ali van der Gaast reed altijd met veel plezier op de Hurricanedochter. Het was een hele fijne merrie, heel werkwillig en ze zat zó lekker. In 1977 won Merriment met Ali de UTV-titel voor fokmerries onder het zadel. Eerder slaagde ze al voor de IBOP met de uitzonderlijke score van 98 AA. Merriment wist altijd wanneer het moest gebeuren. Voor de UTV zijn we een paar keer gaan oefenen bij Roelof Brinkman en Jogchum hielp ons wat met de training. Op de UTV vroegen ze me hoe ver ik met Merriment in de dressuur was, maar ik reed altijd puur voor mijn plezier met haar en wedstrijden waren verder niet aan de orde, vertelt Ali, die hele goede herinneringen aan Merriment bewaart. Naast de hoofdrolspeelster van dit verhaal, Gipsy, leverde Merriment onder meer het Z-springpaard Evidence (v.zeus), de derdebezichtigingshengst Dietrich (v.zeus) die via Hans Rhebergen is verkocht naar het buitenland, en de tweede-bezichtigingshengst Zelateur (v.nocturn) die later nog nationaal dressuur heeft gelopen. Ook bracht Merriment van Erdball xx de merrie Utilla, die wij in 1991 hebben verkocht aan Hanneke Gerritsen. Op dat moment was Utilla drachtig van Nimmerdor. Van Ahorn leverde Utilla de AES-gekeurde hengst Sportsnight, die in training De Nederlandse fokkerij is groot geworden door strenge eisen te stellen aan hengsten. Maar voor het fokken van steeds betere paarden is de merrie even belangrijk als de hengst. En wie stelt er eisen aan de merrie? Van het ene geslacht blijven automatisch de besten over, de andere sexe kent geen enkele systematische selectie. Niet het stamboek, maar de fokker zelf keurt zijn merrie goed voor de dekdienst. In zo n fokkerij met automatisch verkregen vooruitgang via de hengsten en een groot vraagteken als het om de aanleg van de merrie gaat is die beslissing van de fokker cruciaal. Want zijn merrie maakt het verschil. Onder Emile Geurts sprong de dubbele sportmerrie Kristall (v.g.ramiro Z) succesvol internationaal. IDS16 13 augustus 2009 47 IDS16_P047 47 07-08-2009 13:26:56
Sportpaarden uit merrielijn Zelateur (Nocturn x Hurricane) ZZ-Zwaar dressuur Lynn (Ferro x Zeus) NSP 1.30m Merriment (Voltaire x Zeus) GP Temperament (Metall x Zeus) ZZ-Licht dressuur Rendement (Burggraaf x Zeus) GP springen Kristall elite sport(spr) sport(dress) (Ramiro x Zeus) ISP Helianthe keur sport(spr) (Nimmerdor x Erdball xx) ISP Kris (Goodtimes x Burggraaf) GP springen Flyer (Voltaire x Ramiro) GP springen Ikoon (Libero H x Nimmerdor) GP springen Disney (Dulf) (Ulft x Enfant de Normandie) GP dressuur Condor (Purioso x Solaris xx) GP dressuur Hotkey (Renville x Amor) Goedgekeurde hengsten uit merrielijn Eufraat (Wachtmeester x Karolus van Wittenstein) KWPN (Gelders) Pyriet (Ferro x Ramiro) KWPN Mooiman (Flemmingh x Roemer) KWPN Le Byou (Damiro P x Apple King xx) KWPN Obelisk (Talisman xx x Amor) KWPN Ikoon (Libero H x Nimmerdor) KWPN Keuringspaarden Zelateur (Nocturn x Hurricane) tweede bezichtiging Dietrich (Zeus x Hurricane) derde bezichtiging De Zuid-Afrikaanse ruiter Johan Lotter maakt furore met Nova Zonnestraal Rendement (v.burggraaf) op het hoogste niveau in de internationale sport. nabij wonende amazone Nella Bijlsma, die later ook diverse nakomelingen van Gipsy heeft gereden. Gipsy is een hele goede fokmerrie met een goede instelling en springvermogen. Het was voor haar wel moeilijk om de fokkerij met de sport te combineren, dan kwam het Zeus-bloed ook een beetje om de hoek kijken. Daarom heeft ze niet zo lang bij mij gestaan en is ze volledig ingezet voor de fokkerij, herinnert Nella zich. Als driejarige ging Gipsy niet naar de keuring. Ze was nog niet zo groot en ook nog niet al te mooi. Daarom hebben we haar pas als vierjarige voorgesteld maar toen werd ze verrassend genoeg alleen opgenomen in het stamboek. Als vijfjarige kreeg ze wel het sterpredikaat en een paar jaren later werd ze ook keur. Als 14-jarige hebben we haar röntgenologisch laten keuren en dankzij het PROK-predikaat werd ze toen elite. Kristall In de fokkerij bracht Gipsy in totaal twaalf nakomelingen. Haar eerste nakomeling was dochter Kristall (v.g.ramiro Z). Als driejarige scoorde zij goed in de EPTM met 74 punten en daarna kwam ze in training bij Nella Bijlsma. Bij de vierjarigen in de Pavo Cupfinale behaalde ze een elfde plaats en was daarmee de op-éénna-beste merrie. Als zesjarige behaalde Kristall dankzij haar prestaties in het Z-dressuur het sportpredikaat-dressuur. Nella Bijlsma leste in die tijd ook bij Hester Klompmaker en toen liet Kristall zien ook veel springkwaliteiten te hebben. Later verkocht Jogchum van der Gaast de merrie aan Wiebe van der Kleij en Carolein Lankester uit het Limburgse Meijel. We waren direct geïnteresseerd vanwege het Zeus-bloed dat achter Kristall zit, vertelt Wiebe van der Kleij. Eerder in deze serie kwam de Zeusmerrie Dominka aan bod, die door Carolein Lankester op het hoogste niveau heeft gesprongen en daarna enkele jaren voor de fokkerij is ingezet bij Lankester en Van der Kleij. Toen we Kristall bij haar fokker kochten, hebben we ook gelijk haar twee jaar jongere zus Merriment gekocht. Dat was een dochter van Voltaire. We hebben Kristall enkele maanden op stal gehad en een paar keer op concours uitgebracht. Het was een geweldige merrie met veel kwaliteit, karakter en inzet. Ze moest wel echt met respect behandeld worden en dat typeerde haar jongere zus Merriment ook. Maar dat vinden wij helemaal niet erg, kwaliteitsvolle paarden mogen best een beetje karakter hebben. Vanuit Limburg werd de elite sport(dr) sport(spr)-merrie Kristall verkocht naar de Belgische ruiter Emile Geurts. Onder hem groeide Kristall uit tot een verdienstelijk presterend internationaal springpaard. 48 IDS16 13 augustus 2009 IDS16_P048 48 07-08-2009 13:27:06
Dat was heel bijzonder, want zowel Lynn als haar één jaar oudere zus Kristall hadden zich geplaatst voor de finale van de zestot en met achtjarigen. Lynn eindigde met Thomas Köhler (ook stalruiter bij Jan Tops) op de 13e plaats en Kristall met Emile Geurts als 19e, weet de fokker nog precies. De finale werd verreden over een 1.45m-parcours. Later is Lynn verkocht naar multimiljonair Martin Davis in Engeland. Jammer genoeg hebben we sindsdien niets meer van Lynn vernomen. Gipsy s moeder Merriment (v.hurricane), hier op de CK in Leeuwarden in 1976, won in 1977 het kampioenschap voor fokmerries onder het zadel op de UTV. Met Emile heeft ze echt heel goed gelopen. Het was een mooi groot paard en Emile kon goed met haar overweg, vertelt Wiebe. Zo werden Geurts en Kristall onder meer achtste in de Grand Prix van Deauville in 2001. Bij haar fokkers bracht Kristall in 1998 een merrieveulen van Animo, deze ster PROK-merrie Recitall wordt voor de fokkerij ingezet bij Stal Eurohill. Eremateriaal in Lanaken Na Kristall volgde in 1993 een merrieveulen van Ferro, de bloedgemaakte Lynn. Net als Kirstall kwam Lynn onder het zadel bij Nella Bijlsma. Eigenlijk vonden we haar toen nog niet zo apart, ik vond het wel een mooi dressuurpaard, ze was ook niet zo groot, vertelt Ali. Lynn werd als vierjarige verkocht naar België, van waaruit ze uiteindelijk op stal kwam bij de internationale ruiter en handelaar Jan Tops. Daar werd ze gereden door stalruiter Rolf- Göran Bengtsson. Met hem nam de vlugge Ferro-dochter in 1998 deel aan het wereldkampioenschap jonge springpaarden in Lanaken. We hoorden pas laat dat Lynn in Lanaken mee deed. Ik was een week van tevoren gedotterd na een hartinfarct en wilde heel graag ons fokproduct in Lanaken zien springen. Na overleg en enig aandringen bij de dokter mocht ik wel heen, mits ik niet alleen zou gaan. We zijn toen samen met Nella, Bart Henstra en Pytrick Adema gegaan. Het was iets om nooit te vergeten! Er deden 14 paarden mee in de barrage van de finale en Lynn ging als één van de eerste van start. Ze zette een hele snelle tijd neer waar de meeste combinaties zich op stuk reden. Wat een spanning! Helaas was het de allerlaatste starter, de Concorde-zoon Loncorde B, die het resultaat van Lynn verbeterde. Dat was wel even zuur, niet alleen om de gouden medaille die ze nu misliep maar ook de welkome fokkerspremie van 10.000 Amerikaanse Dollars ging niet door, lacht de sympathieke Friese fokker. In die tijd kreeg alleen de fokker van het winnende paard een premie, gelukkig is dat later uitgebreid. Als zesjarige nam Lynn opnieuw deel aan het WK in Lanaken en wist ze zich net niet te plaatsen voor de grote finale. Een jaar later bereikte ze de knappe zesde plaats bij de zevenjarigen. In dat jaar nam ze ook deel aan het grote concours in Valkenswaard. Merriment Van Voltaire bracht Gipsy in 1994 de eerder besproken Merriment, die naar haar grootmoeder vernoemd is. Zij sprong in de klasse M toen een oude blessure roet in het eten gooide en Jogchum haar tegelijk met Kristall verkocht aan Carolein Lankester en Wiebe van der Kleij. We zijn destijds via Lynn en Jan Tops in contact gekomen met de familie Van der Gaast. Merriment leek ons een interessante merrie voor de fokkerij. We hebben haar vanwege de blessure nooit gekend als sportpaard maar in de omgang was het al echt een aparte tante. Toen we haar kochten was ze drachtig van Furore, deze Tommy hebben we later voor de eventingsport verkocht naar Ierland. De elitemerrie bracht verder een zoon van Baloubet du Rouet, die helaas als 1,5-jarige verongelukte in de wei. We hebben Merriment in 2001 verkocht aan Marcel Hekerman, die ook nog een aantal nakomelingen van haar heeft gefokt. Onder meer de Poor Boy-dochter Veryment die hij ook weer heeft ingezet voor de fokkerij, weet Wiebe. Na veulens van Corland en Quidam de Revel vertrok de elitemerrie in 2006 via de DBFS-sale naar haar huidige eigenaren, de Stackhouse Stud in Engeland. Ook daar wordt ze ingezet voor de fokkerij. Atletische paarden We hebben tot 1996 een melkveebedrijf gehad en zijn daarna naar een kleiner onderkomen verhuist. In die tijd hadden we een paar paarden uit deze stam samen met Nella Bijlsma, omdat zij de meeste als jong paard voor ons heeft gereden. Ook heeft Driemaal nam Lynn (v.ferro) deel aan het WK in Lanaken. In 1998 pakte zij de zilveren medaille bij de vijfjarigen. IDS16 13 augustus 2009 49 IDS16_P049 49 07-08-2009 13:27:14
Gipsy nog weer een tijd bij haar op stal gestaan. Zo hadden Jogchum en Ali van der Gaast de merrie Nikita, een volle zus van Merriment, samen met Nella Bijlsma. De ster PROK-merrie sprong in het M en is later via Jan Tops verkocht naar Amerika. Ook de Contango-zoon Orient was in gezamenlijk eigendom, waarna hij via Paul van Haarlem werd verkocht naar Frankrijk. Nella Bijlsma heeft altijd met veel plezier de paarden gereden. Zowel Kristall als Lynn waren paarden met heel veel instelling en voorzichtigheid. Eigenlijk bracht Gipsy allemaal atletische paarden met veel vermogen. Lynn sprong altijd al heel makkelijk en was gretig op het hout. Nikita heb ik tot het M springen gereden en daarna hebben we die verkocht, en de Contango-zoon Orient heb ik niet onder het zadel gehad, aldus Nella Bijlsma. Foto: Archief fam. Van der Gaast Twee keer Burggraaf Daarna bracht Gipsy twee keer een nakomeling van Burggraaf, Rendement en Segment. Als driejarige werd Rendement verkocht aan Kees van de Oetelaar. Het was een grote vos van 1.75m en we hebben hem niet lang daarna voor de sport naar Engeland verkocht aan David Mac Thealson. Rendement s huidige ruiter Johan Lotter heeft hem daar gekocht, weet Van de Oetelaar. Met de Zuid-Afrikaanse ruiter Johan Lotter springt Rendement onder de naam Nova Zonnestraal Rendement internationaal op het hoogste niveau. Zo kwam de combinatie dit jaar onder meer aan de start in de Grote Prijs van Outdoor Gelderland, het concours in Mierlo en de Derby van Eindhoven. Onlangs werden ze nog derde in de Six Bars in De Steeg. Volle broer Segment was als veulen verkocht aan Jan Tops maar die koop ging vanwege een opgelopen verwonding niet meer door. Als driejarige werd de Burggraaf-zoon verkocht aan Wiebe van der Kleij, die daarmee drie nakomelingen uit Gipsy in zijn bezit heeft gehad. Segment heeft hier in het M gesprongen en daarna hebben we hem verkocht aan een Belgische ruiter waarmee hij licht internationaal en nationaal 1.35m springt. Dat is ook zeker geen slecht paard. Dressuurpaard Jogchum en Ali van der Gaast hebben nog één nakomeling van De Zeus-dochter Gipsy in 1993 met veulen Lynn aan de voet. Behalve veel goede springpaarden bracht Gipsy ook het nationale dressuurpaard Temperament (v.métall) onder Laura Zwart. Gipsy in eigendom. Deze Temperament loopt in het ZZ-Licht met mede-eigenaresse Laura Zwart. Het was best een bijzondere keuze om een wat meer dressuurgerichte hengst voor Gipsy te kiezen, maar ze had al goed gefokt met zowel Ferro als Ramiro en die zitten beide in de pedigree van Métall. Bovendien moet ik het samen rooien met mijn vrouw en zij is meer van de dressuurpaarden. En Gipsy en haar moeder Merriment waren wel paarden met beweging, legt Jogchum uit. Temperament is een mooi groot paard dat goed kan bewegen. Hij heeft nu elf winstpunten in het ZZ-licht. Treurig einde De laatste vier nakomelingen van Gipsy zijn allen verongelukt of anderszins vroegtijdig gestorven. In 2001 bracht ze een doodgeboren veulen van Lux Z, een jaar later een gezonde Niveau-zoon, Viriement. Die hebben we als veulen verkocht aan Daan Horn maar die is helaas later ook verongelukt. Een merrieveulen van Lupicor in 2003 leefde maar enkele uren. Ze bleek niet buiten de baarmoeder te kunnen leven en stierf kort na de geboorte. Gipsy werd teruggedekt bij de internationale sporthengst Lupicor en dat resulteerde in hengstveulen Zilver Prince. Dat was een verschrikkelijk zwaar veulen dat we met drie man eraf hebben moeten halen. Voor Gipsy was de bevalling te zwaar, vertelt Jogchum met nog steeds een brok in zijn keel. Zilver Prince kreeg na zes weken koliek en een operatie in Emmeloord mocht ook niet meer baten. En dat betekende helaas het afscheid van een waardevolle fokmerrie, waaruit Jogchum en Ali nog heel graag een vrouwelijke opvolger hadden willen overhouden. In 2001 werden de indexen top 250 gepubliceerd en toen stonden we op de derde plek van fokkers met meer dan twee merries in deze lijst. We hadden er toen vijf merries bij de beste 250, die allemaal uit deze stam komen. We betreuren het enorm dat het zo is afgelopen met Gipsy, besluit Jogchum van der Gaast. Gelukkig bewaren de onvergetelijke ervaringen en de zorgvuldig bijgewerkte plakboeken de mooie herinneringen aan Gipsy. IDS16 13 augustus 2009 51 IDS16_P051 51 07-08-2009 13:27:20