Tussentijdse rapportage Deelvervoer in Amsterdam: deelscooter en deelauto
Inhoud 1. Samenvatting 3 Deelscooter 3 Deelauto 4 Vervolg 5 2. Inleiding 6 Deelvervoer in Amsterdam 6 Een uitzonderlijk jaar 7 3. Beleidscontext 8 3.1. Deelscooter 8 3.2. Deelauto 10 4. Onderzoeksresultaten 14 4.1. Deelscooter 14 4.2. Deelauto 23 Bijlage: Resultaten enquête deelauto en deelscooter 2021 27 Overzicht vragen 27 Frequentie, reden en motief 28 (Verandering in) Mobiliteitsgedrag 31 (Verandering in) Autobezit 34 Algemeen (socio-demografisch) 37
1. Samenvatting Amsterdam wordt steeds drukker en we nemen maatregelen om meer ruimte in de stad te creëren. Deelmobiliteit (hierna: deelvervoer, want is de gangbare term) kan een belangrijke rol spelen. Het heeft de potentie om de behoefte aan het eigen autobezit te verminderen en de reikwijdte van het openbaar vervoer te vergroten. Het stimuleren van deelvervoer is een onderdeel van een breed pakket aan verkeer- en vervoersmaatregelen en is een belangrijke randvoorwaarde voor een autoluwe stad. Het doel van deze tussentijdse rapportage is om een beter begrip te krijgen van hoe deelvervoer werkt, wat het bijdraagt aan de stad en waar de ruimte voor verbetering ligt. De rapportage is een momentopname en we zijn nog voorzichtig in het trekken van conclusies. Het experiment met het aanbieden van deelbromfietsen (hierna: deelscooters, want dat is de gangbare term) in de openbare ruimte is een nieuwe, innovatieve ontwikkeling en is van start gegaan in een uitzonderlijk corona-jaar. Deelauto s zijn al langer onderdeel van ons straatbeeld, maar dit is een eerste bredere analyse. Met de rapportage wordt een ijkpunt gecreëerd om de ontwikkelingen van de komende jaren te kunnen vergelijken. De rapportage biedt inhoudelijke inzichten en aanbevelingen om het komende jaar mee aan de slag te gaan. De resultaten van de onderzoeken worden langs de meetlat gelegd van het Amsterdamse mobiliteitsbeleid, waarin de leefbare stad de hoofdwaarde is. De voorkeur wordt gegeven aan actieve mobiliteit en het openbaar vervoer. Gedeelde mobiliteit biedt meerwaarde als dit leidt tot ruimtewinst. Deelscooter De deelscooter is een aantrekkelijk vervoersmiddel voor veel Amsterdammers en bezoekers. Steeds meer mensen weten de weg naar de deelscooter te vinden en het aantal ritten per dag is van 3.000 in het najaar van 2020 gestegen naar meer dan 6.000 in de zomer van 2021. Het merendeel van de gebruikers is man en hoogopgeleid, met een hoog percentage aan studenten (18-24 jaar). 3
De gemiddelde ritlengte van een deelscooterrit is 4 kilometer. Het zit daarmee tegen het kantelpunt aan wanneer Amsterdammers kiezen voor de auto of het openbaar vervoer. De meeste fietsritten zijn tussen de 1 en 5 kilometer. De meeste gebruikers huren 1 tot 5 keer per maand de deelscooter voor specifieke ritten zoals het bezoeken van vrienden of familie. Daarmee lijkt de deelscooter geen directe vervanger van de fiets of het openbaar vervoer te zijn, maar wel een alternatieve optie te bieden. De belangrijkste redenen om de deelscooter te pakken zijn een kortere reistijd, een hoger reisgemak en een leukere reis. Gebruikers geven aan dat ze de deelscooter regelmatig combineren met het openbaar vervoer (37%) en de aanbieders zien dat ongeveer 20% van de ritten bij een OV-knooppunt of P+R wordt beëindigd. Ongeveer de helft van de gebruikers geeft in de enquête aan dat de kans dat ze binnen drie jaar een auto aanschaffen is afgenomen. Deelscooters staan vaker hinderlijk of foutgeparkeerd dan privé-voertuigen. De deelscooters zijn makkelijk herkenbaar in het straatbeeld door de kleur (donkergroen en wit-paars). Waarbij ook geconstateerd wordt dat het overgrote meerderheid van de gebruikers het gewoon goed doet. Het parkeergedrag van gebruikers zal voor een groot deel het uiteindelijke succes van de deelscooter bepalen. Draagvlak onder bewoners is cruciaal voor de acceptatie. We zien ook dat de aanbieders aanlopen tegen de beperkingen van het vergunningensysteem. Het totaal aantal deelscooters is gesteld op 700. De aanbieders zien bij een hoger vergunningenplafond meer ruimte om het verzorgingsgebied uit te breiden en daarmee langere ritten mogelijk te maken. Deelvervoer in MaaS-apps Door het gebruik van een MaaS-dienst wordt het voor de reiziger makkelijker om met verschillende vervoersmiddelen te reizen en afstand te doen van de eigen auto. MaaS-diensten bieden reizigers via één app de mogelijkheid om een multimodale reis te plannen, boeken, betalen en reserveren. Op dit moment is een beperkt deel van de Amsterdamse deelvervoer-aanbieders ontsloten via een MaaS-dienst. Op dit moment geldt er nog geen harde verplichting in de vergunning of ontheffing om te verbinden met MaaS-dienstverleners. Wel worden aanbieders uitgedaagd om de technische standaard-koppeling te gebruiken. We gaan de komende tijd in gesprek met de aanbieders om de mogelijkheden te bespreken en we onderzoeken een eventuele verplichting in de volgende vergunningsronde. Deelauto Het aanbod deelauto s met een autodeelvergunning in Amsterdam groeit de laatste jaren stevig door en we zien nieuwe aanbieders toetreden. Het merendeel van de gebruikers is man, gemiddeld tussen de 25-49 jaar en hoogopgeleid. Als motief voor het gebruik van de deelauto wordt een brede variëteit aan redenen gegeven met recreatief gebruik als voornaamste motief (winkelen, bezoek vrienden en familie, dagje uit of rit naar horeca en evenement). Driekwart van de respondenten heeft geen auto in het huishouden. 4
Bij de respondenten met een auto heroverweegt iets minder dan de helft de behoefte aan een eigen auto (of heeft zijn tweede auto verkocht). Wat opvalt zijn de verschillen tussen de deelauto s met een vaste standplaats en de free-floating deelauto s. De deelauto met een vaste standplaats wordt gemiddeld anderhalf keer per dag gebruikt en maakt langere afstanden, terwijl de free-floating deelauto vaker wordt gebruikt, maar kortere afstanden rijdt. Het is wenselijk dat de gemiddelde ritlengte van de free-floating deelauto s (15,5 kilometer) omhoog gaat. Daar zitten veel binnenstedelijke ritjes tussen die idealiter met de fiets of stedelijk openbaar vervoer gemaakt worden. De transitie naar langere ritten is ingezet door de deelauto-aanbieders, mede mogelijk gemaakt door een hogere actieradius van de elektrische auto. Er wordt gewerkt aan een landelijke autodeelvergunning waardoor het makkelijker wordt om een huurperiode te beëindigen in een andere stad. Vervolg Het verbeteren van deelvervoer is een gezamenlijke opgave van de aanbieders en de gemeente. We voeren op regelmatige basis gesprekken met de verschillende aanbieders waarin bovenstaande onderwerpen aan bod komen en waar we zoeken naar oplossingen. Tegelijkertijd onderzoeken we de (vrijwillige) aanscherping van de vergunningsvoorwaarden voor de mogelijke verlenging van het deelscooter-experiment van een jaar. En dan moet er voldoende plek zijn om te parkeren. De gemeente zal daarom op een aantal locaties (zoals station Muiderpoort en op de Zuidas) parkeervakken creëren voor deelscooters. Er zal een zorgvuldige afweging gemaakt worden in de verdeling van de openbare ruimte. Eind 2022 komt er een nieuw voorstel naar de gemeenteraad over de hoeveelheid ruimte die we willen bieden aan deelvervoer in Amsterdam. 5
2. Inleiding Deelvervoer in Amsterdam Amsterdam groeit hard in bezoekers- en inwonersaantallen. De verwachting is dat het aantal dagelijkse verplaatsingen in de stad met 20% toeneemt tot 2030. Dat zorgt voor een toenemende, grotere druk op het gebruik van de openbare ruimte waar we nu oplossingen voor zoeken. Amsterdam ziet kansen in deelvervoer. In de transitie van bezit naar gebruik. Het kan een bijdrage leveren aan minder autoritten en -bezit en een schonere lucht. Deelvervoer en het openbaar vervoer zorgen samen voor een betere deur-tot-deurreis. En met de verwachte groei en verdichting van de stad kan het een bijdrage leveren aan een betere bereikbaarheid van de stad. Daarom biedt Amsterdam ruimte aan verschillende commerciële aanbieders om deelvervoer in de openbare ruimte aan te bieden. We doen dat door gecontroleerde experimenten met een beperkte looptijd. Deelvervoer (behalve de auto) is een nieuwe ontwikkeling en we willen onderzoeken welke bijdrage het levert aan de stad. De voorliggende rapportage biedt een eerste indruk. 6
Rapportage Een jaar na de vergunningverlening voor het aanbieden van deelscooters in de openbare ruimte maken we de balans op. Wat zijn de effecten en zijn deze in lijn met de verwachtingen vooraf? Op basis van een analyse van de ritten, een enquête onder gebruikers en een parkeeronderzoek wordt gekeken naar de effecten van de deelscooter in Amsterdam. In deze rapportage kijken we ook naar de effecten van deelauto s met een autodeelparkeervergunning in Amsterdam. De deelauto is al geruime tijd onderdeel van het straatbeeld, maar dit is de eerste uitgebreide rapportage over het gebruik en de effecten van de deelauto in de stad. Voor de deel-(bak-)fietsen komt de rapportage te vroeg. Sinds de zomer van 2021 zijn de fietsen stapsgewijs operationeel geworden en volgend jaar zal een eerste rapportage verschijnen. Een uitzonderlijk jaar Tegelijkertijd zien we een versnelling van het aanbod deelvervoer in gemeenten rondom Amsterdam: in Haarlem, Diemen en Amstelveen staan deelscooters op straat waardoor regionale ritten steeds meer een mogelijkheid worden. Het aanbod deelauto s in Nederland groeit door en de eerste aanbieders maken het mogelijk om een rit (gestart in bijvoorbeeld Amsterdam) in een andere stad dan Amsterdam te kunnen beëindigen. Tot slot is de ontwikkeling van MaaS (Mobility as a Service) het afgelopen jaar op stoom gekomen. De eerste apps zijn nu te downloaden waarbij de reiziger betaalt voor het gebruik van mobiliteit in plaats van het bezit ervan. De MaaS-app biedt overzicht en de mogelijkheid om te reserveren, gebruiken en betalen. Het aanbod van verschillende modaliteiten is nu nog bescheiden. De verwachting is dat dit snel gaat groeien. Als iedereen weer vrij kan reizen zal ook de promotie van MaaS-diensten worden opgestart. Voldoende aanbod van deelvervoer is een belangrijke schakel in de multimodale reis die MaaS mogelijk maakt om een volwaardig alternatief van de eigen auto te worden. Het afgelopen jaar is uitzonderlijk geweest door de corona-pandemie en alle maatregelen die zijn genomen: het thuiswerken en de avondklok. Het was opeens stil in de stad. We zagen een leegloop in het openbaar vervoer, toeristen bleven thuis en het aandeel forenzen richting de stad verdampte. Dat heeft een flinke impact gehad op het gebruik van al het vervoer in de stad. 7
3. Beleidscontext 3.1. Deelscooter In Amsterdam is het aanbieden van deelvoertuigen tegen enige vorm van betaling of anderszins met commerciële doeleinden in de openbare ruimte verboden, tenzij een aanbieder een vergunning of een ontheffing van de gemeente heeft. Voor de deelscooter is gekozen om vergunningen uit te geven in 2020 voor twee jaar, met een optie op een jaar verlenging. Het initiële deel van de vergunning loopt af op 15 juni 2022 en voor die tijd zal een beslissing genomen worden over een mogelijke verlenging van een jaar. Het aantal deelscooter-vergunningen is gemaximeerd op 700 met 350 vergunningen per aanbieder. De vergunning geeft recht op het aanbieden van deelscooters in de gehele stad (free-floating) met uitzondering van een aantal drukke gebieden zoals de Wallen en het Leidseplein. Belangrijke voorwaarden voor de aanbieders zijn het delen van data en een uitstootvrije aandrijving. Ter vergelijking zijn er circa 20.000 bromfietsen en 29.000 snorfietsen in bezit van Amsterdammers (bron: Amsterdamse Thermometer van de Bereikbaarheid, hierna ATB, 2021). Begin 2020 is er een vergunning-uitvraag georganiseerd waaruit de aanbieders Check en felyx zijn gekozen. Zij hebben een plan ingediend dat het hoogste scoorde op de vooraf gestelde criteria, zoals het aanbieden van een klachtenafhandelingsplan. Tijdelijk wordt het aantal deelscooters in Amsterdam verhoogd met 10% om mobiliteitsalternatieven te bieden (35 deelscooters per aanbieder) gedurende de sluiting van de Piet Heintunnel. Er zijn afspraken gemaakt met beide aanbieders over het uitbreiden van het servicegebied, een verplicht minimum aanbod in deze gebieden en monitoring. Bij opening van de Piet Heintunnel (september 2022) ligt het maximale aantal deelscooters weer op 700. 8
Indicatoren Het invoeren van een gereguleerd deelscootersysteem in de openbare ruimte is nieuw voor de gemeente Amsterdam. We willen leren wat de effecten zijn en daarom is besloten om na één jaar de proef tussentijds te evalueren. Dit biedt ons en de marktpartijen de mogelijkheid om bij te sturen waar nodig. Om te kunnen beoordelen of deelvoertuigen bijdragen aan de gemeentelijke doelstellingen, hanteren we de volgende indicatoren: Verbeteren deur-tot-deurreis: het aantal gebruikers dat een deelscooter gebruikt als voor- en natransport in combinatie met het OV en P+R. Alternatief voor autoritten: het aandeel gebruikers dat aangeeft anders een auto te hebben gepakt in plaats van een deelscooter. Minder geparkeerde (brom)fietsen in de openbare ruimte: het aantal frequente bezoekers dat zijn stationsfiets inwisselt voor een deelscooter en het gemiddeld aantal ritten per deelscooter per dag. Voorkomen overlast en extra druk op de openbare ruimte: het percentage foutgeparkeerde deelscooters en het aantal klachten over deelvoertuigen en de afhandeling daarvan door aanbieders. Servicegebieden De twee aanbieders hebben de vrijheid om zelf hun verzorgingsgebied te bepalen. Dat concentreert zich op dit moment grotendeels binnen de ring A10, ten zuiden van het IJ: Nota deelmobiliteit, kansen voor de stad Op 20 juni 2019 heeft de gemeenteraad de beleidsnota deelmobiliteit vastgesteld. In de nota staat dat Amsterdam wil leren van de nieuwste generatie deelvoertuigen (auto s uitgezonderd) en door gecontroleerde experimenten wil onderzoeken wat het kan bijdragen aan de gemeentelijke doelstellingen. De nota is te vinden op: www.amsterdam.nl/deelvervoer Het uitbreiden van het servicegebied naar delen van Zuidoost, Noord en Nieuw-West is een commerciële afweging en aanbieders geven aan dat dit samenhangt met het volume aan deelscooters. De aanbieders willen klanten het comfort bieden dat er altijd op loopafstand voldoende aanbod is. De aanbieders zien bij een hoger vergunningenplafond meer ruimte om het verzorgingsgebied uit te breiden. Screenshot 16 september uit app Check (links) en felyx. 9
3.2. Deelauto De eerste commerciële deelauto s kwamen in de jaren negentig naar Amsterdam en sindsdien is het aantal gegroeid naar meer dan 1650 deelauto s (gemiddeld aanbod in 2020) die door aanbieders in de openbare ruimte worden aangeboden. Het totaal aantal geregistreerde personenauto s in Amsterdam is ruim 234.000 (bron: OIS gemeente Amsterdam, 2018). Het afgelopen jaar is een stevige groei te zien (+700). Dat komt met name door de start van Sixt Share met 500 deelauto s en de groei van Greenwheels en MyWheels. De gemeente stimuleert het aanbod en gebruik van deelauto s in de stad door onder andere een publiekscampagne, een verbeterde samenwerking met de aanbieders en het installeren van voldoende publieke laadinfrastructuur. Natuur & Milieu (in samenwerking met het ministerie van I&W) kende de Autodeel Award 2020 toe aan Amsterdam voor beste beleid en de meeste versnelling in autodelen. 2. De stadsbrede autodeelvergunning (free-floating) is in 2020 definitief opgenomen in de Amsterdamse parkeerverordening. Sinds 2011 was dit een experiment met de komst van car2go. Met de stadsbrede autodeelvergunning is het voor een aanbieder mogelijk om in de gehele stad te parkeren. Belangrijk onderdeel van de vergunningsvoorwaarden is dat de deelauto s uitstootvrij zijn. De stadsbrede autodeelvergunning kent een vergunningsplafond van 2.500 vergunningen en maximaal 500 per aanbieder. Dit is om grip te houden op het aantal aanbieders en auto s. Een schaarse vergunning mag niet voor onbepaalde tijd worden verleend en daarom is de duur beperkt tot drie jaar. Om ervoor te zorgen dat de parkeerdruk niet verder stijgt, wordt de uitgifte van nieuwe stadsbrede parkeervergunningen gekoppeld aan een minimaal even grote verlaging van de andere vergunningenplafonds in de stad. In deze rapportage worden auto s die door bewoners (peer2peer), bewonersgroepen (community based) of bedrijven (zakelijk autodelen) worden gedeeld buiten beschouwing gelaten. Het totale aanbod aan auto s die in Amsterdam gedeeld worden is door kennisinstituut CROW ingeschat op 11.111 over het jaar 2020. Er zijn twee verschillende autodeelparkeervergunningen waar commerciële aanbieders gebruik van kunnen maken: 1. De gebiedsgebonden autodeelparkeervergunning is sinds 2002 opgenomen in de Amsterdamse parkeerverordening. Met een autodeelvergunning mag een aanbieder de deelauto parkeren in een bepaald parkeervergunningsgebied en is er de optie om dit te combineren met een belanghebbenden-parkeerplaats (vaste standplaats). De autodeelvergunning kent geen vergunningenplafond en wordt elke zes maanden (net zoals bewoners- en bedrijfsvergunningen) stilzwijgend verlengd. In 2025 moeten alle deelauto s met een autodeelparkeervergunning uitstootvrij zijn. Gebiedsgebonden autodeelvergunningen worden buiten het vergunningenplafond om uitgegeven. De aanvrager staat niet op de wachtlijst en het vergunningenplafond wordt hier niet op aangepast. Agenda autodelen Op 13 februari 2019 heeft de gemeenteraad de beleidsagenda autodelen vastgesteld. De agenda biedt een integrale visie op autodelen. Amsterdam loopt voorop in autodelen. De ambitie is om koploper te blijven en de weg in te slaan richting volledig uitstootvrije deelauto s. De beleidsagenda is te vinden op: www.amsterdam.nl/deelvervoer 10
Indicatoren De gemeente stimuleert autodelen omdat het een belangrijke voorwaarde is voor het verminderen van het autobezit. Het draagt bij aan een vermindering van het aantal autokilometers en een verbetering van de luchtkwaliteit. Uit onderzoek (KIM, 2015) blijkt dat deelauto s zorgen voor een vermindering van het aantal autokilometers, vermindering van het autobezit en bijdragen aan verbetering van de luchtkwaliteit. Autodelen is een belangrijk instrument voor het efficiënt gebruiken van de schaarse ruimte in de stad. Er is in de agenda autodelen een evaluatiemoment voor afloop van de eerste termijn van drie jaar aangekondigd voor de stadsbrede autodeelvergunning. Om te kunnen bepalen in hoeverre deelauto s bijdragen aan de gemeentelijke doelstellingen (schone lucht, autoluwe stad) is inzicht in het gebruik nodig. Sinds 2020 is in de vergunningsvoorwaarden opgenomen dat vergunninghouders verplicht zijn om gegevens te verstrekken over het gebruik van de voertuigen, waaronder herkomst en bestemming, het aantal ritten gedurende de dag en het jaar, het aantal geparkeerde voertuigen per vergunninggebied en het aantal actieve gebruikers. Inzicht in het gebruik is ook nodig om te monitoren of het vergunningenplafond aansluit bij de beleidsdoelstellingen of zou moeten worden gewijzigd in het belang van deze doelstellingen. Servicegebieden Deelauto met vaste standplaats In 2020 waren er gemiddeld 850 deelauto s met een autodeelvergunning en een vaste standplaats. De meer dan honderd deelauto s van aanbieder ConnectCar zijn niet in de rapportage opgenomen. ConnectCar maakt enkel gebruik van de vaste standplaats (belanghebbendenplaats en -vergunning). Ze zijn daarom niet verplicht om ritdata te delen en de gemeentelijke enquête uit te zetten. Connectcar is gevraagd om gegevens aan te leveren voor de rapportage. 11
Legenda Aantal Autodate parkeerplaatsen per wijk 0-2 2-6 6-13 13-30 30-63 (kaartmateriaal gemeente Amsterdam/ juli 2021) Het gebied binnen de ring A10 en ten zuiden van het IJ heeft een hoge concentratie aan deelauto s met een vaste standplaats. In dit gebied is hemelsbreed binnen 200 meter een parkeervak met deelauto beschikbaar. De rapportage gaat over het kalenderjaar 2020. Inmiddels is het aantal gebiedsgebonden autodeelvergunningen gestegen naar 969 (per juli 2021): Aanbieder Greenwheels 752 MyWheels 208 Diks Autodate 9 Totaal 969 Aantal autodeelvergunningen (per juli 2021) Deelauto s met een stadsbrede autodeelvergunning In 2020 waren er gemiddeld 810 deelauto s met een stadsbrede autodeelvergunning. Aanbieders zijn SHARE NOW (voorheen car2go), Sixt Share, Fetch, MyWheels en Ready2Share. MyWheels biedt ook deelauto s aan die in een bepaalde zone staan (straat, buurt of wijk) in plaats van een vaste standplaats. Dit zogenaamde zone-floating heeft als bijkomend voordeel dat de parkeerplaats (en laadpunt) algemeen gedeeld worden. Zij maken hiervoor gebruik van de stadsbrede autodeelvergunning. In de analyse zijn de deelauto s van MyWheels opgenomen als deelauto s met een vaste standplaats, omdat zij vanuit een vaste plaats opereren en de ritten worden gestart en beëindigd vanuit die zone. De rapportage gaat over het kalenderjaar 2020. Inmiddels is het aantal stadsbrede autodeelvergunningen gestegen naar 1268 (per juli 2021): 12
Aanbieder SHARE NOW 363 Sixt Share 500 Fetch Mobility 80 MyWheels 304 Ready2Share 21 Totaal 1268 Aantal autodeelvergunningen (per juli 2021) SHARE NOW, Sixt Share en Fetch Mobility hanteren het volgende servicegebied: Ook hier is te zien dat grote gebieden in stadsdelen Noord, Zuidoost en Nieuw-West niet onder het servicegebied vallen. De aanbieders geven als reden dat de businesscase in deze gebieden niet goed rond te krijgen is. Het autobezit per persoon is hoger en er is minder vraag naar deelauto s. Door het invoeren van betaald parkeren in sommige gedeeltes van dit gebied wordt het voor aanbieders weer interessanter om aan te bieden. Een andere belangrijke factor voor het aanbod van deelauto s is de nabijheid van het openbaar vervoer. Als het woon-werkverkeer met het openbaar vervoer mogelijk is, dan wordt het bezitten van een eigen auto minder aantrekkelijk en het gebruik van een deelauto een meer voor de hand liggende optie. SHARE NOW Sixt Share Fetch Mobility Dekking free floating-deelauto s in Amsterdam: binnen de groene zone kan van ten minste één free-floating deelautoaanbieder een huurperiode beëindigd of begonnen worden. - (kaartmateriaal gemeente Amsterdam / juli 2021) 13
4. Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten zijn getoetst en gevalideerd bij de aanbieders. 4.1. Deelscooter Er zijn drie onderzoeken uitgevoerd om de effecten in beeld te brengen: Een analyse van de ritdata in de periode augustus 2020 tot juni 2021. Enquête uitgezet door de aanbieders onder gebruikers in juni 2021. Parkeeronderzoek gemotoriseerde tweewielers in vier gebieden van Amsterdam in juni 2021. De weergegeven resultaten zijn de gecombineerde gegevens van de twee aanbieders. In de rapportage wordt de deelscooter beoordeeld. Met de aanbieders worden de individuele resultaten besproken. 4.1.1. Analyse van de ritdata De gemeente ontvangt elke zes maanden alle ritgegevens van de deelscooters. De belangrijkste resultaten staan weergegeven in de volgende factsheet. 14
15
16
Toelichting op de belangrijkste resultaten: De gemiddelde lengte van een deelscooterrit is 4 kilometer. Het zit daarmee tegen het kantelpunt aan wanneer Amsterdammers kiezen voor de auto of het openbaar vervoer. De meeste fietsritten zijn tussen de 1 en 5 kilometer. Vanaf de 5 kilometer kiezen Amsterdammers gemiddeld vaker voor de auto en het openbaar vervoer. De twee aanbieders zeggen dat korte ritjes actief worden ontmoedigd door een hoger starttarief. En de aanbieders zien dat de helmplicht als drempel wordt ervaren om korte ritjes te maken. Met meer dan 20.000 unieke gebruikers per maand is de deelscooter een aantrekkelijk vervoersmiddel voor veel Amsterdammers en bezoekers. Steeds meer mensen weten de weg naar de deelscooter te vinden en het aantal ritten per dag is van 3.000 in het najaar van 2020 gestegen naar meer dan 6.000 in de zomer van 2021. Dat is op een totaal van 1,9 miljoen ritten door bewoners van, naar en in Amsterdam een te verwaarlozen aantal. Maar op een totaal van 43.000 ritten per dag met de brom- en snorfiets is het een aanzienlijk deel (Data voor 2019, ATB). Gemiddeld wordt een deelscooter 4,3 keer per dag gebruikt en staat gemiddeld 5 uur (dat is inclusief de nacht) stil voordat er een volgende rit wordt gemaakt. Daarmee staan ze minder lang stil dan normale (brom-) fietsen en kunnen daardoor een bijdrage leveren aan een lagere bezettingsgraad van (brom-)fietsparkeervoorzieningen in drukke gebieden van de stad. 2 Bij de herkomst en bestemming van de ritten valt op dat de deelscooterritten vooral als bestemming stadsdeel Zuid (32%) en Centrum (27%) hebben, op gepaste afstand gevolgd door West (12%) en Oost (12%). Zowel Check als felyx bieden hun diensten nauwelijks aan in Noord, Zuidoost en Nieuw-West, op enkele stationsgebieden na (zoals station Noord). Opvallend is het aantal ritten (17%) dat zowel herkomst als bestemming stadsdeel Zuid heeft. En 12% van de ritten heeft herkomst en bestemming in stadsdeel Centrum. Dat betekent dat de huurperiode weer beëindigd wordt in hetzelfde gebied en niet per definitie dat alleen binnen het stadsdeel wordt gereden. 2. De bezettingsgraad geeft de verhouding weer tussen het aantal geparkeerde tweewielers in de rekken/vakken gedeeld door het aantal parkeervoorzieningen in het gebied. 17
overzichtskaart check in en uit: Check juli 2021 Check check uit juli 2021 Check check in juli 2021 Stations Stationrange 150m Stationrange 250m Stadsdelen Gebieden
overzichtskaart check in en uit: felyx juli 2021 felyx check uit juli 2021 felyx check in juli 2021 Stations Stationrange 150m Stationrange 250m Stadsdelen Gebieden
Toelichting op de overzichtskaarten: De twee aanbieders houden zich goed aan de uitgezonderde gebieden zoals het Wallengebied en het Leidseplein. Gebruikers kunnen de huurperiode niet beëindigen in deze gebieden. De aanbieders bieden deelscooters aan bij de stations en P+R s buiten het centrumgebied. We zien dat er meer activiteit plaatsvindt het afgelopen half jaar, maar dat dit nog niet op grote schaal gebeurt. De meeste activiteit vindt plaats binnen de ring, beneden het IJ. 4.1.2. Enquête onder gebruikers van de deelscooters Voor de zomer van 2021 hebben de twee deelscooteraanbieders een enquête van de gemeente uitgezet onder de gebruikers. De enquête is 821 keer ingevuld, waarvan 571 volledig. In de enquête is gevraagd naar de beweegredenen van klanten om gebruik te maken van de deelscooter en welke veranderingen dit veroorzaakt heeft in hun reisgedrag. De uitslagen van de enquête vindt u in de bijlage. Toelichting op de belangrijkste resultaten: Frequentie, reden en motief Het merendeel van de gebruikers is man en hoogopgeleid. We zien een hoog percentage aan studenten die gebruik maken van de deelscooter. Dat is in lijn met de landelijke cijfers voor scooter-bezitters. De meeste gebruikers rijden 1 tot 5 keer per maand op een deelscooter. Dat duidt erop dat de deelscooter over het algemeen gebruikt wordt voor specifieke ritten en niet voor dagelijks gebruik. De aanbieders geven aan dat bij ongeveer 30% van de ritten twee personen op de scooter zitten. Verandering in mobiliteitsgedrag Een belangrijke graadmeter voor minder autoritten en bezit in de stad is het aandeel gebruikers dat aangeeft anders een auto te hebben gepakt in plaats van een deelscooter. Uit de enquête blijkt het aandeel gebruikers dat hun laatst gemaakte deelscooter-rit anders met de eigen auto en motor (13%) of taxi (9%) gemaakt zou hebben 22% is. In de open antwoorden wordt door gebruikers meerdere keren aangegeven dat het openbaar vervoer wordt gemeden vanwege besmettingsgevaar. Een kwart van de respondenten met auto heroverweegt de behoefte aan een eigen auto. Dit biedt perspectief dat gebruikers van deelscooters gewend raken aan het gebruik van voertuigen in plaats van het bezitten. Dit geldt ook voor het hoge percentage studenten dat gebruik maakt van de deelscooter. Verandering in autobezit De deelscooter wordt gecombineerd met lopen (46%), stedelijk OV (25%) en de trein (12%). Dit sluit aan bij de verwachting dat de deelscooter zorgt voor een betere deur-tot-deurreis. Het aandeel lopen is hoog omdat er twee antwoorden gegeven mochten worden en er altijd gelopen moet worden naar de locatie van een deelscooter. 4.1.3. Parkeeronderzoek deelscooters Voertuigen die fout of hinderlijk geparkeerd staan zijn een doorn in het oog van bewoners, ondernemers en bezoekers. De deelscooters van Check (paars-wit) en felyx (donkergroen) vallen op en gebruikers kunnen (zonder goede instructies en nadelige consequenties) minder zorgvuldig omgaan met een voertuig dat niet in eigen bezit is. Fout en hinderlijk parkeren is een vast onderwerp op de reguliere overleggen tussen gemeente en aanbieder. In de vergunnings-uitvraag is specifiek gevraagd om een klachtenafhandelingsplan. De vergunning verplicht de aanbieders om binnen een bepaalde tijd klachten af te handelen, waarbij beide aanbieders in hun klachtenafhandelingsplan hebben aangegeven dit nog sneller dan de gemeentelijke criteria te doen. In de eerste voortgangsrapportage (15 januari 2021) werd duidelijk dat dit door aanbieders is gehaald. Nadat de respondenten deelscooters gebruiken, geeft 34% aan dat het aantal eigen autokilometers is afgenomen. Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan dat de kans om binnen drie jaar een auto aan te schaffen is afgenomen. Tegelijkertijd zien we een vervanging van de fiets (31%), het stedelijk openbaar vervoer (28%) en lopen (7%). De deelscooter biedt een aantrekkelijk alternatief voor de fiets en het stedelijk openbaar vervoer. 20
Voor het afgelopen half jaar is dit de klachtenrapportage: Klachtenrapportage Check Maand jan 2021 feb 2021 mrt 2021 apr 2021 mei 2021 jun 2021 Klachtenvolume Foutief geparkeerd 95 60 57 73 141 133 % ritten 0,4 0,4 0,2 0,2 0,2 0,1 Afgaand alarm 4 21 14 4 7 1 Verkeersovertreding 6 5 3 5 1 0 Totaal 105 86 74 82 149 149 Afhandeling Gem. afhandelingstijd (min.) 51 35 57 21 46 42 Aantal x uitgerukt 57 59 50 49 78 82 Klachtenrapportage Felyx Maand jan 2021 feb 2021 mrt 2021 apr 2021 mei 2021 jun 2021 Aantal klachten 31 16 35 22 37 39 % ritten 0,07 0,04 0,06 0,03 0,05 0,04 21
De meldingen die bij de gemeente binnenkomen worden bijgehouden (handhaving, 14 020 en webcare). Het aantal geregistreerde SIA meldingen over deelscooters bij Gemeente Amsterdam tot nu toe: SIA meldingen over deelscooters Maand oktober 2020 55 november 2020 27 december 2020 31 januari 2021 21 februari 2021 14 maart 2021 8 april 2021 25 mei 2021 21 juni 2021 21 juli 2021 11 Meldingen Dit staat in contrast met het beeld dat soms op social media te zien is. Om een completer beeld te krijgen is daarom begin juni een parkeeronderzoek uitgevoerd in vier gebieden van Amsterdam: Westelijke grachtengordel (gebied van Haarlemmerbuurt tot Jordaan). Oost (gebied tussen Artis, Watergraafsmeer, Zeeburg en station Amstel). Centrum (gebied Nieuwmarkt-Waterlooplein- Weesperbuurt) Zuid (gebied Museumkwartier, Oud-Zuid, Stadionbuurt en Schinkelbuurt) Alle geparkeerde gemotoriseerde tweewielers zijn geteld en op de wijze van parkeren beoordeeld: goed, fout of hinderlijk geparkeerd. Uitgangspunt voor de beoordeling is het Handboek Handhaving Fietsparkeren, waarin beoordelingscriteria voor hinderlijk en gevaarlijk geparkeerde fietsen zijn gedefinieerd en geïllustreerd (www.amsterdam.nl/fiets, p. 44 t/m 49). Het handboek beroept zich op artikel 4.27 van de APV waarin de criteria staan die van toepassing zijn op geparkeerde fietsen en bromfietsen. Er is een onderscheid tussen een fout- (gevaarlijk) of hinderlijk geparkeerde scooter: Bij gevaarlijk geplaatste scooters is de veiligheid direct in het geding of de scooter maakt het onmogelijk om de weg te gebruiken. Dit is bijvoorbeeld het geval als een geparkeerde scooter de doorgang verspert voor voetgangers, rolstoelgebruikers of kinderwagens. Maar ook scooters die geparkeerd staan op geleidelijnen voor visueel gehandicapten. In deze voorbeelden is er een spoedeisend belang. Bij hinder is er geen spoedeisend belang. Procentuele verdeling getelde voertuigen In totaal 5.895 voertuigen zijn gedurende zes middagen geteld en beoordeeld. Ook vierwielers zoals de Canta zijn meegenomen. 22
In de volgende tabel staan alle type voertuigen die geteld zijn, inclusief de wijze van parkeren. De voertuigen met een geel en blauw kenteken en de motoren worden het vaakst goed geparkeerd. felyx en Check Geel kenteken Blauw kenteken Motoren Vierwielers Goed geparkeerd 118 2269 1827 939 205 Fout geparkeerd 12 73 62 40 12 Hinderlijk geparkeerd 42 99 110 52 35 Totaal 172 2441 1999 1031 252 Procentuele verdeling wijze van parkeren Op basis van bovenstaande getallen zijn een aantal conclusies te trekken: Deelscooters staan vaker fout of hinderlijk geparkeerd dan privé-voertuigen. Brom- en snorfietsen (met geel en blauw kenteken) staan voor meer dan 90% goed geparkeerd, terwijl dat voor de deelscooters tussen 60-75% geldt. In absolute aantallen fout- en hinderlijk geparkeerde gemotoriseerde tweewielers op de stoep vormen de deelscooters een minderheid. De deelscooters worden gemiddeld meerdere keren per dag gebruikt en op verschillende plekken geparkeerd. Een fout- of hinderlijk geparkeerde deelscooters zal een kortere periode hinder geven, maar ook vaker op een dag voorkomen op verschillende plekken in de stad. 4.2. Deelauto Er zijn drie onderzoeken uitgevoerd om de effecten van deelauto s met een autodeelparkeervergunning in beeld te brengen: Een analyse van de ritdata over het jaar 2020. Enquête uitgezet door de aanbieders onder gebruikers in juni 2021. TNO-rapportage Impact op emissies door autodelen in de Gemeente Amsterdam. De weergegeven resultaten zijn de gecombineerde gegevens van de verschillende aanbieders. We hebben een onderscheid gemaakt tussen deelauto s met een vaste standplaats en de free-floating deelauto s. 4.2.1. Analyse ritgegevens We hebben alle ritgegevens van de deelauto s met een autodeelparkeervergunning over het jaar 2020 geanalyseerd. De belangrijkste resultaten staan weergegeven in de volgende factsheet. 23
24
Toelichting op de belangrijkste resultaten: Wat opvalt zijn de verschillen tussen de deelauto s met een vaste standplaats en de free-floating deelauto s: De deelauto met een vaste standplaats wordt gemiddeld anderhalf keer gebruikt per dag (1,3) en wordt gebruikt voor gemiddeld lange afstanden (65,5km). Ze zijn gemiddeld 78% van de dag geparkeerd in de stad. De free-floating deelauto wordt meerdere malen per dag gebruikt (4,5 keer) met een gemiddelde ritlengte van 15,5 kilometer. Ze staan gemiddeld 90% van de dag geparkeerd, maar worden dus vaker van parkeerplek gewisseld. Er is een lichte dip te zien in het aantal gereden kilometers in het begin 2020 tijdens het begin van de corona-pandemie, maar al snel werd de groei ingezet. 4.2.2. Enquête onder gebruikers Voor de zomer van 2021 hebben alle deelauto-aanbieders een enquête van de gemeente uitgezet onder de gebruikers. De enquête is 3115 keer ingevuld, waarvan 2864 volledig. In de enquête is gevraagd naar de beweegredenen van klanten om gebruik te maken van de deelauto en welke veranderingen dit veroorzaakt heeft in hun reisgedrag. Toelichting op de belangrijkste resultaten: Frequentie, reden en motief Het merendeel is man, gemiddeld tussen de 25-49 jaar en hoogopgeleid. Er is niet onderzocht waarom mannen (net zoals bij de deelscooter) vaker een deelauto gebruiken dan vrouwen. Mogelijk ligt een deel van de oorzaak er in dat mannen gemiddeld vaker een rijbewijs hebben dan vrouwen (85% tegenover 75%, bron: CBS). De meeste gebruikers pakken de deelauto 1 tot 4 keer per maand. Dit wijst erop dat de deelauto voornamelijk wordt gebruikt voor incidentele ritten. Als motief voor het gebruik van de deelauto wordt een brede variëteit aan redenen gegeven met recreatief gebruik (61%) als voornaamste reden (winkelen, bezoek vrienden en familie, dagje uit of rit naar horeca en evenement). Het aandeel zakelijke ritten is 16% (woon-werkverkeer 9%, overige zakelijke ritten 7%). En we zien dat er een groep gebruikers is die regelmatig (15 20 keer per maand) de deelauto pakt. Verandering in mobiliteitsgedrag Bij de vraag hoe gebruikers hun laatste deelauto-rit anders hadden gemaakt als er geen deelauto beschikbaar zou zijn, zien we lichte verschillen tussen de twee deelauto-systemen. Gebruikers van de deelauto met vaste standplaats geven vaker aan de reis niet te hebben gemaakt of de trein te pakken. Gebruikers van de free-floating deelauto pakken (dan) vaker de eigen auto, de taxi en het stedelijke openbaar vervoer. Dit is te verklaren met de gemiddelde ritlengte van de verschillende systemen: de vaste deelauto rijdt gemiddeld langere ritten dan de free-floating deelauto. Verandering in autobezit en gebruik Gebruikers geven aan dat het aantal kilometers met de auto (privé- en deel) zijn toegenomen (32%) of hetzelfde zijn gebleven (49%). 19% van de gebruikers zegt minder autokilometers te maken sinds het gebruik van de deelauto. Er is niet onderzocht wat de absolute aantallen kilometers zijn. Eerder heeft het KiM (2015) onderzocht dat autodelers ongeveer 20% minder autokilometers zijn gaan rijden. De reden is dat vooral mensen die de auto hebben weggedaan minder zijn gaan rijden. Het KiM-onderzoek richt zich op de deelauto met vaste standplaats. In Amsterdam is een groot gedeelte free-floating deelauto s, die vooral aanvullend op het mobiliteitsaanbod wordt gebruikt. Driekwart van de respondenten heeft geen auto in het huishouden. Bij de respondenten met een auto heroverweegt iets minder dan de helft de behoefte aan een eigen auto (of heeft zijn tweede verkocht). Meer dan de helft (55%) van de gebruikers zegt dat de kans om binnen drie jaar een auto aan te schaffen is afgenomen sinds het gebruik van de deelauto. 4.2.3. Impact op emissies door autodelen in de gemeente Amsterdam In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft TNO een onderzoek gedaan naar de impact op de verkeersuitstoot (NO x fijnstof en CO 2 ) door autodelen. Er is gekeken naar de huidige situatie (2020), 2022 en 2025. Alle free-floating deelauto s zijn in Amsterdam uitstootvrij. Voor de deelauto s met een vaste standplaats worden met name benzineauto s gebruikt. Dit zijn gemiddeld vrij nieuwe en kleine voertuigen. Voor de periode 2022-2025 is de verwachting dat het aantal deelauto s toeneemt. En vanaf 2025 moeten alle deelauto s uitstootvrij zijn. Inschatting van emissiereductie van autodelen binnen de bebouwde kom Zichtjaar CO 2 (kton) NO x (ton) PM 2.5 (ton) 2020-2.8-2,8-0,04 2022-4.9-4,3-0,06 2025-9,9-7,1-0,11 25
Het grootste gedeelte van het effect komt door de inzet van uitstootvrije free-floating deelauto s. Het grotere effect in 2022 en 2025 is het gevolg van de stijgende lijn in het aantal deelauto s en de toename van uitstootvrije deelauto s. De effecten zijn ook relatief berekend, ten opzichte van de totale emissies van personenauto s (inclusief taxi s) in Amsterdam binnen de bebouwde kom: Voor de CO 2 -emissies is het relatieve effect ingeschat op circa 1% tot 4% vermindering in 2025 (in 2025 is alles uitstootvrij). Voor de NO x -emissies is het relatieve effect ingeschat op circa 1% voor 2020 tot 3% verschoning in 2025. En voor de fijnstof-emissies is het relatieve effect ingeschat op circa 0,5% voor 2020 tot 1,4% in 2025. De resultaten ten opzichte van het totale emissies door het wegverkeer is kleiner. Dit is met name relevant voor de emissies van NOx en fijnstof omdat vrachtwagens en autobussen zorgen voor ruim 50% van de (weg-)verkeersemissies. De volledige TNO-rapportage is op te vragen via deelmobiliteit@amsterdam.nl. 26
Bijlage: Resultaten enquête deelauto en deelscooter 2021 Overzicht vragen Frequentie, reden en motief 1. Van welk bedrijf heeft u de uitnodiging voor deze vragenlijst gekregen? 2. Hoe vaak maakt u gemiddeld per maand gebruik van een deelauto/-scooter? Geef s.v.p. het aantal keer per maand op 3. Hoe lang maakt u al gebruik van deelauto s/ -scooters? 4. Heeft Corona invloed gehad op uw gebruik van deelauto s/-scooters? 5. Wat is voor u doorgaans de reden om met een deelauto/-scooter te reizen? 6. Met welk doel gebruikt u een deelauto/-scooter? (Verandering in) Mobiliteitsgedrag 7. Als u erover nadenkt hoe u zich binnen de stad verplaatst, welke vervoermiddelen gebruikt u dan over het algemeen? 8. Neem uw laatste rit met een deelauto in gedachten: hoe zou u deze rit hebben gemaakt als de deelauto er niet zou zijn? 9. Zijn uw kilometers met de auto (privéauto én deelauto) nadat u de deelauto bent gaan gebruiken? 10. Draagt deelvervoer er aan bij dat u meer of minder reist met een van onderstaande middelen of maakt dat geen verschil? 11. Met welk vervoermiddel combineert u uw reis met de deelauto (voor- en natransport)? Algemeen (socio-demografisch) 16. Van welk van de onderstaande aanbieder(s) heeft u het afgelopen jaar gebruik gemaakt (meerdere antwoorden mogelijk)? 17. Wat is uw geslacht? 18. Tot welke leeftijdsgroep behoort u? 19. Wat is op dit moment uw hoogst voltooide opleiding? 20. Welke beschrijving past het beste bij uw huidige beroep? 21. Kunt u aangeven hoe uw huishouden is samengesteld? 22. Waar woont u? Het is mogelijk interessant om de verschillen tussen floating car aanbieders (geen vaste standplaats) en deelaanbieders die op vaste locaties deelauto s aanbieden inzichtelijk te maken. Hieronder de verdeling: Free floating Fetch SHARE NOW Sixt Share Vaste locatie GreenWheels Diks Autodate MyWheels* * (Zonefloating + vaste locaties) (Verandering in) Autobezit 12. Hoeveel auto's zijn er in uw huishouden? 13. Zijn er veranderingen of overweegt u veranderingen in uw autobezit sinds u gebruik maakt van deelvervoer? 14. Heeft uw gebruik en/of lidmaatschap van een (deelvervoer)aanbieder een rol gespeeld in deze heroverweging? 15. Sinds ik deelvervoer gebruik is de kans dat ik binnen drie jaar een auto aanschaf ' 27
Frequentie, reden en motief 1. Van welk bedrijf heeft u de uitnodiging voor deze vragenlijst gekregen? 2. Hoe vaak maakt u gemiddeld per maand gebruik van deelvervoer? 28
3. Hoe lang maakt u al gebruik van een deelvervoer? 4. Heeft Corona invloed gehad op uw gebruik van deelvervoer? 29
5. Wat is voor u doorgaans de reden om met deelvervoer te reizen? 6. Met welk doel gebruikt u deelvervoer? 30
(Verandering in) Mobiliteitsgedrag 7. Welke vervoermiddelen gebruikt u over het algemeen als u zich binnen de stad verplaats? 8. Hoe zou u uw laatste rit met deelvervoer hebben gemaakt als er geen deelvervoer zou zijn? 31
Verschil tussen free-floating en vaste standplaats deelauto's 9. Zijn uw kilometers met de auto (privéauto én deelauto) nadat u deelvervoer bent gaan gebruiken? 32
10. Draagt deelvervoer er aan bij dat u meer of minder reist met een van onderstaande middelen? 11. Met welk vervoermiddel combineert u uw reis met de deelauto/deelscooter? 33
(Verandering in) Autobezit 12. Hoeveel auto's zijn er in uw huishouden? 13. Zijn er veranderingen of overweegt u veranderingen in uw autobezit sinds u gebruik maakt van de deelauto? 34
14. Heeft uw gebruik en/of lidmaatschap van een (deelvervoer)aanbieder een rol gespeeld in deze heroverweging? 35
15. Sinds ik deelvervoer gebruik, is de kans dat ik binnen drie jaar een auto aanschaf ' 36
16. Van welk aanbieder(s) heeft u het afgelopen jaar gebruik gemaakt (meerdere antwoorden mogelijk)? 37
Algemeen (socio-demografisch) 17. Wat is uw geslacht? 18. Tot welke leeftijdsgroep behoort u? 38
19. Wat is op dit moment uw hoogst voltooide opleiding? 20. Welke beschrijving past het beste bij uw huidige beroep? 39
21. Kunt u aangeven hoe uw huishouden is samengesteld? 21. Waar woont u? 40
Uitgave Gemeente Amsterdam Verkeer en Openbare Ruimte Oktober 2021 Tekst en redactie Gemeente Amsterdam Vormgeving LassooyDesign BNO Fotografie en afbeeldingen Fotobank Amsterdam Meer informatie www.amsterdam.nl/deelvervoer deelmobiliteit@amsterdam.nl Copyright Gemeente Amsterdam Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gemeente Amsterdam aanvaardt geen aansprakelijkheid voor onjuistheden/ onvolledigheden.
LAS21082