Biesbosch Nederland, weekend weg, wandelen Tekst & foto: Nanda Raaphorst Het gebied Nieuwe natuur Wandelen en fietsen in de Biesbosch Navigatie Bezoekerscentra Globale beschrijving van de routes Eten, drinken Overnachten Er naar toe Uitrusting Kaart Beesten spotten in De Biesbosch wandelen in het donker? Adressen en sites De Feiten Gebied Brabantse Biesbosch (onderdeel Nationaal Park De Biesbosch) Activiteit Wandelen Gemaakte weekendtocht: dag 1 Rondje Noordwaard (11,5 km), plus schemertocht over Polder St. Jansplaat (Jantjespad, ca 8 km); dag 2: Oostwaardpad (3 lussen, in totaal ca 23 km). Navigatie Rondje Noordwaard en Jantjespad staan beschreven in de folder Jantjespad/Noordwaard van Staatsbosbeheer; Oostwaardpad is in 2 richtingen bewegwijzerd, kaartje kun je downloaden van www.anv-altenabiesbosch.nl. HET GEBIED Nationaal Park De Biesbosch bestaat uit de Sliedrechtse Biesbosch, de Dordtse Biesbosch en de Brabantse Biesbosch, een waterig gebied dat zich uitstrekt over de provincies Zuid-Holland en Brabant. De Biesbosch ligt ingeklemd tussen de steden Dordrecht, Werkendam, Raamsdonksveer en Lage Zwaluwe en wordt gevoed door de Nieuwe Merwede en de Bergsche Maas. Dit nogal versnipperde gebied waar grote groepen watervogels nestelen en foerageren wordt beheerd door Staatsbosbeheer; delen ervan zijn verpacht aan boeren. NIEUWE NATUUR Vóór 1970 was de Biesbosch een cultuurgebied - veel mensen verdienden er hun brood in de griend-, biezen- of rietcultuur. Door het grote getijverschil van zo n 2 meter leverde de Biesbosch lang, sterk riet dat door heel Europa gewild was. Maar door ingebruikname van de Haringvlietsluizen in 1970 als onderdeel van de Deltawerken verdween dit getijverschil wat een eind betekende van de biezen-, riet- en griendcultuur en konden ruigteplanten gedijen. Rondom de Biesbosch zal op termijn 2100 hectare aan de landbouw worden onttrokken en als natuurgebied aan het Nationaal Park de Biesbosch worden toegevoegd. De Overheid wil de werking van eb en vloed terugbrengen in de Delta en daarmee in Pagina 1
Pagina 2 Er naar toe Auto. De Biesbosch bereik je via Werkendam, Nieuwendijk of Hank. Of via Dordrecht met de pont over de Nieuwe Merwede. Beste tijd In de herfst is de kans op dieren(sporen) groot, als reeën en vossen op zoek gaan naar (dan schaars) voedsel en de bever de wal op komt om wilgentakken voor zijn burcht te verzamelen. Overnachten Hotel of griendwerkershut. de Biesbosch. Al in 2005 werden de Haringvlietsluizen op een kier (= voor 10 procent open) gezet. Daardoor werd het water brak en vallen nu delen droog bij eb. Rond 2015 zullen de sluizen voor éénderde openstaan en alleen bij stormvloed dichtgaan. Hierdoor krijgt de Biesbosch een getijverschil van ongeveer een meter, niet zoveel als vóór de afsluiting in 1970, maar genoeg om de dynamiek in de natuur terug te brengen. Het water gaat harder stromen en grotere stukken vallen droog bij eb. WANDELEN EN FIETSEN IN DE BIESBOSCH De waterige Biesbosch leent zich uiteraard goed voor tochtjes per boot. Vanaf de twee bezoekerscentra zijn vaarexcursies te boeken. Maar ook per kano kun je op eigen houtje het fraaie gebied goed verkennen. Op de fiets is het prima uitwaaien in dit open landschap. Wandelen lijkt een minder logische keuze, en voorlopig is de beschreven weekendtocht zo n beetje het maximale wat er aan bewegwijzerde routes is uitgezet (op enkele zeer korte routes na). Maar mooi en leuk is deze weekendtocht wel. Dag 1 wandelden we ca 19,5 kilometer: het Rondje Noordwaard (11,5 km, start Biesbosch Museum) gevolgd door de schemertocht over Polder St. Jansplaat (Jantjespad, vanaf Biesbosch Museum ca 8 km). De tweede dag liepen we door de Oostwaard: het Oostwaardpad (3 lussen, in totaal ca 23 km) met een prima kaartje dat je kunt downloaden van de site www.brabantaandebiesbosch.nl of www.anv-altenabiesbosch.nl. De routes op dag 1 en dag 2 liggen ca 20 km uit elkaar (met de auto via Werkendam). In de toekomst - als de natuurontwikkelingsplannen zijn afgerond, ca 2015 - zullen de (fiets- en) wandelsmogelijkheden in de Biesbosch zijn uitgebreid. Er zijn vergaande plannen voor een langeafstandpad (Biesboschpad, ca 75 km) met een tweede griendhut langs de route. NAVIGATIE Tussen 2008 en 2015 gaan er delen van de Brabantse Biesbosch op de schop om nieuwe natuur en extra ruimte voor de rivieren te krijgen. Door die natuurontwikkelingsplannen komen er nieuwe routes bij, maar het betekent op dit moment dat het verloop van bestaande routes gewijzigd is. Zoals ook het beschreven Rondje Noordwaard: het pad langs de Nieuwe Merwede is landinwaarts (over fietspad) verplaatst; verder loopt de route niet meer om polder Maltha (zoals nog ingetekend staat op de folder en topokaart van Staatsbosbeheer) waardoor hij ca 2,5 km ingekort is. De meest recente kaart van het gebied (Uitgeverij Falk, De Biesbosch, 4,95, ed. 2005) geeft die wijzigingen nog niet aan, maar desalniettemin is het nieuwe traject van de routes eenvoudig te volgen. BEZOEKERSCENTRA De Biesbosch is een versnipperd gebied, en een gebied in ontwikkeling. Dat heeft zijn invloed op de informatievoorziening. Er zijn vele verschillende sites en de daarop vermelde informatie is vaak niet meer up to date of gebrekkig. In de Biesbosch zijn drie informatiepunten: Staatsbosbeheer-bezoekerscentrum Drimmelen (zuidzijde Biesbosch), Biesboschcentrum Dordrecht (westen) en het Biesboschmuseum (hart van De Biesbosch). Voor beschreven tochten ligt het Biesboschmuseum het meest strategisch. Daar kun je voor 50 eurocent de folder van het Noordwaardpad/Jantjespad kopen of opvragen (dag 1). Het Oostwaardpad (dag 2) kun je het beste downloaden vanaf internet (www.brabantaandebiesbosch.nl of www.anv-altenabiesbosch.nl). GLOBALE BESCHRIJVING VAN DE ROUTES Dag 1: Rondje Noordwaard (11,5 km, want 2 km rond polder Malthe is vervallen), gecombineerd met het Jantjespad (8 km vanaf Biesboschcentrum, deels gemarkeerd met laars, ook Laarzenpad genoemd). Optioneel: lusje van 2 km Pagina 2
Pagina 3 door gebied De Pannekoek (griend). Noordwaardpad: vanaf het Biesboschmuseum loopt de route tegen de klok in, over Gat van Lijnoorden, dan over schapendijk langs Koningin Wilhelminahoeve en Gemaal Boomgat, vervolgens over dijkje noordwaarts richting Nieuwe Merwede waar route linksaf buigt en over fietspad parallel aan Nieuwe Merwede zuidwaarts voert. Verharde weg linksaf volgen, later over dijkje langs weg en terug naar Biesboschmuseum. Optioneel: langs het dijkje kun je het gebied De Pannekoek inslaan voor een 2 km lang wandelrondje door dit griendgebied. Jantjespad: vanaf Biesboschmuseum linksaf over dijkje langs asfaltweg. Je passeert gebied De Pannekoek. Einde dijk rechtdoor om uitzichttoren te beklimmen. Dan weg vervolgen richting jachthaven. Later Deeneplaatweg (met hotel), waar je bij schemer in velden links, op randje bos in de schemer goed reeën en vossen kunt spotten. Bij bordje Laarzenpad rechtsaf graspad langs water. Let op beversporen (platgewalste rietkragen, legers (holte/kuil = rustplek in bodem), drijvende houtsnippers op het water..). Volg Laarzenpad dat later asfaltweg oversteekt en door weilanden richting dijk loopt. Op de dijk linksaf, langs boerderij en naar keuze 1e of 2e pad weer linksaf. Pad komt uit op Deeneplaatweg. Sla rechtsaf en volg route terug naar Biesboschmuseum. Dag 2: Oostwaardpad (23 km) De route is in 2 richtingen bewegwijzerd en bestaat in principe uit 3 kleinere routes (lussen): rondje Borcharen (8.5 km) in de Prikpolder, rondje Kijfhoek (7,5 km) in de Hooge Polder en rondje Boerenverdriet (15 km) tussen Nieuwendijk en Hank. Wij pikten de route op bij parkeerplaats langs Bakkerskilweg. De noordelijkste lus liepen we niet. Wat we wel deden: vanaf de parkeerplaats met de klok mee om Polder Kijfhoek en Hooge Polder, onderlangs Polder Grienden en Prikpolder, met trekpontje over het Bakkerskil, en vervolgens zuidwaarts naar Hank, langs Karnemelkspolder en om Polder Prik-Schanswaard en Polder Boerenverdriet terug naar startpunt (parkeerplaats). ETEN, DRINKEN Dag 1: in Biesboschmuseum en in jachthaven. Dag 2: in Hank. OVERNACHTEN De afstand tussen de routes op dag 1 en dag 2 bedraagt ongeveer 20 km (via Werkendam). Je kunt op een unieke lokatie overnachten: op een prachtige plek langs het Oostwaardpad staat een griendwerkershut, verscholen in het groen, waar je gratis kun slapen. Tip 2: langs het Oostwaardpad kun je slapen in een splinternieuwe griendwerkershut een houten hut met puntdak waarin 5 houten bedbodems staan, waarop je je slaapzak kunt uitspreiden. Reserveren kan niet, dus als de hut vol is, moet je buiten je bivak opslaan. Er is een waterpomp bij de hut, maar geen wc, geen kookplaat, geen verlichting. De hut ligt op een prachtig, idyllisch plekje, goed verscholen in het groen. Wie het Oostwaardpad wandelt, komt er automatisch langs. Wie met de auto komt zal tevergeefs naar een bordje zoeken, maar je moet de auto achterlaten (onbewaakt - er wordt gewaarschuwd voor vandalisme) op de parkeerstrook aan de Hoge Polderweg, ca 750 meter ten oosten van het water het Bakkerskil en dan bij de houten slagboom het pad langs de rand van het bosje in lopen. Na ca 1 km komt er een bospad dat rechtsaf naar de hut leidt. De hut is lastig te vinden, de coördinaten zijn: N51 45.602 E4 53.175 Pagina 3
Pagina 4 Vanaf Werkendam is De Hoge Polderweg te bereiken door vanaf de Dijkgraaf den Dekkerweg oostwaarts rijdend de Grote Waardweg rechtsaf in te slaan (rotonde), vierde weg linksaf Hoge Polderweg. Of vanaf Hank: via de Nathalsweg, dan rechtsaf Jannerzandweg, rechtsaf, Killeweg, linksaf Hoge Polderweg. Alternatief: andere overnachtingsmogelijkheid is hotel-restaurant De Brabantse Biesbosch (zie Adressen) dat gelegen is langs het Rondje Noordwaard/Jantjespad. ER NAAR TOE Dag 1: Start bij Biesboschmuseum Werkendam (+ P): Auto: via A27 afslag Werkendam, of vanuit Dordrecht per pont bij de Kop van t Land over de Nieuwe Merwede (op werkdagen vaart het veer tussen 6.00 uur en 20.00 uur, zaterdag vaart het van 9.45 uur tot 18.15 uur en op zondag van 10.45 uur tot 18.15 uur. Van mei t/m oktober begint het zondags een uur eerder met varen en vaart het in het weekend een half uur langer door, zie voor vaartijden www.veerdienstbiesbosch.nl). Volg borden Biesboschmuseum. OV: per openvaar vervoer is het Biesboschmuseum moeilijk te bereiken. De enige mogelijkheid is de bus Werkendam - Dordrecht, uitstappen bij de veerpont en dan nog ca 3 km lopen. Voor OV-info zie www.9292ov.nl of bel 0900-9292 ( 0,50 per min). Dag 2: Aanrijroute naar griendwerkershut (+ onbewaakte P): Naar P langs Bakkerskil (waar wij de route startten): N322 afslag 22 Nieuwendijk, Kerkweg, Killeweg, Hoge Polderweg het Bakkerskil over, dan linksaf parkeren langs Bakkerskil. Aan overzijde weg loopt het Oostwaardpad (door de weilanden). UITRUSTING Niet vergeten: laarzen, vogelkijker, koplampje (schemertocht). KAART De meest recente kaart van het gebied is die van uitgeverij Falk, De Biesbosch, 4,95, ed. 2005). Helaas is deze kaart al weer achterhaald omdat sinds 2005 nieuwe polders onder water zijn gezet, paden en wegen zijn verlegd en stroompjes een andere loop hebben gekregen. BEESTEN SPOTTEN IN DE BIESBOSCH Wat is er zoal te zien in de Biesbosch - een selectie van gids Geert Visser: visarend (lichter aan onderkant dan buizerd, iets groter, scherpe vleugelstand, kan bidden als torenvalk, spanwijdte van 2 a 2.20 m - vooral in de herfst maak je kans die te zien); vossen; hermelijnen; bunzings; uilen; bevers (zijn nacht-/schemerdieren, beste kans om m te spotten heb je in de buurt van het water: koplamp mee); beverratten (kunnen 1,5 meter lang worden, leven meer landinwaarts dan de bever); ijsvogels (vliegen vliegensvlug, nestelen in gaatjes in omgevallen boomstronken); watervogels als kleine en grote zilverreiger. En verder, speciaal in de herfst grote kans op reeën (vooral bij ochtendgloren en in de schemer) want dan is er op het land gerooid en gaan ze op zoek naar suikerbieten. WANDELEN IN HET DONKER? Staatsbosbeheer organiseeert regelmatig nachtwandelingen en beverspeurtochten. Zie voor een overzicht www.staatsbosbeheer.nl. ADRESSEN EN SITES www.biesbosch.org www.staatsbosbeheer.nl www.anv-altenabiesbosch.nl en www.brabantaandebiesbosch.nl. Voor routebeschrijving Oostwaardpad. Pagina 4
Biesbosch Pagina 5 Biesboschcentrum Dordrecht Baanhoekweg 53 3313 LP Dordrecht T: (078) 630 53 53 E: info@biesbosch.org I: www.biesbosch.org Biesboschbezoekerscentrum Drimmelen Biesboschweg 4 4924 BB Drimmelen T: (0162) 68 22 33 E: Biesbosch@staatsbosbeheer.nl I: www.staatsbosbeheer.nl en www.biesbosch.org Biesboschmuseum Hilweg 2 4251 MT Werkendam T: (0183) 50 40 09 E: info@bbmuseum.nl I: www.biesboschmuseum.nl Hotel-Restaurant De Brabantse Biesbosch Spieringsluis 6 4251 MR Werkendam T: (0183) 50 42 48 E: bbbiesbosch@hetnet.nl I: www.brabantsebiesbosch.nl Pagina 5