REGELGEVING ARBEIDSMIDDELEN. veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk. bevat

REGELGEVING ARBEIDSMIDDELEN veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk bevat Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. * Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 12 juni 1989, betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk (89/391/EEG) * Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 30 november 1989, betreffende minimumvoorschriften inzake veiligheid en gezondheid bij het gebruik door werknemers van arbeidsmiddelen op de arbeidsplaats (89/655/EEG), gewijzigd door Richtlijn 95/63/EG van de Raad van 5 december 1995 en Richtlijn 2001/45/EG van de Raad van 27 juni 2001 * Nederlandse Arbowetgeving - Arbeidsomstandighedenwet Hoofdstuk 2: Arbeidsomstandighedenbeleid, de relevante gedeelten; Hoofdstuk 7: Sancties, de relevante gedeelten. - Arbeidsomstandighedenbesluit Hoofdstuk 3: Inrichting arbeidsplaatsen, de relevante gedeelten Hoofdstuk 7: Arbeidsmiddelen en specifieke werkzaamheden, en Hoofdstuk 9: Verplichtingen, bestuursrechtelijke bepalingen en overgangs- en slotbepalingen, - Arbeidsomstandighedenregeling houdende bepalingen ter uitvoering van bij en krachtens de Arbeidsomstandighedenwet en enige andere wetten gestelde regels. Opgenomen zijn de voor arbeidsmiddelen relevante gedeelten inclusief de Farbo-regeling 2004 *Beleidsregels Arbeidsomstandighedenwetgeving. Opgenomen zijn de voor arbeidsmiddelen relevante gedeelten 2009 Nederlands Normalisatie-instituut Alle rechten voorbehouden Uitgave: November 2009 Artikelnummer: ADV 17 NEN-Machinebouw en Drukapparatuur

2 Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) aanvaardt derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdende met toepassing van het door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. U kunt ons bereiken via: Telefoon: +(31) 15 2 690 180 Fax: +(31) 15 2 690 287 E-mail: Website: Postadres: Bezoekadres: advies.machinebouw@nen.nl www.nen.nl NEN-Adviespunt Machinebouw & Drukapparatuur Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6, Delft 2009 Nederlands Normalisatie-instituut Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere wijze, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht.

3 INLEIDING De Nederlandse wetgeving bevat steeds meer elementen die voortkomen uit onderlinge afspraken die in Europees verband worden gemaakt. Deze onderlinge afspraken worden geformuleerd in zogenaamde Europese richtlijnen. Een Europese richtlijn is juridisch bindend en staat zelfs boven de wetten van de lidstaten. Hierin staan eisen die door de EG worden gesteld aan producten of productieprocessen. De eisen uit deze richtlijnen moeten door de lidstaten binnen een bepaalde termijn in de nationale wetgeving worden opgenomen. UITVOERING DOOR DE NATIONALE OVERHEDEN Iedere lidstaat kan de eisen uit een richtlijn inpassen in zijn eigen systeem van wetgeving. Hoe dit gebeurt, kan van lidstaat tot lidstaat verschillen. Een lidstaat mag er bijvoorbeeld voor kiezen om een richtlijn in verschillende wetten op te nemen. Dit is toegestaan, zolang de inhoud van de richtlijn maar uniform wordt overgenomen. Ook mogen geen strengere of minder vergaande eisen worden gesteld, tenzij een richtlijn dat toelaat. BELANG VAN DE ONDERNEMER De ondernemer die de nationale wet afwacht en zich niet op de hoogte stelt van de eisen in de Europese richtlijnen die op zijn product van toepassing zijn, loopt grote risico's. De verrassing wordt nog groter als de wet op korte termijn blijkt in te gaan terwijl de aanpassing van de arbeidsmiddelen veel meer tijd in beslag neemt. UITWERKING VAN DE EISEN IN EUROPESE NORMEN In de richtlijn Arbeidsmiddelen zijn alleen de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen met betrekking tot het gebruik en de veilige staat van een arbeidsmiddel opgenomen. Niet vermeld is, hoe aan deze eisen kan worden voldaan. Hiervoor heeft de Raad van de Europese Gemeenschappen een overeenkomst afgesloten met de Europese Organisatie voor Normalisatie (CEN). Op grond van gemandateerde opdrachten werkt CEN de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen van richtlijnen uit in normen. Hoewel voor de richtlijn Arbeidsmiddelen geen specifieke productnormen beschikbaar zijn, kan overeenstemming worden bereikt door toepassing van normen, opgesteld in het kader van productrichtlijnen, zoals de Machinerichtlijn. Deze en andere toepasselijke (nationale of internationale) normen kunnen door het bedrijfsleven als richtingwijzer worden gehanteerd om aan de Richtlijn Arbeidsmiddelen te voldoen. ROL VAN NEN Het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) vertegenwoordigt Nederland in CEN en vervult daardoor een spilfunctie tussen wetgever en producent. NEN heeft toegang tot alle programma's en normvoorstellen, die in het kader van de Europese richtlijnen worden opgesteld. Zij vormt daarmee een belangrijke informatiebron voor ondernemend Nederland. DE RICHTLIJN ARBEIDSMIDDELEN Veel ondernemingen komen gewild of ongewild in aanraking met Europese richtlijnen. Hierbij moet onderscheid worden gemaakt tussen richtlijnen die zich richten tot fabrikanten (en daarmee gelijkgestelden), de zogenaamde productrichtlijnen conform Artikel 94 (vroeger Art. 100) van het EG-verdrag en richtlijnen conform Artikel 137 (vroeger Art. 118) van het EG-verdrag die zich richten tot (beroepsmatige) gebruikers van machines. Productrichtlijnen richten zich tot fabrikanten en geven voorschriften met betrekking tot de technische uitvoering van een product in het kader van veiligheid en gezondheid. en van productrichtlijnen zijn de Machinerichtlijn, de Richtlijn Medische hulpmiddelen, de Laagspanningsrichtlijn, de Richtlijn EMC etc. Aan de productrichtlijnen is in de regel de verplichting tot het aanbrengen van de CE-markering verbonden. Kaderrichtlijn 89/391/EEG richt zich tot beroepsmatige eindgebruikers van arbeidsmiddelen met betrekking tot de veiligheid op de werkplek. In deze richtlijn worden voorschriften geformuleerd waaraan zowel werkgevers als werknemers zich moeten houden. De Richtlijn Arbeidsmiddelen is een bijzondere richtlijn in het kader van richtlijn 89/391/EEG en geeft minimumvoorschriften inzake veiligheid en gezondheid bij het gebruik door werknemers van arbeidsmiddelen op de arbeidsplaats. De Richtlijn Arbeidsmiddelen richt zich tot de werkgever die arbeidsmiddelen aan zijn werknemers of daarmee gelijkgestelden ter beschikking stelt. Deze richtlijn schept dus géén verplichtingen voor

4 privé-gebruikers (consumenten). Sinds 1 januari 1997 moeten alle arbeidsmiddelen aan de voorschriften van richtlijn 89/655/EEG voldoen. Op 30 december 1995 is een wijziging op de Richtlijn Arbeidsmiddelen gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen nr. L 335/28. De richtlijn tot wijziging van richtlijn 89/655/EEG heeft het nummer 95/63/EG gekregen. De omvang van de Richtlijn Arbeidsmiddelen is hiermee aanzienlijk toegenomen. Richtlijn 89/655/EEG is uitgebreid met specifieke technische voorschriften voor mobiele arbeidsmiddelen, voor arbeidsmiddelen voor het hijsen of heffen van lasten en/of werknemers. In een aparte bijlage zijn aanvullende voorschriften opgenomen die het veilig werken met arbeidsmiddelen waarborgen. De lidstaten hebben de eisen gesteld in de Richtlijn 95/63/EG met ingang van 5 december 1998 in hun nationale wetgeving moeten opnemen (Nederland: het Arbeidsomstandighedenbesluit). Richtlijn 95/63/EG is door ons geïntegreerd in Richtlijn 89/655/EEG. Voor de volledigheid hebben wij tevens kaderrichtlijn 89/391/EEG opgenomen. Op 27 juni 2001 is wederom een wijziging op Richtlijn 89/655/EEG gepubliceerd in het Publicatieblad van Europese Gemeenschappen, Richtlijn 2001/45/EG. Richtlijn 89/655/EEG is hiermee aangevuld met bepalingen ten aanzien van het gebruik ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op de hoogte (artikel 4). Extra aandacht is besteed aan de criteria voor een keuze van het juiste arbeidsmiddel. De bepalingen van Richtlijn 2001/45/EG (artikel 4) zijn met ingang van 19 juli 2004 in de nationale wetgevingen van de lidstaten opgenomen (Nederland: het Arbobesluit). Richtlijn 2001/45/EG is door ons geïntegreerd in Richtlijn 89/655/EEG. HET ARBEIDSOMSTANDIGHEDENBESLUIT Het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) vervangt de bestaande 38 besluiten met ca. 1200 concrete bepalingen. De bepalingen waren niet alleen verouderd of te gedetailleerd, maar ook slecht op elkaar afgestemd. Met dit besluit is fors gekapt in het aantal besluiten. Het nieuwe Arbeidsomstandighedenbesluit bevat minder detailvoorschriften. De overgebleven besluiten zijn geactualiseerd en deels geherstructureerd, zonder dat dit heeft geleid naar een verlaging van het niveau van de arbeidsbescherming. Het Arbobesluit is in werking getreden op 1 juli 1997. In dit document zijn, naast de betreffende Europese richtlijnen, uitsluitend een relevant gedeelte van Hoofdstuk 3 van het Arbobesluit over arbeidsmiddelen opgenomen, alsmede Hoofdstuk 7 in zijn geheel en een deel van Hoofdstuk 9 in verband met relevante overgangsbepalingen. Tevens zijn de gedeelten uit de Nota van Toelichting opgenomen die betrekking hebben op arbeidsmiddelen. DE ARBEIDSOMSTANDIGHEDENREGELING Zowel binnen het Arbeidsomstandighedenbesluit als de Arbeidsomstandighedenwet zijn zogenaamde delegatiebepalingen gehandhaafd waarmee het mogelijk is, indien noodzakelijk, nadere uitvoeringsregels te stellen. Deze nadere bepalingen zijn gebundeld in de Arbeidsomstandighedenregeling. Van de Arbeidsomstandighedenregeling zijn uitsluitend de voor arbeidsmiddelen relevante gedeelten opgenomen, w.o. de Farbo-regeling.

DE BELEIDSREGELS Een beleidsregel is een niet-verbindend besluit, dat een algemene regel geeft bij de afweging van belangen, vaststellen van feiten of uitleg van wettelijke voorschriften. Op het terrein van de Arbeidsomstandigheden zijn beleidsregels aan de orde wanneer er sprake is van een globaal wettelijk voorschrift dat een praktisch invulling behoeft. Zij kunnen houvast geven bij het realiseren en handhaven van goede arbeidsomstandigheden. Beleidsregels kunnen dienen ter onderbouwing van beschikkingen van bestuursorganen, waarbij de omstandigheden kunnen leiden tot afwijking van de beleidsregel. Andere wijzen dan in de beleidsregels aangegeven en die eveneens leiden tot een gelijkwaardig beschermingsniveau worden door de Arbeidsinspectie geaccepteerd. Van de beleidsregels zijn uitsluitend de voor arbeidsmiddelen relevante gedeelten opgenomen. 5 In dit document zijn de beleidsregels samengevoegd met de toelichting op de beleidsregels ACTUALITEIT Dit document is bijgewerkt tot en met Juni 2004 en redactioneel aangepast in november 2009.

6

7 INHOUDSOPGAVE RICHTLIJN VAN DE RAAD... 11 AFDELING I Algemene Bepalingen... 14 AFDELING II Verplichtingen van de werkgevers... 15 AFDELING III Verplichtingen van de werknemers... 21 AFDELING IV Diverse bepalingen... 22 BIJLAGE Lijst van de in artikel 16, lid 1, bedoelde gebieden... 24 RICHTLIJN VAN DE RAAD... 25 AFDELING I Algemene bepalingen... 32 AFDELING II Verplichtingen van de werkgevers... 32 AFDELING III Diverse bepalingen... 35 BIJLAGE I Minimumvoorschriften bedoeld in artikel 4, lid 1, onder a), ii), en onder b), van de richtlijn... 39 1 Voorafgaande opmerking... 39 2 Algemene minimumvoorschriften voor de arbeidsmiddelen... 39 2.1 Bedieningssystemen... 39 2.2 In werking stelling... 39 2.3 Stopinrichtingen... 39 2.4 Noodstop... 40 2.5 Gevaren door vallende of wegschietende voorwerpen... 40 2.6 Stabiliteit... 40 2.7 Gevaar voor breuken tijdens het gebruik... 40 2.8 Vereiste eigenschappen van de schermen en beveiligingsinrichtingen... 40 2.9 Verlichting... 40 2.10 Gevaren door extreme temperaturen... 40 2.11 Alarminrichting... 40 2.12 Geschiktheid voor gebruik... 41 2.13 Onderhoud... 41 2.14 Ontkoppeling van de krachtbronnen... 41 2.15 Waarschuwing voor andere gevaren... 41 2.16 Bereikbaarheid i.v.m. specifieke werkzaamheden... 41 2.17 Brandgevaar en gevaren door uitworp van stof, gassen dampen enz.... 41 2.18 Ontploffingsgevaar... 41 2.19 Gevaren als gevolg van electriciteit... 41 3 Extra minimumvoorschriften voor specifieke arbeidsmiddelen... 41 3.1 Minimumvoorschriften voor mobiele arbeidsmiddelen, al dan niet met eigen aandrijving... 41 3.1.1 Risico s voor meegevoerde personen bij verplaatsing... 41 3.1.2 Risico s als gevolg van onverhoeds blokkeren van de energieoverbrenging... 41 3.1.3 Eisen aan de bevestiging van de elementen van het energieoverbrengingssysteem... 42 3.1.4 Risico s door kantelen bij mobiele arbeidsmiddelen met tenminste één meerijdende werknemer (bestuurder)... 42 3.1.5 Risico s door kantelen bij heftrucks met tenminste één meerijdende werknemer (bestuurder)... 42 3.1.6 Risico s door verplaatsing van mobiele arbeidsmiddelen met eigen aandrijving... 42 3.2 Minimumvoorschriften voor arbeidsmiddelen die dienen voor het hijsen/heffen van lasten... 43 3 2.1 Stabiliteit en stevigheid... 43 3.2.2 Merktekens... 43 3.2.3 Risico s in verband met vast opgestelde arbeidsmiddelen... 43 3.2.4 Risico s door het hijsen/heffen of verplaatsen van werknemers... 44 BIJLAGE II Bepalingen betreffende het gebruik van de in

8 artikel 4, lid 3, bedoelde arbeidsmiddelen...45 0. Voorafgaande opmerking...45 1. Algemene bepalingen van toepassing op de arbeidsmiddelen...45 1.1 Installatie, de opstelling en het gebruik...45 1.2 Montage en demontage...45 1.3 Risico s door blikseminslag...45 2. Bepalingen betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen, al dan niet met eigen aandrijving...45 2.1 Eisen aan de bestuurder...45 2.2 Naleving van verkeersregels...45 2.3 Veiligheid van werknemers te voet...45 2.4 Risico s door meerijden van werknemers...45 2.5 Bijzondere risico s door arbeidsmiddelen uitgerust met een verbrandingsmotor...45 3. Bepalingen betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen die dienen voor het hijsen/heffen van lasten...46 3.1 Algemeen...46 3.1.1 Stabiliteit van demonteerbare of mobiele arbeidsmiddelen...46 3.1.2 Hijsen en heffen van werknemers met niet daarvoor bestemde arbeidsmiddelen...46 3.1.3 Risico s voor hangende lasten...46 3.1.4 Criteria voor de keuze en markering van hij- en hefhulpstukken...46 3.1.5 Eisen aan de opslag van hijs- en hefhulpstukken...46 3.2 Arbeidsmiddelen die dienen voor het hijsen/heffen van niet-geleide lasten...46 3.2.1 Risico van botsende lasten...46 3.2.2 Risico door kantelen, omkiepen, in beweging komen en wegglijden van mobiele arbeidsmiddelen...47 3.2.3 Risico s in verband met onvolledig zicht op de baan van de last...47 3.2.4 Risico s in verband met los- en vastmaken van de last...47 3.2.5 Planning en toezicht. Risico s door gelijktijdig toepassen van meer dan één arbeidsmiddel...47 3.2.6 Risico s door geheel of gedeeltelijk uitvallen van de energietoevoer...47 3.2.7 Risico s door slechte weersomstandigheden...47 4. Bepalingen betreffende het gebruik van ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte...47 4.1 Algemeen...47 4.2 Specifieke bepalingen betreffende het gebruik van ladders...48 4.3 Specifieke bepalingen betreffende het gebruik van steigers...49 4.4 Specifieke bepalingen betreffende het gebruik van toegangsen positioneringstechnieken met lijnen...50 NEDERLANDSE ARBOWETGEVING...51 ARBOWET...53 HOOFDSTUK 2 ARBEIDSOMSTANDIGHEDENBELEID...53 HOOFDSTUK 7 SANCTIES...57 ARBOBESLUIT...59 HOOFDSTUK 3 INRICHTING ARBEIDSPLAATSEN...59 AFDELING 1 Algemene voorschriften...59 HOOFDSTUK 7 ARBEIDSMIDDELEN EN SPECIFIEKE WERKZAAMHEDEN ()...63 AFDELING 1 Toepasselijkheid en definitie...63 AFDELING 2 Algemene voorschriften...63 AFDELING 3 Arbeidsmiddelen met en bedieningssysteem ()...68 AFDELING 4 Aanvullende voorschriften specifieke arbeidsmiddelen en werkzaamheden ()...69 AFDELING 5 Aanvullende voorschriften bouwplaatsen...83 AFDELING 5A Aanvullende voorschriften winningsindustrieen

in dagbouw, ondergronds of met behulp van boringen... 85 AFDELING 6 Bijzondere sectoren en bijzondere categorieën werknemers... 86 HOOFDSTUK 9 VERPLICHTINGEN, STRAFBARE FEITEN, BEBOETBARE FEITEN, BESTUURSRECHTELIJKE BEPALINGEN EN OVERGANGS- EN SLOTBEPALINGEN... 88 AFDELING 1 Verplichtingen van werkgever, thuiswerkgever, werknemer, thuiswerker, zelfstandige, opdrachtgever, ontwerpende partij, uitvoerende partij en lifteigenaar of -beheerder... 88 AFDELING 2 Strafbare feiten en beboetbare feiten... 89 AFDELING 3 Bestuursrechtelijke bepalingen... 90 AFDELING 4 Overgangs- en slotbepalingen... 92 9 Een selectie van toelichtingen... 97 ARBEIDSOMSTANDIGHEDENREGELING... 153 HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN... 155 Paragraaf 1.6 Fiscale faciliëring arbo-investeringen (FARBOregeling red.)... 155 HOOFDSTUK 7 ARBEIDSMIDDELEN... 157 Paragraaf 7.1 Certificatie hijskranen... 157 Paragraaf 7.2 Hijs- en hefwerktuigen en hijs- en hefgereedschappen aan boord van schepen... 157 Paragraaf 7.3 Certificatie machinisten hijskranen en funderingsmachines... 157 Bijlage I Formulier voor melding ongevallen en beroepsziekten... 160 Bijlage II Farbo-regeling 2004... 161 BELEIDSREGELS... 199 Beleidsregel 33 Boeteoplegging... 200 Paragraaf 3 Hoofdstuk 3 Inrichting arbeidsplaatsen... 203 Beleidsregel 3.2 Buisrailsystemen in kassen... 203 Beleidsregel 3.4 Aanleg en gebruik van elektrische installaties... 210 Beleidsregel 3.5 Elektrotechnische werkzaamheden en bedieningswerkzaamheden... 211 Beleidsregel 3.6 Vluchtwegen en nooduitgangen... 212 Beleidsregel 3.9 Noodverlichting... 214 Beleidsregel 3.13 Automatische deuren en hekken en doorgangen voor voetgangers... 214 Beleidsregel 3.16 Voorzieningen bij valgevaar... 215 Paragraaf 7 Hoofdstuk 7 Arbeidsmiddelen en specifieke werkzaamheden... 218 Beleidsregel 7.3-1 Handbediende hogedruk reinigers... 218 Beleidsregel 7.3-2 Geschiktheid afkortzagen voor aluminium... 219 Beleidsregel 7.3-3 Geschiktheid hijs- en hefgereedschap... 220 Beleidsregel 7.3-4 Inventarisatie en evaluatie van gevaren van arbeidsmiddelen... 220 Beleidsregel 7.3-5 Geschiktheid freesgereedschap en ronde zaagbladen bij houtbewerking... 221 Beleidsregel 7.4-1 Deugdelijkheid hijskranen... 221 Beleidsregel 7.4-2 Deugdelijkheid hijs- en hefgereedschap... 222 Beleidsregel 7.4-3 Deugdelijkheid van vierwielige trekkers... 223 Beleidsregel 7.4-5 De kwaliteit en de constructie van steigers... 224 Beleidsregel 7.7 Veiligheidsvoorzieningen in verband met bewegende delen van arbeidsmiddelen... 230 Beleidsregel 7.9 Voorkoming aanraking arbeidsmiddelen met zeer hoge of zeer lage temperatuur... 232 Beleidsregel 7.13 Bedieningssystemen... 233 Beleidsregel 7.14 In werking stellen van arbeidsmiddelen... 234

10 Beleidsregel 7.15 Stopzetten van arbeidsmiddelen...234 Beleidsregel 7.16 Noodstopvoorziening...235 Beleidsregel 7.17b Verhinderen onverhoeds in beweging komen van mobiele arbeidsmiddelen met elektrische aandrijving...236 Beleidsregel 7.20 Hijs- en hefgereedschap; onderzoek en beproeving...236 Beleidsregel 7.21 Werkzaamheden in liftschachten...237 Beleidsregel 7.22 Vervoer van personen in werkbakken...237 Beleidsregel 7.34 Toezicht op steigerbouw...241 TOELICHTING Algemeen...242 Paragraaf 1 Status beleidsregels...242 Paragraaf 2 Noodzaak beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving...242 Paragraaf 3 Structuur en inhoud van de Beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving...243 Paragraaf 4 Het advies van de Sociaal-Economische Raad (Commissie Arbeidsomstandigheden)...243 Paragraaf 5 Voorlichting...244

11 RICHTLIJN VAN DE RAAD van 12 juni 1989 betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en gezondheid van de werknemers op het werk (89/391/EEG) DE RAAD VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap, inzonderheid op artikel 118 A ( 1 ), Gezien het voorstel van de Commissie ( 2 ), opgesteld na raadpleging van het Raadgevend Comité voor de veiligheid, de hygiëne en de gezondheidsbescherming op de arbeidsplaats, In samenwerking met het Europese Parlement ( 3 ), Gezien het advies van het Economisch en Sociaal Comité ( 4 ), Overwegende dat in artikel 118 A ( 5 ) van het Verdrag wordt bepaald dat de Raad door middel van richtlijnen minimumvoorschriften vaststelt om de verbetering van met name het arbeidsmilieu te bevorderen, ten einde een betere bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te waarborgen; Overwegende dat de onderhavige richtlijn geen rechtvaardiging mag zijn voor een eventuele verlaging van de in iedere Lid-Staat reeds bereikte beschermingsniveaus en dat de Lid-Staten zich krachtens het Verdrag erop toeleggen de verbetering van de op dit gebied bestaande omstandigheden te bevorderen en zich ten doel stellen deze geleidelijk te harmoniseren; Overwegende dat gebleken is dat de werknemers op de arbeidsplaats en tijdens hun gehele beroepsleven aan de invloed van gevaarlijke omgevingsfactoren kunnen worden blootgesteld; Overwegende dat volgens artikel 118 A ( 6 )van het Verdrag in de richtlijnen vermeden wordt zodanige administratieve, financiële en juridische verplichtingen op te leggen dat zij de oprichting en ontwikkeling van kleine en middelgrote ondernemingen zouden kunnen hinderen; Overwegende dat de mededeling van de Commissie over haar programma inzake de veiligheid, de hygiëne en de gezondheid op het werk ( 7 ) voorziet in de vaststelling van richtlijnen, gericht op het waarborgen van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers; Overwegende dat de Raad in zijn resolutie van 21 december 1987 betreffende de veiligheid, de hygiëne en de gezondheid op de arbeidsplaats ( 8 ) nota heeft genomen van het voornemen van de Commissie om op korte 1 Met het Verdrag van Maastricht is de nummering van Art. 118A gewijzigd in Art. 138 (red.). 2 PB nr. C. 141 van 30. 5. 1988, blz. 1. 3 PB nr. C 326 van 19. 12. 1988, blz. 102, en PB nr. C 158 van 26. 6. 1989. 4 PB nr. C 175 van 4. 7. 1988, blz. 22. 5 Met het Verdrag van Maastricht is de nummering van Art. 118A gewijzigd in Art. 138 (red.). 6 Met het Verdrag van Maastricht is de nummering van Art. 118A gewijzigd in Art. 138 (red.). 7 PB nr. C 28 van 3. 2. 1988, blz. 3. 8 PB nr. C 28 van 3. 2. 1988, blz. 1.

12 termijn een richtlijn in te dienen betreffende de organisatie van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op de arbeidsplaats; Overwegende dat het Europese Parlement in februari 1988 in het kader van het debat over de interne markt en de bescherming op de arbeidsplaats vier resoluties heeft aangenomen; dat daarin met name aan de Commissie wordt gevraagd een kaderrichtlijn op te stellen die als grondslag kan dienen voor specifieke richtlijnen welke alle risico s op het gebied van de gezondheid en veiligheid op de arbeidsplaats dekken; Overwegende dat het de taak van de Lid-Staten is om op hun grondgebied de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te bevorderen; dat het nemen van maatregelen betreffende de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk in bepaalde gevallen bijdraagt tot de bescherming van de gezondheid en eventueel de veiligheid van hun huisgenoten; Overwegende dat in de Lid-Staten de wettelijke stelsels op het gebied van veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaats sterk uiteenlopen en verbetering behoeven; dat dergelijke nationale bepalingen ter zake, dikwijls aangevuld met technische bepalingen en/of niet-bindende normen, kunnen leiden tot verschillende beschermingsniveaus op het gebied van veiligheid en gezondheid en tot een concurrentie welke ten koste gaat van veiligheid en gezondheid; Overwegende dat er nog altijd te veel arbeidsongevallen en beroepsziekten te betreuren zijn; dat onverwijld preventieve maatregelen moeten worden genomen of verbeterd om de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te beschermen ten einde een hoger beschermingsniveau te garanderen; Overwegende dat het, ter waarborging van een hoger beschermingsniveau, nodig is dat de werknemers en/of hun vertegenwoordigers op de hoogte worden gesteld van de risico s voor hun veiligheid en gezondheid en van de maatregelen welke moeten worden genomen om deze risico s te verminderen of weg te nemen; dat het ook volstrekt noodzakelijk is dat zij er via een evenwichtige deelneming overeenkomstig de nationale wetten en/of praktijken toe kunnen bijdragen dat de nodige beschermingsmaatregelen worden genomen; Overwegende dat voorlichting, dialoog en evenwichtige deelneming inzake veiligheid en gezondheid op het werk tussen werkgevers en werknemers en/of hun vertegenwoordigers moeten worden ontwikkeld met behulp van passende procedures en instrumenten, overeenkomstig de nationale wetten en/of praktijken; Overwegende dat de verbetering van de veiligheid, de hygiëne en de gezondheid van de werknemers op het werk een doelstelling is die niet aan overwegingen van zuiver economische aard ondergeschikt gemaakt mag worden; Overwegende dat de werkgevers zich op de hoogte moeten stellen van de technische vooruitgang en van de wetenschappelijke kennis op het gebied van het ontwerpen van werkplekken, zulks met inachtneming van de aan hun bedrijf eigen risico s, en ook de werknemersvertegenwoordigers die op grond van deze richtlijn bij deze problematiek zijn betrokken, op de hoogte moeten stellen, ten einde een hoger niveau van bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers te kunnen garanderen; Overwegende dat de bepalingen van de onderhavige richtlijn van toepassing zijn op alle risico s en met name op die welke voortvloeien uit het gebruik tijdens het werk van chemische, fysische en biologische agentia bedoeld in Richtlijn 80/1107/EEG ( 9 ), laatstelijk gewijzigd bij Richtlijn 88/642/EEG ( 10 ), zonder inbreuk te maken op huidige of toekomstige stringentere communautaire bepalingen; Overwegende dat krachtens Beschikking 74/325/EEG ( 11 ), het Raadgevend Comité voor de veiligheid, de hygiëne en de gezondheidsbescherming op de arbeidsplaats door de Commissie wordt geraadpleegd met het oog op het uitwerken van de voorstellen op dit gebied; Overwegende dat er een Comité moet worden ingesteld waarvan de leden door de Lid-Staten worden aangewezen en dat tot taak heeft de Commissie bij te staan bij de technische aanpassingen van de bijzondere richtlijnen zoals bedoeld in de onderhavige richtlijn, 9 PB nr. L 327 van 3. 12. 1980, blz. 8. 10 PB nr. L 356 van 24. 12. 1988, blz. 74. 11 PB nr. L 185 van 9. 7. 1974, blz. 15.

13 HEEFT DE VOLGENDE RICHTLIJN VASTGESTELD:

14 AFDELING I Algemene Bepalingen Artikel 1 Doel 1. Deze richtlijn heeft ten doel maatregelen ten uitvoer te leggen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk. 2. Daartoe bevat zij algemene beginselen betreffende de preventie van beroepsrisico s en de bescherming van de veiligheid en de gezondheid, het uitsluiten van risico- en ongevalsfactoren, voorlichting, raadpleging, evenwichtige deelneming overeenkomstig de nationale wetten en/of praktijken, de opleiding van de werknemers en hun vertegenwoordigers, alsmede algemene regels voor de tenuitvoerlegging van die beginselen. 3. Deze richtlijn doet geen afbreuk aan de bestaande of toekomstige nationale en communautaire bepalingen die gunstiger zijn voor de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk. Artikel 2 Werkingssfeer 1. Deze richtlijn is van toepassing op alle particuliere of openbare sectoren (industriële, landbouw-, handels-, administratieve, dienstverlenende, educatieve, culturele, vrijetijds-activiteiten, enz.). 2. Deze richtlijn geldt niet wanneer bijzondere aspecten die inherent zijn aan bepaalde activiteiten in overheidsdienst bij voorbeeld bij de strijdkrachten of de politie, of aan bepaalde activiteiten in het kader van de bevolkingsbescherming, de toepassing ervan in de weg staan. In dat geval moet ervoor worden gezorgd dat de veiligheid en de gezondheid van de werknemers zoveel mogelijk worden verzekerd, met inachtneming van de doelstellingen van deze richtlijn. Artikel 3 Definities Voor de toepassing van deze richtlijn wordt verstaan onder: a) werknemer iedere persoon die door een werkgever wordt tewerkgesteld, alsmede stagiairs en leerlingen, met uitzondering van huispersoneel; b) werkgever: iedere natuurlijke of rechtspersoon die wederpartij is in de arbeidsverhouding met de werknemer en die de verantwoordelijkheid draagt voor het bedrijf en/of de inrichting; c) werknemersvertegenwoordiger met een specifieke taak op het gebied van de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers iedere persoon die overeenkomstig nationale wetten en/of praktijken gekozen of aangewezen is tot afgevaardigde van de werknemers voor wat betreft de problemen inzake de bescherming van de veiligheid en gezondheid der werknemers op het werk; d) preventie: het geheel van bepalingen of maatregelen die zijn genomen of vastgesteld in alle stadia van de activiteit in de onderneming ten einde beroepsrisico s te voorkomen of te verminderen.

15 Artikel 4 1. De Lid-Staten nemen de nodige maatregelen om te verzekeren dat de werkgevers, de werknemers en de werknemersvertegenwoordigers worden onderworpen aan de voorschriften die nodig zijn voor de tenuitvoerlegging van deze richtlijn. 2. De Lid-Staten zorgen met name voor voldoende controle en toezicht. AFDELING II Verplichtingen van de werkgevers Artikel 5 Algemene bepaling 1. De werkgever is verplicht te zorgen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers inzake alle met het werk verbonden aspecten. 2. Indien een werkgever overeenkomstig artikel 7, lid 3, een beroep doet op deskundigen (personen of diensten) van buiten het bedrijf en/of de inrichting, ontslaat dit hem niet van zijn verantwoordelijkheden op dat gebied. 3. De verplichtingen van de werknemers op het gebied van de veiligheid en de gezondheid op het werk doen geen afbreuk aan het beginsel van de verantwoordelijkheid van de werkgever. 4. Deze richtlijn vormt geen belemmering voor de bevoegdheid van de Lid-Staten tot uitsluiting of vermindering van de verantwoordelijkheid van de werkgevers voor feiten die te wijten zijn aan abnormale en onvoorzienbare omstandigheden buiten de wil van de werkgevers of buitengewone gebeurtenissen, indien de gevolgen van die omstandigheden of gebeurtenissen ondanks alle betrachte zorgvuldigheid niet hadden kunnen worden voorkomen. De Lid-Staten zijn niet gehouden de in de eerste alinea bedoelde bevoegdheid uit te oefenen. Artikel 6 Algemene verplichtingen van de werkgevers 1. In het kader van zijn verantwoordelijkheden treft de werkgever de nodige maatregelen voor de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers, met inbegrip van de maatregelen ter preventie van beroepsrisico s, voor informatie en opleiding alsmede voor de organisatie en de benodigde middelen. 2. De werkgever moet ervoor zorgen dat deze maatregelen worden aangepast, ten einde rekening te houden met gewijzigde omstandigheden, en streven naar verbetering van bestaande situaties. Bij de tenuitvoerlegging van de in lid 1, eerste alinea, genoemde maatregelen neemt de werkgever de volgende algemene preventieprincipes in acht: a) risico s voorkomen; b) evalueren van risico s die niet kunnen worden voorkomen; c) bestrijding van de risico s bij de bron; d) aanpassing van het werk aan de mens, met name voor wat betreft de inrichting van de arbeidsplaats en de keuze van werkuitrusting en werk- en productiemethoden, met name om monotone arbeid en tempogebonden arbeid draaglijker te maken en de gevolgen daarvan voor de gezondheid te beperken;

Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271 www.nen.nl/normshop ex. ADV 17:2009 nl - Veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk 70.30 Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop Gratis e-mailnieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V E-mail Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) 2 690 271 E-mail: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden. Normalisatie: de wereld op één lijn. preview - 2016