Verder na een hartoperatie U heeft een hartoperatie ondergaan en gaat nu weer naar huis. Dit kan vragen oproepen zoals kan ik weer aan het werk? of wanneer mag ik weer fietsen?. Deze brochure gaat in op de meest voorkomende vragen en problemen die na uw ontslag kunnen ontstaan. Ook vindt u een aantal leefregels en adviezen voor een spoedig herstel. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Inhoud Reacties na de operatie 4 Vocht en voeding 5 Leefregels 5 Dagelijkse activiteiten 6 Uw borstbeen 7 Wondgenezing 7 Spierpijn 7 Vochtophoping in been of arm 8 Vrijen 8 Wanneer een arts bellen? 9 2 Verder na een hartoperatie
Weer aan het werk 9 Vakantie 9 Medicijnen 10 Klepoperatie: aanvullende informatie 10 Hartrevalidatie 11 Tot slot 11 Ruimte voor uw notities 12 3
In deze brochure vindt u antwoord op de meest voorkomende vragen rond de periode na een hartoperatie. Lees de brochure daarom goed door. Het kan ook prettig zijn om met lotgenoten te praten over de operatie en de periode daarna. Bedenk daarbij wel dat het herstel bij iedereen anders verloopt. Hoe snel u herstelt, hangt onder meer af van de hartoperatie die u heeft ondergaan, uw leeftijd en uw conditie vóór de operatie. Wanneer u naar aanleiding van deze brochure nog vragen heeft, kunt u die vóór uw ontslag bespreken met de arts, verpleegkundige, Cardiovasculair verpleegkundige of fysiotherapeut. Vragen die u thuis heeft, kunt u bespreken met uw huisarts, bij de Cardiovasculair verpleegkundige als u gaat revalideren of bij de cardioloog bij een volgend bezoek op de polikliniek. Wij wensen u een spoedig herstel. Reacties na de operatie Emoties Een hartoperatie is een ingrijpende gebeurtenis die naast lichamelijke vaak ook emotionele gevolgen heeft. Het kan bijvoorbeeld zijn dat u sneller geëmotioneerd raakt of sneller gaat huilen. Ook boosheid, driftbuien en snel geïrriteerd raken, zijn verschijnselen die bij de verwerking van een hartoperatie kunnen optreden. Dit kan tot spanning in de relatie met uw partner leiden. Onzekerheid Daarnaast kunt u zich onzeker voelen bij het hervatten van activiteiten. Dit komt doordat u niet zeker weet of u deze activiteiten wel weer zonder risico s kunt uitvoeren. Als u geleidelijk aan meer gaat doen, zal de onzekerheid afnemen en het zelfvertrouwen toenemen. Concentratie Door de narcose en/of vermoeidheid kan uw concentratievermogen verminderd zijn. Dit merkt u bijvoorbeeld bij lezen of tijdens een gesprek. 4 Verder na een hartoperatie
Vocht en voeding Na de operatie heeft uw lichaam de neiging vocht vast te houden. Het lichaamsgewicht kan snel toenemen. Om uw gewicht in de gaten te houden is het van belang dat u zich de eerste weken dagelijks weegt. Doe dit steeds op eenzelfde tijdstip, bijvoorbeeld voor het ontbijt en nadat u naar het toilet bent geweest. Omdat zout vocht vasthoudt dient u zuinig te zijn met het gebruik van zout. Als u meer dan 3 kg per week aankomt, neem dan contact op met uw huisarts. Gezond eten is belangrijk. Dat geldt helemaal als uw lichaam nog moet aansterken vanwege de operatie. Zie de brochures Eten naar hartelust en Kritisch kiezen en kopen van de Nederlandse Hartstichting. Leefregels Binnen blijven Na uw ontslag uit het ziekenhuis is het verstandig om de eerste 7 dagen geen drukke plaatsen bezoeken zoals winkels i.v.m. infectiegevaar en kwetsbaarheid van de wond. Afhankelijk van het weeromstandigheden adviseren wij u bij slecht en guur weer binnen te blijven. Griepprik U kunt beter de eerste vier tot zes weken na een hartoperatie niet in contact komen met mensen die griep hebben. Ook is het raadzaam de griepprik pas te halen als u weer voldoende bent hersteld. Dat zal gemiddeld na ongeveer zes tot acht weken zijn. Rust Het is van belang dat u het de eerste tijd rustig aan doet. Luister goed naar uw lichaam en houd in de gaten wat u wel en niet aankunt. Neem op tijd even rust. Ga s middags een uurtje op bed liggen. Na zeven dagen kunt u uw activiteiten weer geleidelijk uitbreiden. Zorg ervoor dat u niet overstelpt wordt met visite. 5
Houding Het is mogelijk dat de borstwond nog wat trekt. Probeer zoveel mogelijk rechtop en ontspannen te lopen en normaal te bewegen. Houdt u er met tillen rekening mee dat u gelijkzijdig tilt en niet meer dan 5 kg. Ademhaling Als u problemen met uw ademhaling heeft, kunt u de ademhalingsoefeningen doen die u na de operatie met de fysiotherapeut heeft gedaan. Dagelijkse activiteiten Huishoudelijk werk Houdt u er rekening mee dat u bij thuiskomst nog niet alles kunt. Licht huishoudelijk werk - zoals afwassen, koken, stoffen, een boodschapje doen en wandelen - is geen probleem. Zwaarder huishoudelijk werk zoals stofzuigen, dweilen, kinderen tillen, hond uitlaten en de grotere boodschappen dient u de eerste zes weken aan anderen over te laten. Autorijden/fietsen U mag na uw hartoperatie ten minste vier weken niet autorijden en niet buiten fietsen. Uw borstbeen is immers nog niet genezen én u kunt zich de eerste tijd na uw operatie minder concentreren. Wel kunt u op een hometrainer onbelast fietsen. Nadat u bij de hartrevalidatie de fietstest heeft gehad, mag u op hun advies weer fietsen. Wandelen Wandelen is een gezonde vorm van bewegen. Begin met tien minuten en breid de wandeling iedere dag een stukje uit. Denk er wel aan dat u ook weer terug moet. 6 Verder na een hartoperatie
Uw borstbeen Uw borstbeen is tijdens de operatie geopend. Aan het einde van de operatie zijn de helften weer stevig aan elkaar bevestigd met roestvrijstalen draden. De helften van het borstbeen kunnen niet ten opzichte van elkaar verschuiven. U kunt dan ook rustig op uw zij, rug of buik liggen. Probeer wel steeds symmetrische bewegingen met beide armen te maken wanneer u tilt, op de zij draait of uit bed komt. De volledige genezing van het borstbeen duurt ongeveer drie maanden. Na zes weken is de genezing zo ver gevorderd dat u de meeste dagelijkse handelingen weer kunt verrichten (zie ook dagelijkse activiteiten ). Hoesten, niezen en persen kunnen de eerste weken gevoelig zijn. Wondgenezing Als u naar huis gaat is de borstwond meestal dicht. In dat geval kunt u gewoon douchen. U kunt beter geen bad nemen, omdat de wondranden nog kunnen verweken en de wond hierdoor open kan gaan. Gebruik geen poeder of zalf op de wond. Dit verhoogt de kans op infectie. De borstwond kan aan de bovenkant wat dik zijn. Dit zal de komende weken (grotendeels) wegtrekken. Als een hechting zichtbaar wordt, laat deze dan zitten. De hechtingen lossen vanzelf op in ongeveer zes weken. Wij raden vrouwen met zware borsten aan om dag en nacht een beha zonder beugels te dragen. Daardoor zal er weinig spanning op het litteken staan en zal de wond minder pijnlijk zijn. Ook wordt dan het litteken minder breed en dus mooier. Als u een kleine cupmaat heeft, hoeft u s nachts geen beha te dragen. Spierpijn Na de operatie zult u spierpijn hebben. Deze spierpijn kan zich in de nek, rug, 7
ribben en in de schoudergordel bevinden. Dit komt doordat de randen van het borstbeen tijdens de operatie uit elkaar geduwd worden om bij het hart te komen. De spierpijn wordt geleidelijk minder, maar kan wel zes tot acht weken aanhouden. Vochtophoping in been of arm Het kan zijn dat er tijdens de operatie één of meer aders uit uw been/benen zijn gehaald. Een enkele keer wordt een ader uit uw arm of borst gebruikt. De terugstroom van het bloed uit uw been of arm is daardoor verstoord. Hierdoor kan zich vocht ophopen in uw been of arm. Als dat gebeurt zal deze dikker worden. Vochtophoping in uw been kunt u beperken door het dragen van een steunkous. Deze kous draagt u tot de doorbloeding van het been zich heeft aangepast. Meestal duurt dat zes weken. U trekt de kous s ochtends aan en draagt hem tot u naar bed gaat. De steunkous kan op de hand gewassen worden. Na zes weken hoeft u de kous niet meer te dragen. Vochtophoping in uw arm kunt u beperken door uw arm zoveel mogelijk hoog te houden met een kussen. Vrijen Wanneer u en uw partner daar aan toe zijn, kunt u weer vrijen. Dit is niet gevaarlijk voor uw hart. Wel adviseren wij u om de eerste weken voorzichtig te zijn, omdat uw borstbeen nog moet herstellen. Gevoelens rond seksualiteit - angst, schaamte, verdriet, boosheid - kunt u beter niet onderdrukken. Bespreek het in ieder geval met uw partner en eventueel met de huisarts of cardioloog of cardiovasculair verpleegkundige. Misschien zit het probleem bij de medicijnen die u slikt. 8 Verder na een hartoperatie
Wanneer een arts bellen? Het is raadzaam contact op te nemen met uw huisarts bij de volgende klachten: Koorts hoger dan 38,5 C. Als de wond rood, dik en pijnlijk wordt, of als er helder of troebel vocht uit komt. Toename van de wondpijn. Snelle of onregelmatige hartslag. Pijn op de borst zoals voor de operatie. Toename van kortademigheid bij inspanning. Kortademigheid in rust. Toenemende hoest en het opgeven van geel/groen slijm. Gewichtstoename van meer dan 3 kg per week. Het is goed om de eerste weken dagelijks uw temperatuur op te nemen en u te wegen. Weer aan het werk Wanneer u herstellende bent, maakt u in overleg met de arbodienst en uw werkgever een plan van aanpak voor werkhervatting. Dit in het kader van de Wet Verbetering Poortwachter. Vakantie Als u vlot en zonder problemen herstelt, is een vakantie heel goed mogelijk. Bespreek dit tijdens het polibezoek met uw cardioloog. Houd er rekening mee dat u de eerste maanden nog niet mag zwemmen. Overleg hierover met uw fysiotherapeut. U mag met uw operatiewond niet in de zon liggen: de nieuwe huid zal snel verbranden! Dek daarom de wond af met een pleister. Neem tijdens uw vakantie uw medicijnkaart mee. 9
Medicijnen Bij ontslag krijgt u recepten mee. Deze kunt u inleveren bij uw apotheek of bij de poli apotheek van het ziekenhuis. U kunt de medicijnen zelf ophalen of thuis laten bezorgen. Een uitdraai van de medicatie is op te vragen bij de apotheek. Neemt u deze uitdraai altijd mee naar uw afspraak in het ziekenhuis. Klepoperatie: aanvullende informatie Medicijnen Als u een kunstklep heeft gekregen, moet u levenslang een bloedverdunnend medicijn slikken (Sintrommitis of Acenocoumarol). Dit medicijn zorgt ervoor dat uw bloed minder snel stolt en voorkomt dat zich stolsels op de klep hechten. Hiervoor is een regelmatige controle van uw bloed nodig. Deze controle wordt verzorgd door de Trombosedienst. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een papier mee waarop staat hoeveel tabletten u de komende dagen thuis moet innemen. Als u een paar dagen thuis bent, komt een medewerker van de Trombosedienst bij u langs om wat bloed bij u af te nemen. Op basis van de bloeduitslag kan een nieuwe dosering van uw medicijnen bepaald worden. Infecties Mensen die een kunstklep hebben gekregen of mensen die aan een aangeboren hartafwijking zijn geopereerd, zijn extra gevoelig voor infecties aan het hart. Probeer infecties daarom te voorkomen. Mocht u een verwonding oplopen, spoel de wond dan direct uit met koud leidingwater (gebruik beslist geen zalf) en neem contact op met uw huisarts of ga naar de eerste hulp van een ziekenhuis. Tandarts Na een hartoperatie is een goede mondverzorging extra belangrijk. Vertel uw tandarts dat u een kunstklep of een aangeboren hartafwijking heeft. Bij 10 Verder na een hartoperatie
bepaalde ingrepen zult u namelijk vooraf antibiotica moeten krijgen. Vertel uw tandarts ook dat u bloedverdunnende medicijnen gebruikt. Hartrevalidatie Als u in aanmerking komt voor hartrevalidatie, krijgt u bij ontslag een afspraak thuisgestuurd voor een intakegesprek bij de cardiovasculair verpleegkundige. Zij heeft u meestal in het ziekenhuis al opgezocht en u een folder gegeven waarin meer informatie staat. In het intakegesprek wordt samen met u gekeken naar een revalidatietraject dat bij u past. Uw partner is uiteraard ook van harte welkom bij dit gesprek. Tot slot Een hartoperatie is niet niks. Veel mensen bezinnen zich over hun leefgewoonten. Hoe zit het met roken? Ga ik goed met stress om? Beweeg ik goed? Bovendien zal de ziekenhuisopname bij u en uw naasten veel indrukken achterlaten. Het kan prettig zijn om daar met andere mensen over te praten die hetzelfde hebben meegemaakt. Patiëntengroepen en -verenigingen bieden u daar de mogelijkheid toe en geven u desgewenst advies. Vraag ernaar bij de cardiovasculair verpleegkundige. 11
Ruimte voor uw notities: Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken. Rijnstate, uw ziekenhuis in de regio Arnhem, Rheden en De Liemers. @rijnstate facebook.com/rijnstate Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088-005 8888 E info@rijnstate.nl www.rijnstate.nl 051424/2015-06 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2015