Zuivel in cijfers 215
zuivelland Zuivel in cijfers 215 De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de se zuivelsector in 215 en is onderverdeeld in acht onderwerpen: zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen op de website van ZuivelNL onder: Publicaties - Zuivel in cijfers. De cijfers over het jaar 215 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. ZuivelNL Benoordenhoutseweg 46 Postbus 93453 259 AL Den Haag 7 21916 info@zuivelnl.org www.zuivelnl.org KvK 59667222 Moderne sector is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, die met oog voor mens, dier en omgeving, één van de grootste en meest vitale landbouwsectoren in vormt. Zij levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de se economie. Van lokale traditie tot internationale business Het huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afgelopen 15 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de se zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend. Quotering van grote invloed De introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de productiviteitsverbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting en meer melk aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiency en uitte zich in een gestaag teruglopende melkveestapel en een groeiende productie per koe. Investeringen in een doelmatiger ruwvoerwinning, verbeterde voederkwaliteit en genetische selectie via fokprogramma s waren hiervoor verantwoordelijk. Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid, waardoor de se zuivelindustrie is uitgegroeid tot één van de meest geconsolideerde ter wereld. Einde quotering De (naderende) afschaffing van de melkquotering eind maart 215 en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt hebben in de afgelopen jaren binnende melkveehouderij en zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investeringen gegeven, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding of nieuwbouw. Verdere groei van de zuivelsector zal echter in sterke mate worden beïnvloed door het in werking treden van het fosfaatrechtenstelsel per 1 januari 217. 2 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 3
se zuivelsector in vogelvlucht Koemelkproductie 13,3 mrd kg 45 duizend fte's in melkveehouderij en industrie Geitenmelkproductie,3 mrd kg 17% 25 ondernemingen met 54 zuivelfabrieken 1,6 mln melk- en kalfkoeien,3 mln melkgeiten Boter en boterolie 2% Gecondenseerde melk 6% Melkverwerking Consumptiemelk en -producten 8% Kaas 54% Export zuivelproducten 2% buiten de EU Melkpoeder 13% 35% blijft in 45% binnen de EU 18 duizend melkveebedrijven 1,2 mln hectare grasland en snijmais Exportwaarde 6,3 mrd bijna 3% oppervlakte Weidegang bij bijna 8% van de bedrijven 4,5 mrd melkveehouderij Productiewaarde 6,5 mrd zuivelindustrie bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, 8% bijdrage aan handelsbalans Melk, kaas en yoghurt in de Schijf van Vijf 4 Zuivel in cijfers 215 Duurzame Zuivelketen, Voedingscentrum Zuivel in cijfers 215 5
Economische betekenis Kerncijfers zuivelindustrie NL EU 214 Inclusief producenten van consumptie-ijs, boerderijzuivel e.d. Agro & Food bijdrage aan de se economie 214 se economie 596,7 mrd Agro & Food 48,2 mrd (8,1%) Agro & Food overig 41, mrd (6,9%) Aantal productielocaties 315 EU 12.47 Zuivel 7,1 mrd (1,2%) bron: LEI Productiewaarde mrd Handelsbalans 215 EU 49,3 Aantal werknemers x 1. Zuivelproducten 2,6 mrd INVOER Landbouwproducten 54,6 mrd Totaal 378, mrd Totaal 425,6 mrd Landbouwproducten 79,4 mrd Zuivelproducten 6,3 mrd UITVOER Frankrijk 29,2 Duitsland 28,2 Italië 19,2 13,8 EU 368,3 bron: ZuivelNL Positief saldo handelsbalans Totaal 47,5 mrd Landbouwproducten 24,9 mrd Zuivelproducten 3,7 mrd bron: CBS Verenigd Koninkrijk 1,2 9,8 Ierland Denemarken België Frankrijk Duitsland Italië Spanje Polen Verenigd Koninkrijk Zuivelomzet per inwoner 375 317 478 478 21 198 197 1. 571 EU-28 311 731 821 bron: Eurostat, CBS 6 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 7
Marktbeeld Marktprijzen In 215 werd het marktbeeld bepaald door het mondiaal fors toegenomen aanbod en een structureel tegenvallende vraag. Dit leidde tot een algeheel laag prijsniveau. In het eerste kwartaal was nog sprake van een positief sentiment en stijgende prijzen. Dit werd mede veroorzaakt door de afremming van de melkaanvoer in de EU vanwege de dreigende superheffing en onzekerheid over de ontwikkeling van de Nieuw-Zeelandse melkproductie. Bovendien zorgde de ten opzichte van de dollar zwakker wordende euro voor een betere concurrentiepositie van Europese producten op de wereldmarkt. se notering boter en mager melkpoeder per 1 kg, exclusief btw, af fabriek 5 5 boter: max 437, boter 4 4 3 3 2 2 1 1 jan-5 jan-5 29 29 jul-5 jul-5 boter: max 437, mager melkpoeder: mager max melkpoeder: 383, max 383, jan-6 jan-6 jul-6 jul-6 boter: min 25, mager melkpoeder: min 15, boter: min 25, jan-7 jan-7 3 melkproductie (mrd kg) 3 melkproductie mrd kg jul-7 jul-7 mager melkpoeder: min 15, jan-8 jan-8 jul-8 jul-8 Melkproductie (top-6 exporteurs) versus import China jan-9 jan-9 jul-9 jul-9 jan-1 jan-1 jul-1 jul-1 jan-11 jan-11 jul-11 jul-11 jan-12 jan-12 mager melkpoeder boter Top-6 exporteurs: Argentinië, Australië, Europese Unie, Nieuw-Zeeland, Uruguay en Verenigde Staten jul-12 jul-12 jan-13 jan-13 jul-13 jul-13 jan-14 jan-14 mager melkpoeder jul-14 jul-14 jan-15 jan-15 jul-15 jul-15 jan-16 jan-16 bron: ZuivelNL 12 import China (mrd kg) 12 import mrd kg 1 1 De afschaffing van het melkquotum resulteerde vanaf 1 april 215 in een forse groei van de melkproductie in de EU. Tegelijkertijd bleef de vraag sterk achter. De afgenomen koopbereidheid van China door lagere economische groei en hoge voorraden en de Russische importban (ingesteld vanaf augustus 214) speelden daarbij een belangrijke rol. Bovendien zorgde de lage olieprijs ervoor dat grote olieproducerende landen de hand op de knip hielden en minder zuivel importeerden. Deze combinatie van factoren leidde ertoe dat de marktprijzen vanaf het tweede kwartaal onder druk kwamen te staan en sterk daalden. In september en oktober herstelden de prijzen kortstondig. De prijsstijgingen in deze periode waren echter vooral sentiment gedreven. De fundamenten in de markt, de reeds langere tijd achterblijvende mondiale vraag en het te grote aanbod, bleken namelijk onveranderd. Vanaf november gingen de prijzen daarom weer naar beneden. Het gemiddelde prijsniveau was in 215 aanzienlijk lager dan in 214. Vooral de gemiddelde note ringen van mager melkpoeder (-3%), weipoeder (-27%) en vol melkpoeder (-22%) deden een flinke stap terug. De gemiddelde notering voor boter daalde ook, hoewel de afname (-11%) iets minder sterk was. Bij de gemiddelde indicatieve waarde voor Gouda kaas was de daling ook fors (-22%). Kaasexport EU naar de Russische Federatie 25 2 15 1 5 21 211 212 213 214 215 bron: Eurostat Ruwe olieprijzen: Europa, Brent Spotprijs FOB 13 $ per vat olie 28 28 8 8 11 15 9 27 27 26 26 8 Zuivel in cijfers 215 21 211 212 213 214 215 bron: ZuivelNL, nationale statistieken4 21 211 212 213 214 215 melkproductie top-6 exporteurs naar China Melkproductie top-6 exporteurs naar China Import China (in melkequivalenten) import China (in melkequivalenten) 6 6 4 7 12 5 3 jan-1 9 jul-1 jan-11 jul-11 jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 jan-15 jul-15 jan-16 bron: EIA Zuivel in cijfers 215 9 6
Melkprijzen In lijn met het lage prijsniveau op de zuivelmarkt lag de aan melkveehouders uitbetaalde melkprijs in 215 gemiddeld circa 22% onder het relatief (hoge) niveau van het voorafgaande jaar. De prijsdaling die begon na de zomer van 214 heeft zich in 215 flink doorgezet. Na het recordjaar 214 is de gemiddelde melkprijs in 215 teruggevallen naar het laagste niveau sinds jaren. Alleen in 29 was de melkprijs nog (veel) lager. Internationale melkprijsvergelijking per 1 kg Onderneming Land 214 215 215/214 Hämeenlinnan O. Finland 45,91 39,43-14,1% Granarolo (Noord) Italië 44,67 38,93-12,9% Dairy Crest (Davidstow) Verenigd Koninkrijk 39,45 34,44-12,7% FrieslandCampina 41,14 33,22-19,3% Sodiaal (Pas de Calais) Frankrijk 38,42 33,16-13,7% Danone (Pas de Calais) Frankrijk 37,95 33,7-12,9% Bongrain (Basse Normandie) Frankrijk 38,32 32,69-14,7% Lactalis (Pays de la Loire) Frankrijk 37,52 31,67-15,6% Arla Foods DK Denemarken 39,42 3,5-22,6% Milcobel België 36,16 28,45-21,3% Kerry Agribusiness Ierland 36,15 28,29-21,7% Müller (Leppersdorf) Duitsland 36,6 28,16-23,1% First Milk (compositional) Verenigd Koninkrijk 36,52 27,89-23,6% DMK Duitsland 36,72 27,36-25,5% Glanbia Ierland 36,11 26,58-26,4% DOC Cheese 36,52 26,54-27,3% Gemiddelde melkprijs 38,6 31,27-19,% Dairygold Ierland 27,85 Emmi Zwitserland 5,94 51,69 1,5% Fonterra Nieuw-Zeeland 28,71 21,34-25,7% Verenigde Staten klasse III Verenigde Staten 41,47 35,82-13,6% Opmerking: standaardmelk 4,2% vet en 3,4% eiwit (exclusief btw en inclusief nabetalingen) bron: LTO (www.milkprices.nl) 45 Uitbetaalde melkprijs 45 4 per 1 kg 4 35 35 3 3 25 25 2 2 11 15 15 1 1 95 jan-5 jan-5 jul-5 jul-5 jan-6 jan-6 jul-6 jul-6 jan-7 jan-7 jul-7 jul-7 jan-8 jan-8 jul-8 jul-8 Consumentenprijzen Ontwikkeling se consumentenprijsindices Gemiddelde 213=1 11 index jan-9 jan-9 jul-9 jul-9 jan-1 jan-1 jul-1 consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen *Verse halfvolle en magere melk 95 bron: CBS consumptiemelk* yoghurt kaas en kwark boter totaal bestedingen jan-11 jul-11 jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 EU Gemiddelde se consumentenprijzen EU 21 214 215 jul-1 Belegen Goudse kaas (1 kg) 8,8 9,24 7,19 Halfvolle melk (1 liter),64,8,77 Roomboter, ongezouten (25 gr) 1,4 1,33 1,28 Vanillevla (1 liter),86,92,96 *Verse halfvolle en magere melk jan-11 jul-11 jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 EU jan-15 EU jan-15 dec-15 dec-15 213 214 215 jan-16 jan-16 bron: Europese Commissie bron: CBS 213 214 215 1 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 11
Melkveehouderij Melkproductie Het jaar 215 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de melkquotering eindigde. Voor de se zuivelsector is deze regeling altijd een remmende factor geweest, wat ook wel blijkt uit het feit dat er slechts in drie quotumjaren geen superheffing is betaald. Vooruitlopend op de afschaffing van het melkquotum eind maart 215 heeft de se melkveehouderij fors geïnvesteerd in uitbreiding van de melkstallen en de melkveestapel. Uit de CBS landbouwtelling van 215 (stand begin april) bleek dat het aantal melk- en kalfkoeien ten opzichte van 214 met 3% was toegenomen tot ruim 1,6 miljoen stuks. En begin december 215 telde al meer dan 1,7 miljoen melk- en kalfkoeien. Door de sterke uitbreiding van de melkveestapel en een hogere gemiddelde melkgift per koe nam de melkproductie in 215 toe met bijna 7%. Het volume bereikte een recordhoogte van ruim 13,5 miljard kg. Het oude record stamde uit 1983 (13,2 miljard kg), het jaar voor het in werking treden van de melkquotering. Schaalgrootte De structuurontwikkeling binnen de melkveehouderij kenmerkt zich door een afnemend aantal bedrijven en een voortgaande schaalvergroting. In 215 daalde het aantal melkveehouders volgens het CBS met 1,7% tot ruim 18 duizend bedrijven. De gemiddelde melkproductie per bedrijf kwam als gevolg van de uitbreiding van de melkveestapel en de hogere melkgift per koe uit op een volume van 74 duizend kg, 8,6% hoger dan in 214. De schaalvergroting blijkt ook uit het aantal melkveehouders met meer dan 15 melkkoeien. In 215 nam het aantal bedrijven in deze categorie toe van bijna 1.7 naar ruim 1.9. Melk- en kalfkoeien per bedrijf 215 Melkproductie en melkveestapel in 1.7 Melk- en kalfkoeien (x 1.) Melkproductie () 14. 1-<3 koeien 1.761 bedrijven 3-<7 koeien 5.699 bedrijven 7-<1 koeien 4.788 bedrijven 1-<15 koeien 4.92 bedrijven 15 en meer koeien 1.924 bedrijven bron: CBS 1.6 1.5 1.4 1.3 Aantal melkveebedrijven in 25: 23.527 Melk- en kalfkoeien Melkproductie Aantal melkveebedrijven in 21: 19.85 Aantal melkveebedrijven in 215: 18.264 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 13. 12. 11. 1. bron: CBS, RVO.nl, ZuivelNL Structuurcijfers 3,% 1,9% 215 Indeling naar type melk 5,8% 7,% 14,8% Koemelk Geitenmelk Schapenmelkvisgraat Buffelmelk melkstal Totaal Melkproductie zij-aan-zij melkstal 13.513 27 4 2 13.789 situatie automatische melksystemen 25 Melkveebedrijven 18.264 546 3 grupstal 7 18.847 tandemmelkstal Melkveestapel 4,6% 3,4% 2,1% 1.622 328 7 draaimelkstal 1 1.957 x 1. 7,4% swingover melkstal Gemiddelde melkgift 8.333 824 5 2.2 per dier, in kg 19,% 42,8% 67,5% bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, LTO 12 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 13 2,6% situatie
1-<3 koeien 3-<7 koeien 1.761 bedrijven 5.699 bedrijven Melkstallen Indeling naar soort melkstal 7-<1 koeien 4.788 bedrijven 1-<15 koeien 4.92 bedrijven 15 en meer koeien 1.924 bedrijven Melkproductie Europese Unie Absolute en relatieve ontwikkeling 215 t.o.v. 25 7,% 5,8% 3,% 1,9% 14,8% 67,5% visgraat melkstal automatische melksystemen FI +,2% 7,4% 19,% 1-<3 koeien 1.761 bedrijven 4,6% 3,4% 2,1% situatie 25 3-<7 koeien 5.699 bedrijven 2,6% situatie 215 Weidegang in 42,8% 7-<1 koeien 4.788 bedrijven zij-aan-zij melkstal grupstal draaimelkstal tandemmelkstal swingover melkstal 1-<15 koeien 4.92 bedrijven bron: Stichting KOM 15 en meer koeien 1.924 bedrijven IE +29,8% VK +6,8% FR +4,% NL +24,7% BE +27,2% LU +27,% DK +16,7% DE +14,2% IT +1,3% SE -7,4% CZ +7,4% AT +13,5% SI -2,8% HR -11,2% PL +12,3% SK -11,9% HU -,9% EE +17,7% LV +19,8% LT -3,7% RO -22,1% 212 73,6% 7,6% 18,8% PT -2,8% ES +7,9% BG -13,8% 213 72,2% 7,8% 2,% EL -3,1% 214 7,1% 7,7% 22,2% 215 69,9% 8,4% 21,7% Bij volledige weidegang lopen de melkgevende koeien op jaarbasis gedurende ten minste 12 dagen en ten minste 6 uur per dag buiten Volledige weidegang Deelweidegang Geen weidegang bron: Duurzame Zuivelketen, ZuivelNL -2. tot -1. -1. tot tot 1. 1. tot 2. 2. tot 3. 3. tot 4. 4. tot 5. MT +,4% CY +1,2% bron: Eurostat, RVO.nl, nationale statistieken 14 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 15
Industrie Melkverwerking De se melkaanvoer nam in 215 met 6,9% toe tot een volume van 13.3 miljard kg. Na de afschaffing van het melkquotum eind maart 215 kwam de groei van de melkaanvoer al spoedig in een stroomversnelling terecht. In de tweede helft van het jaar was sprake van een uitzonderlijk hoge groei. De extra melk kwam voor een groot deel in de kaasbak terecht. In 215 nam de se kaasproductie met maar liefst 1% toe tot een volume van 85 miljoen kg. Ook werd er fors meer boter en -olie, mager melkpoeder en gecondenseerde melk geproduceerd. Alleen van niet-mager melkpoeder werd minder gemaakt. Structuur De se zuivelindustrie bestond eind 215 uit 25 ondernemingen met in totaal 54 productielocaties. Hiervan zijn vijf bedrijven coöperaties. Zij verwerken de melk in 28 fabrieken. Als gevolg van het fors lagere prijsniveau op de zuivelmarkt daalde de productiewaarde in 215 met ruim 8% tot 6,5 miljard, ondanks de sterke toename van de verwerkte melkplas. Per 1 kg verwerkte melk kwam de productiewaarde uit op een niveau van 48,27, 14% lager dan in 214. Industriële zuivelproductie 214 215 * 215/214 Melk afgeleverd aan fabrieken 12.473 13.33 6,9% Voor verwerking beschikbare melk 12.68 13.465 6,8% Consumptiemelk en -producten (exclusief toevoegingen, inclusief room) Kaas (inclusief kwark) 1.36 99-4,4% 772 85 1,% Boter en boterolie 27 212 2,8% Niet-mager melkpoeder 14 138-1,6% Mager melkpoeder 65 69 5,3% Gecondenseerde melk (inclusief koffiemelk) * gebaseerd op de ontwikkeling van de maandcijfers 382 48 6,7% bron: RVO.nl, ZuivelNL Geografische spreiding zuivelindustrie Situatie per 31-12-215 Rotterdam Maasdam Etten-Leur Lutjewinkel Limmen Zoetermeer Bleskensgraaf Kengetallen Ondernemingen (die meer dan 1 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken) Katwoude Beemster Gorinchem Well Molenschot Workum Zeewolde Schoonrewoerd Den Bosch Veghel Sloten Dronrijp Bolsward Lelystad Nijkerk 213 214 215 22 23 25 Totaal fabrieken 51 53 54 - Coöperatief 29 29 28 - Niet-coöperatief 22 24 26 Verwerkte melk () 12.385 12.68 13.465 Productiewaarde ( mln) 7.143 7.1 6.5 Cuijk Meppel Rouveen Nunspeet Kampen Dalfsen Rijkevoort Boxmeer Nuenen Leeuwarden Scharsterbrug Steenderen Born Beek Heerenveen Gerkesklooster Noordwijk Marum Lochem Balkbrug Ommen Zelhem Bedum Beilen Hoogeveen Hengelo Borculo Coevorden FrieslandCampina 22 Ausnutria Hyproca 2 A-ware 2 Bel Leerdammer 2 DOC Kaas 2 Henri Willig 2 Nutricia 2 Rouveen Kaasspecialiteiten 2 Vreugdenhil Dairy Foods 2 Arla Foods - Nijkerk CONO Kaasmakers - Beemster Delta Milk - Bleskensgraaf Den Eelder - Well DVNutrition - Hoogeveen Eijssen Dairy - Beek Farm Dairy - Lelystad Fonterra - Heerenveen Globemilk - Boxmeer Hochwald - Bolsward Nestlé - Nunspeet Kaasmakerij Özgazi - Etten-Leur Sloten - Sloten Vecozuivel - Zeewolde VIV Buisman - Zelhem Zuivelhoeve - Hengelo bron: RVO.nl, ZuivelNL 16 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 17
Internationaal De zuivelmarkt werd in 215, net als in het jaar daarvoor, sterk beïnvloed door een toename in de melkaanvoer. Per saldo nam het volume in de EU met 2,9 miljard kg (+2%) toe. Naast werd onder andere ook in Ierland, België, Polen, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken fors meer gemolken. De melkaanvoer in Duitsland en Frankrijk groeide bescheiden. Buiten de EU nam ook de melkaanvoer in de VS, Australië en Argentinië toe. In Nieuw-Zeeland en Uruguay werd iets minder melk geproduceerd. Positie se kaasproductie in de wereld 215 Productie van fabriekskaas, exclusief informele productie Denemarken 2% Verenigd Koninkrijk 2% Polen 3% EU 7% Duitsland 1% Melkaanvoer internationaal 215 Absolute en relatieve ontwikkeling melkaanvoer in belangrijkste exporterende landen in de wereld t.o.v. 214 mrd kg 3 +2,% Argentinië 2% Russische Federatie 3% Turkije 3% 22% 4% Italië 5% Mondiale productie: ruim 22 mrd kg se productie:,85 mrd kg se productie in % van de wereld: 4% Frankrijk 8% 2 Brazilië 3% EU 41% 1 +1,3% +2,2% +1,5% -2,% -1,4% -1 EU-28 Verenigde Staten Australië Argentinië Uruguay Nieuw-Zeeland bron: Eurostat, nationale statistieken Bestemming melk 215 Verenigde Staten 26% Top-1 grootste zuivelconcerns Omzet in 214 + fusies en acquisities tussen 1 januari en 15 juni 215 bron: RVO.nl, Eurostat, IDF, FAO, USDA, nationale statistieken Concern Land Zuivelomzet ( mrd) 1 Nestlé Zwitserland 2,9 2 Lactalis Frankrijk 14,7 3 Danone Frankrijk 14,6 17,4% Boter en boterolie 1,6% Condens 6,4% Consumptiemelk en -producten 7,8% 1,8% Boter en boterolie 1,5% Condens 1,5% Melkpoeder 16,4% Europese Unie Kaas 39,2% 4 Fonterra Nieuw-Zeeland 13,9 5 Dairy Farmers of America Verenigde Staten 13,5 6 FrieslandCampina 11,1 7 Arla Foods Denemarken/Zweden 1,3 Melkpoeder 12,8% Kaas 54,% Consumptiemelk en -producten 3,5% 8 Saputo Canada 7,4 9 Dean Foods Verenigde Staten 6,8 1 Yili China 6,5 bron: Eurostat, IDF, nationale statistieken, RVO.nl, ZuivelNL bron: Rabobank 18 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 19
Handel Uitvoer In lijn met de lagere prijzen op de zuivelmarkt liet de totale se uitvoerwaarde in 215 een scherpe daling zien van 13%, uitkomend op een bedrag van 6,3 miljard. Met uitzondering van wei en weiproducten werd bij alle productgroepen een afname in de waarde gerealiseerd. De uitvoerwaarde van kaas nam, ondanks het fors hogere volume, als gevolg van het gemiddeld veel lagere prijsniveau sterk af. De waardedaling betrof vooral de intrahandel. De waarde van de derde landenexport daalde licht, wat met name het gevolg was van een sterke uitbreiding van het exportvolume richting Azië en ook Afrika. Hiermee werd de negatieve impact van de Russische importban grotendeels gecompenseerd. Ook de exportwaarde van boter en -olie en niet-mager melkpoeder nam af bij stijgende volumes. De handel in mager melkpoeder daalde zowel in volume als in waarde. In 215 was de EU structureel de belangrijkste afzetregio voor se zuivelproducten, goed voor ruim 7% ( 4,4 miljard) van de totale uitvoerwaarde. Hiervan werd respectievelijk 36% en 2% in de buurlanden Duitsland en België gerealiseerd en 13% in Frankrijk. is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een aandeel van bijna 5% in de wereldhandel. Buiten de EU zijn China (inclusief Hong Kong), Verenigde Staten en Saudi-Arabië de belangrijkste bestemmingen. se uitvoerwaarde naar bestemming 215 Griekenland 4% Verenigd Koninkrijk 4% Spanje 5% EU 1% Zweden 3% Italië 5% Frankrijk 13% Europese Unie 4,4 mrd Duitsland 36% China (incl. Hong Kong) 7% Verenigde Staten 6% Saudi-Arabië 6% Exportwaarde se zuivelproducten 215 18% 3% 3% 1% 1% 6% 4% 4%1% 1% 8% Noord-Amerika 129 mln Middenen Zuid-Amerika 148 mln Boter en boterolie Gecondenseerde melk Kaas Mager melkpoeder Melk en room 71% 52% 25% 11% 16% 3% 2% 2% 7% 6% 1% 4% EU 4.429 mln Afrika 497 mln 31% 33% 1% 1% 3% 4% 8% 33% 14% 5% 59% 8% 2% 1% e Europese landen 62 mln 21% 13% 12% 14% Azië 886 mln 18% Oceanië 37 mln 21% 44% 2% 48% België 2% Nigeria 5% e derde landen 55% Derde landen 1,9 mrd Verenigde Arabische Emiraten 5% Zuid-Korea 5% Niet-mager melkpoeder Wei en weiproducten, gefermenteerde producten en producten met melkbestanddelen Japan 5% Koeweit 3% Egypte 3% bron: CBS, Eurostat bron: CBS, Eurostat 2 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 21
Invoer se zuivelexport Inclusief intrahandel, in Kaas Melk en room Gecondenseerde melk Boter en boterolie Niet-mager melkpoeder Mager melkpoeder 25 21 215 561 735 845 554 729 66 235 279 312 185 199 261 163 167 158 6 19 97 Herkomstlanden se invoer 19% 19% Positie se zuivelexport op de wereldmarkt 215 Frankrijk 1% Frankrijk 1% Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 215: 7,2 mrd kg melkequivalent) 17,7% 4,8% EU 27,2% Verenigde Staten 14,2% Denemarken 1,6% Polen 2,% België 2,3% Duitsland 4,7% Frankrijk 4,7% se export naar derde landen: 3,4 mrd kg In % van de wereldhandel: 4,8% Nieuw-Zeeland 26,6% bron: CBS, Eurostat, Comtrade, ZuivelNL Naast de export van reguliere zuivel worden er ook veel producten verhandeld met een hoog zuivelbestanddeel. Hieronder valt ook kindervoeding. Voor de se zuivel sector levert de export van kindervoeding een belangrijke bijdrage aan de omzet. In 215 werd bijna 194 duizend ton kindervoe ding geëxporteerd. Hiervan werd 86 duizend ton richting China (inclusief Hong Kong) verscheept. se export kindervoeding naar China Kindervoeding: HS-code 1911; China: inclusief Hong Kong 8 4 2 21 211 212 213 214 215 bron: Eurostat 22 Zuivel in cijfers 215 Herkomstlanden se invoer per product 215 16 16 12 12 8 8 4 4 4 4 3 3 2 2 1 1 16 16 12 12 8 8 4 4 6 België 18% België 18% EU 7,1% Australië 6,3% 1 Duitsland 4% Duitsland 4% Verenigd Koninkrijk 6% Verenigd Koninkrijk 6% Ierland 7% Ierland 7% bron: Eurostat Argentinië 2,6% Wit-Rusland 5,4% Invoerwaarde 215: 2,6 mrd Invoerwaarde 215: 2,6 mrd Kaas Totale invoer: Kaas34 Totale invoer: 34 Duitsland Duitsland België België Frankrijk Frankrijk Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Frankrijk Frankrijk Boter en boterolie Totale invoer: 117 Boter en boterolie Totale invoer: 117 Ierland Ierland Duitsland Duitsland België België Melk en room (in consumenten verpakking) Totale(ininvoer: 39 mln verpakking) kg Melk en room consumenten Totale invoer: 39 Duitsland Duitsland België België Tsjechië Tsjechië Frankrijk Frankrijk bron: Eurostat Zuivel in cijfers 215 23
Consumptie heeft een lange traditie van zuivelconsumptie. Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel ers onderdeel van het dagelijkse voedingspatroon. Dat zuivel ook gezond is, wordt ondersteund door het gegeven dat het Voedingscentrum zuivel een prominente plek heeft gegeven in de nieuwe Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf wordt gebruikt bij voorlichting over gezonde voeding. Afzetkanalen huishoudelijke aankopen kaas 215 1 % Supermarkten 9,1% 75 De se kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het Europese gemiddelde. Gemiddeld eet een Neder lander ongeveer 2 kg kaas per jaar. Het aandeel van zuivel in de consumptieve bestedingen van se huishoudens aan voeding en Zuivel in de nieuwe Schijf van Vijf met melk, kaas en yoghurt niet-alcoholische Supermarkten 9,1% dranken is Markt met 4,4% 14% al jaren min Versspeciaalzaken of meer 2,6% e afzetkanalen 2,9% stabiel. In 214 was daarmee ruim 4,8 miljard gemoeid, ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen. 5 25 Markt 4,4% Versspeciaalzaken 2,6% e afzetkanalen 2,9% bron: GfK Huishoudelijke aankopen kaas Huishoudelijke aankopen consumptiemelk Consumptieve bestedingen se huishoudens 214 e soorten 6,7% Smeerkaas 3,3% Huishoudelijke aankopen kaas in 215: 1.885 kg per 1 huishoudingen Goudse 52,% Magere melk 6,6% Volle melk 9,% Halfvolle melk 84,4% Totale consumptieve bestedingen 296,1 mrd Voeding en niet-alcoholische dranken 33,6 mrd Brood en graanproducten 7,2 mrd Vlees en vleesproducten 6,3 mrd Aardappelen, groenten en fruit 6,2 mrd Zuivel, eieren, oliën en vetten 4,8 mrd Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 215: 7.227 liter per 1 huishoudingen e voedingsmiddelen 9,1 mrd Vers 7,3% Zacht 5,8% 24 Zuivel in cijfers 215 Andere binnenlandse natuurkaas 24,3% Edammer,6% bron: GfK Magere melk 6,6% Volle melk 9,% Halfvolle melk 84,3% bron: CBS Zuivel in cijfers 215 25
Organisaties Belangenbehartiging Primaire sector LTO Land- en Tuinbouworganisatie: ondernemers- en werkgevers organisatie voor de agrarische sector www.lto.nl De se zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productie keten heeft zijn eigen belangbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO ), in het NMV se Melkveehouders Vakbond: belangenbehartigingsorganisatie voor en door melkveehouders www.nmv.nu bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de se Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de se Zuivel Organisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). BBZ Industrie en handel Bond voor boerderijzuivelbereiders: organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie www.boerderijzuivel.nl Ketenorganisatie ZuivelNL Op initiatief van NZO en LTO is in januari 214 de private ketenorganisatie ZuivelNL NZO se Zuivel Organisatie: branchevereniging van de se zuivelindustrie www.nzo.nl opgericht. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de zuivelsector gelieerde organisaties kunnen participeren. De missie van ZuivelNL is het Gemzu Branche- en ondernemersorganisatie voor de se zuivelhandel www.gemzu.nl versterken van de se zuivelketen met respect voor milieu en maatschappij. ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen tot meerwaarde leidt. ZuivelNL faciliteert de se zuivelketen op het gebied van: CBL Centraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarktbranche en food service bedrijven www.cbl.nl Voedselveiligheid Monitoring en onderzoek Diergezondheid Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek ZuivelNL Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt www.zuivelnl.org Duurzaamheid Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang Onderzoek en innovatie Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij COKZ Centrale organisatie voor kwaliteitstoezicht in de zuivel: uitvoerende controleorganisatie gespecialiseerd in kwaliteitsborging in de zuivelketen www.cokz.nl Arbeid Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector Export Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen Marktinformatie se zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek Onderwijs Zuivelacademie, Zuivel Werkt!, lesmateriaal, boerderijbezoek, Platform Boerderijeducatie QLIP GD Wageningen UR Livestock Research Private instelling voor analyse en certificering in de zuivelketen en agrofood Gezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma s voor dierziektebestrijding Onderzoeksorganisatie actief in onderzoek op voor melkveehouderij relevante thema s www.qlip.nl www.gddiergezondheid.nl www.wageningenur.nl NIZO Food Research Onderzoeksinstituut voor ondermeer producttechnologie en de kwaliteit van melk www.nizo.com RVO Rijksdienst voor Ondernemend : onderdeel van het ministerie van Econo mische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers www.rvo.nl 26 Zuivel in cijfers 215 Zuivel in cijfers 215 27