Ontheffingenbeleid 2015 ontheffing van de arbeids- en re-integratieverplichting op grond van artikel 9 lid 2 van de Participatiewet.
Voorwoord Een baan boven een uitkering is een belangrijk uitgangspunt op onze visie op participatie. Dat betekent dat iedereen zoveel mogelijk naar vermogen participeert en ontheffingen van de arbeidsplicht en re-integratieverplichting tot een minimum beperkt worden. De Gemeente Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel hebben de opdracht op grond van artikel 9 lid 2 van de Participatiewet, indien dringende redenen daarvoor aanwezig zijn, klanten tijdelijk een ontheffing van de arbeidsplicht te verlenen en op basis van maatwerk te begeleiden naar een terugkeer op de arbeidsmarkt. Met deze notitie willen wij de uitvoering duidelijke richtlijnen mee geven hoe om te gaan met ontheffingen en een eenduidige werkwijze creëren. Deze richtlijnen gaan gelijk in met de invoering van de Participatiewet, per 1 januari 2015.
Inhoud 1. Inleiding en aanleiding 2. Beleid en uitvoering bij ontheffingen 2.1 Inleiding 2.2 Algemene richtlijnen 2.3 Naleving van de arbeidsplicht 2.4 Naleving van de re-integratieplicht 2.5 Medisch 2.6 Niet-medisch 2.7 Alleenstaande ouders met kind tot 12 jaar 2.8 Alleenstaande ouders met kind tot 5 jaar (art 9a Participatiewet) 2.9 Gedeeltelijke ontheffing van de arbeidsplicht en re-integratieverplichting 2.10 Duur van de ontheffingen 3. Richtlijnen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel 3.1 Invulling beleidsruimte 3.2 Kwaliteitsbewaking
1. Inleiding en aanleiding De inspectie heeft een onderzoek verricht naar de wijze waarop gemeenten omgaan met het verlenen van ontheffingen van de arbeidsplicht en reintegratieverplichtingen van klanten. De aanleiding voor dit onderzoek is, dat naar het oordeel van de staatssecretaris nog een belangrijk aantal klanten tijdelijk - geheel of gedeeltelijk - is ontheven van de arbeidsplicht. De wet is erop gericht dat klanten er alles aan doen wat nodig en mogelijk is om in het eigen bestaan te voorzien. Zo nodig bieden gemeenten hierbij ondersteuning aan in de vorm van begeleiding of een voorziening gericht op werkhervatting. De Participatiewet heeft om deze redenen een activerend karakter. Voor ons is dit onderzoek een aanleiding de werkwijze en richtlijnen aan te scherpen zodat de uitvoeringsorganisatie eenduidig met dit onderwerp aan de slag kan. 2. Beleid en uitvoering bij ontheffingen 2.1 Inleiding Uitgangspunt in de Participatiewet is dat werk vóór het ontvangen van een uitkering gaat. Iedere klant is verplicht algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en te aanvaarden. Bij wijze van uitzondering kan de gemeente op grond van artikel 9 lid 2 van de Participatiewet bij dringende redenen in individuele gevallen tijdelijk ontheffing verlenen van de arbeidsplicht en/of re-integratieverplichtingen. Daarnaast heeft de alleenstaande ouder met een kind tot 5 jaar op grond van artikel 9a op verzoek recht op een ontheffing van de arbeidsplicht. De gemeente moet in deze situatie de alleenstaande ouder een voorziening aanbieden gericht op het behouden of vergroten van zijn geschiktheid voor de arbeidsmarkt. Een verleende ontheffing heeft altijd een tijdelijk karakter. Wij kiezen ervoor te kijken naar de mogelijkheden en de kansen die er zijn. We willen mensen zo actief mogelijk houden. Dit betekent dat je niet zomaar een ontheffing krijgt. 2.2 Algemene richtlijnen. - Geen algehele ontheffing van de arbeids- en re-integratieplicht; wanneer mogelijk alleen een ontheffing van de arbeidsplicht; - Categoriale ontheffingen zijn niet mogelijk (bijvoorbeeld op basis van leeftijd). 2.3 Naleving van de arbeidsplicht. Elke klant: - Raadpleegt via de media en bijvoorbeeld via vacaturesites de hierin vermelde vacatures (daadwerkelijk aantal afspreken per individuele klant); - zorgt ervoor dat er een actueel CV voorhanden is; - aanvaardt en behoudt algemeen geaccepteerd werk; - gedraagt zich passend in sollicitatieprocedures; - schrijft zich in bij minimaal 3 uitzendbureaus; - brengt verslag uit over zijn voortgang richting zijn consulent. 2.4 Naleving van de re-integratieplicht. Elke klant: - houdt zich aan het afgesproken plan van aanpak; - krijgt op basis van de persoonlijke situatie een plan van aanpak; - ondertekent zijn eigen plan van aanpak; - werkt mee aan een onderzoek naar mogelijkheden voor arbeidsinschakeling en of deelname aan een scholing of opleiding; - werkt mee aan het verkrijgen van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling en/of sociale activering, zoals kinderopvang; - brengt verslag uit over zijn voortgang richting zijn consulent.
2.5 Medisch De meest voorkomende dringende reden om een ontheffing van de arbeidsplicht te verlenen is op medische gronden. Het gaat dan om klanten met fysieke of psychische belemmeringen. De consulent zal op basis van eigen inzicht en ervaring een beoordeling maken of hij de klant naar werk begeleidt ofwel dat er mogelijk een ontheffing aan de orde is. Want fysieke of psychische klachten zijn niet per definitie een aanleiding voor een ontheffing. We kijken naar wat iemand wel kan. Verplichtingen stemmen we af op de mogelijkheden van de klant. Het geven van een ontheffing op medische grond kan alleen op basis van een medische keuring. Deze medische beoordeling kopen we in bij onafhankelijke, externe deskundigen. Regel: Een ontheffing op medische grond kan alleen op basis van een medische keuring. Alleen in gevallen waarin overduidelijk uit medische documenten blijkt wat de aard en omvang van de belemmering is mogen consulenten af zien van een medische keuring. In alle andere gevallen wordt er een medisch advies opgevraagd. Dit medische advies is leidend. Regel: Na een jaar wordt de situatie herbeoordeelt en indien nodig opnieuw een medisch advies opgevraagd. Regel: Als een klant het niet eens is met de uitkomst van het medisch advies, dan heeft een klant het recht om een second opinion aan te vragen. De second opinion moet binnen 8 weken na het ontvangen van het 1 e advies aangevraagd worden bij een gecertificeerde arbeids/medisch deskundige. Van deze nota komt 25% van rekening voor de klant. Regel: Het college verleent aan een klant die blijvend in een AWBZ-instelling woont van zowel de arbeids als de re-integratieplicht een ontheffing. De ontheffing wordt verleend voor de duur van het verblijf van de instelling. Een medisch onderzoek is niet nodig. 2.6 Niet-medisch Naast medische redenen kunnen ook andere redenen voor een consulent aanleiding zijn tot het verlenen van een ontheffing van de arbeidsplicht. Hierbij gaat het dan vooral om sociale redenen zoals: verslaving, inburgering, daklozen en om zorgtaken. De consulent maakt op basis van zijn eigen professionaliteit zelfstandig een beoordeling of sociale belemmeringen en zorgtaken aanleiding geven tot het verlenen van een ontheffing met in achtneming van de gestelde regels. Regel: We zijn terughoudend in het geven van ontheffingen. We kijken naar mogelijkheden en kansen van onze burgers. Regel: De combinatie van leeftijd en grote afstand tot de arbeidsmarkt is geen reden voor het geven van een ontheffing. 2.7 Alleenstaande ouders met kind tot 12 jaar De wetgever heeft bepaald dat de alleenstaande ouder met de zorg voor kinderen tot 12 jaar geen arbeidsplicht heeft, tenzij de gemeente zich heeft overtuigd van de beschikbaarheid van passende kinderopvang, de toepassing van voldoende scholing en de belastbaarheid van de betrokkene (artikel 9 lid 4 Participatiewet). Regel: Bij alleenstaande ouders met kinderen jonger dan 12 jaar toetsen we standaard de scholingsbehoefte, de mate van belastbaarheid en de mogelijkheden van passende kinderopvang. Regel: Het college verleent ontheffing van de arbeidsplicht aan een alleenstaande ouder met een zorgtaak voor een kind jonger dan 12 jaar zo lang passende kinderopvang ontbreekt. Regel: Het college kan op basis van de belastbaarheid van de alleenstaande ouder de omvang van de re-integratieplicht lager vaststellen. 2.8 Alleenstaande ouders met kind tot 5 jaar (art 9a Participatiewet) Gemeenten moeten alleenstaande ouders die de zorg hebben voor een kind tot 5 jaar op grond van artikel 9a van de Participatiewet op verzoek een ontheffing van maximaal 5 jaar van de arbeidsplicht verlenen, mits de ouder meewerkt aan een reintegratieprogramma. Deze groep ouders heeft daarmee recht op een ontheffing van de arbeidsplicht en tegelijkertijd recht op een re-integratieprogramma dat hen in staat stelt op termijn weer deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Regel: Wij informeren alleenstaande ouders met een kind tot 5 jaar over de mogelijkheden van een ontheffing bij de aanvraag van een uitkering.
Regel: Binnen 6 maanden is er een plan van aanpak. Regel: Om de 6 maanden wordt het plan van aanpak besproken door de consulent met de klant en daar waar nodig aangepast. Regel: Alleenstaande ouders zonder startkwalificatie kunnen we beroepsgerichte scholing naar vermogen aanbieden. 2.9 Gedeeltelijke ontheffing van de arbeidsplicht en re-integratieverplichting Het uitgangspunt van de wetgever is dat gemeenten een klant die van de arbeidsplicht is ontheven re-integratieverplichtingen oplegt om daarmee de kansen op betaalde arbeid te vergroten. In de praktijk kunnen er bij klanten omstandigheden zijn waardoor het tijdelijk niet zinvol is om hem aan al zijn verplichtingen te houden. In die gevallen kan de gemeenten een gedeeltelijke ontheffing verlenen. Regel: Een volledige ontheffing is alleen mogelijk als uit medisch onderzoek blijkt dat er sprake is van duurzame volledige arbeidsongeschiktheid. Regel: Bij ontheffing van de arbeidsplicht blijft de re-integratieplicht van toepassing. 2.10 Duur van de ontheffingen De wetgever heeft bepaald dat de duur van een ontheffing altijd tijdelijk is (artikel 9 lid 2). Regel: De maximale duur van een ontheffing is een jaar. Na 9 maanden wordt de ontheffing herbeoordeeld. Regel: De klant is verantwoordelijk voor het doorgeven van wijzigingen in zijn situatie die van invloed zijn op de ontheffing. 3. Richtlijnen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel 3.1 Invulling beleidsruimte Ons beleid laat ruimte open voor de beslissing of een klant moet worden gehouden aan de arbeidsplicht en re-integratieverplichtingen of dat hij daarvan kan worden ontheven. De bevoegdheid voor het nemen van deze beslissingen ligt bij de consulent. Het beleid biedt de mogelijkheid tot leveren van maatwerk. Wel moeten alle beslissingen getoetst worden aan de Participatiewet, de participatieverordening en deze notitie. Afwijken van onze interne richtlijnen kan alleen met een goede onderbouwing. Een reden zoals een 55+ met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is geen basis voor een ontheffing. 3.2 Kwaliteitsbewaking De controle heeft in de regel een procesmatig karakter, zoals een tijdige opstelling van het plan van aanpak en het verlopen van de ontheffingstermijn. Ontheffingen die afwijken van de gestelde regels moeten gemotiveerd worden en getoetst bij de kwaliteitsmedewerker. Daarnaast werken we met een interne controleur die dossier controle uitvoert. Regel: Als de consulent afwijkt van de interne afspraken moet dit goed gemotiveerd worden en getoetst bij de kwaliteitsmedewerker.