juni 2016 Basiscijfers Jeugd informatie over de arbeidsmarkt, het onderwijs en stages en leerbanen in de regio Haaglanden Een gezamenlijke uitgave van:
Samenvatting Inhoudsopgave De Basiscijfers Jeugd is een gezamenlijke uitgave van UWV en SBB. Samenvatting p.2 Thema-artikel p.3 Kansen op de arbeidsmarkt p.4 Vacatures op mbo-niveau p.5 Ontstane vacatures en gerealiseerde plaatsingen p.6 Kans op stage of leerbaan p.7 Leerbedrijven en studenten p.8 Leerbedrijven naar gemeente p.9 Actuele ontwikkelingen p.10 Studenten en gediplomeerden p.12 Jonge werkzoekenden naar gemeente p.13 WW-uitkeringen aan jongeren p.14 De Basiscijfers Jeugd verschijnt twee maal per jaar. Meer informatie is te vinden op www.s-bb.nl en www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie. De gegevens uit deze publicatie kunnen met bronvermelding worden overgenomen, met uitzondering van het fotomateriaal. Met de Basiscijfers Jeugd geven UWV en SBB een beeld van de actuele kansen en mogelijkheden voor jongeren op de arbeidsmarkt en stagemarkt. De gegevens in de Basiscijfers Jeugd kunnen het startpunt vormen voor gerichte actie en sectorale verdiepingen in de regio. Zo kunnen de basiscijfers een bijdrage leveren aan de invulling van de regionale Aanpak Jeugdwerkloosheid. UWV en SBB ondersteunen u graag. U vindt alle contactgegevens in het colofon op de achterzijde. Arbeidsmarkt en stagemarkt Studenten die nu starten met een opleiding en deze afronden binnen de normale studieduur, hebben in deze regio een goed baanperspectief als zij aan de slag willen als onder andere mbo-verpleegkundige, manager retail en persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen. In de periode oktober 2014 t/m september 2015 ging het grootste deel van de jongeren die werk vonden na hun WW-uitkering aan de slag via de uitzendbedrijven (26%) en in de financiële en overige zakelijke dienstverlening (17%). In deze regio zijn in heel 2015 in de bedrijfssector overige zakelijke dienstverlening de meeste vacatures ontstaan. In de periode van september 2015 tot en met februari 2016 waren er in de regio Haaglanden 7.290 mbo vacatures. Ten opzichte van dezelfde periode een jaar ervoor is dit aantal gedaald met 10%. Het grootste aantal vacatures op mbo-niveau is er in de beroepsgroep gastvrijheid, gevolgd door retail. Vergelijken we de verdeling van het aantal vacatures in de regio Haaglanden met het landelijke beeld, dan blijkt dat er in deze regio relatief veel vacatures zijn in de beroepsgroep zorg. Voor studenten van de opleidingen in de hout en meubel, sport en bewegen, gastvrijheid en voeding is er een ruim voldoende tot goede kans op een stage en/ of leerbaan. Studenten in de opleidingen in de carrosserie en zorg moeten vaak meer moeite doen om een geschikte stage of leerbaan te vinden. Actueel in de regio Ondanks het aantrekken van de economie is een deel van de jongeren in de regio onnodig (lang) werkloos. De regio werkt daarom aan de match tussen deze jongeren en de arbeidsmarkt. Het beoogde resultaat wordt onder andere bereikt door de inzet van diverse instrumenten, zoals de Leerwerkcheque en het Young@Work team dat in de regio aan de slag gaat. Young@Work is een vliegende brigade die van alle markten thuis is: van matchmaking op vacatures, ondersteuning van klantmanagers tot het organiseren van events. Jongeren op zoek naar werk Eind maart 2016 zijn in de regio Haaglanden 6.270 jongeren tot 27 jaar bij UWV als werkzoekend geregistreerd. Van deze jongeren heeft 56% geen startkwalificatie. Landelijk is dit aandeel kleiner (48%). De groep middelbaar opgeleiden (minimaal mbo-niveau 2, havo of vwo) heeft in deze regio een aandeel van 36%. Dat is kleiner dan het landelijk gemiddelde (43%). De groep hoogopgeleiden (hbo of wo) heeft in de regio een aandeel van 7%. Dit is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde (9%). Eind maart 2016 zijn er 1.808 lopende WW-uitkeringen aan jongeren in de regio. Een deel van de werkloze jongeren staat overigens niet ingeschreven bij UWV en heeft geen WW-rechten opgebouwd. In de periode oktober 2015 t/m maart 2016 zijn er in totaal 2.441 nieuwe WWuitkeringen aan jongeren verstrekt. Dit is een afname van 215 (-8%) ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. De daling is het grootst bij jongeren die voor de WW-uitkering in de bouwnijverheid (-48%) werkten. Het aantal nieuwe WW-uitkeringen aan jongeren die in de industrie, nutsbedrijven en delfstoffen werkten steeg het meest (+60%). 2
Verdwijnt werkgelegenheid uit het middensegment? Steeds vaker is het al of niet verdwijnen van beroepen in het middensegment een terugkerend thema in diverse media. Verschillende onderzoeken geven aan dat er sprake lijkt te zijn van polarisatie op de arbeidsmarkt. Het Centraal Planbureau (CPB) stelt vast dat het aandeel van beroepsbeoefenaren met een gemiddeld loonniveau in de Nederlandse beroepsbevolking in 1998-2010 daalde, evenals in andere Europese landen. Het aandeel met een laag of hoog loon steeg. Dit kan een signaal zijn dat er beroepen in het middensegment verdwijnen (bron: Policy Brief, CPB, 2012). Mogelijke oorzaken Veranderen de beroepen in het middensegment inderdaad? Verschillende aspecten kunnen hierbij een rol spelen: Het CPB constateert dat in 2010 minder werknemers een gemiddeld loon ontvangen dan in 1998. Het CPB model gaat ervan uit dat loon bepalend is voor het beroepsniveau. Het bruto loon van starters op de arbeidsmarkt met een mbo4- BOL opleiding groeide van 7,30 in 1998 tot 12,08 in 2009 en daalde daarna via 11,17 in 2010 naar 9,47 in 2013 (bronnen: ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 1998 en 2014). Loon fluctueert dus nogal tussen de jaren. Dit kan de omvang van het aantal werknemers die tot het gemiddeld loonniveau worden gerekend beïnvloeden. Regelmatig wordt genoemd dat bepaalde banen op mbo-niveau verdwijnen, zoals secretaresse of drukker beide door automatisering. Maar daar staat tegenover dat het aantal werknemers in andere beroepen op het mbo-niveau toeneemt. Zo verwacht onderzoeksinstituut ROA banengroei in mbo-beroepen als transportplanners, timmerlieden en callcentermedewerkers. Ook in de Ict en procestechniek steeg het aantal werknemers op middelbaar niveau de laatste jaren behoorlijk. Het aantal werknemers in beroepen die het meest op middelbaar niveau worden uitgeoefend bleef van 1996-2014 min of meer constant. Overigens groeide de werkgelegenheid bij de hoge opleidingsniveaus in deze periode (bron: ROA, Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, 2016). Diverse branches geven aan dat beroepen in hun branche op het bestaande mboniveau blijven. Voorbeelden zijn transport en logistiek (chauffeurs en logistiek medewerkers), mobiliteit (automonteurs), techniek (metaalbewerkers en installateurs) en horeca (koks en gastheer/gastvrouw). Bovendien zijn deze beroepen, naast vele andere, met de bijbehorende salariëring vastgelegd in een cao. In 2012 vielen 6,1 miljoen werknemers onder een cao. Laagopgeleiden hebben gemiddeld een zwakkere positie op de arbeidsmarkt dan middelbaar of hoogopgeleiden. Ze zijn vaker werkloos en werken vaker in laagbetaalde of onzekere banen. In het rapport De onderkant van de arbeidsmarkt in 2025 beschrijven CPB en SCP dat de afstand op de arbeidsmarkt tussen laagen hoogopgeleiden de afgelopen jaren toenam. Zo daalde de vraag naar arbeid van laagopgeleiden door automatisering, robotisering en verplaatsing van werk naar lagelonenlanden. Verder wordt er voor werkende laagopgeleiden minder geïnvesteerd in bijscholing (bron: P. Preenen e.a., Informal learning of temporary agency workers in low-skill jobs, 2015). Het bovenstaande komt tot uitdrukking in de werkloosheid naar opleidingsniveau. Zie onderstaande tabel. Werkloosheid naar opleidingsniveau in % van de beroepsbevolking Opleidingsniveau 2005 2015 Laag 9,1% 11,2% Mbo 2,3 5,5% 7,5% Mbo 4 4,0% 5,7% Hbo 3,2% 4,1% Wo 4,1% 3,4% Gemiddeld 5,9% 6,9% Bron: CBS Statline, 2016 Laagopgeleiden kennen de grootste werkloosheid, en deze groeide ook (het sterkst) de afgelopen jaren. Bovendien zijn ze oververtegenwoordigd in de bijstand. Middelbaar opgeleiden nemen een tussenpositie in en hoger opgeleiden kennen de laagste werkloosheid. Op universitair niveau daalde de werkloosheid zelfs in 2015 ten opzichte van 2005. Een ander aspect is de concurrentie op de arbeidsmarkt tussen verschillende opleidingsniveaus. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat met name hbo ers ook banen verwerven op middelbaar niveau. Middelbaar opgeleiden zijn op hun beurt concurrenten voor lager opgeleiden. In 2014 werkte 17% van de beroepsbevolking op maximaal beroepsniveau vmbo, zij ondervinden concurrentie van middelbaar opgeleiden. De omvang waarin deze verdringing optreedt is niet precies bekend (bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/ nieuws/2016/03/vooral-jongerenwerken-onder-hun-niveau). Grootste problemen in het lage segment; middenniveau redelijk constant De grote problemen liggen al met al vooral in het laagste segment van de arbeidsmarkt: daar is de baanonzekerheid het grootst, de lonen het laagst en de werkloosheid het hoogst. Het aantal werknemers in beroepen die het meest op middelbaar niveau worden uitgeoefend, blijft de laatste tien jaar redelijk constant. Ook is de werkloosheid gunstiger dan bij de lagere opleidingsniveaus. 3
Kansen op de arbeidsmarkt Prognose van kansrijke beroepen op mbo-niveau in regio Haaglanden (bron: SBB) In dit overzicht staan mbo-beroepen die in deze regio een ruim voldoende of goede kans op werk bieden voor studenten, die beginnen met de opleiding en deze afronden binnen de normale studieduur. Het gaat om de kans op werk op het niveau en in het verlengde van de opleiding. Het overzicht is een selectie van kansrijke beroepen waarvoor de meeste gediplomeerden waren in het afgelopen schooljaar. Het volledige overzicht en toelichting over kans op werk vindt u op www.s-bb.nl/kansopwerk. Beroepsgroep Beroep Niv. Burgerlijke en Middenkaderfunctionaris bouw 4 utiliteitsbouw Technische installaties Eerste monteur elektrotechnische industriële 3 en systemen installaties en systemen 3 Eerste monteur woning 3 Monteur werktuigkundige installaties 2 Afbouw en onderhoud Servicemedewerker gebouwen 2 Transport en logistiek Logistiek medewerker 2 Zorg Begeleider gehandicaptenzorg 3 Mbo-verpleegkundige 4 Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg 4 Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 Verzorgende-ig 3 Retail Manager retail 4 Verkoopspecialist 3 Verkoper 2 Beroepsgroep Beroep Niv. Groothandel en (Junior) accountmanager 4 internationale handel Ict Applicatie- en mediaontwikkelaar 4 Ict-beheerder 4 Medewerker beheer ict 3 Netwerk- en mediabeheerder 4 Gastvrijheid Gastheer/-vrouw 2 Leidinggevende bediening 4 Leidinggevende travel & hospitality 4 Medewerker fastservice 2 (Zelfstandig werkend) Kok 2, 3 Groen Vakbekwaam medewerker dierverzorging 3 Juridisch Medewerker human resource 4 management (hrm) Office Managementassistent/directiesecretaresse 4 Medewerker marketing en communicatie 4 Orde en veiligheid Aankomend medewerker grondoptreden 2 Van WW naar werk per sector, oktober 2014 t/m september 2015 in regio Haaglanden (bron: UWV Polisadministratie) Deze grafiek laat het aandeel jongeren zien dat vanuit een WW-uitkering werk vindt in de getoonde bedrijfssectoren. Dit is uitgedrukt als percentage van het totaal aantal werkhervattingen (in alle sectoren). Dit geeft een indicatie van het belang van een bepaalde sector voor jongeren bij het vinden van werk na WW. In de afbeelding zijn de bedrijfssectoren gesorteerd, waarbij de sector met het grootste aandeel bovenaan staat en de sector met het kleinste aandeel onderaan. De rest is gegroepeerd onder overige sectoren. Naast de staven staat het aantal jongeren dat werk heeft gevonden in de bijhorende sector. Uitzendbedrijven Financiële en overige zakelijke dienstverlening Gezondheidszorg, welzijn en cultuur Detailhandel 621 422 332 306 Horeca Industrie, delfstoffen en nutsbedrijven Landbouw en visserij Vervoer en opslag Overige sectoren 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 170 161 142 140 132 4
Vacatures mbo-niveau Aantal vacatures in de periode september t/m februari van 2015 en 2016 in regio Haaglanden (bron: Jobfeed, bewerking Panteia en SBB, 2016) Deze figuur toont het aantal ontstane vacatures op mbo-niveau in deze regio. SBB heeft de vacatures gekoppeld aan de mbo-beroepsgroepen en onderliggende kwalificaties. Door weging en ophoging is het mogelijk een betrouwbare inschatting te maken van het werkelijke aantal vacatures waarvoor extern is geworven. Sectorkamer» Beroepsgroep Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek Assisterende gezondheidszorg Sport en bewegen Uiterlijke verzorging Welzijn Zorg Groothandel en internationale handel Mode, interieur, textiel en tapijt Retail Communicatie, media en design Ict Kunsten en entertainment Gastvrijheid Groen Voeding Winkelambacht Financiële diensten Juridisch Office Orde en veiligheid Creatief vakmanschap Gezondheidstechnisch vakmanschap sep 15 - feb 16 sep 14 - feb 15 0 500 1.000 1.500 2.000 5
Ontstane vacatures en gerealiseerde plaatsingen Aantal vacatures naar gevraagd beroepsniveau, januari t/m december 2015 (bron: UWV) Deze grafiek geeft de totale vacaturemarkt in de regio weer. De staven tonen het aantal nieuwe vacatures per bedrijfssector. De vacatures zijn onderverdeeld naar drie beroepsniveaus: lager, middelbaar en hoger (zie toelichting op de gebruikte begrippen op achterzijde). Hiermee wordt inzichtelijk in welke sectoren veel vraag is naar lager, middelbaar en hoger opgeleiden. Landbouw, bosbouw en visserij Industrie, nutsbedrijven en delfstoffen Bouwnijverheid Detailhandel Groothandel Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële dienstverlening Overige zakelijke dienstverlening Gezondheidszorg, welzijn en cultuur Openbaar bestuur Onderwijs Overige dienstverlening 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 lager middelbaar hoger Gerealiseerde plaatsingen op een stage (bol) en leerbaan (bbl) per sector in de periode september t/m februari van 2016, 2015 en 2014 (bron: DUO en Stagemarkt.nl) In de tabel is het aantal jongeren (<27 jaar) weergegeven dat in de periode van september t/m februari is gestart met een stage (bol) of leerbaan (bbl). Hierbij is onderscheid gemaakt naar jongeren met en zonder startkwalificatie. Per leerweg en sectorkamer is het aantal gestarte stages en leerbanen in de periode september t/m februari voor de jaren 2016, 2015 en 2014 opgenomen. Aantal gerealiseerde plaatsingen bbl bol 2016 2015 2014 2016 2015 2014 Plaatsingen zonder startkwalificatie Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap 147 221 147 460 296 231 139 120 129 332 422 362 46 48 67 1.547 2.537 3.371 94 83 93 757 800 718 6 5 4 353 492 543 310 315 320 1.138 1.282 1.297 20 19 16 1.308 1.374 641 3 6 4 9 12 8 Plaatsingen met startkwalificatie Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap 70 71 64 78 64 53 36 43 54 69 86 91 41 77 123 470 781 1.028 36 37 46 202 210 259 3 5 7 114 138 146 121 128 154 144 184 140 28 19 14 175 223 128 1 7 2 6 4 6 6
Kans op stage of leerbaan Kans op stage of leerbaan in regio Haaglanden in 2016 (bron: SBB) In het onderstaande overzicht staan per beroepsgroep de kansen voor studenten om in deze regio een stage of leerbaan te vinden in 2016. In de kolom totaal staat de gemiddelde kans op stage of leerbaan voor de totale beroepsgroep. Het gemiddelde is gewogen naar het aantal studenten per opleiding. In de drie kolommen daarnaast staat de kans op stage voor studenten van opleidingen op niveau 2, 3 en 4. Niveau 1 is in het overzicht niet opgenomen, omdat de beroepsgroepen geen opleidingen op niveau 1 hebben. Voor de toelichting over kans op stage en kans op stage per opleiding, ga naar www.s-bb.nl/kansopstage. Kans op stage of leerbaan Sectorkamer»Beroepsgroep totaal niveau niveau niveau Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek Assisterende gezondheidszorg Sport en bewegen Uiterlijke verzorging Welzijn Zorg Groothandel en internationale handel Mode, interieur, textiel en tapijt Retail Communicatie, media en design Ict Kunsten en entertainment Gastvrijheid Groen Voeding Winkelambacht Financiële diensten Juridisch Office Orde en veiligheid Creatief vakmanschap Gezondheidstechnisch vakmanschap 2 3 4 3 3 3 32 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 32 23 32 32 3 3 3 3 2 2 2-3 - - 3 3 3 3 3 32 32 32 3 3-3 - 3 34 4 32 3 - - 3 34-4 34 2-23 2 3-4 3 2 2 2 2 23-45 21 2 23 3 1 43 4 43 3 3 3 3 3 3 1 2 3 3 2 3 3 4 5 54 34 34 3 3 34 54 45 5 54 34 34 34 3 3-2 3 23 - - 23 32 12 4 3 3 3 3-3 4 3 3 3 43 3 3 Legenda Goede kans Ruim voldoende kans Voldoende kans Matige kans Geringe kans niet van toepassing/ onbekend 7
Leerbedrijven en studenten Aantal leerbedrijven en studenten in regio Haaglanden in maart 2016 en september 2015 (bron: DUO en Stagemarkt.nl) Sectorkamer» Beroepsgroep Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek Assisterende gezondheidszorg Sport en bewegen Uiterlijke verzorging Welzijn Zorg Groothandel en internationale handel Mode, interieur, textiel en tapijt Retail Communicatie, media en design Ict Kunsten en entertainment Gastvrijheid Groen Voeding Winkelambacht Financiële diensten Juridisch Office Orde en veiligheid Creatief vakmanschap Gezondheidstechnisch vakmanschap maart 2016 september 2015 Bedrijven Studenten Bedrijven Studenten 236 149 229 157 209 303 197 328 52 12 52 17 94 122 92 131 67 120 64 113 305 573 300 595 61 243 58 250 306 524 309 573 66 60 60 60 27 122 21 146 35 130 34 142 362 417 350 468 1 14 1 15 259 308 254 329 367 743 361 779 542 479 496 524 149 162 150 166 1.199 1.656 1.219 1.754 1.441 3.309 1.488 3.428 562 229 557 292 88 166 88 177 1.082 1.180 1.047 1.241 635 562 609 586 558 866 546 922 71 142 68 150 860 1.422 811 1.495 718 746 692 784 76 45 70 42 440 395 444 423 811 1.133 798 1.156 454 392 460 421 1.696 1.336 1.663 1.343 44 823 40 777 53 19 52 20 122 75 115 76 Per beroepsgroep is het aantal leerbedrijven en studenten in maart 2016 en september 2015 weergegeven. 8
Leerbedrijven per gemeente Aantal leerbedrijven per gemeente en sectorkamer in regio Haaglanden in april 2016 en april 2015 (bron: Stagemarkt.nl) Deze tabel geeft het aantal leerbedrijven per gemeente en sectorkamer weer. Gemeente Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap Delft 147 72 281 190 140 230 182 25 Midden-Delfland 37 31 50 17 13 102 29 0 Rijswijk 71 40 159 147 117 142 196 20 s-gravenhage 451 326 1.750 992 709 984 1.479 107 Westland 368 228 311 332 122 579 246 21 Totaal 1.074 697 2.551 1.678 1.101 2.037 2.132 173 Aantal Entree-leerbedrijven per sector in regio Haaglanden april 2016 en april 2015 (bron: Stagemarkt.nl) Leerbedrijven met een erkenning voor een Entree-opleiding bieden studenten op niveau 1 zonder vooropleiding de mogelijkheid een kwalificatie te behalen en daarmee voor te bereiden op een baan of een vervolgopleiding. De Entree-opleiding is niet gekoppeld aan een sectorkamer. Om een beeld te geven van het profiel van de erkenning van Entree-leerbedrijven is onderscheid gemaakt naar de onderwijssectoren Economie, Groene sector, Techniek, Zorg en welzijn. Sector Aantal Entree-leerbedrijven 2016 2015 Economie 1.151 1.155 Groene sector 193 185 Techniek 797 817 Zorg en welzijn 441 398 Totaal 2.582 2.555 9
Actuele ontwikkelingen Afbouw en onderhoud Er zijn voldoende stages en leerbanen beschikbaar. De vraag naar studenten neemt toe waardoor er een overschot aan stages kan ontstaan. Dit komt door de groei van werkzaamheden in de sector en het beperkte aantal studenten. Bedrijven zijn nog voorzichtig met het aanbieden van leerbanen aan bbl ers. Bij de niveau 2 en 3 opleidingen (vakkracht) industrieel lakverwerker en (gezel) dekvloerenlegger is het perspectief op een stage of leerbaan ruim voldoende. Burgerlijke en utiliteitsbouw De groeiende bouwproductie is voornamelijk te danken aan de toename aan woningbouw. Er is voldoende aanbod van stages, vooral bij de niveau 4 opleiding middenkaderfunctionaris bouw. Middenkaderfunctionarissen zijn actief in de werkvoorbereiding en calculatie, de groei van de bouwproductie is hier direct merkbaar. Het aantal leerbanen is beperkter dan het aantal stages. Voor eerstejaars bol-studenten is het vaak lastiger om een stage te vinden. Gespecialiseerde aanneming Op dit moment zijn er over het algemeen voldoende stages en leerbanen. De groeiende bouwproductie is voornamelijk te danken aan de toename aan woningbouw. De vraag naar werknemers neemt toe, maar dat is vooral op contractbasis. Bedrijven vangen de groei in eerste instantie op met het doelmatiger inzetten van vast personeel en het uitbreiden van de flexibele schil. Hout en meubel Er zijn (ruim) voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Bedrijven in de meubelsector zijn nog voorzichtig met het aanbieden van leerbanen en bieden vooral stages aan voor bol-studenten. Er is een goede kans op een stage of leerbaan bij de niveau 2 en 3 opleidingen (allround) montagemedewerker en (allround) machinaal houtbewerker. Infra De toenemende productie vertaalt zich nog niet in een duidelijke groei van de werkgelegenheid. Bedrijven nemen nieuwe werknemers vooral aan op contractbasis. Er is over het algemeen een evenwicht tussen het aantal studenten en het aantal beschikbare stages en leerbanen. Gunstige perspectieven zijn er bij de opleidingen eerste monteur laagspanningsdistributie en middenspanningsdistributie (niveau 3) en technicus elektrotechniek (niveau 4). Metaal en metalektro Er zijn voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Gediplomeerden op niveau 3 en 4 hebben een gunstig arbeidsmarktperspectief, vooral in de mechatronica en precisietechniek. Wel geldt dat zij concurrentie hebben van het hbo. Dit is niet structureel van aard. Als de economie voldoende aantrekt, is de kans groot dat het hoger opgeleide personeel vertrekt naar andere, hogere functies. Procesindustrie en laboratoria In de procesindustrie zijn vraag en aanbod van stages en leerbanen in evenwicht. Het aanbod van stages is alleen gericht op studenten op niveau 3 en 4. Oorzaken hiervan zijn de technologische ontwikkelingen bij bedrijven, waardoor een hoger opleidingsniveau van de studenten nodig is. Een gunstig perspectief op een stage of leerbaan is er voor studenten van de opleiding (allround) operationeel technicus (niveau 3 en 4). In deze regio worden met name zittende medewerkers opgeleid. Er is een stelselmatig tekort aan stages binnen de laboratoriumtechniek. Technische installaties en systemen Er zijn voldoende stages en leerbanen beschikbaar, vooral op niveau 3 en 4 is het perspectief gunstig. Bedrijven hebben een voorkeur voor breed en hoger opgeleid personeel op niveau 4 en zijn bereid om (potentieel) personeel te begeleiden naar een hoger opleidingsniveau. Goede kans op een stage of leerbaan is er bij de niveau 3 opleiding eerste monteur utiliteit (niveau 3) en de niveau 4 opleidingen technicus elektrotechnische industriële installaties en systemen, tekenaar ontwerper elektrotechniek en tekenaar ontwerper werktuigkundige installaties. Carrosserie Het aantal stages en leerbanen staat nog steeds enigszins onder druk. Er is nog geen sprake van volledig economisch herstel. Bedrijven zijn wel bereid (potentieel) personeel te begeleiden naar een hoger opleidingsniveau. Studenten moeten nog wel moeite doen om een passende stage of leerbaan te vinden. De kansen voor recent afgestudeerden om een baan te vinden in het verlengde van de opleiding in de carrosserie zijn over het algemeen beter. Dit komt deels doordat veel opleidingen binnen de carrosserie als bbl-opleiding worden aangeboden. Een groot deel van de bbl ers blijft na het afstuderen werken bij het leerbedrijf. Luchtvaart Er worden landelijk gezien veel studenten opgeleid voor de arbeidsmarkt in de luchtvaart. Stages zijn geconcentreerd rond de grote luchthavens en zijn voor een deel seizoensgebonden. Strenge selectie van de leerbedrijven brengt met zich mee dat niet iedere student makkelijk een stage vindt. Maritiem In de diverse deelsectoren (Rijn- en binnenvaart, koopvaardij, visserij, waterbouw, scheeps- en jachtbouw) zijn volop kansen op de arbeidsmarkt. Dit wordt onder meer veroorzaakt door vergrijzing en verloop. In de Rijn- en binnenvaart, visserij, waterbouw en scheeps- en jachtbouw is het voor studenten geen probleem om een stage of leerbaan te vinden. In de koopvaardij is dit lastiger. Studenten van een aantal opleidingen (zoals stuurman kleine schepen en stuurman alle schepen) hebben een matige kans op stage. Mobiliteit Het gaat langzaam economisch beter in de mobiliteitsbranche. Dit betekent dat er ook meer perspectief is op een stage of leerbaan. Er is in deze regio over het algemeen een evenwicht tussen het aantal studenten en het aantal stages en leerbanen. Bij sommige opleidingen is het voor studenten wat moeilijker om tijdig een passende stage of leerbaan te vinden. Rail Er zijn weinig studenten die een opleiding volgen binnen de beroepsgroep rail. Deze opleidingen zijn relatief nieuw. Er valt op dit moment nog weinig te zeggen over de ontwikkelingen op de stagemarkt en de arbeidsmarkt. Transport en logistiek Haaglanden is een gemiddelde regio wat betreft het totaal aantal werkzame personen in de beroepsgroep transport en logistiek. Het beroeps- 10 goederenvervoer houdt de komende jaren een sterke troef in de veilingen van Westland. In het beroepsgoederenvervoer en personenvervoer zijn er relatief veel vacatures. Er is daardoor een goede kans op een stage of leerbaan op diverse niveaus. Studenten van de niveau 3 opleidingen logistiek teamleider en planner wegtransport hebben een goede kans op een stage- of leerbaan. Assisterende gezondheidszorg Het aantal studenten apothekersassistent is gelijk gebleven. Vraag naar en aanbod van stages zijn in evenwicht. Het aantal studenten doktersassistent kent een kleine stijging ten opzichte van vorig jaar. De kans op stage voor studenten tandartsassistenten is goed. Studenten doktersassistent kunnen wat meer moeite hebben met het tijdig vinden van een stage en/of leerbaan. Sport en bewegen Het aantal bol-studenten sport en bewegen is toegenomen en zal nog verder toenemen. De kans op werk is voor vrijwel alle sportkwalificaties matig of gering. Uitzonderingen zijn er voor gediplomeerden van de opleidingen sport- en bewegingsleider en trainer/coach, voor hen is de kans op werk (ruim) voldoende. Er zijn momenteel voldoende stages beschikbaar. Door de toename van het aantal studenten kan het lastiger worden tijdig een passende stage te vinden. Er worden geen bbl-trajecten aangeboden voor sport en bewegen. Uiterlijke verzorging Binnen de beroepsgroep uiterlijke verzorging is het aantal bedrijven met personeel beperkt en daarmee ook de vervangingsvraag. Voor studenten van de niveau 3 en 4 opleiding (medisch) pedicure is de kans op stage goed. Bij de niveau 3 en 4 opleidingen (allround) schoonheidsspecialist is de kans op stage matig. Er is een tekort aan stages en/of leerbanen bij salons. Studenten vinden in het eerste jaar vaak een stage bij drogisterijen, op die manier kunnen zij ervaring opdoen. ROC Mondriaan biedt stagemogelijkheden via een eigen schoolsalon en spa. Welzijn Het aantal studenten is licht afgenomen. Voor studenten welzijn is de kans op werk gering tot matig. Uitzondering is de gespecialiseerd pedagogisch medewerker kinderopvang op niveau 4. De branche verwacht over twee tot drie jaar een groei van de werkgelegenheid. Er is voldoende kans op een stage en/of leerbaan bij de meeste welzijnsopleidingen in deze regio. Zorg Er is weinig vraag naar laag opgeleid personeel, werkgevers hebben behoefte aan hoger opgeleid personeel. Voor niveau 4 is het perspectief beter. Het aanbod van stages bij de opleidingen mbo-verpleegkundige en verzorgende is matig. Bij de niveau 4 opleidingen persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg en thuisbegeleider is er een tekort aan stages. Groothandel en internationale handel Voor studenten van de niveau 3 opleiding commercieel medewerker zijn er voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Bij de niveau 4 opleidingen junior accountmanager en vestigingsmanager groothandel is er een tekort aan stages of leerbanen. Mode, interieur, textiel en tapijt Er zijn in de regio te weinig leerbedrijven die opleiden voor de modekwalificaties. Hierdoor is de
kans op een stage en/of leerbaan klein. Studenten Winkelambacht Dit is de titel van de pagina vinden voornamelijk een plek in Amsterdam. Retail Voor zowel verkoop- als managementfuncties zijn op alle niveaus voldoende stages en leerbanen in de detailhandel. De voorkeur van leerbedrijven gaat uit naar studenten op niveau 3 en 4. Voor studenten van de niveau 4 opleiding interieuradviseur is het lastig om een stage of leerbaan te vinden. Communicatie, media en design Voor studenten van opleidingen in de richting communicatie, media en design zijn over het algemeen voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Soms is er sprake van een tekort als gevolg van faillissementen, overnames en bezuinigingen. Dit wordt opgevangen door gebruik te maken van nieuwe initiatieven, waarbij zzp ers die in een collectief samen werken en een stage of leerbaan aanbieden. Ict De kans op werk voor niveau 4 gediplomeerden van de ict opleidingen is goed. De vraag naar stages voor studenten van de opleiding gamedeveloper (niveau 4) overstijgt ruimschoots het aanbod. Er is veel concurrentie vanuit het hbo. Het aantal banen en stages bij de opleiding medewerker ict op niveau 2 neemt sterk af. De vraag naar stages overstijgt in grote mate het aanbod. Kunsten en entertainment In de beroepsgroep kunsten en entertainment zijn er over het algemeen voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Mede door de afhankelijkheid van subsidies is het voor studenten van de opleiding medewerker podium en evenemententechniek (niveau 2) moeilijk een passende stage of leerbaan te vinden. Dit geldt ook voor studenten van de opleiding allround grimeur (niveau 4). Het arbeidsmarktperspectief voor gediplomeerden podium- en evenementtechnicus is matig. Vaak starten gediplomeerden als zzp ers in een zeer concurrerende markt. Gastvrijheid Voor studenten facilitair leidinggevende zijn er voldoende stages en leerbanen beschikbaar. Veel horecabedrijven zien hun omzet weer stijgen. Mede daardoor zijn er ruim voldoende stages en leerbanen beschikbaar voor studenten van bijvoorbeeld de niveau 2 en 3 opleidingen (zelfstandig werkend) kok en (zelfstandig werkend) gastheer/-vrouw. De instroom van studenten gastheer/-vrouw is kleiner dan de behoefte van bedrijven. In de recreatieve sector en in travel zijn over het algemeen voldoende stages en leerbanen. Voor studenten schoonmaak en glazenwassen zijn er voldoende leerbanen beschikbaar. Groen In de groene sectoren is de kans op stages en leerbanen met uitzondering van dierverzorging (ruim) voldoende. De bloemendetailhandel merkt dat het economisch beter gaat. Bloemisten hebben behoefte aan studenten, maar vacante stages en leerbanen worden niet allemaal vervuld. Voor dierverzorging geldt dat er veel studenten zijn, maar relatief weinig perspectief op werk, een stage of een leerbaan op niveau 2, 3 en 4. Voeding In de voedingsindustrie is er veel werkgelegenheid. Er zijn voldoende leerbanen en stages voor studenten van de opleidingen op niveau 3 en 4. Bij veel bedrijven is er ruime aandacht voor het opleiden van eigen medewerkers. Door de vergrijzing is er behoefte aan nieuwe medewerkers. Bij slagerijen en visspecialisten zijn voldoende stages en leerbanen. Ook neemt de vraag naar medewerkers toe. Het aanbod van stages en leerbanen bij bakkerijen is toereikend. Het aantal studenten dat een kappersopleiding op niveau 2 volgt, is groter dan het aantal op niveau 3. Het bedrijfsleven heeft echter meer behoefte aan laatstgenoemden. Op de stage- en leerbanenmarkt zijn vraag en aanbod wel in evenwicht. Financiële diensten De baankansen voor studenten in de richting financieel-administratieve beroepen staan onder druk door toenemende automatisering en digitalisering. Voor studenten van de opleidingen financieel administratief medewerker (niveau 3) is de kans op een stage en/of leerbaan matig. Bij de opleiding junior assistent-accountant (niveau 4) is die kans goed. In de richting financiële dienstverlening (niveau 4) is het stage- en leerbaanperspectief gunstig. Het gaat dan om de adviseur bancaire diensten, adviseur inkomensverzekeringen, adviseur schadeverzekeringen en adviseur vermogen. Binnen deze richting is de vraag naar gediplomeerden groter dan het aanbod. Juridisch Voor studenten van de opleiding human resource management (niveau 4) is de kans op een stage of leerbaan goed. Voor studenten van de niveau 4 opleiding juridisch-administratief dienstverlener is die kans voldoende. De structurele bezuinigingen bij overheidsinstanties leiden tot geringere baankansen voor studenten van de juridische beroepen. De kansen binnen de zakelijke dienstverlening zijn iets verbeterd. Office Voor studenten van de niveau 3 opleiding secretaresse en de niveau 4 opleiding directiesecretaresse/managementassistent is de kans op stage (ruim) voldoende. Studenten van de niveau 2 opleidingen medewerker (financiële) administratie en medewerker secretariaat en receptie kunnen moeite hebben met het vinden van een stage en/ of leerbaan. De baankansen voor studenten van de ondersteunende administratieve en secretariële beroepen staan vooral bij grote bedrijven en instellingen onder druk door toenemende automatisering en digitalisering. Voor studenten van de niveau 4 opleiding medewerker evenementenorganisatie is de kans op stage gering en de kans op werk matig. Orde en veiligheid Binnen de beroepsgroep orde en veiligheid stabiliseert de werkgelegenheid bij particuliere beveiliging na jaren van krimp. De vraag naar stages en leerbanen in de particuliere beveiliging en de publieke veiligheid is over het algemeen groter dan het aanbod. De beste baankansen zijn er bij defensie. Defensie heeft doorlopend behoefte aan instroom van (geschikte) jongeren, maar deze instroom blijft achter bij de behoefte. Creatief vakmanschap Het aantal studenten van opleidingen binnen het creatief vakmanschap is de afgelopen vijf jaar toegenomen. De kans op stage is over het algemeen voldoende. Het is voor studenten soms lastig om dit te organiseren, o.a. vanwege de reisafstand en het grote aantal eenmansbedrijven. Bij de opleidingen goudsmid, (medewerker) juwelier, pianotechnicus en schoenhersteller op niveau 2 is de kans op stage ruim voldoende. Er dreigt een tekort aan stages bij de opleidingen behoudsmedewerker en zilversmid (beiden niveau 4) en de opleidingen in de uurwerktechniek (niveau 3 en 4). Gezondheidstechnisch vakmanschap Het aantal studenten van opleidingen binnen gezondheidstechnisch vakmanschap is toegenomen. Over het algemeen is de kans op stage matig tot voldoende. Voor studenten die een opleiding in de optiek volgen op niveau 3 en 4 is de kans op stage ruim voldoende. Studenten van de orthopedische en tandtechnische opleidingen moeten wat meer moeite doen om een passende stage of leerbaan te vinden. Er is over het algemeen ruim voldoende perspectief op werk. 11
Studenten en gediplomeerden Aantal studenten in 2015/2016 en gediplomeerden in 2014/2015 per beroepsgroep en leerweg in regio Haaglanden (bron: DUO en SBB) De volgende tabel toont voor deze regio het aantal studenten in het schooljaar 2015/2016 en het aantal gediplomeerden in het schooljaar 2014/2015 per beroepsgroep en leerweg. Sectorkamer» Beroepsgroep Aantal studenten 2015/2016 Aantal gediplomeerden 2014/2015 bbl bol bbl bol extranei Techniek en gebouwde omgeving Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem Zorg, welzijn en sport Handel Ict en creatieve industrie Voedsel, groen en gastvrijheid Zakelijke dienstverlening en veiligheid Specialistisch vakmanschap Afbouw en onderhoud Burgerlijke en utiliteitsbouw Gespecialiseerde aanneming Hout en meubel Infra Metaal en metalektro Procesindustrie en laboratoria Technische installaties en systemen Carrosserie Luchtvaart Maritiem Mobiliteit Rail Transport en logistiek Assisterende gezondheidszorg Sport en bewegen Uiterlijke verzorging Welzijn Zorg Groothandel en internationale handel Mode, interieur, textiel en tapijt Retail Communicatie, media en design Ict Kunsten en entertainment Gastvrijheid Groen Voeding Winkelambacht Financiële diensten Juridisch Office Orde en veiligheid Creatief vakmanschap Gezondheidstechnisch vakmanschap 78 76 26 27 1 110 202 40 35 1 13 0 5 2 1 13 114 6 22 0 69 51 39 11 5 112 475 37 86 4 33 180 10 64 2 292 235 126 57 3 21 37 8 8 0 3 102 4 31 0 12 132 1 12 3 212 213 58 41 18 0 15 0 2 0 134 167 43 48 4 14 469 15 92 2 4 501 1 104 7 0 165 0 60 7 20 1.362 15 483 13 871 2.281 405 964 64 10 182 7 65 1 1 170 1 47 0 295 924 134 292 11 1 567 1 124 0 21 854 11 196 3 0 147 0 28 1 365 1.060 179 258 16 137 602 68 191 7 5 39 10 15 2 112 242 57 78 14 29 1.055 14 429 7 16 358 21 92 8 40 1.211 28 516 8 43 486 26 143 34 0 18 0 6 0 52 20 13 1 1 12
Jonge werkzoekenden naar gemeente Aantal jonge werkzoekenden naar gemeente en opleidingsniveau in regio Haaglanden in maart 2016 (bron: UWV) niveau. Zo kan bijvoorbeeld het aandeel jongeren zonder startkwalificatie in de gemeente of regio vergeleken worden met het landelijk gemiddelde. Jongeren zonder startkwalificatie hebben basisonderwijs, De tabel laat zien hoeveel jonge werkzoekenden (<27 jaar) er bij UWV geregistreerd zijn in Nederland, de arbeidsmarktregio en de bijbehorende gemeenten. Daarnaast is er een verdeling gemaakt naar opleidingsvmbo of mbo-niveau 1 als hoogst afgeronde opleiding. Middelbaar opgeleiden hebben minimaal mbo-niveau 2 of havo/ vwo-niveau behaald en hoger opgeleiden hebben een hbo/wo-opleiding. Gemeente Totaal Opleidingsniveau maart 2016 Geen startkwalificatie Middelbaar Hoog Nederland 97.559 47.052 41.545 8.932 aandeel opleidingsniveau 100% 48% 43% 9% Haaglanden 6.270 3.534 2.268 466 aandeel opleidingsniveau 100% 56% 36% 7% Delft 598 51% 36% 13% Midden-Delfland 44 39% 52% - Rijswijk 287 47% 41% 12% s Gravenhage 4.871 58% 35% 7% Westland 470 55% 39% 6% 13
WW-uitkeringen aan jongeren Aantal lopende WW-uitkeringen per gemeente aan jongeren in regio Haaglanden in maart 2016, 2015 en 2014 (bron: UWV) Deze tabel geeft de ontwikkeling van het aantal lopende WW-uitkeringen aan jongeren weer voor Nederland, de arbeidsmarktregio en de bijbehorende gemeenten. WWinformatie is één van de factoren die inzicht geeft in de dynamiek op de arbeidsmarkt. De dynamiek van WW-uitkeringen bij jongeren is groter dan bij ouderen, omdat jongeren vaker beschikken over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden. Ouderen worden minder snel ontslagen. Maar als dat eenmaal gebeurt, dan komen ze minder gemakkelijk weer aan het werk. Gemeente 2016 2015 2014 mutatie mutatie maart maart maart 2016-2015 2015-2014 Nederland 36.994 29.487 33.843 25% -13% Haaglanden 1.808 1.355 1.377 33% -2% Delft 157 128 150 23% -15% Midden-Delfland 16 12 10 33% 20% Rijswijk 107 65 61 65% 7% s Gravenhage 1.314 973 1.001 35% -3% Westland 214 177 155 21% 14% 14
Ontwikkeling WW-uitkeringen aan jongeren in regio Haaglanden, januari 2009 t/m maart 2016 (bron: UWV) Deze grafiek laat de ontwikkeling van het aantal WW-uitkeringen zien. De rode lijn (rechteras) toont het aantal lopende WWuitkeringen. De blauwe staven (linkeras) geven de nieuwe WW-uitkeringen weer. De donkergroene staven (linkeras) tonen de beëindigde WW-uitkeringen. 600 500 400 300 200 100 2.000 1.500 1.000 500 Met de Wet werk en zekerheid (Wwz) is er sinds juli 2015 een nieuwe WW-systematiek op basis van inkomstenverrekening. Deze systematiek heeft een structureel verhogend effect op het aantal lopende WW-uitkeringen. Dit komt enerzijds doordat mensen die tegen lager loon gaan werken een aanvulling uit de WW behouden. Anderzijds wordt het recht op de uitkering pas beëindigd nadat gebleken is dat de opgegeven inkomsten overeenkomen met de inkomstenopgave van de werkgever in de Polisadministratie. Dit structureel verhogend effect is bij jongeren sterker zichtbaar dan bij andere groepen. 0 jan 09 jan 10 jan 11 jan 12 jan 13 jan 14 jan 15 jan 16 feb 16 mrt 16 0 nieuw beëindigd lopend nieuwe en beëindigde WW-uitkeringen lopende WW-uitkeringen Nieuwe WW-uitkeringen aan jongeren naar sector in regio Haaglanden in oktober t/m maart 2016 en 2015 (bron: UWV) Deze afbeelding toont de ontwikkeling van nieuwe WW-uitkeringen aan jongeren per bedrijfssector in de periode oktober 2015 t/m maart 2016, vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. Zo is te zien in welke sectoren het aantal nieuwe uitkeringen stijgt, daalt of gelijk blijft. Dit geeft een indicatie van de arbeidsmarktontwikkelingen en de kansen voor jongeren in die bedrijfssector. Om een indruk te geven van de omvang, tonen de kolommen rechts naast de afbeelding de bijbehorende aantallen. Sector mutatie oktober 2015 oktober 2014 - maart 2016 - maart 2015 Landbouw, bosbouw en visserij Industrie, nutsbedrijven en delfstoffen Bouwnijverheid Detailhandel Groothandel Vervoer en opslag Horeca Financiële en zakelijke dienstverlening waarvan uitzendbedrijven Gezondheidszorg, welzijn en cultuur Openbaar bestuur Onderwijs Totaal < 27 jaar -50% -30% -10% 10% 30% 50% 70% 145 168 206 129 17 33 483 453 66 83 114 145 198 205 850 1.052 451 600 318 348 24 17 17 20 2.441 2.656 15
Colofon Uitgave: Redactie: Vormgeving: Foto omslag: Drukwerk: UWV en Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB), juni 2016 UWV en SBB SBB The Oddshop/SBB Bestenzet, Zoetermeer Contactpersonen arbeidsmarktinformatie UWV Jean-Paul Biever 06 5437 2541 Jean-Paul.Biever@uwv.nl Martine van Doorn 06 5430 3065 Martine.vanDoorn@uwv.nl www.werk.nl www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) Postbus 7259, 2701 AG Zoetermeer Regionaal adviseur onderwijs arbeidsmarkt Lian de Bruijn 06 29 034 248 l.debruijn@s-bb.nl www.s-bb.nl Toelichting op de gebruikte begrippen Bbl Leerweg in het mbo waarbij het praktijkdeel minimaal 60% groot is en de studebt over het algemeen vier dagen werkt met een arbeidsovereenkomst en één dag naar school. Een leerplaats voor de bbl wordt leerbaan genoemd. Beroepsniveau Voor vacatures op laag beroepsniveau wordt maximaal een vmbo-opleiding gevraagd. Op middelbaar niveau wordt mbo of havo/vwo gevraagd en op hoog niveau hbo/wo. Het beroepsniveau kan verkregen zijn door werkervaring of door opleiding. Bol Leerweg in het mbo waarbij het praktijkdeel tussen 20% en 60% is waarbij meestal geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Een leerplaats voor de bol wordt stage genoemd. Extranei Ingeschreven personen die geen onderwijs volgen, maar wel examen afleggen. Gerealiseerde stages en leerbanen Uitgangspunt is de arbeidsmarktregio waar de student woont. Het gaat om studenten jonger dan 27 jaar die zijn gestart met een stage of leerbaan. Per deelnemer is via Stagemarkt.nl en DUO Groningen het bezit van de startkwalificatie bepaald. Geregistreerde werkzoekende (nww) Een geregistreerde werkzoekende conform de internationale definitie is een bij UWV ingeschreven werkzoekende in de leeftijd tot 75 jaar (nww). Geregistreerde werkzoekenden bestaan uit WW-ers, WWB-ers en werkzoekenden zonder uitkering. Jongeren Personen jonger dan 27 jaar. Sectorkamer In acht sectorkamers maken onderwijs en bedrijfsleven sectorspecifieke afspraken. Dit zijn afspraken over de uitvoering van de wettelijke taken van SBB. De kwalificatiedossiers (uitgezonderd de dossiers van Entree-opleidingen) zijn op inhoud ingedeeld in de sectorkamers. Voor de indelingen van opleidingen in beroepsgroepen en sectorkamers, zie www.s-bb.nl/indelingen. Startkwalificatie Een afgeronde havo- of vwo-opleiding of een basisberoepsopleiding (mbo-2). Totale vacaturemarkt Het totaal aan vacatures per bedrijfssector in een bepaalde periode en in een bepaald gebied.