DC 49 Hoofdluis 1 Inleiding Veel kinderen hebben hoofdluis. Op de meeste scholen is het een hardnekkig probleem: luizen zijn vrijwel niet uitroeibaar. Klaagt een kind over jeuk op zijn hoofd en zie je het ook herhaaldelijk krabben. Het is mogelijk dat je dan te maken hebt met hoofdluis. Jij hoeft als onderwijsassistent niets te doen aan het verwijderen van de hoofdluis, maar het is wel handig als je weet hoe je het kunt voorkomen en bestrijden. Je kunt ouders erover informeren of een nieuwsbrief maken voor de ouders. Hoofdluis is erg besmettelijk. Hoe eerder je het constateert, hoe beter. De inhoud van dit thema: 2 Hoofdluis, wat is het en hoe herken je het? 3 Oorzaken hoofdluis 4 Hoofdluis, hoe kom je ervan af? 5 Aandachtspunten en weetjes 1 OA DC 49 Hoofdluis 1
2 Hoofdluis, wat is het en hoe herken je het? Bij hoofdluis onderscheiden we de luis en de neet. Hoofdluis: luizen: kleine, grijsbruine beestjes van ongeveer 3 mm groot neten: luizeneieren, witte puntjes die vastzitten aan de haren 2 Luis Neet Hoofdluizen zijn beestjes die op de hoofdhuid voor kunnen komen. Ze zijn erg besmettelijk en kunnen zorgen voor een epidemie. Op scholen komen ze vaak voor. Luizen hebben de huid nodig om van te leven. Ze prikken er kleine gaatjes in en zuigen het bloed op. De luizen laten dan speeksel achter in de huid en daardoor krijgen kinderen jeuk op hun hoofd. Omdat de hoofdluis dicht op de huid leeft, legt hij daar zijn eitjes ook. Hij legt deze eitjes (neten) vaak vlak achter de oren op de haargrens en in de nek. Als iemand veel krabt door de jeuk, krijgt hij ook nog kleine wondjes op zijn hoofd. En die kunnen weer gaan ontsteken. 2 OA Digitale Content
Hieronder zie je een afbeelding van een luis in het haar van iemand. Als je ziet dat een kind veel op zijn hoofd krabt, kun je zijn haren en hoofdhuid eens goed onderzoeken. Kijk achter de oren, in de nek en eventueel onder een pony. Je kunt ook kammen met een netenkam. Als je dat boven een wit papier doet, vallen de luizen op het papier. Kijk heel goed of je ook neten ziet: kleine, witte puntjes. Die zitten als het ware vastgeplakt aan de haren. Als ze dicht bij de hoofdhuid zitten, leven ze nog. Zitten ze verder van de hoofdhuid (1 cm), dan zijn ze dood. OA DC 49 Hoofdluis 3
3 Oorzaken hoofdluis Hoofdluizen springen niet, ze lopen over. Vandaar dat je ze bij kinderen tegenkomt. Die spelen vaak met hun hoofden dicht bij elkaar. Maar ook in volle bussen, treinen of trams kunnen ze overlopen. Ze kunnen overlopen bij rechtstreeks contact, maar ook via de bekleding en hoofdsteunen. Luizen komen ook via een omweg bij iemand anders terecht. Denk aan overvolle kapstokken, waar jassen, maar ook mutsen en sjaals hangen. Denk ook aan het gebruik van dezelfde kam of borstel. Hoe gaat dat bij kinderen? Jassen hangen naast elkaar aan de kapstok, soms liggen ze op een berg op de grond onder de kapstok. Kinderen pakken de verkeerde jas en lopen met de jas van een ander. Hoofdluis heeft niets te maken met slechte verzorging of slechte hygiëne. Dat wordt wel eens gedacht. Maar hoofdluizen zijn net zo gek op schone haren als op vieze haren. Je voorkomt hoofdluis dus niet, door vaak haren te wassen. Op scholen worden wel eens luizencapes gebruikt. Dit zijn nylon capes, die je over een jas kunt hangen en die je helemaal dicht kunt ritsen. Zo kunnen luizen niet overlopen. Ook worden er luizenmoeders aangesteld die een keer in de zoveel weken de kinderen van alle klassen controleren. Ik weet soms niet meer wat goed is en wat niet. De luizen verdwijnen wel, maar komen ook binnen de kortste keren weer terug. Het lijkt wel een plaag. En zeker na de vakanties is het feest. Anke Jagersma is moeder van twee kinderen (5 en 10) en luizenmoeder: een ouder die leerlingen inspecteert op de aanwezigheid van luizen. Op sommige scholen gebeurt dat wekelijks, maar op de meeste worden de kinderen ten minste na elke vakantie gecheckt. En dat blijkt hard nodig: na een of meer weken vrij is er bijna altijd een luizenpiek te zien. Hoe dat komt? Luis komt meer voor als kinderen dicht op elkaar zitten. Tijdens vakanties spelen ze veel met elkaar, waardoor de beestjes makkelijker van het ene naar het andere hoofd overlopen. 4 OA Digitale Content
4 Hoofdluis, hoe kom je ervan af? Heb je eenmaal hoofdluis, dan wil je ervan af. Daar zijn verschillende manieren voor. Hoe kom je van hoofdluis af? kammen chemische (en natuurlijke) bestrijding extra maatregelen 3 Kammen In paragraaf 2 hebben we de netenkam al genoemd als hulpmiddel om neten en luizen te ontdekken. Je kunt de (metalen) netenkam ook gebruiken om van hoofdluis af te komen. Dat kan, als je enkele keren per week alle haren uitkamt. Het haar moet dan vochtig zijn. Ook moet je goed dicht vanaf de hoofdhuid kammen, want daar zitten vooral de levende neten. Voor een kind is het natuurlijk geen pretje, maar als je het goed en vaak doet, heeft het effect. Netenkam OA DC 49 Hoofdluis 5
Chemische bestrijding Je gebruikt hierbij een lotion of shampoo die de luis doodt. Ook neten schakel je hiermee uit. Meestal is één behandeling voldoende. Let op dat je goed de nekharen en de haren achter de oren meepakt. Er zijn verschillende middelen, zoals Noury, Prioderm en Millium. Ook zijn er natuurlijke middelen als Luisweg en Tea Tree olie. Lees goed de bijsluiter als je met deze middelen aan het werk gaat. Zeker als je het middel voor kleinere kinderen gaat gebruiken, moet je goed kijken of dat wel mag. Sommige middelen werken minder goed, als er daarna gezwommen wordt. Chloor kan de werking verminderen. Extra maatregelen Behandel alle gezinsleden met hoofdluis tegelijk. Was alle beddengoed en kleding van besmette personen op 60 graden. Kleding die je niet kunt wassen, stop je in een plastic zak. Die knoop je dicht en pas na twee weken mag je de zak openen. Vervang kammen en borstels. Ook knuffels moeten gewassen worden of in een plastic zak. Alle ruimtes moet goed gestofzuigd worden, ook meubels, bekleding van banken. Houd de nagels van besmette personen kort. Ze kunnen dan niet krabben. 6 OA Digitale Content
5 Aandachtspunten en weetjes Zoals je gelezen hebt, kun je hoofdluis eigenlijk maar moeilijk voorkomen. Als er een paar kinderen zijn die het hebben, heeft snel een grote groep het. En je ziet ook, wat een werk het is, om weer van hoofdluis af te komen. Als je hoofdluis constateert bij een kind, geef het dan zo snel mogelijk aan de ouders door. En probeer het te voorkomen door geen spullen te lenen. Dat geldt voor kam en borstel, maar ook voor haarspeldjes, mutsen, sjaaltjes enzovoorts. Ook kan een luizencape uitkomst bieden. Hoofdluismiddelen mag je alleen gebruiken om van hoofdluis af te komen. Niet als voorzorg. Daarvoor is het veel te schadelijk. Controleer in de weken na een behandeling of de luis echt weg is. Controleer alle kinderen met luis goed met de netenkam. Als de luizen niet weg zijn, kunnen er twee redenen zijn. Of de behandeling is niet goed aangeslagen, of er is sprake van een nieuwe besmetting. Is de behandeling goed aangeslagen en is de hoofdluis bestreden, dan zitten er misschien nog dode neten in het haar. Die kun je soms wat makkelijker loskrijgen met het volgende middeltje: een kopje water, met twee eetlepels azijn en een scheutje crèmespoeling. Ook bestaat er Neetex, een speciale crèmespoeling die dode neten verwijdert. Een school kan een kind met hoofdluis niet weigeren. Scholen mogen alleen kinderen met besmettelijke ziekten weigeren. Luis is geen ziekte, dus mogen kinderen met luizen gewoon de klas in. Dat is absoluut vervelend, want luizen zijn ontzettend besmettelijk. Weigert een ouder het kind op school te laten controleren, dan is het een taak van de directie om die ouder daarop aan te spreken. Het is niet de bedoeling dat door één kind - of eigenlijk door de ouder - de hele klas de dupe is. OA DC 49 Hoofdluis 7
Luizenuren Ouders hebben elk jaar gezamenlijk miljoenen uren nodig om luizen te bestrijden. Luizenexperts gaan ervan uit dat ouders zo n tien uur nodig hebben per kind. Omdat ongeveer 270.000 kinderen jaarlijks een of meer keer last van hoofdluis hebben, worden minstens 2,7 miljoen ouderuren besteed aan luizenpluizen. Daar bovenop komen nog de uren die luizenmoeders en -vaders besteden. Voor elk kind zijn ze zo n twee minuten bezig, na elke vakantie. Omdat er 1,5 miljoen basisschoolkinderen zijn, wordt er op scholen jaarlijks minstens 250.000 uren gezocht naar luizen. Luizeneuro s Ouders besteden bij elkaar 3,2 miljoen euro aan luizenmiddelen op chemische basis. Cijfers over natuurlijke middelen (Luisweg, Tea Tree olie) zijn niet bekend. Ook aan luizencapes wordt flink geld besteed: jaarlijks gaat er voor bijna 400.000 euro over de toonbank. 8 OA Digitale Content