Afdeling Radiologie Algemene folder
Inleiding Op de afdeling radiologie worden diverse onderzoeken uitgevoerd. Door middel van deze folder willen we u in het kort een aantal zaken over deze onderzoeken uitleggen: Het verloop van het onderzoek. De uitslag van het onderzoek. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met dit onderzoek? Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek? De onderzoeken waarover u in deze folder informatie kunt vinden zijn: 1. Röntgenfoto. 2. CT-scan. 3. Doorlichting. 4. Mammografie. 5. Echografie. 6. MRI-scan. Daarnaast zal er in deze folder een en ander verteld worden over een aantal bijkomende onderwerpen op de afdeling radiologie, zoals: Röntgenstralen en stralingsbescherming. De rechten en plichten van u als patiënt. De plichten van de radiodiagnostisch laborant. 1. Röntgenfoto Voor het maken van de meeste röntgenfoto s kunt u zich, zonder een afspraak te maken, melden bij de balie van de afdeling radiologie. Als dit echter uw eerste bezoek aan het Lievensberg ziekenhuis is, dient u zich eerst te melden bij de inschrijfbalie van de receptie van de polikliniek. Om een röntgenfoto te laten maken, heeft u een door een arts ondertekende aanvraag nodig, op papier of digitaal. 1
Röntgenstatief Belangrijk Indien u zwanger bent of denkt dit te zijn, dient u dit vóór het maken van de foto s te melden. Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij neemt u mee naar een kleedkamer waar u, indien nodig, enkele kledingstukken uit moet trekken. Vervolgens wordt u binnengehaald in de röntgenkamer. Naast de laboranten en u is er niemand in de kamer aanwezig, tenzij de patiënt niet zonder zijn/haar begeleider kan (bijvoorbeeld bij kleine kinderen). Wanneer er tijdens het maken van de röntgenfoto iemand in de kamer moet blijven, moet deze persoon een loodschort aan. Mocht de begeleider zwanger zijn of denken dit te zijn, dan mag zij niet in de kamer blijven staan. De radiodiagnostisch laborant(e) zal aan u vertellen waar en hoe u plaats moet nemen voor het onderzoek. Mocht u een bepaalde beweging niet kunnen maken, of mocht u niet in een bepaalde houding kunnen staan, dient u dit aan te geven. De laborant(e) zal dan proberen om op een andere manier de foto te maken. 2
Wanneer alle foto s zijn gemaakt en zijn gelukt mag u zich weer aankleden. Hierna mag u de afdeling verlaten. De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met een röntgenfoto Bij het maken van een röntgenfoto gaan de röntgenstralen dwars door de patiënt heen, hier voelt u niets van. De röntgenstralen worden door het ene orgaan/lichaamsdeel beter doorgelaten dan het andere, dit verschil is zichtbaar op de foto. Doordat de röntgenstralen dwars door uw lichaam heengaan, maakt het voor de plaats waar de pijn zit niet uit of een foto van voor naar achter wordt gemaakt of van achter naar voor. Röntgenfoto s zijn onder te verdelen in drie groepen: Foto s van de botten: hierop kun je de botten zien. Spieren, banden en dergelijke zijn hier niet op te zien. Foto s van hart en longen (thorax): hierop kun je de longvelden zien, de omtrek van het hart en de ribben. Foto s van de buik: hierop kun je lucht en kalk onderscheiden van de organen in de buik. Knie (bot) Buikoverzicht Thorax 3
Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek Voorafgaand aan het maken van een röntgenfoto is er geen bepaalde voorbereiding nodig. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. 2. CT-scan Het maken van een CT-scan kan alleen op afspraak. Wanneer u een afspraak maakt, krijgt u een folder mee met daarin beschreven hoe het onderzoek verloopt en welke voorbereidingen u moet treffen. Hieronder wordt een en ander beknopt omschreven. Op het afgesproken tijdstip meldt u zich aan de balie van de afdeling radiologie. CT-scan Belangrijk Indien u zwanger bent of denkt dit te zijn, dient u dit vóór het onderzoek te melden. Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij legt het onderzoek aan u uit. Tijdens het onderzoek komt u op n onderzoekstafel te liggen. Gedurende de scan is 4
het de bedoeling dat u niet beweegt. Wanneer de CT-scan wordt gemaakt mag er niemand in de kamer aanwezig zijn. Wanneer er tijdens het maken van de CT-scan iemand in de kamer moet blijven om de patiënt bij te staan, moet deze persoon een loodschort aan. Mocht de begeleider zwanger zijn of denken dit te zijn, dan mag zij niet in de kamer blijven staan. De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met een CT-scan Bij een CT-scan worden er dwarsdoorsnedenfoto s gemaakt van het te onderzoeken lichaamsdeel. Dit gebeurt met een binnen het toestel ronddraaiend röntgenapparaat. De structuren van het lichaam kunnen op deze opnames anders bekeken worden dan op gewone röntgenfoto s. Bij dit soort onderzoeken wordt er vaak gebruik gemaakt van een contrastmiddel. Dit contrastmiddel zorgt ervoor dat delen van het lichaam die je normaal niet ziet op een foto, zichtbaar worden gemaakt, bijvoorbeeld darmen en bloedvaten. CT schedel CT buik CT thorax 5
Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek Wanneer er voor een bepaald onderzoek een voorbereiding nodig is, kunt u deze terugvinden in de betreffende folder welke u voor het onderzoek heeft gekregen. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. Bij sommige onderzoeken moet u nadien wel rekening houden met wat ongemakken. Wanneer dit het geval is, kunt u dit altijd van tevoren lezen in de folder van het desbetreffende onderzoek, zodat u hier rekening mee kunt houden. 3. Doorlichting Onderzoeken waarbij gebruik gemaakt wordt van doorlichting, worden alleen gedaan op afspraak. Wanneer u een afspraak maakt, krijgt u een folder mee met daarin beschreven hoe het onderzoek verloopt en welke voorbereidingen u moet treffen. Hieronder wordt een en ander beknopt omschreven. Op het afgesproken tijdstip meldt u zich aan de balie van de afdeling radiologie. Doorlichtingsstatief Belangrijk Indien u zwanger bent of denkt dit te zijn, dient u dit vóór het onderzoek te melden. 6
Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij legt het onderzoek aan u uit. Tijdens het onderzoek komt u te staan of te liggen op de onderzoekstafel. Tijdens het onderzoek mag er niemand in de kamer aanwezig zijn. Wanneer er tijdens het maken van het onderzoek iemand in de kamer moet blijven om de patiënt bij te staan, moet deze persoon een loodschort aan. Mocht de begeleider zwanger zijn of denken dit te zijn, dan mag zij niet in de kamer blijven staan. De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met doorlichting Bij doorlichting wordt er gebruik gemaakt van röntgenstralen. Naast het maken van een stilstaande foto, kun je ook bewegende röntgenbeelden zien. Bij dit soort onderzoeken wordt er vaak gebruik gemaakt van een contrastmiddel. Dit contrastmiddel zorgt ervoor dat delen van het lichaam die je normaal niet ziet op een foto, zichtbaar worden gemaakt, bijvoorbeeld darmen en bloedvaten. Wanneer het contrastmiddel wordt toegediend via de mond of de anus wordt er vaak gebruik gemaakt van bariumpap. Wordt het contrast toegediend via de bloedvaten, de urinebuis of in bijvoorbeeld een gewricht, dan wordt er gebruik gemaakt van jodiumhoudend contrast. 7
Dikke darm Bloedvaten Baarmoeder Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek Wanneer er voor een bepaald onderzoek een voorbereiding nodig is, kunt u deze terugvinden in de betreffende folder welke u voor het onderzoek heeft gekregen. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. 4. Mammografie Het maken van een mammografie gebeurt alleen op afspraak. Wanneer u een afspraak maakt krijgt u een folder mee met daarin beschreven hoe het onderzoek verloopt en welke voorbereidingen u moet treffen. Hieronder wordt een en ander beknopt omschreven. Op het afgesproken tijdstip meldt u zich aan de balie van de afdeling radiologie. Mammograaf 8
Belangrijk Indien u zwanger bent of denkt dit te zijn, dient u dit vóór het maken van de foto s te melden. Indien u een inwendige borstprothese hebt, dient u dit ook voor het onderzoek te melden. Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij legt het onderzoek aan u uit. Meestal worden er van elke borst 2 foto s gemaakt met behulp van een speciaal röntgenapparaat: de mammograaf. Om een goede foto te kunnen maken wordt de borst samengedrukt tussen twee kunststof platen. Dit is nodig om een optimale foto te krijgen. De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog, na overleg met een collega, een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met mammografie Bij een mammografie wordt er een foto gemaakt van de borst(en). Hierop kun je het klier- en vetweefsel dat in de borsten zit, zien. Ook kun je eventuele kleine verkalkingen zien. 9
Mammogram Indien de radioloog dit nodig acht, wordt er aanvullend een echografie van een deel van de borst gemaakt. Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek Voorafgaand aan het maken van een mammografie is er geen bepaalde voorbereiding nodig. Wel vragen wij u om op de dag van het onderzoek geen bodylotion of iets dergelijks op uw borsten te gebruiken. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. 10
5. Echografie Het maken van een echografie kan alleen op afspraak. Wanneer u een afspraak maakt krijgt u een folder mee met daarin beschreven hoe het onderzoek verloopt en welke voorbereidingen u moet treffen. Hieronder wordt een en ander beknopt omschreven. Op het afgesproken tijdstip meldt u zich aan de balie van de afdeling radiologie. Echografieapparaat Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een doktersassistente of radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij legt het onderzoek aan u uit. Het onderzoek zelf wordt door een radioloog uitgevoerd. 11
De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat is echografie Een echografie is een onderzoek met behulp van onhoorbare geluidsgolven die in het lichaam weerkaatsen. Hierdoor wordt een beeld verkregen van de inwendige organen. Bij een echografie wordt er dus geen gebruik gemaakt van röntgenstralen. Wat wordt er zichtbaar gemaakt met echografie Bij de meeste mensen is de echografie bekend als onderzoek tijdens de zwangerschap. Andere lichaamsdelen kunnen echter ook door middel van echografie onderzocht worden. Alleen bij lucht en botten biedt de echografie geen uitkomst. Echo galblaas Echo lever Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek Wanneer er voor een bepaald onderzoek een voorbereiding nodig is, kunt u deze terugvinden in de betreffende folder welke u voor het onderzoek heeft gehad. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. 12
6. MRI-scan Het maken van een MRI-scan kan alleen op afspraak. Wanneer u een afspraak maakt krijgt u een folder mee met daarin beschreven hoe het onderzoek verloopt en welke voorbereidingen u moet treffen. Hieronder wordt een en ander beknopt omschreven. Op het afgesproken tijdstip meldt u zich aan de balie van de afdeling radiologie. MRI scan Belangrijk Er zijn diverse redenen waarom een patiënt niet in de MRIscanner mag. Daarom wordt er door zowel de arts (voordat het onderzoek wordt afgesproken) als door de patiënt zelf een vragenlijst ingevuld. Indien u zwanger bent of denkt dit te zijn, dient u dit vóór het onderzoek te melden. 13
Verloop van het onderzoek U wordt opgehaald door een radiodiagnostisch laborant(e). Hij/zij legt het onderzoek aan u uit. Ook zal hij/zij de door u ingevulde vragenlijst met u doornemen, mocht u daar nog vragen over hebben. Tijdens het onderzoek komt u op n onderzoekstafel te liggen. De MRI-scanner is een groot apparaat met een horizontale tunnel. Voor het onderzoek wordt u geheel of gedeeltelijk in de tunnel geschoven. Wanneer de opnames gemaakt worden, hoort u een sterk kloppend en/of brommend geluid. Om u tegen lawaaioverlast te beschermen krijgt u oordopjes in of een koptelefoon met muziek op. Tijdens het onderzoek moet u stil blijven liggen omdat anders de opnames mislukken. De uitslag Van de resultaten van het onderzoek maakt de radioloog een verslag. Dit wordt opgestuurd naar de arts die het onderzoek aangevraagd heeft. Dit duurt in het algemeen 2 werkdagen. Wat is MRI MRI (=Magnetische Resonantie Imaging) is een moderne techniek om beelden (een soort dwarsdoorsneden) van het lichaam te maken. Er wordt gebruik gemaakt van een zeer sterk magneetveld en radiogolven. Met behulp van dit magneetveld en de radiogolven worden signalen in het lichaam opgewekt. Deze signalen worden opgevangen door een antenne en doorgegeven aan een computer. De computer zet deze signalen om in beelden. Bij een MRI-scan wordt er dus geen gebruik gemaakt van röntgenstralen. 14
Wat wordt er zichtbaar gemaakt met een MRI-scan Bij een MRI-scan worden er dwarsdoorsnedenfoto s gemaakt van het te onderzoeken lichaamsdeel. Veel onderdelen van het lichaam kunnen zichtbaar gemaakt worden met de MRIscanner. De MRI-scanner wordt vooral gebruikt voor onderzoeken van de hersenen, gewrichten en de wervelkolom. MRI hersenen MRI knie MRI rug Wat kunt u als patiënt verwachten rondom dit onderzoek De voorbereiding kunt u terugvinden in de gespecificeerde folder welke u voor het onderzoek heeft gehad. Na het onderzoek kunt u uw normale bezigheden hervatten. Bij een MRI van de schouder moet u nadien wel rekening houden met wat ongemakken. Röntgenstralen en stralingsbescherming Röntgenstralen Röntgenstralen hebben de eigenschap dat ze door het lichaam heen kunnen. Het nadeel van röntgenstralen is dat ze schadelijke effecten met zich meebrengen. Dit klinkt meteen alsof het heel gevaarlijk is om een röntgenfoto te laten maken, maar dit valt mee. Dit is echter wel de reden dat we altijd proberen om zo min mogelijk foto s te maken. Ook moet er altijd een goede reden zijn om een röntgenfoto te maken. Als 15
er dus op een andere manier een vergelijkbaar resultaat kan worden bereikt, wordt daar voor gekozen. In de wet staat beschreven hoeveel stralen een patiënt maximaal mag ontvangen in een jaar. Bij het maken van een foto van hart en longen komt u op 0,03% van dit maximum. Niet alleen op de afdeling radiologie komt u in aanraking met straling. Röntgenstraling is te vergelijken met straling die in de natuur voorkomt. Straling door medische toepassing is slechts 24% van de totale hoeveelheid stralen die u ontvangt per jaar. Röntgenstraling is daar weer een klein onderdeel van. De kans op overlijden door röntgenstralen staat hieronder in een tabel weergegeven door de kans te vergelijken met de kans op overlijden door dagelijkse bezigheden. De kans op overlijden door röntgenstralen is op 1 gezet. Dit zijn dus geen absolute cijfers, maar het geeft de onderlinge verhoudingen weer. Activiteit Kans op overlijden Vliegen 0,05 Voetganger 0,74 Röntgenstralen 1,00 Fietsen 1,54 Autorijden 7,00 Bromfietsen 8,00 Motorrijden 40,00 Sigaretten roken (pakje per dag) 200,00 uit "Radiobiologie en stralingsbescherming" 2e druk 1997 16
Stralingsbescherming In de kamer waar röntgenstraling wordt gebruikt, wordt ervoor gezorgd dat de patiënt en alle omstanders zo min mogelijk stralen ontvangen. Dit gebeurt op verschillende manieren: Er worden zo min mogelijke foto s gemaakt. Het te onderzoeken gebied wordt zo klein mogelijk gemaakt. Buiten de patiënt blijft er niemand in de kamer wanneer dit niet noodzakelijk is. Personeel en begeleiders nemen plaats achter het loodscherm. Personen die in de kamer bij de patiënt moeten blijven, trekken een loodschort aan. De deuren, muren, ramen, plafonds en vloeren laten geen röntgenstralen door. Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst In de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO) staan onder andere de rechten en de plichten van de patiënt en zorgverlener beschreven. Bij het Patiënten Service Bureau is hier een uitgebreide folder over te vinden. De rechten en plichten van de patiënt Hieronder staat een klein overzicht van de rechten en plichten van de patiënt. Een patiënt heeft recht op informatie. Een patiënt heeft het recht om bepaalde informatie niet te willen weten. Een patiënt heeft recht op inzage in zijn/haar medisch dossier. Een patiënt heeft het recht om een onderzoek te weigeren. 17
De plichten van de zorgverlener Hieronder staat een klein overzicht van de plichten van de zorgverlener (radiodiagnostisch laborant, radioloog) De zorgverlener heeft de plicht om een patiënt juist te informeren. De zorgverlener heeft de plicht om een patiëntendossier 10 jaar te bewaren. De zorgverlener moet de privacy van een patiënt beschermen. Suggesties en klachten De organisatie van het ziekenhuis kan altijd beter. Uw suggesties zijn dan ook van harte welkom op het Patiënten Service Bureau. Ook kan het voorkomen dat u niet helemaal tevreden bent over de manier waarop u in ons ziekenhuis behandeld bent. Bespreek dit in de eerste plaats met degene die u daar verantwoordelijk voor acht, bijvoorbeeld de medisch specialist, het hoofd van de afdeling of een verpleegkundige. Lost dit gesprek niets op, dan kunt u contact opnemen met het Patiënten Service Bureau. Het ziekenhuis beschikt namelijk over meerdere procedures voor de correcte afhandeling van klachten. Het Patiënten Service Bureau kan u daarbij helpen. februari 2012 18