Plaats hie r uw beric ht. He t be richt hee ft h et m eeste eff ect als u h et nie t lan ger ma akt d an tw ee o f dri e zinn en. Kop Eredienst Zondag 5 juni 2016 Voorganger: Dirk-Jan Bierenbroodspot Organist: Wilke Havinga Ouderling van dienst: Wim Jonker M.m.v. Schola Cantorum Ward Instituut o.l.v. Cyriel Tonnaer
DIENST VAN DE VOORBEREIDING MEDEDELINGEN: Orgelspel Welkom en mededelingen namens de kerkenraad In stilte bereiden we ons voor op de ontmoeting met God en met elkaar Introïtuspsalm - Psalm 27: 1 en 2 - door Schola Cantorum Ward instituut We gaan staan Dominus illuminatio mea, et salus mea, quem timebo? Dominus defensor vitae meae, a quo trepidabo? Qui tribulant me inimici mei, infirmati sunt, et ceciderunt. Si consistant adversum me castra: non timebit cor meum. De Heer is mijn licht en mijn redding, wie zou ik vrezen? De Heer is de beschermer van mijn leven, voor wie zou ik bang zijn? Mijn vijanden die me belagen, zij struikelen en vallen. Als legers tegen mij optrekken, zal mijn hart niet versagen. Ouderling: Onze hulp is in de naam van die Heer Allen: DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT. Na de dienst ontmoeten we elkaar bij de koffie, thee en limonade. Volgende week zondag vieren we met elkaar het Heilig Avondmaal, denkt u daarbij ook weer aan houdbare artikelen voor de Voedselbank? ZomerZINWandeling Vanaf 18 mei start elke woensdagmorgen om 10.00 uur de ZomerZINWandeling vanuit de Grote Kerk. Na een korte ontmoeting en inleiding in de bezinningsruimte achter het Kruis wordt er ongeveer een uur gewandeld, deels in stilte, deels in gesprek met elkaar. Met wisselende gidsen: de beide pastores Erica en Peter, Greetje Poelstra en Lucia Basemans. Oecumenisch Kerkcafé in de Biechten (Hintham) Op maandag 13 juni a.s. van 17.00 tot 19.00 uur gesprekken rond de maaltijd met als onderwerp Heilige Geest. Gastvrouw Lucia Basemans en gastheer ds. Peter van Helden. Drempelgebed - Ouderling: Hoor ons aan, eeuwige God Allen: HOOR NAAR ONS BIDDEN! Ouderling: Gij, die ons hart aanziet, Gij, die onze diepten peilt, Allen: BLIJF ONS NIET VERBORGEN! Ouderling: Wij herkenden U niet, Wij zochten onszelf: Allen: GIJ, HEER, VERGEEF ONS! 2 11
10 Het Graduale responsorie Oorspronkelijk werd na de lezing of Epistel een hele psalm met antwoord van de gemeenschap na ieder vers (vandaar de naam responsorie) op de trappen (trede = gradus) van de Ambo (verhoogde plaats van de solist) gezongen. Tussen 450 en 550, toen het Graduale gezang rijk melismatisch werd, zong men na de herhaling van het beginstuk alleen nog maar één vers en herhaalde het begin. Reeds vanaf de 13 e eeuw begon men de herhaling weg te laten, waardoor het responsoriale karakter van het Graduale verloren ging. Vroeger had men al de voortreffelijke gewoonte om tijdens het zingen van het Graduale geen liturgische handelingen te verrichten. De Graduales zijn melodische meesterwerken. In het begin beweegt de melodie zich rustig, eenvoudig en bescheiden (ook de voordracht moet zich daarnaar richten) meestal in de plagale vorm met haar diepere ligging en met de tenor op de terts boven de grondtoon (vergelijk de graduales van de 1 e Adventszondag, woensdag in de 3 e Vastenweek en vooral het klassieke graduale Christus factus est van Witte Donderdag). Het vers daarentegen slingert zich levendig en jubelend naar de tenor op de kwint omhoog en niet zelden erboven uit, tot de hoge F en G. Soms reciteert de melodie op deze tenor, om door dit contrast de voorgaande en volgende melismen, die de tekstdelen melodisch interpuncteren, beter naar voren te laten komen. De lievelingstoonaard van de graduales is de 5 e modus. Ongeveer de helft van alle graduales beweegt zich daarin. Het Graduale is zangtechnisch het kunstzinnige hoogtepunt van de Mis. Qua inhoud sluit het graduale aan op het gedachtegoed van de voorafgaande lezing. Groetwisseling - We gaan weer zitten Ouderling: Doe ons herleven En maak ons weer nieuw, Allen: GEEF ONS UW GENADE! Ouderling: Breng ons in het reine Met U en met elkaar; Allen: ZEGEN ONS MET VREDE EN LAAT LICHTEN UW AANGEZICHT. AMEN Voorganger: De Levende is met ons ALLEN: ZIJN GEEST IN ONS MIDDEN. AMEN Zingen - Lied 275: 1, 2 en 4 Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig Gebed over de nood van deze wereld - het gebed wordt afgesloten met een gezongen kyrië en gloria door Schola Cantorum Ward Instituut Kyrie eleison Heer ontferm U Christe eleison Christus ontferm U Kyrie eleison. Heer ontferm U Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus Te. Benedicimus Te. Adoramus Te. Glorificamus Te. Gratias agimus Tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Iesu Christe. Domine Deus Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus altissimus, Iesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen van goede wil. Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid. Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader; Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus; Heer God, Lam Gods, 3
Zoon van de Vader;Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons; Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed; Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer.Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen. Moment met de kinderen DIENST VAN DE HEILIGE SCHRIFT Lied met de kinderen - Wij gaan voor even uit elkaar Gebed van de zondag We geven Gods verhalen door en wie zich open stelt, ervaart misschien een beetje licht door wat er wordt verteld. Straks zoeken wij elkaar weer op en elk heeft zijn verhaal. Het licht verbindt ons met elkaar: Het is voor allemaal. Het Gloria is een jubelzang, daarom wordt het op dagen die aan droefheid gewijd zijn of geen feestelijk karakter hebben niet gezongen. Op drie dagen werd het in de oude liturgie met bijzondere feestelijkheid omgeven, dan werden de klokken geluid en de altaarbellen klonken mee: in de Kerstnacht, op Witte Donderdag en Paaszaterdag. Het Alleluia. Traditiegetrouw wordt onmiddellijk voorafgaand aan het Evangelie het evangelievers (Alleluia-vers) gezongen. Buiten de Vastentijd wordt dit vers voorafgegaan en gevolgd door het keervers Alleluia. Buiten de veertigdagentijd wordt er altijd een Alleluia gezongen. Het wordt of door allen of door de hele schola of door de voorzanger ingezet en eventueel herhaald. De verzen worden genomen uit het lectionarium of uit het Graduale. De functie van het gezang vóór het evangelie (een acclamatie) is een voorbereiding op de evangelielezing. In deze verschilt het van de antwoordpsalm, die een meditatief antwoord op de voorafgaande lezing is. De Alleluia-melodieën behoren tot de oudste gezangen van de Kerk en zijn naar men aanneemt vóór Gregorius de Grote nog rijker aan melismen (meerdere tonen op één lettergreep)geweest. De teksten van de verzen worden vanaf de 7 e eeuw op de 23 zondagen na Pinksteren (door het jaar) ontleend aan een oplopende reeks psalmen (psalm 5 psalm 129). De vele noten van de jubilus zijn reeds vaak bekritiseerd. Toch zegt Augustinus: Hij, die jubelt, heeft geen woorden nodig. De vele noten zijn niet zomaar op papier gezet. Juist in de jubilus kunnen we zien dat het gezang eenvoudige motieven door herhaling, omkering, uitbreiding en verschillende verbinding van onderdelen op kunstzinnige wijze tot een geheel weet te smeden. In de verzen keren vaak de motieven uit het Alleluia en zijn jubilus terug. De middeleeuwse liturgie toonde duidelijk haar voorliefde voor het Alleluia tegenover het Graduale, men zag het als een overgang van het Oude naar het Nieuwe Testament. De tropering van de misgezangen is begonnen bij het Alleluia. De als solo voorgedragen Alleluia-verzen vormen de teksten van de mis, die vóór alle andere meerstemmig op toon zijn gezet. Zingen - Lied 324 Wat vrolijk over U geschreven staat 4 9
INFORMATIE OVER DE GREGORIAANSE GEZANGEN Introïtus De Introïtus wordt voor het eerst in het Liber Pontificalis (5 e -6 e eeuw) in een aantekening over paus Coelestinus I ( 432) genoemd, maar werd echter wel reeds daarvóór in de liturgie ingevoerd. Het was een soort processiegezang en werd gedurende de intocht van de priester gezongen. Tot en met de 6 e eeuw zong men na de antifoon een hele psalm. Ter herinnering daaraan wordt het Psalmvers heden ten dage in Missaal en Graduale niet met V. (versus), maar met Ps. (psalmus) aangeduid. Tegenwoordig bestaat de Introïtus uit antifoon, psalmvers gevolgd door een herhaling van de antifoon. We hebben dus te maken met de vorm A-B-A. Omdat Introïtusmelodieën slechts zelden de omvang van een octaaf overschrijden en zij plechtig en waardig van karakter zijn, is de introïtus bij voorkeur geschikt om door het gehele koor gezongen te worden. De introïtus bestaat gewoonlijk uit 2 of 3 delen, die echter niet door de noodzakelijke pauzes het totaalbeeld van de melodie mogen aantasten. De introïtus is een plechtige, kleurrijke ouverture, die door haar rijkdom en elan de toon zet voor de eucharistie. De introïtus wordt vaak gekenmerkt door een krachtige en levendige beweging. Bekijk de melodieën maar eens van: Populus Sion, Rorate, Lux fulgebit, Puer natus, Laetare, Vocem iucunditatis, Viri Galilaei, Exsurge en Spiritus Domini. Kyrie In oorsprong was het Kyrie geen zelfstandig gezang zoals tegenwoordig: het werd in de liturgie ingevoerd als een roep van het volk, dat op deze manier instemming betuigde met gebeden, die door een diaken werden gezongen. Gloria Het Gloria is een vrije hymne, gebaseerd op de zang der engelen in de Kerstnacht (Lucas 2, 14). Het heet daarom ook het gezang der engelen. In de oosterse liturgieën wordt het doorgaans de grote doxologie genoemd, of gloriazang. Het Gloria stond oorspronkelijk in het morgenofficie, zoals nu nog het Te Deum het nachtofficie besluit. We zien het aan het einde van de 5e eeuw in de zondagsmis en op feesten van martelaren, echter alleen maar gezongen door een bisschop. Een gewone priester mocht het alleen op Pasen zingen. Alleluia - gezongen door Schola Cantorum Ward Instituut Lezing uit het Eerste Testament - I Koningen 17: 17-34 Antwoordpsalm (Graduale) - Psalm 30: 2-4 door Schola Cantorum Ward Instituut Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me: nec delectasti inimicos meos super me. Domine Deus meus, clamavi ad te, et sanasti me: Domine, abstraxisti ab inferis animam meam, Salvasti me a descendentibus in lacum. Ik zal U verheerlijken, Heer, omdat Gij mij hebt opgebeurd en mijn vijanden niet over mij hebt laten zegevieren. Heer, mijn God, ik riep tot U en Gij hebt mij genezen: Heer, Gij hebt mijn ziel ontrukt aan het dodenrijk, mij gered van die ten grave dalen. Lezing uit het Tweede Testament - Lucas 7: 11-17 Alleluia - gezongen door Schola Cantorum Ward Instituut Zingen - Lied 827: 1, 2, en 4 - Mensen, wij zijn geroepen om te leven Overdenking Meditatief orgelspel Zingen - Lied 657 - Zolang wij ademhalen DIENST VAN DE GEBEDEN Mededelingen met het oog op de gebeden Dank- en voorbeden - telkens na de woorden Zo bidden wij zingen we acclamatie Lied 368g 8 5
Stil gebed, afgesloten met gezamenlijk gebeden oecumenisch Onze Vader Onze Vader die in de hemel zijt, Uw naam worde geheiligd. Uw koninkrijk kome. Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen. DIENST VAN DE HEENZENDING We gaan staan Slotlied - Lied 659: 1, 2 en 3 - Kondig het jubelend aan Zegenbede - Tussentijds 116 - gezongen zegen Inzameling van de gaven 1. Kerk in Actie Werelddiaconaat 2. Kerk Bij de eerste collecte: In Guatamala wordt ieder uur een meisje slachtoffer van seksueel geweld. De meeste daders worden nooit opgespoord of gestraft. De organisatie Refugio wil het toenemende huiselijk en seksueel geweld een halt toe roepen. De organisatie biedt slachtoffers psychologische begeleiding en juridische hulp. Ook helpt de organisatie hen met (beroeps)onderwijs om een zelfstandig bestaan op te bouwen. Daarnaast ondersteunt Refugio instanties als de politie en lokale overheden om slachtoffers op de juiste wijze op te vangen, te begeleiden of door te verwijzen. Tot slot klaagt de organisatie misstanden aan bij de overheid en dringt ze aan op het straffen van daders. Met deze collecteopbrengst wil Refugio onder meer minimaal 30 slachtoffers opvangen enbegeleiden. Meer informatie: www.kerkinactie.nl/refugio Kinderen komen terug uit de kindernevendienst en de jongste kinderen mogen opgehaald worden uit de crèche 6 7