Fistel bij de anus (peri-anale fistel) Uw behandelend arts heeft een fistel bij uw anus geconstateerd. Binnenkort wordt u hieraan geholpen. In deze brochure treft u informatie over de aandoening en behandelingsmogelijkheden. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Een fistel is een onnatuurlijke verbinding van een lichaamsholte of van een klier met de huid. Een lichaamsholte kan bijvoorbeeld een darm zijn of een afvoerbuis van een orgaan. Meestal ontstaat een fistel na een ontsteking. Vanuit de lichaamsholte of klier heeft de ontsteking zich tot de huid uitgebreid (bijvoorbeeld als een abces naast de anus) en is vervolgens spontaan of na insnijding doorgebroken. Wanneer de ontstekingsverschijnselen zijn verdwenen, kan er een fistel overblijven. Soms lijkt het erop of het fistelwondje is genezen, maar na enige tijd komt er toch weer vuil of vocht uit. Een peri-anale fistel (of fistula ani) is een verbinding tussen de endeldarm en de huid. Het ontstaat meestal na een ontsteking in een anaalplooi of anaalkliertje. De ontsteking breidt zich uit in de sluitspier van de anus en vervolgens naar de huid. Wanneer de ontsteking door de huid heen is gebroken, kan er een fistel overblijven. De fistel loopt daardoor bijna altijd door het onderste deel van de sluitspier van de anus. De fistelgang kan een rechtstreeks verloop hebben naar de endeldarm, maar kan ook heel gecompliceerd verlopen (bijvoorbeeld kronkelig en eventueel met zijvertakkingen, of hogerop door de sluitspier heen). Het kan dus zijn, dat bijvoorbeeld een fistel-opening bij de rechter bil een inwendige verbinding heeft met de linkerkant van de endeldarm. Oorzaak Waarom deze aandoening bij de ene mens wel en bij de ander niet voorkomt, is niet bekend. Het is niet duidelijk of het bijvoorbeeld te maken heeft met een bepaald stoelgangspatroon. Klachten Een peri-anale fistel veroorzaakt meestal verontreiniging: regelmatig komt er vuil of vocht uit. Ook kan er af en toe weer een abcesje ontstaan, dat zich via de fistel ontlast. 2 Peri-anale fistel
Nader onderzoek nodig Meestal zijn de klachten en de bevindingen bij onderzoek duidelijk genoeg om de diagnose te kunnen stellen. Nader onderzoek is dan niet of in beperkte mate nodig. Eventueel wordt een endoechografie uitgevoerd. Dit is een geluidsgolven onderzoek via de anus, om het verloop van de fistel naast de anus beter te kunnen beoordelen. In zeldzame gevallen kan een perianale fistel een uiting zijn van een onderliggende darmziekte. Uw klachten en de bevindingen bij het lichamelijk onderzoek kunnen hier al op wijzen. In dat geval is er wel nader onderzoek nodig in de vorm van darmfoto s en een kijkonderzoek in de darm (endoscopie). Daarmee kan de ernst van de eventueel onderliggende darmziekte worden vastgesteld. Behandelmogelijkheden Er is eigenlijk maar één afdoende behandelingsmogelijkheid en dat is een chirurgische behandeling waarvoor u meestal een paar dagen moet worden opgenomen. Bij de operatie wordt het verloop van de fistelgang vastgesteld en wordt de fistelgang helemaal opengelegd. Wanneer de fistel door het onderste deel van de sluitspier van de anus verloopt - en dat is doorgaans het geval - wordt ook dit deel van de sluitspier opengelegd. Er blijft genoeg sluitspierweefsel over om incontinentie te voorkomen. Bij gecompliceerde fistels kan - afhankelijk van de ingewikkeldheid - wel eens een andere operatieprocedure nodig zijn. In die gevallen kan de fistel niet volledig worden opengelegd, omdat dit ten koste zou gaan van de kringspier. Dit zou kunnen leiden tot incontinentie voor lucht, vocht of ontlasting. Meestal wordt dan gekozen voor een zogenaamde slijmvliesverschuivingsplastiek. De fistel wordt dan tussen de huid en de kringspier verwijderd, waarbij de kringspier ongemoeid blijft. 3
Vervolgens wordt in de endeldarm van het slijmvlies een lapje gemaakt. Dit wordt over de inwendige opening van de fistel getrokken en vastgehecht. Hierdoor wordt de toegang tot de fistel afgesloten. Het gebied van de fistel kan nu genezen. Afhankelijk van het verloop van de fistel en de uitgebreidheid van het ontwikkelingsgebied, moet de arts soms voor een tijdelijke oplossing kiezen. Deze bestaat meestal uit het plaatsen van een niet oplosbare hechting of een klein rubber slangetje door de fistel. Hier ondervindt u weinig hinder van. Hierna kan later eventueel een definitieve operatie volgen. Mogelijke complicaties Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er ook bij deze operatie de normale risico s op complicaties van een operatie, zoals trombose, nabloeding, wondinfectie. De ingrepen vinden plaats in een bloedvaatrijk gebied (de anus) en bovendien wordt de wond opengelaten. Daarom kan na de behandeling wat bloedverlies optreden. De kans op wondinfectie is nauwelijks aanwezig, omdat de wonden geheel worden opengelaten. Bij deze ingrepen wordt geopereerd in de nabijheid van - of aan een deel van de sluitspier van de anus. Dit zou gevaar op kunnen leveren voor de continentie, het vermogen om darmgassen, vocht (slijm, diarree) en ontlasting onder controle te houden. In het begin kan er zeker sprake zijn van enig verlies van controle van de sluitspier met name op winden, mogelijk ook op vocht. Zeker omdat de wonden open zijn. Wanneer u een windje of wat vocht voelt aankomen, moet u daarom de sluitspier bewust aanspannen. Meestal is dit van tijdelijke aard. In een klein aantal gevallen kan het verlies van deze controle blijvend zijn. Vooral het verlies van wat vocht (verlies van anaal slijm met of zonder ontlastingsvezels, soiling genoemd) kan hinderlijk zijn. 4 Peri-anale fistel
Helaas kan een fistel terugkomen. Bij simpel verlopende fistels die worden opengelegd is dit zeldzaam. Bij ingewikkeld verlopende fistels komt dit echter nog al eens voor. Dit is afhankelijk van de gebruikte operatietechniek. Na de operatie Omdat de wonden worden opengelaten zal er zeker wat ongemak bestaan. Net na de operatie heeft u pijnklachten. Na de behandeling is het wondgebied bij de anus bedekt met een gaasje. Meestal krijgt u een recept voor gazen mee naar huis. Na een slijmvliesverschuivingsplastiek zult u enkele dagen een aangepast dieet moeten volgen om passage van ontlasting zoveel mogelijk te voorkomen. U wordt hierover bij ontslag geïnformeerd. Het wondgebied moet u regelmatig schoonspoelen, met name na de stoelgang, maar ook tussendoor. Twee à drie keer per dag is doorgaans voldoende. Met de douche kunt u het gebied gemakkelijk schoon spoelen. Gebruik zo nodig een zitbadje met warm water. Bij pijn is het innemen van een eenvoudige pijnstiller (Paracetamol) meestal voldoende. Na de ingreep zult u de stoelgang zacht moeten houden. Hiervoor krijgt u in het algemeen een recept mee naar huis. Na een slijmvliesverschuivingsplastiek kan er wat vocht en bloed uit de anus komen. Dit is in het algemeen niet verontrustend. Krijgt u na enkele dagen toename van pijn, dan moet u contact opnemen met uw behandelend arts. Zetpillen mag u niet gebruiken. 5
Vragen Wanneer u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft, zal uw behandelend arts deze graag beantwoorden. Telefoonnummers Rijnstate Arnhem Polikliniek Chirurgie: 088-005 77 37 Afdeling Chirurgie: 088-005 68 75 Buiten kantooruren kunt u voor spoedgevallen contact opnemen met de Spoedeisende hulp, via 088-005 6680. 6 Peri-anale fistel
7
Colofon De tekst van deze brochure is ontleend aan voorbeeldteksten van de Commissie Voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. (www.ziekenhuis.nl/ziektebeelden) Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken. Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088-005 8888 E info@rijnstate.nl www.rijnstate.nl Ziekenhuislocaties Arnhem Zevenaar Velp Dieren Arnhem-Zuid 002690/2013-12 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2013