Een kant-en-klare leesbril

BRILLEN VOOR OUDERDOMSVERZIENDHEID Naarmate u ouder wordt, is de kans groot dat u op zekere dag niet meer zonder een leesbril kunt. Om te lezen, te schrijven en van dichtbij te zien. Wat te denken van een goedkoop exemplaar? is een veel voorkomende gezichtsstoornis te wijten aan de veroudering van de ooglens. Na de leeftijd van 45-50 jaar slaagt die lens er niet meer in om voorwerpen die zich dichtbij bevinden, scherp te stellen. Het is een natuurlijk fenomeen waar niet aan te ontkomen valt. Een kant-en-klare leesbril Na 55 jaar heeft zowat iedereen ouderdomsverziendheid Naar schatting hebben over de hele wereld meer dan 1 miljard mensen er last van. Het probleem komt het meest voor in landen met een hoge levensverwachting. Logisch, aangezien ouderdomsverziendheid leeftijdsgebonden is. Leesafstand Het is voor iedereen belangrijk om goed te zien van dichtbij. Die afstand varieert al naargelang de activiteit die men doet. Maar aangezien iedereen leest en schrijft, hanteert men doorgaans de leesafstand om deze vorm van verminderde gezichtsscherpte te meten. Een van de eerste symptomen is immers dat men de neiging heeft om lees- 22

materiaal wat verder van zich af te houden. Andere tekenen zijn wanneer het moeilijk wordt om kleine lettertjes te lezen of nabije voorwerpen scherp te zien, wanneer men problemen krijgt bij het uitoefenen van een hobby waarbij men goed dichtbij moet kunnen zien, wanneer men bij het lezen nood heeft aan feller en directer licht, wanneer men last heeft van vermoeidheid, hoofdpijn en/of oogvermoeidheid bij het lezen of computeren of het verrichten van precisiewerk enz. is niet te zien aan het oog op zich. De oogarts zal uw gezichtsscherpte meten door u een standaardoogkaart te laten lezen (de "Snellen-kaart") en hij zal uw ogen onderzoeken om eventuele andere problemen uit te sluiten. De ooglens zorgt voor scherpstelling In een gezond oog gaan lichtstralen ongehinderd door het hoornvlies en de lens en bereiken zo het netvlies, van waaruit signalen via de oogzenuw naar de hersenen worden gestuurd waardoor men kan zien. Het hoornvlies en de elastische lens zorgen ervoor dat de lichtstralen precies op het netvlies terechtkomen (door hun "brekend vermogen") en u dingen scherp kunt zien. Na verloop van tijd wordt de lens echter minder soepel, waardoor ze als het ware moeilijker in- en uitzoomt ("het accommodatievermogen") om de lichtstralen op elke afstand scherp te stellen. normaal oog hoornvlies pupil iris oogzenuw lens netvlies oog met ouderdomsverziendheid Als in- en uitzoomen niet meer zo goed lukt Bij ouderdomsverziendheid ligt een ander probleem aan de basis dan bij afwijkingen van het brekend vermogen (zoals bijziendheid, verziendheid en astigmatisme). Als de lichtstralen niet precies op het netvlies terechtkomen, zien we niet scherp. Samen met de lens zorgt het hoornvlies voor de scherpstelling. De ooglens is elastisch en wijzigt, net als de lens van een fototoestel die in- en uitzoomt, de dikte van de lichtbundel. Het is onder de invloed van de omliggende accommodatiespieren dat de lens van vorm verandert. Die spieren ontspannen om in de verte te zien en daarbij wordt de lens platter. Omgekeerd, om van dichtbij te zien, spannen die spieren zich op, waardoor de lens boller wordt. Na verloop van tijd verliezen de accommodatiespieren echter hun elasticiteit en verhardt de ooglens. Dat bemoeilijkt de samentrekking die noodzakelijk is voor de scherpstelling op het netvlies. Dat noemt men ouderdomsverziendheid. Hoe op te lossen? ontwikkelt zich geleidelijk en kan de dagelijkse activiteiten al snel gaan hinderen. Zonder correctie treedt geleidelijk hoofdpijn op, die gepaard gaat met vermoeide en branderige ogen, vooral op het einde van de dag. We kunnen het natuurlijke proces van ouderdomsverziendheid niet tegenhouden. Hecht geen geloof aan verhalen als zouden bepaalde oefeningen, geneesmiddelen of contactlenzen het probleem verhelpen, daar is niets van aan. is te corrigeren, maar niet te genezen of te voorkomen. Een bril is de eenvoudigste en veiligste manier om ouderdomsverziendheid te corrigeren. Als uw zicht tot dan goed was, volstaan monofocale glazen. De kanten-klare brillen die u in de handel vindt, hebben monofocale glazen met dioptrie (of sterkte) +1.00 tot +4.00 (met intervallen van +0,50). Personen die al een bril dragen (voor andere oogproblemen), krij- MEER WETEN OOGPROBLEMEN Afwijkingen van het brekend vermogen Bijziendheid Men ziet dichtbij goed, maar in de verte troebel. Het beeld vormt zich door de vorm van het oog (langer) vóór het netvlies. Verziendheid Men ziet dichtbij troebel omdat het beeld achter het netvlies wordt gevormd. Dat is niet leeftijdsgebonden, het ligt aan de vorm van het oog (korter). Astigmatisme Men ziet zowel dichtbij als veraf troebel, door een afwijking in de vorm van het hoornvlies. Verminderd accommodatievermogen Men slaagt er niet of maar moeilijk in om dichtbij scherp te zien doordat de lens ouder wordt en het accommodatievermogen afneemt. Net als bij gewone verziendheid vormt het beeld zich achter het netvlies (zie de illustratie hierboven). Mensen met ouderdomsverziendheid lijden vaak ook aan andere gezichtsproblemen, zoals bijziendheid, verzendheid of astigmatisme. 23

BRILLEN VOOR OUDERDOMSVERZIENDHEID gen bifocale of progressieve glazen voorgeschreven. Personen met contactlenzen kunnen een leesbril of bifocale lenzen dragen. Of kiezen voor monovision: hierbij draagt men twee verschillende lenzen, één om dichtbij te zien en één om op afstand te zien. Dat werkt redelijk goed voor de meeste mensen, maar het kan wel het dieptezicht beïnvloeden. Laserchirurgie (bv. Presbylasik) corrigeert de ouderdomsverziendheid op zich niet, maar kan het hoornvlies multifocaal maken en de scherpstelling op die wijze herstellen. U kunt ook een intraoculaire implantatie laten uitvoeren, zoals de PRELEX-operatie (= PREsbyopic Lens EXchange), waarbij de stijf geworden lens wordt vervangen door een artificiële lens (vaak tijdens een cataractoperatie). Die ingreep gebeurt onder plaatselijke verdoving. Kant-en-klare brillen: kwaliteit of rommel? Veel winkels, al dan niet optiekzaken, verkopen goedkope kanten-klare leesbrillen. Maar wat zijn die eigenlijk waard? Is dat alleen rommel? Wij kochten een veertigtal brillen met een sterkte van +2.50. Dat is een sterkte die vaak voorradig is. Bovendien hebben de afwijkingen die er eventueel zijn, bij deze iets hogere sterkte een grotere negatieve impact op het zicht. Onze test had betrekking op de glazen, niet op de monturen. Hoewel ook het montuur aan bepaalde normen moet voldoen, is dat minder belangrijk voor de gezondheid van de ogen. In het laboratorium analyseerden we de optische sterkte en de kwaliteit van de glazen; de afstand tussen de en de hoogte van die centra, gebaseerd op de prismatische tolerantie; en de stevigheid (impacttest). U vindt de resultaten in de tabellen. Alle geteste brillen slaagden voor Merk LEESBRILLEN UIT DE SUPERMARKT EN ANDERE WINKELS Verkooppunt Prijs (in ) Optische sterkte Kwaliteit van het lensoppervlak Afstand tussen de Hoogte van de Hema Hema 5 A A A A A A Reflexx/Out of the blue KG Zig Zag 3 A A A A A A Max view -B. BOOP DL-20 Tout prix 4,99 A A A A B A L. Dake&Zn (zachte doos) Blokker 2,99 A A A A B A Lensee Readers - LENSEE Carrefour 9,5 A A A A B A Lensee Readers - LENSEEmodèle plast+br bleue Aptica Carrefour 3,15 Beauty Nature Wellness 11,49 Etikettering Eindbeoordeling A A A A B A A A A A C A Kruidvat Kruidvat 3,99 A A A A C A Préface - pour LIRE Pharmacie du Midi 18 A A A A C A Filtral Match 10,9 A A A A C A Silac Club 12,95 A A A A D B Wibra Wibra 1,49 A A A A D B Zeeman - A.I.&E. Zeeman 1,29 A A E A A B Auriol eyewear - plooibare leesbril Lidl 2,99 A E A A A B Pilot Zig Zag 3 A E A A A B Max view Relay 5,95 A A E A B B It's Clear Trafic 6,99 A A E A C B zonder merk Veritas 12,95 A A E A D B It's Clear Trafic 2,99 A A E A D B Silac Club 8,95 A A E A D B Silac Cora, Inno 19,95 A A E A D B Proglas Intermarché 5,99 A A E A D B Care (Delhaize) - Charlotte's design Delhaize 9,45 A A E A E C Mondano Makro 6,36 A A D E D E L. Dake&Zn (harde doos) Blokker 5,99 voor 2 stuks C A D E C E C&A (073249-ca) C&A 5 A E E E D E Optische sterkte Vermogen om de kromming of richting van de lichtstraal aan te passen. Kwaliteit van het lensoppervlak Beoordeling op eventuele krassen, luchtbelletjes, foutjes. Afstand tussen de Op basis van de normen voor horizontale prismatische tolerantie gaan we de eventuele afwijking na. De modellen met een E vermeldden die afstand niet (ondanks de wettelijke verplichting), waardoor we ze voor dat criterium niet hebben kunnen testen. HOE LEEST U DE TABELLEN? Hoogte van de Op basis van de normen voor verticale prismatische tolerantie gaan we de eventuele afwijking na. Als de hoogte niet strookt met de normen, kan dat een ongewenst prismatisch effect creëren en problemen met de aanpassing van het zicht. Etikettering Informatie vereist op basis van de Europese normen. A Zeer goed B Goed C Redelijk D Zwak E Slecht 24

LEESBRILLEN VAN BIJ OPTICIENS EN UIT BRILLENWINKELS Merk Verkooppunt Prijs (in ) Optische sterkte Kwaliteit van het lensoppervlak Afstand tussen de Hoogte van de Etikettering Eindbeoordeling Fedon Wood - WOOD 13 / WOOD 05 Pirotte Opticiens Rue Pont d'avroy 13, 4000 Liège 15 A A A A C A Fedon - D401 10 zonder merk zonder merk (ref. FS101BKM) CentrOstyle (64406) Buisseret Varilux Center Rue des Clarisses (Galerie Opéra), 4000 Liège Optiek Frits Van Den Bosch Turnhoutsebaan 31-33, 2100 Deurne Optiek Magd de Bleser Gitschotellei 116, 2600 Berchem Optiek Vandorpe Antwerpsesteenweg 382, 9040 Sint- Amandsberg 14 A A A A C A 20 A A E A D B 25 A A E A D B 21 A A E A D B CentrOstyle Pearl CITY II Nieuwstraat 123, 1000 Brussel 14,95 A A E A D B Hans Anders Hans Anders Wayezstraat 134, 1070 Anderlecht 10 voor 3 stuks A A E A D B DB Optical Brilpunt Evergemsesteenweg 2, 9032 Wondelgem 25 A A E A D B DB Optical AAO-optiek Zwijnaardsesteenweg 17, 9000 Gent 16 A A E A D B DB Optical (grijs montuur) Brilpunt Evergemsesteenweg 2, 9032 Wondelgem 25 A A E A D B DB Optical - Classic R Optiek Weytjens Leuvensestraat 61, 1800 Vilvoorde 16 A A E A D B DB Optical - m71133 Optiek Weytjens Leuvensestraat 61, 1800 Vilvoorde 26,40 A A E A D B Ofar (reading Facile) Optique Pont d'avroy Rue Pont d'avroy 29B, 4000 Liège 12 A A E A D B Opal - PRMI001 Jossa Opticiens Rue de la Cathédrale 104, 4000 Liège 20 A A E A D B La Forty d'afflelou Alain Afflelou City 2 Nieuwstraat 123, 1000 Brussel 30 A A E A E C Modi Brillenmarkt Schuttershofstraat 20, 2000 Antwerpen 20 A A E A E C Grand Optical - PAV STYLE SHINY BLACK Grand Optical Louizaplein 1-2, 1060 Brussel 29,90 A A E A E C LLDL dioptries différentes bleues PM http://www.placedeslunettes.com 3,6 C A E A E C stevigheid. De meeste zijn van gemiddelde tot uitstekende kwaliteit. Het grootste probleem van bepaalde brillen schuilt in de optische centra van de glazen (hun afstand tegenover elkaar en hun hoogte) in verhouding tot de opgegeven pupilafstand. Dat kan leiden tot hoofdpijn, oogvermoeidheid, een troebel of dubbel zicht enz. De etikettering schiet vaak tekort We onderzochten ook de etikettering, want die moet eveneens beantwoorden aan de Europese normen. Verplichte vermeldingen zijn de naam of het merk van de fabrikant of verdeler, de optische sterkte, de pupilafstand en diverse is geen ziekte, maar het gevolg van de natuurlijke veroudering van het oog De pupilafstand P.D. staat voor Pupillary Distance. Dat is de pupilafstand, dus de afstand tussen het midden van beide pupillen. Doorgaans meet de oogarts of opticien die met een speciaal toestel. Als die pupilafstand op een kant-en-klare leesbril vermeld staat (bv. 62 mm zoals in de illustratie) wat eigenlijk wettelijk verplicht is helpt dat de consument om een bril te kiezen die beter op zijn gezicht past en waarbij de ogen mooi door de van de glazen kijken. 25

BRILLEN VOOR OUDERDOMSVERZIENDHEID DE AANKOOPCRITERIA ONDER DE LOEP GEEN RAD VOOR DE OGEN! Raadpleeg een oogarts zodra uw zicht afneemt om eventuele andere oogproblemen zoals glaucoom uit te sluiten. Eerste regel voor een kant-en-klare bril: zet hem op uw neus vóór u hem koopt! Let erop of de bril wel op uw gezicht past. Ook mogen de brilpoten niet tegen de slapen drukken. Als er een metalen neusbrug is, mag die de neus niet raken. Het montuur moet mooi recht blijven staan. De sterkte van de glazen moet op uw ogen zijn afgestemd. Uw ogen zijn immers niet per se identiek, de glazen van kant-en-klare brillen zijn dat wel. Hoe ouder u bent, hoe hoger de dioptrie die u normaliter nodig zult hebben. Kies een bril die overeenkomt met uw pupilafstand (zie blz. 25). In principe moet die afstand op de verpakking vermeld staan. Als uw pupilafstand niet overeenkomt met de afstand tussen de van de glazen, kan dat leiden tot dubbel zicht, hoofdpijn en oogvermoeidheid. Draag deze bril niet de hele dag. Draag hem evenmin om ver te kijken. En vooral niet om te rijden! Laat uw ogen regelmatig nakijken door een oogarts. Laat uw ogen regelmatig onderzoeken door een oogarts verplichte waarschuwingen. Bijvoorbeeld dat dit type van bril niet mag worden gebruikt om te rijden of als beschermende bril. En ook dat alleen een regelmatig onderzoek door een oogspecialist uw visuele noden en de gezondheid van uw ogen kan bepalen. Omdat we de stalen in de winkels hebben gekocht, en niet rechtstreeks bij de fabrikanten, is het mogelijk dat bepaalde ontbrekende etiketten verloren zijn geraakt. Maar de bedoeling van de etikettering is de consument informeren. Het is dus belangrijk dat alle schakels in de keten erop toezien dat die info goed tot bij de consument geraakt. De prijs zegt niet alles In onze test behalen de duurste brillen (Forty d'afflelou 30 en Grand Optical 29,90) maar matige resultaten. De brillen van Wibra en Zeeman doen het beduidend beter en kosten nog geen 1,50! Geneviève Starquit en Sofie Wouters ONS ADVIES Het is verrassend en bijzonder jammer dat de informatie op het etiket van een product voor mensen die minder goed zien, in zulke kleine lettertjes is gedrukt. Voor uw oogcomfort Voor een optimaal zicht laat u het best een bril op maat maken. Dat is duurder, maar het comfort en de volledig op uw ogen afgestemde glazen zijn een groot pluspunt. En bij problemen kunt u altijd bij de opticien terecht. Een kant-en-klare bril zoals wij die hebben getest, biedt niet hetzelfde comfort, maar is wel nuttig als reservebril (om mee te doen op reis, om bij de hand te hebben voor precisiewerk enz.). Zie het als een soort van vergrootglas voor op uw neus. Maar gebruik hem niet te vaak. We dringen erop aan dat de fabrikanten van leesbrillen de Europese normen inzake etikettering naleven, en onder meer de correcte pupilafstand vermelden, en dat alle schakels van de keten erop toezien dat die info tot in de winkels en bij de consument geraakt. 26