Jaarverslag granen 2018

Jaarverslag granen 2018

GRAANGEWASSEN D. WITTOUCK K. BOONE S. DEBOSSCHERE C. DEMEESTER A. VANDAELE J. VANDENBULCKE M. BERTEN K. HOSTEN G. GHEKIERE Afgevaardigd bestuurder Inagro: Dr. ir. M. DEMEULEMEESTER Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Overzicht van het onderzoek 2018 Wetenschappelijk verslag

- 3 - INHOUD blz. INHOUD... 3 WOORD VOORAF... 5 SAMENWERKING EN BETOELAGING... 6 AANLEG EN UITVOERING VAN DE PROEVEN EN BIOMETRISCHE ANALYSE VAN DE RESULTATEN... 7 UITGEVOERDE WAARNEMINGEN, METINGEN, TELLINGEN EN ANALYSES... 8 WEERSOMSTANDIGHEDEN 2017-2018... 10 TEELTOMSTANDIGHEDEN WINTERGRANEN 2017-2018... 13 DEEL I - WINTERTARWE HOOFDSTUK I - WINTERTARWE RASSEN... 18 I. Rassenonderzoek wintertarwe... 18 II. Rassenvergelijking ten aanzien van het gehalte mycotoxinen in de graankorrel na kunstmatige infectie bij wintertarwe... 50 HOOFDSTUK II - WINTERTARWE STIKSTOFBEMESTING... 53 HOOFDSTUK III - WINTERTARWE ZIEKTEBESTRIJDING... 69 I. Wintertarwe bladziektebestrijdingsproeven... 69 II. Wintertarwe aarziektebestrijdingsproeven... 91 DEEL II - WINTERGERST HOOFDSTUK I - WINTERGERST RASSEN... 108 HOOFDSTUK II - WINTERGERST ZIEKTEBESTRIJDING... 124 DEEL III - SPELT HOOFDSTUK I - SPELT RASSEN... 142 Inhoud

- 4 -

- 5 - WOORD VOORAF Onderhavig verslag heeft betrekking op het fytotechnisch onderzoek dat Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, te Rumbeke-Beitem in het seizoen 2017-2018 in de provincies West-Vlaanderen, Oost- Vlaanderen en Vlaams-Brabant op GRAANGEWASSEN heeft uitgevoerd. Het betreft meer bepaald onderzoek op wintertarwe, wintergerst en spelt. De in dit rapport gepubliceerde onderzoeksresultaten hebben betrekking op het teeltseizoen 2017-2018. Ze zijn bijgevolg niet voor veralgemening vatbaar. Om tot algemeen geldende conclusies en tot concrete teeltadviezen te komen, worden de onderzoeksobjecten in principe gedurende minstens 3 jaar aangehouden, dit onder uiteenlopende teelt- en klimaatomstandigheden. Voor de uitwerking van het onderzoek kon een beroep worden gedaan op de gewaardeerde medewerking van een aantal gespecialiseerde instellingen en onderzoekseenheden. Deze worden vermeld op blz. 6. Aan allen die meewerkten aan het onderzoek, betuigen wij onze oprechte dank. Op de eerste plaats zijn wij veel dank verschuldigd aan de Provinciale Overheid van West-Vlaanderen en de overige betoelagende instellingen (vermeld op blz. 6) voor het ter beschikking stellen van de nodige financiële middelen. Verder danken we de medewerkers van de gespecialiseerde instellingen en onderzoekseenheden op wiens deskundigheid wij een beroep mochten doen en met wie een vruchtbare en prettige samenwerking tot stand kwam. Onze gans bijzondere waardering gaat tevens naar de proefveldhouders. We zijn hen zeer erkentelijk voor de gastvrijheid en de nauwkeurigheid en toewijding waarmee ze de hen toevertrouwde taak hebben behartigd. Bij het interpreteren van de proefresultaten moet de nodige omzichtigheid in acht genomen worden. Inzake teelt- en groeiomstandigheden kunnen er immers belangrijke verschillen optreden tussen de proefplaatsen. Wij willen hier ook speciaal wijzen op de verschillen in groeiomstandigheden die er normaal bestaan tussen de kustzone en het binnenland. Verschillen in temperatuur, windsnelheid, luchtvochtigheid en bodemtype creëren andere groeiomstandigheden, die niet noodzakelijk tot dezelfde besluiten moeten leiden en dit zowel wat betreft rassenkeuze als bv. voor ziekten- of insectenbestrijding. Het microklimaat in het gewas is duidelijk verschillend. Vestigen we er tenslotte de aandacht op dat proefveldopbrengsten meestal deze van de praktijkpercelen duidelijk overtreffen. Een verklaring hiervoor is te zoeken in het feit dat proefvelden gunstiger teeltomstandigheden genieten en de verliezen beperkt zijn, ondermeer door het ontbreken van spuitsporen. Rumbeke (Beitem), september 2019 Woord vooraf

- 6 - SAMENWERKING EN BETOELAGING Samenwerking Het onderzoeksprogramma Graangewassen kon uitgevoerd worden dankzij de medewerking van volgende onderzoeksinstellingen en onderzoekseenheden: Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, te Rumbeke-Beitem het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (L.C.G.) vzw, Vlaamse overheid, te Rumbeke-Beitem (Coördinator: dr. ir. M. DEMEULEMEESTER) het Laboratorium van Inagro, te Rumbeke-Beitem (Afgevaardigd Bestuurder: dr. ir. M. DEMEULEMEESTER) voor de grondanalyses in het voorjaar van alle proeven in West-Vlaanderen, voor de bepaling van het nitraatresidu in het bodemprofiel (0-90 cm) na de oogst van alle proeven in West-Vlaanderen de Universiteit Gent voor de determinatie van de fusariumschimmels op de graankorrel en de bepaling van het gehalte aan mycotoxinen in de graankorrel van de respectievelijke proeven Rassenonderzoek wintertarwe, Rassenvergelijking ten aanzien van het gehalte mycotoxinen in de graankorrel na kunstmatige infectie bij wintertarwe, Aarziekteproeven wintertarwe en Rassenonderzoek wintergerst het CRA-W, Unité Protection des Plantes et Ecotoxicologie, te Gembloux (dr. ir. M. De Proft) voor de analyses eileg van de smalle graanvlieg en voor de opvolging van de tarwestengelgalmug Inagro vzw, afdeling Biologische Productie, te Rumbeke-Beitem voor de proef Rassenonderzoek wintergerst, wintertarwe en triticale, biologische teeltwijze. Deze proef werd aangelegd in samenwerking met Inagro vzw, afdeling Biologische Productie, Rumbeke-Beitem. Voor het verslag van deze proef kan men zich wenden tot de afdeling Biologische Productie van Inagro, te Rumbeke-Beitem. Betoelaging Het onderzoeksprogramma Graangewassen kon uitgevoerd worden dankzij de financiële steun van: de Provinciale Overheid van West-Vlaanderen het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (L.C.G.) vzw, Vlaamse overheid, te Rumbeke-Beitem (Coördinator: Dr. ir. M. DEMEULEMEESTER) het Agentschap voor Landbouw en Visserij, Afdeling Productkwaliteitsbeheer met betrekking tot enerzijds de vóór-oogstbepalingen DON bij wintertarwe, en anderzijds voor de determinatie van de fusariumschimmels op de graankorrel en de bepaling van het gehalte mycotoxinen in de graankorrel van de respectievelijke proeven: Rassenonderzoek wintertarwe, Rassenvergelijking ten aanzien van het gehalte mycotoxinen in de graankorrel na kunstmatige infectie bij wintertarwe, Aarziekteproeven wintertarwe en Rassenonderzoek wintergerst. Samenwerking en betoelaging

- 7 - AANLEG EN UITVOERING VAN DE PROEVEN EN BIOMETRISCHE ANALYSE VAN DE RESULTATEN De proefvelden worden aangelegd middenin praktijkvelden van ervaren graantelers. Dit beduidt dat op de proeffactor(en) na, het onderzoek onder praktijkomstandigheden verloopt. Dit komt de gebruikswaarde van de resultaten ten goede. Over de toe te passen teelttechniek wordt vooraf met de proefveldhouder van gedachten gewisseld. Van de proefterreinen wordt steeds een scheikundige grondanalyse uitgevoerd en wordt tevens de reserve aan minerale stikstof in het bodemprofiel (0-90 cm) bepaald op het einde van de winter in het voorjaar. Na de oogst wordt het stikstofresidu in het bodemprofiel (0-90 cm) bepaald. Het zaaien gebeurt met een zaaimachine van Inagro vzw (VENTA TI 251 24SL 3R met luchtondersteuning) of met een proefveldmachine van Inagro vzw. Een aantal proefvelden wordt uitgezet op percelen gezaaid door de proefveldhouder. Wanneer de vergelijking tot 1 factor beperkt blijft, gaat de voorkeur naar een blokkenproef; bij 2 of meer factoren naar een factoriële proef. De netto-oppervlakte per experimentele eenheid varieert in functie van de in te zetten maaidorser bij de oogst. In geval van een proefvelddorser bedraagt de oppervlakte minimaal 15 m², in geval van een grote dorser minimaal 30 m². Er wordt gewerkt met minimum 4 blokken (3 herhalingen). De onderhoudsbespuitingen gebeuren door de proefveldhouder met een gewone spuitmachine. Gewasbeschermingsmiddelen die het voorwerp van onderzoek uitmaken, worden toegediend met een propaanspuit (400 l/ha water; druk: 3 kg/cm²; doppen: spleetdoppen DG 11002). Na het maaidorsen wordt er per experimentele eenheid een monster genomen van circa 1,5 kg graan. Hierop worden de kwaliteitsanalyses verricht (vochtgehalte, hectolitergewicht en duizendzadengewicht). Voor de determinatie van de schimmels op de graankorrel en de bepaling van het gehalte aan mycotoxinen (DON) in de graankorrel, wordt per experimentele eenheid minstens 10 grepen uit de oogst genomen, waarna een staal wordt samengesteld van 0,2 kg (in functie van de proef is dit een staal per blok of een mengmonster over de blokken). Alle opbrengstresultaten zijn omgerekend naar een uniform vochtgehalte van 15%. De biometrische verwerking van de proefresultaten heeft betrekking op de variantie-analyse, de variatiecoëfficiënt, de kleinste wezenlijke verschillen en de Duncan-toets. Binnen de Duncan-toets krijgen de objecten die niet wezenlijk verschillen eenzelfde letter. In dit verslag worden enkel de toetsen aan P0,05 opgenomen. Bij proeven waar meer dan 1 factor wordt bestudeerd, wordt nagegaan of er tussen deze factoren significante interacties bestaan. Uitgevoerde waarnemingen, metingen, tellingen en analyses

- 8 - UITGEVOERDE WAARNEMINGEN, METINGEN, TELLINGEN EN ANALYSES 1. Grond en bodem - Bodemtype - Scheikundige analyse: ph (KCl) gehalte aan fosfor, kalium, magnesium, calcium en natrium (mg P, K, Mg, Ca en Na per 100 g luchtdroge grond) en aan koolstof (%) - Reserve aan minerale stikstof (nitrische en ammoniakale) tussen 0-30 cm, 30-60 cm en 60-90 cm diepte (kg/ha) 2. Zaaizaad - Kiemkracht (%) - Duizendzadengewicht (g) 3. Plantkenmerken - Strolengte (cm) 4. Gewaskenmerken - Standdichtheid (planten/m²) - Gewasstand 5. Teeltveiligheid a. Weerstand tegen meeldauw (Erysiphe graminis) bij gerst en tarwe, dwergroest (Puccinia hordei) bij gerst, bruine roest (Puccinia recondita), gele roest (Puccinia striiformis) en bladvlekkenziekte (Septoria tritici) bij tarwe, bladvlekkenziekte (Rhynchosporium secalis) bij gerst, netvlekkenziekte (Helminthosporium teres) bij gerst, kafjesbruin (Septoria nodorum) bij tarwe, aarfusarium (Fusarium spp.) bij tarwe, droogte, vorst, doorwas, schot en korreluitval. De graad van weerstand ten aanzien van al deze ongunstige factoren, wordt geëvalueerd binnen een 1-9 schaal. Een hoger cijfer stemt overeen met een gunstiger waardering. Zo komt 3 overeen met een slechte, 5 met een matige en 7 met een goede weerstand. b. Weerstand tegen legeren. De weerstand ten aanzien van legeren wordt weergegeven aan de hand van de legeringsindex, welke gebaseerd is op de intensiteit en uitbreiding van legeren. - Legeringsintensiteit (I): schaal 1-9; 1 = stro volledig tegen de grond gedrukt. 2 = stro voor meer dan de helft tegen de grond gedrukt, uiteinden opgericht 3 = stro voor minder dan de helft tegen de grond gedrukt, het overige gedeelte is opgericht 4 = stengels gelegerd meer dan 60 het stro raakt de grond niet, behalve aan de basis 5 = stengels gelegerd van 45 tot 60 6 = stengels sterk geheld van 30 tot 45 7 = stengels geheld van 15 tot 30 8 = stengels lichtjes geheld (15 ) 9 = stengels goed recht en verticaal - Legeren, uitbreiding (U): schaal 0-10, overeenstemmend met de oppervlakte van het perceel; 0 = 0% 1 = minder dan 1% 2 = 1-5% 3 = 6-10% 4 = 11-20% 5 = 21-30% 6 = 31-50% 7 = 51-75% 8 = 76-80% 9 = 81-95% 10 = 96-100% - Legeringsindex (gebaseerd op intensiteit en uitbreiding): schaal 1-9; hoger cijfer betekent betere weerstand. Uitgevoerde waarnemingen, metingen, tellingen en analyses

- 9-6. Graanopbrengst en rendabiliteit De graanopbrengst wordt bij alle onderzoeksthema s uitgedrukt in bruto-korrelopbrengst. Deze bruto-korrelopbrengst is de werkelijke graanopbrengst in kg/ha, gewogen na het maaidorsen. De korrelopbrengst, het hectolitergewicht en het duizendzadengewicht worden steeds omgerekend naar een vochtgehalte van 15%. Bij de fungicideproeven dient bij de weergegeven bruto-korrelopbrengsten (reële korrelopbrengsten), de kostprijs van de fungicidebehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) nog in mindering gebracht te worden! Deze kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Vooreerst kan de kostprijs van de fungiciden variëren in functie van ondermeer de handelaar, afnamehoeveelheid, enz. Ook de arbeids- en machinekost op het individuele bedrijf kan sterk variëren. Daarbij komt nog dat de graanprijs eveneens grote variaties kan ondergaan in de loop van de tijd, wat maakt dat het financieel rendement ook hierdoor in grote mate kan beïnvloed worden. In functie van al deze variabele factoren loopt het finaal financieel rendement bij eenzelfde bruto-korrelopbrengst bijgevolg sterk uiteen van bedrijf tot bedrijf! Aldus is het aan de landbouwer om in zijn eigen reële situatie voor de diverse beproefde fungiciden, de netto-korrelopbrengst te berekenen aan de hand van de weergegeven brutokorrelopbrengsten. Hetzelfde principe geldt bij de bemestingsproeven en andere onderzoeksthema s. 7. Kwaliteitsanalyses uitgevoerd op het geschoond graan Schonen van het graan: Sample Cleaner, Model MLN - Vochtgehalte (%): Dickey-John Gac 2100. - Hectolitergewicht (kg): Dickey-John Gac 2100 - Duizendzadengewicht (gram droge stof) wordt bepaald op luchtdroog: Contador Pfeuffer Uitgevoerde waarnemingen, metingen, tellingen en analyses

- 10 - WEERSOMSTANDIGHEDEN 2017-2018 Waarnemingen te Rumbeke-Beitem (proefveld Rumbeke-Beitem) Bron: Metypaal, Rumbeke-Beitem. Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus 12,67 23,55 68,0 september 9,59 18,84 56,6 oktober 9,46 16,75 40,8 november 3,07 9,33 125,2 december 1,42 5,93 150,4 2018 januari 2,65 7,33 98,4 februari - 2,53 4,30 26,4 maart 0,84 8,65 74,2 april 6,60 17,29 58,4 mei 9,42 21,40 28,4 juni 12,52 22,00 - juli 14,92 28,60 28,8 augustus 13,27 24,24 42,4 september 9,21 20,70 41,8 - geen gegevens Waarnemingen te Helkijn (proefvelden Heestert en Zwevegem Sint-Denijs) Bron: Metypaal, Helkijn. Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus 12,78 24,35 82,8 september 8,68 18,18 80,6 oktober 8,37 17,17 43,3 november 2,61 10,16 126,8 december 1,92 6,58 153,0 2018 januari 3,02 8,20 103,6 februari - 1,94 5,19 29,0 maart 1,99 9,85 94,2 april 7,30 18,21 53,0 mei 10,39 22,82 48,0 juni - - - juli 15,09 29,67 10,6 augustus 13,90 24,84 73,6 september 9,35 21,25 38,8 - geen gegevens Weersomstandigheden 2017-2018

- 11 - Waarnemingen te Oedelem (proefvelden Zuienkerke en Houtave) Bron: Metypaal, Oedelem. Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus 12,38 21,32 95,6 september 9,58 17,58 103,4 oktober 9,98 16,19 18,0 november 3,81 9,67 104,0 december 1,96 6,34 115,8 2018 januari 2,79 7,36 71,2 februari - 1,62 4,42 29,4 maart 1,18 8,27 68,20 april - - - mei - - - juni - - - juli 14,39 26,03 10,2 augustus 13,41 22,32 46,2 september 9,57 18,84 94,8 - geen gegevens Waarnemingen te Koksijde (proefvelden Koksijde) Bron: Metypaal, Koksijde. Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus 12,07 22,94 138,8 september 9,93 19,04 137,2 oktober 10,07 16,71 1,20 november 4,65 10,39 96,4 december 2,72 7,37 113,6 2018 januari 3,08 7,88 85,2 februari - 1,13 5,75 44,0 maart 1,58 8,80 73,0 april 6,64 16,42 88,2 mei - - - juni - - - juli 14,09 25,77 28,2 augustus 13,27 23,01 91,0 september 9,78 20,22 41,6 - geen gegevens Weersomstandigheden 2017-2018

- 12 - Waarnemingen te Nieuwenhove (proefvelden Nieuwenhove) Bron: Signum, Nieuwenhove Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus - - - september - - - oktober - - - november - - - december - 2,78 7,12 108,4 2018 januari 3,72 8,92 74,8 februari - 1,53 6,21 23,0 maart 2,29 10,28 66,0 april 7,87 19,20 41,6 mei 10,90 24,62 28,2 juni 12,97 25,47 7,0 juli 16,06 30,91 17,2 augustus 14,45 26,31 57,2 september 10,08 23,11 38,8 - geen gegevens Waarnemingen te Huldenberg (proefvelden Huldenberg) Bron: Signum, Nieuwenhove Maand Minimum temperatuur ( C) 2017 Maximum temperatuur ( C) Neerslag (l/m²) augustus - - - september - - - oktober - - - november - - - december - - - 2018 januari - - - februari - 2,32 5,38 29,4 maart 1,15 10,31 67,2 april 6,06 19,42 55,4 mei 9,19 23,65 - juni 12,13 24,40 - juli 13,70 29,76 - augustus 12,99 26,41 - september 8,87 22,32 31,8 - geen gegevens Weersomstandigheden 2017-2018

- 13 - TEELTOMSTANDIGHEDEN WINTERGRANEN 2017-2018 D. Wittouck 1, W. Odeurs 2 en G. Haesaert 3 De zaai van de wintergerst startte de laatste week van september. Ook werd er reeds van dan af zeer sporadisch wintertarwe gezaaid. De zaai van de wintergranen werd echter nu en dan onderbroken door regen. In de kust waren de zaaiomstandigheden anders. Kort na half september werden bepaalde regio s in de kust namelijk plots de natste van het land. Er viel immers opnieuw te veel regen, op een al behoorlijk natte grond. Volgens het KMI werd september gekenmerkt door normale waarden voor de gemiddelde temperatuur, de neerslaghoeveelheid, windsnelheid en zonneschijnduur. Globaal nam de zaai van de wintertarwe een aanvang tijdens de tweede decade van oktober. Rond half oktober eindigde de zaai van de wintergerst. De vroegst gezaaide wintergerst groeide heel snel. Tot en met de derde week van oktober verliep de zaai globaal onder zeer goede omstandigheden, behalve in de kust waar het in bepaalde regio s in september zeer nat was en het in andere regio s er zeer droog was in oktober. Naar eind oktober was ongeveer 60% van het areaal wintertarwe gezaaid (Boer & Tuinder, 2 november 2017). Volgens het KMI kende oktober een abnormaal hoge waarde voor de gemiddelde temperatuur, een abnormaal lage waarde voor de neerslaghoeveelheid en normale waarden voor de gemiddelde windsnelheid en de zonneschijnduur. Door de hoge temperaturen verliep de opkomst en de groei van de granen heel snel. De maand november werd gekenmerkt door een abnormaal hoog neerslagtotaal, tijdens de derde decade viel er zelfs zeer abnormaal veel neerslag in Ukkel. Voor de overige parameters werd een abnormaal lage gemiddelde windsnelheid gemeten en normale waarden voor de gemiddelde temperatuur en de zonneschijnduur (Bron: KMI). De laatste dag van november was er een doortocht van een zeer intense sneeuwzone over een groot deel van het land, een korte winterprik die duurde tot 2 december. December kende een uitzonderlijk lage waarde voor de zonneschijnduur en was hierdoor één van de somberste ooit. De tweede maand op rij viel er veel neerslag (zeer abnormaal hoge neerslaghoeveelheid) zodat de velden er zeer nat bij lagen. Voor de gemiddelde temperatuur en de gemiddelde windsnelheid werden normale waarden genoteerd. (Bron: KMI). De maand januari was eveneens één van de somberste ooit (uitzonderlijk lage waarde voor de zonneschijnduur). Verder werd er een abnormaal hoge waarde voor de gemiddelde temperatuur genoteerd. Op 24 januari werd de hoogste waarde gemeten, namelijk 12,9 C te Ukkel. Normale waarden werden opgetekend voor het neerslagtotaal en de gemiddelde windsnelheid. (Bron: KMI). Februari kende een zeer abnormaal hoge waarde voor de zonneschijnduur en een abnormaal lage waarde voor het neerslagtotaal en de gemiddelde temperatuur. Vooral de derde decade viel op door de zeer abnormaal lage gemiddelde temperatuur. Vanaf 18 februari kwam de minimumtemperatuur immers niet meer boven het vriespunt. Hiermee werd een laattijdig winteroffensief ingezet. Als gevolg van ondermeer de vorst en de schrale, uitdrogende wind vertoonde de wintertarwe een paarsbruinverkleuring, de wintergerst begon te vergelen. Op 28 februari werd de laagste gemiddelde temperatuur gemeten, namelijk -8,7 C te Ukkel. (Bron: naar KMI). De maand maart werd gekenmerkt door een normale gemiddelde temperatuur. Vanaf begin maart klom de temperatuur van negatieve waarden op tot de hoogste maandwaarde van 16 C op 11 maart te Ukkel. Dit was te zien in de wintergranen die snel vergroenden. Vervolgens daalde de temperatuur terug tot de minimale maandwaarde van -0,1 C op 18 maart te Ukkel, wat meteen de meest laattijdige winterse dag was sinds het begin van de waarnemingen. Finaal waren er in maart uitzonderlijk veel vorstdagen. Het neerslagtotaal, de gemiddelde windsnelheid en de zonneschijnduur vertoonden eveneens normale waarden. (Bron: KMI). Tegen half maart kreeg naar schatting 30% van de percelen wintergranen al een eerste stikstofbemesting. In de wintertarwe werd de eerste stikstofgift uiteindelijk zeer gespreid 1 Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem 2 Bodemkundige Dienst van België vzw, Leuven-Heverlee 3 Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen, Gent Teeltomstandigheden wintergranen 2017-2018

- 14 - toegediend: de eerste percelen begin maart op het einde van de vorstperiode, de laatste percelen naar eind maart toe. (Bron: Boer & Tuinder, 16 en 30 maart 2018). April was zeer abnormaal warm. Vanaf begin april was er een stijgende trend van de temperatuur waarneembaar oplopend tot de hoogste maandwaarde te Ukkel van 28,1 C op 19 april, wat meteen de warmste ooit was. Vervolgens daalde de temperatuur opnieuw tot eind april. Voor de overige parameters werden normale waarden opgetekend (Bron: KMI). Begin april bevond de wintergerst zich in het stadium eerste knoop, de wintertarwe in het stadium einde uitstoeling-begin oprichten. Tot en met de derde week van april bleef het in het westen van het land nat, terwijl in het oosten van het land de veldwerkzaamheden al van start konden gaan eind eerste week van april. Door de hoge temperaturen in april groeiden de granen snel. De laatste week van april kwam de wintergerst doorgaans in het stadium laatste blad. De voorlaatste dag van april viel er in bepaalde regio s zeer veel neerslag zodat de velden er zeer nat bij kwamen te liggen. De maand mei was de warmste ooit en kende veel onweersdagen, een aantal plaatselijke onweders waren hevig met wateroverlast tot gevolg. (Bron: naar KMI). De neerslag was onregelmatig verdeeld over het land, er waren regio s met malse regenbuien, regio s waar er wateroverlast was en andere plaatsen waar het kurkdroog bleef. De eerste week van mei kwam de wintertarwe over het algemeen in het stadium voorlaatste blad. Begin de tweede week van mei stond de wintergerst in aar in het binnenland. Rond half mei begon in het binnenland de aar te schuiven bij de vroegste wintertarwe. De laatste week van mei stond de wintertarwe in het binnenland in aar, terwijl in de kustpolder de aar aan het schuiven was. Juni kende een zeer abnormaal hoge gemiddelde temperatuur en was uitzonderlijk droog. Juni 2018 was één van de droogste juni-maanden ooit (Bron: KMI). Eind eerste decade van juni vergeelde de wintergerst zeer snel, ook in de kustpolder. Rond half juni begon de wintertarwe te verbleken, ook tekenden plaatsen met structuurproblemen zich af in het veld. Op diverse velden begon de droogte parten te spelen. Vanaf de laatste week van juni vergeelde de wintertarwe zeer snel. De eerste percelen wintergerst werden geoogst rond 20 juni in het binnenland. Doch globaal startte de oogst van de wintergerst in het binnenland de laatste week van juni. Ook de maand juli kende een zeer abnormaal hoge gemiddelde temperatuur en was eveneens droog. Van 13 tot 28 juli was er een vijftiendaagse hittegolf. De zonneschijnduur was eveneens zeer abnormaal hoog. (Bron: KMI). In het binnenland was de oogst van de wintergerst merendeels afgelopen in de loop van de eerste week van juli. In de kustregio werden de meeste percelen pas eind eerste week van juli geoogst. Door de aanhoudende droogte en het warme weer vorderde de afrijping van de tarwe zeer snel vanaf begin juli. Op veel tarwepercelen werden plekken zichtbaar met struktuurschade, storende onderlagen, lichtere grondsoorten. Begin tweede week van juli werden de eerste, zeer vroege percelen wintertarwe geoogst in het binnenland, tijdens de derde week van juli ging de oogst er volop van start. Vóór het einde van de maand was de tarweoogst nagenoeg afgerond. De oogst van de wintergranen verliep algemeen vlot in 2018. Eind eerste week van augustus werden de laatste percelen wintertarwe geoogst in de kustpolder. De eerste zeven dagen van augustus bleven immers droog, daarna volgde er regen. De zomer (juni, juli en augustus) werd gekenmerkt door aanhoudende droogte en zeer hoge temperaturen. De droogte werd door het KMI als uitzonderlijk bestempeld. Net als in 2017 werden tijdens de aarvorming en afrijping gunstige en (te) droge weersomstandigheden waargenomen. Aangezien de droogte extremer was en langer duurde dan in 2017, werden lagere opbrengsten bekomen. Bij benadering werden voor tarwe en gerst gemiddelde minopbrengsten van respectievelijk 4% en 7% per hectare genoteerd. De kwaliteit van de oogst was uniek. Het hectolitergewicht (meer dan 80 kg) en eiwitniveau waren bijzonder hoog. De zonnige bloeiperiode heeft ook in 2018 de ontwikkeling van fusarium belemmerd, waardoor er zeer weinig contaminatie was met mycotoxines. Ook het vochtgehalte van de granen was bijzonder laag. (Bron: Synagra, Boer & Tuinder 28 september 2018). Teeltomstandigheden wintergranen 2017-2018

- 15 - Bladluisdruk wintergranen najaar 2017-voorjaar 2018 Het najaar 2017 startte met een hoge tot zeer hoge aantastingsgraad van bladluizen. De hoge bladluisdruk hield lang aan en noodzaakte tot alertheid gedurende het ganse najaar. Uit de tellingen uitgevoerd na de winter bleek dat de bladluizen de vorst doorgaans niet overleefd hadden. Slechts op enkele percelen kwamen er bladluizen voor, zij het eerder sporadisch. Ziekte- en insectendruk wintertarwe april-juni 2018 Gele roest was in de kustpolder reeds vroeg in het voorjaar aanwezig; in het LCG-waarnemingsnetwerk was er bij de waarnemingen op 23-24 april op bepaalde percelen/rassen reeds een behandeling noodzakelijk. De druk was er zeer zwaar en aanhoudend gedurende het ganse groeiseizoen en dit in de gevoeligste rassen. In het binnenland was de druk van gele roest veel lager en kwam enkel/voornamelijk voor in de zeer gevoelige rassen. In het LCG-waarnemingsnetwerk kwam bruine roest tot en met de waarnemingen van 7-9 mei slechts in beperkte mate voor. In de daaropvolgende weken nam de druk stelselmatig toe, eind mei en begin juni was er zelfs een sterke toename. Opvolging van de oranje tarwegalmug in het veld was noodzakelijk vanaf de vierde week van mei/stadium begin aarvorming. Teeltomstandigheden wintergranen 2017-2018

- 16 -

- 17 - DEEL I - WINTERTARWE

- 18 - HOOFDSTUK I - WINTERTARWE RASSEN I. RASSENONDERZOEK WINTERTARWE Proefveldhouders: - Johan GHYSELEN, Pannekalsijde 4, 8670 Koksijde Proefplaats: Ten Bogaerde, Ten Bogaerdelaan 10, 8670 Koksijde, kustpolder, provincie West-Vlaanderen - Johan DEWULF, Brugsesteenweg 27, 8377 Zuienkerke (Houtave) Proefplaats: Brugsesteenweg 27, 8377 Zuienkerke (Houtave), kustpolder, provincie West-Vlaanderen - Luc MULLIE, Streyestraat 24, 8554 Zwevegem (Sint-Denijs) Proefplaats: Streyestraat, 8554 Zwevegem (Sint-Denijs), provincie West-Vlaanderen - Jan, Gert, Bart ROOSENS, Overraadstraat 25, 9506 Geraardsbergen (Nieuwenhove) (in samenwerking met de Vlaamse overheid) Proefplaats: Nieuwenhove, provincie Oost-Vlaanderen - Walter en Koen VANACKER, Wolfshaegen 5, 3040 Huldenberg (in samenwerking met de Vlaamse overheid) Proefplaats: Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant 1. Doel Het rassenonderzoek poogt uit te maken welke wintertarwerassen het meest geschikt zijn voor verbouwing onder de Vlaamse maritieme teeltomstandigheden. Hiertoe worden nieuwe beloftevolle binnen- en buitenlandse rassen uitgezaaid naast de in ons land/regio meest geteelde. De belangrijkste facetten van het rassenonderzoek zijn de opbrengst aan graan, de teeltveiligheid en korrelkwaliteit. Deze laatste heeft betrekking op het hectolitergewicht en het duizendzadengewicht. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

2. Objecten (rassen) Zaaidichtheid: - kleigebied (kustpolder): 400 zaden/m² (proefvelden Koksijde en Zuienkerke - Houtave) - leem- en zandleemgebied: 350 zaden/m² (proefvelden Geraardsbergen-Nieuwenhove, Huldenberg en Zwevegem - Sint-Denijs) Zaaizaadbehandeling: standaard zaaizaadbehandeling Ras Mandataris of verdeler Jaar van eerste opname Oorsprong (bron: mandataris) - 19 - Vroeg- (rijp)heid Chloortoluron (bron: mandataris) Duizendzaden- Zaaidichtheid in kg/ha in de (**) gewicht klei leem Europese kweker kruising in (kustpolder) rassen- (land) (bron: G = gevoelig gram lijst (*) mandataris) T = tolerant 400 zaden/m² 350 zaden/m² Amboise Jorion/Philip Seeds 2016 Blackman Agricultural halfvroeg T 40 160 140 ltd. Anapolis Clovis Matton 2013 Nordsaat (DE) Arden x Skamelje oprichten: laat G 51 204 179 aarvorming: halflaat afrijping: halflaat Bennington Jorion/Philip Seeds 2015 Elsoms Alchemy x Batallion halflaat in onderzoek 44 176 154 Bergamo Jorion/Philip Seeds 2011 RAGT (F) halfvroeg G 44 176 154 Britannia Phytosystem nv 2013 Limagrain (UK) Robigus x Cassius doorschieten: halflaat G 45 180 158 aarvormen: laat Chevignon Clovis Matton 2017 (B) Saaten Union oprichten: halfvroeg T 40 160 140 Recherche aarvorming: halfvroeg afrijping: vroeg Furlong Phytosystem nv 2014 Syngenta Hereford x Viscount doorschieten: halflaat G 47 188 165 aarvormen: vroeg Gedser Jorion/Philip Seeds 2012 Nordic Seeds halfvroeg T 54 216 189 Gleam Aveve Zaden/ 2016 Syngenta KWS Kielder x Hereford oprichten, bloei, rijpheid: 54 216 189 Syngenta Seeds halfvroeg Graham SCAM 2013 Expert x Premio vroeg T 44 176 154 Henrik Aveve Zaden 2009 (B) Limagrain Drifter x Biscay oprichten en bloei: halflaat rijpheid: halfvroeg G 50 200 175 Johnson Clovis Matton 2017 (B) Saaten Union Recherche oprichten: laat aarvorming: halflaat afrijping: halflaat T 47 188 165 KWS Dorset Aveve Zaden 2015 (B) KWS (290607 x kadu) x Skalmeje oprichten: halflaat T 42 168 147 bloei en rijpheid: halfvroeg KWS Salix Rigaux semences 2015 KWS Lochow halfvroeg T 54 216 189 Allemagne KWS Smart Aveve Zaden 2014 (B) KWS Lochow Istabraq x Skalmeje oprichten: laat T 52 208 182 bloei en rijpheid: halflaat KWS Talent Aveve Zaden 2016 (B) KWS Julius x ligne oprichten, bloei en G 47 188 165 rijpheid: halfvroeg Mentor Jorion/Philip Seeds 2012 RAGT (D) halflaat T 44 176 154 Mutic Clovis Matton 2017 Florimont Desprez oprichten: vroeg T 46 184 161 aarvorming: halfvroeg afrijping: vroeg Nemo Jorion/Philip Seeds 2015 Secobra zeer vroeg - vroeg T 46 184 161 Popeye Jorion/Philip Seeds 2015 Secobra (F) halflaat T 40 160 - Porthus Aveve Zaden 2016 (B) Strube (Ellvis x STRU 991490.1) oprichten: halflaat T 46 184 161 x STRU 011661.5 bloei en rijpheid: halfvroeg Ragnar Rigaux semences 2016 DSV Saaten (D) gemiddeld T 50-175 RGT Reform Clovis Matton 2014 RAGT (D) oprichten: halflaat T 52 208 182 aarvorming: halflaat afrijping: halfvroeg RGT Sacramento Clovis Matton 2014 RAGT (F) 02ST2037 x Premio oprichten: zeer vroeg G 49 196 172 aarvorming: vroeg afrijping: zeer vroeg Safari SCAM/Syngenta 2017 Syngenta halflaat tot laat T 46 184 161 Seeds Sahara Aveve Zaden 2005 Limagrain Savannah x Claire oprichten: laat T 49 196 172 bloei en rijpheid: halflaat Gemiddelde 47 188 166 (*) Europese rassenlijst: (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst. (**) Chloortoluron: voor de rassen waar geen gegevens vermeld worden, is geen informatie bekend; bij deze rassen dient het gebruik van chloortoluron vermeden te worden. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 20-3. Rassenproef wintertarwe Koksijde, kustpolder, provincie West-Vlaanderen 3.1 Proefomstandigheden a. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 16 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort klei ph (KCl) 7,4 7,0 7,5 normaal Koolstof (%) 1,4 1,6 2,1 eerder laag Fosfor (P) 32 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 27 16-27 normaal 40 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 38 17-27 eerder hoog 20 kg MgO/ha Calcium (Ca) 811 366-2684 normaal 750 z.b.w./ha Natrium (Na) 4,0 3,1 6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 16 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 36,46 waarvan 29,92 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 7,47 3,87 30-60 9,60 1,29 60-90 12,85 1,38 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 207 kg/ha (83+56+68) b. Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: aardappelen c. Bodembewerkingen Ploegen: 20 oktober 2017 Rotoreggen: 25 oktober 2017 d. Zaai - datum: 25 oktober 2017 - dichtheid: 400 zaden/m² - tussen rij afstand: 10,5 cm e. Bemesting Stikstof: 225 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (18/04/2018), 86 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (24/05/2018), 41 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - f. Gewasbescherming Herbiciden: - 03/04/2018: Atlantis WG 0,5 kg + Capri 0,25 kg + Primus 0,05 l + Vegetop 1 l/ha - 07/05/2018: MCPA 1,8 l/ha Groeiregulatoren: - 03/04/2018: Cycocel 1 l/ha - 24/04/2018: Cycocel 0,4 l + Optimus 0,25 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef 24/04/2018: Tarcza 250 EW 0,75 l + Balear 0,75 l/ha voorlaatste blad (07/05/2018): Palazzo 2 l /ha - aarbehandeling (aar uit, 02/06/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: aar uit (02/06/2018): Sherpa 200 EC 0,1 l/ha g. Oogst 26 juli 2018 h. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15 m² (1,5 m x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

3.2 Proefresultaten - 21-3.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % Gleam 14.833 a 117,2 Anapolis 82,99 a Gedser 53,88 a Safari 13,23 a Johnson 14.012 b 110,7 Porthus 82,69 a Henrik 53,15 ab KWS Smart 13,02 ab Amboise 13.951 bc 110,2 RGT Reform 82,48 a Gleam 52,06 abc Mentor 12,85 abc Safari 13.864 bcd 109,5 Nemo 82,39 ab Sahara 51,35 bcd Bergamo 12,64 bcd Popeye 13.691 bcde 108,2 KWS Talent 81,81 bc KWS Smart 51,22 bcd Sahara 12,64 bcd Anapolis 13.559 bcdef 107,1 Sahara 81,72 c Graham 50,85 bcde Bennington 12,58 bcde KWS Smart 13.465 bcdefg 106,4 Popeye 81,64 c KWS Talent 50,55 cde KWS Talent 12,42 cdef Henrik 13.311 bcdefg 105,2 Mentor 81,34 cd KWS Salix 50,07 cdef Anapolis 12,39 cdefg Mentor 13.252 bcdefg 104,7 Henrik 80,72 de Popeye 49,15 defg Britannia 12,39 cdefg KWS Dorset 13.232 bcdefg 104,5 Chevignon 80,49 ef RGT Reform 48,97 defg Gedser 12,36 cdefg Britannia 13.141 cdefg 103,8 RGT Sacramento 80,44 efg Bennington 48,63 efg Henrik 12,28 defgh KWS Talent 13.032 defgh 103,0 Johnson 80,26 efg Anapolis 48,60 efg Johnson 12,09 efgh Bennington 13.005 efgh 102,8 Gleam 80,23 efg Bergamo 48,13 fgh Porthus 12,04 fghi Sahara 12.928 efgh 102,1 Bergamo 80,00 fgh Johnson 47,81 fgh Popeye 12,02 fghi Bergamo 12.749 fghi 100,7 KWS Salix 79,75 gh Furlong 47,72 fgh Amboise 11,99 fghi RGT Reform 12.701 ghi 100,3 Gedser 79,73 gh Britannia 47,36 gh Furlong 11,98 fghi Nemo 12.621 ghij 99,7 Furlong 79,52 hi Nemo 47,22 gh Chevignon 11,97 fghi Furlong 12.220 hijk 96,5 Mutic 79,46 hi Amboise 46,69 ghi KWS Salix 11,96 fghi Gedser 11.954 ijkl 94,4 Amboise 79,42 hi Porthus 45,76 hij RGT Reform 11,94 fghi Chevignon 11.900 jklm 94,0 Safari 79,30 hij Mutic 44,89 ij Gleam 11,89 ghi KWS Salix 11.502 klm 90,9 Bennington 78,83 ijk Chevignon 44,87 ij KWS Dorset 11,89 ghi Graham 11.475 klm 90,7 Britannia 78,68 jkl RGT Sacramento 44,79 ij Graham 11,88 ghi Porthus 11.355 lm 89,7 KWS Dorset 78,60 kl Safari 44,50 ij Nemo 11,88 ghi RGT Sacramento 11.128 m 87,9 KWS Smart 78,41 kl KWS Dorset 43,68 j RGT Sacramento 11,75 hi Mutic 8.848 n 69,9 Graham 78,07 l Mentor 41,21 k Mutic 11,55 i Getuigen (*) 12.657 100 Gemiddelde 12.709 Gemiddelde 80,36 Gemiddelde 48,12 Gemiddelde 12,22 alle rassen alle rassen alle rassen alle rassen K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 718 kg 3,99 23,54** 5,65% 3,99 23,54** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,63 kg 0,55 41,86** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 2,10 g 3,08 17,79** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,44% 2,53 7,32** (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, Mentor, Mutic, Nemo, Porthus, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: drie fungicidebehandelingen (twee bladbehandelingen en aarbehandeling) De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12.709 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 8.848 kg/ha tot maximaal 14.833 kg/ha, hetzij een verschil van maar liefst 5.985 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 80,36 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 78,1 kg tot maximaal 83,0 kg, hetzij een verschil van 4,9 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 48,12 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 41,2 g tot maximaal 53,9 g, hetzij een verschil van 12,7 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12,22% en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,6% tot maximaal 13,2%, hetzij een verschil van 1,7%. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

3.2.2 Ziektedruk - 22 - Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting a. Gele roest Overzicht gele roestdruk 9 mei 15 juni 2018 op onbehandeld gewas Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid Ras 9 mei 15 mei 22 mei 4 juni 15 juni Gemiddelde voorlaatste laatste aarzwelling aar uit blad blad duidelijk zichtbaar Anapolis 8,8 8,7 9,0 9,0 9,0 8,9 Chevignon 9,0 8,7 8,7 8,7 8,7 8,8 Johnson 8,8 8,8 8,7 8,5 8,5 8,7 Mentor 9,0 8,8 8,3 8,5 8,7 8,7 Graham 9,0 8,1 8,2 8,7 8,7 8,5 Bergamo 9,0 8,7 8,3 8,0 8,0 8,4 Henrik 9,0 8,2 7,5 8,3 8,8 8,4 KWS Salix 9,0 8,8 8,7 6,8 6,8 8,0 Mutic 9,0 8,3 8,2 6,8 6,8 7,8 RGT Sacramento 9,0 7,7 7,3 7,6 7,6 7,8 KWS Talent 9,0 7,5 6,8 7,0 7,0 7,4 Amboise 7,7 7,1 7,1 7,0 7,0 7,2 Gleam 8,6 6,2 6,2 6,3 6,3 6,7 Safari 8,2 7,0 6,3 6,2 6,0 6,7 Gedser 6,5 6,5 6,2 6,3 6,3 6,4 Porthus 6,7 6,5 6,2 6,2 6,2 6,4 Bennington 6,5 6,5 6,5 6,1 6,0 6,3 KWS Dorset 7,0 6,3 5,8 5,2 4,7 5,8 KWS Smart 5,0 5,2 5,6 5,2 5,2 5,2 RGT Reform 6,0 6,0 6,0 4,7 3,5 5,2 Sahara 5,3 5,0 3,7 3,5 3,2 4,1 Popeye 4,0 4,0 3,2 3,5 3,3 3,6 Furlong 4,0 4,2 3,0 2,8 1,5 3,1 Britannia 3,0 3,5 3,2 2,1 1,5 2,6 Nemo 3,1 3,0 1,5 1,2 1,0 1,9 Gemiddelde 6,5 b. Bladvlekken en bruine roest Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid op onbehandeld gewas voor bladvlekken en bruine roest Bladvlekken (*) (15/06/2018) Bruine roest (15/06/2018) Chevignon 8,2 Amboise 9,0 Amboise 8,0 Safari 8,8 Safari 7,7 KWS Talent 7,7 Johnson 7,2 RGT Reform 7,5 Graham 7,0 Chevignon 6,7 Mentor 6,5 RGT Sacramento 6,7 Porthus 6,5 Popeye 6,6 KWS Smart 6,5 Gleam 6,3 Gleam 6,3 Johnson 6,2 KWS Talent 5,8 KWS Smart 6,1 Mutic 5,7 Mutic 5,5 RGT Sacramento 5,5 Graham 5,2 Henrik 5,3 Henrik 4,8 Bergamo 4,2 KWS Dorset 4,7 Mentor 4,2 Bergamo 4,1 Porthus 3,6 KWS Salix 3,1 Anapolis 2,5 Bennington 2,2 Gedser 2,0 Gemiddelde 6,4 Gemiddelde 5,4 (*) Bladvlekken: behalve bladvlekkenziekte kunnen er nog andere bladvlekken meegenomen zijn in de beoordeling Rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabel konden niet adequaat gekwoteerd worden voor de betreffende ziekte. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

c. Meeldauw Kwam niet voor. - 23 - d. Aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni (18-22 juni 2018), werden 15 rassen, behandeld en onbehandeld met fungiciden, geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de behandelde rassenproef Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,06 Bergamo 0,19 Furlong 0,81 Gedser 0,25 Graham 0,19 KWS Dorset 0,19 KWS Salix 0,38 KWS Smart 0,13 KWS Talent 0,38 Mentor 0,63 Mutic 2,31 Nemo 2,06 RGT Reform 0,13 Safari 0,31 Sahara 0,06 Gemiddelde 0,54 Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de onbehandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,25 Bergamo 0,25 Furlong 0,75 Gedser 1,50 Graham 0,25 KWS Dorset 0,00 KWS Salix 0,50 KWS Smart 0,25 KWS Talent 1,50 Mentor 0,50 Mutic 2,50 Nemo 2,00 RGT Reform 0,25 Safari 0,75 Sahara 0,50 Gemiddelde 0,78 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 24-3.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxinen (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden (op 22 rassen). Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden (twee bladbehandelingen en een aarbehandeling) Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,000 Anapolis 0,082 Bennington 0,000 Bergamo 0,091 Britannia 0,000 Chevignon 0,093 Furlong 0,044 Gedser 0,000 Gleam 0,000 Graham 0,037 KWS Dorset 0,052 KWS Salix 0,046 KWS Smart 0,000 KWS Talent 0,064 Mentor 0,000 Mutic 0,123 Nemo 0,096 Porthus 0,015 RGT Reform 0,000 RGT Sacramento 0,041 Safari 0,082 Sahara 0,035 Gemiddelde 0,041 3.2.4 Strolengte Strolengte na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator. Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (27/06/2018) KWS Smart 92,82 a KWS Talent 91,85 a KWS Dorset 88,85 b KWS Salix 86,60 bc Henrik 85,32 c Sahara 84,12 cd Porthus 81,62 de Safari 79,95 ef Gedser 79,68 ef Bergamo 79,60 ef Johnson 79,10 efg Chevignon 78,65 fg Anapolis 78,32 fg Popeye 78,00 fgh RGT Reform 77,85 fgh Mentor 77,55 fgh Bennington 76,28 gh Mutic 76,20 gh Britannia 75,30 hi Graham 73,10 ij Nemo 72,53 j RGT Sacramento 71,95 j Gleam 70,78 j Furlong 66,55 k Amboise 64,60 k Gemiddelde 78,69 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 2,62 2,36 56,91** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 25-3.2.5 Weerstand tegen legeren Er kwam geen legering voor. 3.2.6 Standdichtheid Zaaidichtheid: 400 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Mutic 209 a Nemo 204 ab RGT Sacramento 204 ab Sahara 202 abc Gleam 201 abc KWS Talent 201 abc Anapolis 200 abc KWS Salix 200 abc Chevignon 197 abcd Porthus 194 abcde Gedser 192 bcde Safari 191 bcde Mentor 190 bcde Johnson 190 bcde Graham 189 bcde KWS Smart 189 bcde Furlong 188 bcde KWS Dorset 188 bcde Bergamo 188 bcde RGT Reform 188 bcde Henrik 187 cde Popeye 183 de Amboise 181 de Bennington 179 e Britannia 179 e Gemiddelde 193 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 13,43 planten 4,93 2,96** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 26-4. Rassenproef wintertarwe Zuienkerke (Houtave), kustpolder, provincie West-Vlaanderen 4.1 Proefomstandigheden a. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 20 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort klei ph (KCl) 7,2 7,0 7,5 normaal Koolstof (%) 1,4 1,6 2,1 eerder laag Fosfor (P) 34 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 46 16-27 hoog 0 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 58 17-27 hoog 0 kg MgO/ha Calcium (Ca) 1523 366-2684 normaal 960 z.b.w./ha Natrium (Na) 6,6 3,1 6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 20 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 72,16 waarvan 66,40 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 12,74 1,48 30-60 23,92 1,97 60-90 29,74 2,31 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 170 kg/ha (63+39+68) b. Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: vlas c. Bodembewerkingen Ploegen: 9 oktober 2017 d. Zaai - datum: 14 oktober 2017 - dichtheid: 400 zaden/m² - tussen rij afstand: 10,5 cm e. Bemesting Stikstof: 202 E - 1 e fractie (19/03/2018), 110 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (28/04/2018), 92 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - f. Gewasbescherming Herbiciden: - 28/11/2017: Stomp Aqua 2 l + Defi 3 l + Axeo 1,2 l + Fence 0,5 l/ha - 19/04/2018: Biathlon 70 g/ha Groeiregulatoren: 19/04/2018: Mondium 2 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef 1e knoop (27/04/2018): Tarcza 250 EW 1 l/ha voorlaatste blad (08/05/2018): Palazzo 1,8 l /ha - aarbehandeling (aar uit, 02/06/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: - 09/11/2017: Decis EC 2,5 0,2 l/ha - 28/11/2017: Decis EC 2,5 0,2 l/ha - 02/06/2018: Karate Zeon 50 ml/ha g. Oogst 27 juli 2018 h. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15 m² (1,5 m x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

4.2 Proefresultaten - 27-4.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % Gleam 15.130 a 123,3 Nemo 81,09 a Gedser 50,42 a Safari 15,40 a Safari 14.188 b 115,6 Gleam 80,48 ab Henrik 50,41 a Mentor 13,99 b Johnson 13.824 bc 112,7 Popeye 80,22 abc Sahara 49,76 a Britannia 12,51 c Amboise 13.742 bcd 112,0 Sahara 79,87 abcd Gleam 48,51 ab Sahara 12,51 c Popeye 13.730 bcd 111,9 Anapolis 79,68 bcd KWS Smart 48,48 ab KWS Talent 12,49 c Mentor 13.328 cde 108,6 KWS Talent 79,42 bcde Anapolis 47,51 b Bennington 12,48 c KWS Dorset 13.269 cde 108,2 Mentor 79,42 bcde KWS Salix 47,06 b Bergamo 12,40 cd Britannia 13.253 de 108,0 Porthus 79,30 bcde KWS Talent 47,05 b KWS Smart 12,31 cde KWS Smart 13.167 e 107,3 Henrik 79,13 bcde Bennington 46,83 b Gedser 12,06 cdef Anapolis 12.600 f 102,7 RGT Reform 78,90 cdef Nemo 44,86 c Amboise 12,05 cdefg Sahara 12.584 fg 102,6 Furlong 78,66 defg Furlong 44,66 c Anapolis 12,01 cdefg Henrik 12.436 fg 101,4 Johnson 78,50 defg Popeye 43,96 cd RGT Reform 12,01 cdefg Nemo 12.371 fg 100,8 KWS Smart 78,09 efgh RGT Reform 43,86 cd Henrik 11,96 cdefg Bennington 12.319 fg 100,4 Britannia 77,68 fghi Britannia 43,82 cde Furlong 11,74 cdefgh Furlong 12.075 fgh 98,4 Amboise 77,41 ghij Bergamo 43,79 cde Porthus 11,72 cdefgh RGT Reform 12.018 gh 98,0 KWS Salix 77,40 ghij Safari 43,56 cde Johnson 11,68 defgh Bergamo 11.621 hi 94,7 Benninton 77,33 ghijk Johnson 43,47 cde KWS Salix 11,64 defgh KWS Talent 11.407 i 93,0 Bergamo 76,87 hijk Graham 43,25 cdef Graham 11,62 defgh Gedser 11.338 i 92,4 Chevignon 76,85 hijk Porthus 42,07 defg Gleam 11,61 defgh Chevignon 11.232 ij 91,5 Safari 76,52 ijkl RGT Sacramento 41,67 efg Popeye 11,60 defgh Graham 10.807 jk 88,1 RGT Sacramento 76,26 ijkl Chevignon 41,35 fg KWS Dorset 11,52 efgh Porthus 10.581 k 86,2 KWS Dorset 76,21 jkl Amboise 41,33 fg Chevignon 11,46 fgh KWS Salix 10.496 k 85,5 Gedser 75,94 kl KWS Dorset 40,31 gh Nemo 11,41 fgh RGT Sacramento 10.316 k 84,1 Graham 75,40 lm Mentor 39,26 h RGT Sacramento 11,25 gh Mutic 8.618 l 70,2 Mutic 74,18 m Mutic 37,03 i Mutic 11,04 h Getuigen (*) 12.269 100 Gemiddelde alle rassen 12.258 Gemiddelde alle rassen 78,03 Gemiddelde alle rassen 44,57 Gemiddelde alle rassen 12,10 K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 503 kg 2,90 67,62** 4,10% 2,90 67,62** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,25 kg 1,13 15,72** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,88 g 2,98 28,08** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,67% 3,92 14,63** (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, Mentor, Mutic, Nemo, Porthus, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: drie fungicidebehandelingen (twee bladbehandelingen en aarbehandeling) De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12.258 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 8.618 kg/ha tot maximaal 15.130 kg/ha, hetzij een verschil van maar liefst 6.512 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 78,03 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 74,2 kg tot maximaal 81,1 kg, hetzij een verschil van 6,9 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 44,57 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 37,0 g tot maximaal 50,4 g, hetzij een verschil van 13,4 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12,10% en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,0% tot maximaal 15,4%, hetzij een verschil van 4,4%. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

4.2.2 Ziektedruk - 28 - Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting a. Gele roest Overzicht gele roestdruk 7 mei 12 juni 2018 op onbehandeld gewas Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid Ras 7 mei 15 mei 22 mei 4 juni 12 juni Gemiddelde voorlaatste blad laatste blad aarzwelling begin aarschuiven Anapolis 9,0 9,0 8,8 8,3 8,3 8,7 Graham 9,0 9,0 8,0 8,8 8,8 8,7 Bergamo 9,0 9,0 7,8 7,6 7,2 8,1 KWS Salix 9,0 8,8 8,8 6,3 6,0 7,8 Mutic 8,7 7,6 7,7 7,7 7,3 7,8 Henrik 9,0 8,2 6,7 7,3 6,8 7,6 Mentor 8,8 8,6 7,2 6,5 6,8 7,6 Johnson 9 7,8 7,5 6,7 6,3 7,5 Chevignon 7,7 7,5 7,1 6,8 6,5 7,1 KWS Dorset 9,0 6,7 7,0 6,5 6,5 7,1 KWS Talent 9,0 6,8 6,7 6,6 6,3 7,1 RGT Sacramento 9,0 6,7 6,5 6,6 6,6 7,1 Safari 8,8 6,7 6,6 6,3 6,1 6,9 Amboise 8,8 6,3 6,3 6,3 6,1 6,8 Gleam 8,2 6,5 6,3 6,3 6,3 6,7 Porthus 7,8 6,3 6,0 6,3 6,1 6,5 Gedser 7,3 6,5 6,2 5,8 6,0 6,4 RGT Reform 8,7 6,7 6,7 5,8 4,0 6,4 Bennington 6,7 5,8 6,0 5,2 4,8 5,7 KWS Smart 4,7 4,5 4,8 4,6 4,3 4,6 Popeye 5,7 4,7 4,2 3,8 3,2 4,3 Sahara 5,7 4,5 4,3 3,2 1,7 3,9 Furlong 5,0 4,2 3,6 2,2 1,5 3,3 Britannia 4,5 3,7 3,2 2,5 1,6 3,1 Nemo 5,0 4,2 2,5 1,5 1,0 2,8 Gemiddelde 6,3 b. Bladvlekken en bruine roest Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid op onbehandeld gewas voor bladvlekken en bruine roest Bladvlekken (*) (12/06/2018) Bruine roest (12/06/2018) Safari 8,5 Popeye 9,0 Graham 6,8 Safari 9,0 Johnson 6,8 Sahara 8,7 Mentor 6,8 Furlong 8,7 KWS Salix 6,7 Amboise 8,6 RGT Reform 6,7 RGT Reform 8,3 Chevignon 6,7 KWS Smart 8,2 Gedser 6,6 KWS Talent 8,0 Amboise 6,5 Mutic 7,8 Gleam 6,5 Chevignon 7,7 Mutic 6,5 RGT Sacramento 7,5 Henrik 6,5 Bergamo 7,1 Porthus 6,3 Gleam 6,7 KWS Dorset 6,3 Johnson 6,6 KWS Talent 6,2 Mentor 6,5 RGT Sacramento 5,7 Henrik 6,3 Bergamo 4,0 Gedser 6,2 KWS Dorset 6,1 Graham 5,6 Porthus 5,3 Bennington 5,2 Anapolis 4,7 KWS Salix 4,6 Gemiddelde 6,4 Gemiddelde 7,0 (*) Bladvlekken: behalve bladvlekkenziekte kunnen er nog andere bladvlekken meegenomen zijn in de beoordeling Rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabel konden niet adequaat gekwoteerd worden voor de betreffende ziekte. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

c. Meeldauw Kwam niet voor. - 29 - d. Aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni (18-22 juni 2018), werden 15 rassen, behandeld met fungiciden en onbehandeld met fungiciden, geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekteindex werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de behandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,00 Bergamo 0,44 Furlong 1,31 Gedser 1,31 Graham 0,31 KWS Dorset 0,06 KWS Salix 0,63 KWS Smart 0,00 KWS Talent 0,88 Mentor 0,69 Mutic 2,25 Nemo 2,63 RGT Reform 0,06 Safari 0,19 Sahara 0,25 Gemiddelde 0,73 Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de onbehandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,00 Bergamo 1,00 Furlong 1,00 Gedser 2,50 Graham 1,00 KWS Dorset 0,00 KWS Salix 1,00 KWS Smart 0,00 KWS Talent 1,50 Mentor 0,25 Mutic 4,25 Nemo 2,50 RGT Reform 0,00 Safari 0,75 Sahara 0,50 Gemiddelde 1,08 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 30-4.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxinen (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden en bij het gewas onbehandeld met fungiciden (op 22 rassen). Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden (twee bladbehandelingen en een aarbehandeling) Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,101 Anapolis 0,214 Bennington 0,283 Bergamo 0,248 Britannia 0,211 Chevignon 0,267 Furlong 0,124 Gedser 0,281 Gleam 0,366 Graham 0,441 KWS Dorset 0,175 KWS Salix 0,392 KWS Smart 0,176 KWS Talent 0,200 Mentor 0,219 Mutic 0,644 Nemo 0,593 Porthus 0,252 RGT Reform 0,426 RGT Sacramento 0,407 Safari 0,295 Sahara 0,240 Gemiddelde 0,298 DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): onbehandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,763 Anapolis 0,324 Bennington 0,317 Bergamo 0,671 Britannia 0,344 Chevignon 1,012 Furlong 0,492 Gedser 0,810 Gleam 0,580 Graham 0,723 KWS Dorset 0,512 KWS Salix 0,660 KWS Smart 0,223 KWS Talent 0,730 Mentor 0,429 Mutic 0,992 Nemo 1,706 Porthus 0,730 RGT Reform 0,444 RGT Sacramento 0,910 Safari 0,275 Sahara 0,242 Gemiddelde 0,631 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 31-4.2.4 Strolengte Strolengte na toepassen van één behandeling met een groeiregulator. Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (26/06/2018) KWS Talent 98,65 a KWS Smart 97,90 a KWS Salix 97,58 a KWS Dorset 95,05 b Henrik 92,52 c Porthus 91,60 c Safari 88,90 d Anapolis 86,15 e Sahara 85,90 e Bergamo 85,68 e Popeye 85,58 e Gedser 85,00 ef Chevignon 84,75 ef RGT Reform 84,05 efg Johnson 83,88 efg Mutic 83,80 efg Mentor 82,80 fg Bennington 82,65 fg Britannia 81,68 g Nemo 79,47 h Gleam 79,35 h RGT Sacramento 78,38 h Graham 78,10 h Furlong 73,40 i Amboise 70,35 j Gemiddelde 85,33 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 2,15 1,78 90,46** 4.2.5 Weerstand tegen legeren Er kwam geen legering voor. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 32-5. Rassenproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs), provincie West-Vlaanderen 5.1 Proefomstandigheden a. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 21 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort leem ph (KCl) 6,2 6,0-6,5 normaal Koolstof (%) 1,30 1,3-1,7 eerder laag Fosfor (P) 21 12-20 eerder hoog 50 kg P2O5/ha Kalium (K) 23 14-22 eerder hoog 50 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 17 9-16 eerder hoog 30 kg MgO/ha Calcium (Ca) 195 159-373 normaal 2140 z.b.w./ha Natrium (Na) 2,4 3,1 6,5 eerder laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 21 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 41,66 waarvan 32,96 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6,43 4,37 30-60 7,61 3,03 60-90 18,92 1,30 N-bemestingsadvies Inagro: 205 kg/ha (86+50+69) b. Voorvruchten 2015: vezelvals 2016: wintertarwe 2017: aardappelen c. Bodembewerkingen Ploegen: 15 oktober 2017 d. Zaai - datum: 18 oktober 2017 - dichtheid: 350 zaden/m² - tussen rij afstand: 10,5 cm e. Bemesting Stikstof: 197 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (18/04/2018), 53 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (09/05/2018), 46 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - f. Gewasbescherming Herbiciden: - 30/10/2017: Bacara 0,8 l/ha - 06/04/2018: Othello 1 l/ha Groeiregulatoren: - 06/04/2018: Meteor 369 SL 2 l/ha - 17/04/2018: Moddus 0,15 l + Cycocel 0,3 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef Bladbehandeling (schuiven voorlaatste blad, 01/05/2018): Palazzo 1,6 l /ha - aarbehandeling (aar uit, 28/05/2018): Librax 1,5 l /ha Insecticiden: - 30/10/2017: Karis 100 CS 50 ml/ha - 18/11/2017: Karate Zeon 50 ml/ha - 28/05/2018: Karate Zeon 50 ml/ha g. Oogst 18 juli 2018 h. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 19,80 m² (1,65 m x 12 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

5.2 Proefresultaten - 33-5.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % KWS Smart 13.285 a 106,3 RGT Reform 83,12 a Gedser 52,32 a Safari 13,23 a Gleam 13.144 ab 105,2 Anapolis 82,85 ab Henrik 51,22 a KWS Smart 12,91 b Safari 12.949 abc 103,6 Nemo 82,41 bc KWS Smart 49,42 b Sahara 12,91 b Mentor 12.893 abcd 103,2 Porthus 82,25 c Sahara 49,32 b RGT Reform 12,71 bc Johnson 12.856 abcde 102,9 Mutic 81,77 d Ragnar 49,32 b Bergamo 12,65 cd Gedser 12.816 bcde 102,6 Sahara 81,75 d KWS Salix 48,91 bc Mentor 12,60 cde Bennington 12.783 bcdef 102,3 RGT Sacramento 81,68 d RGT Reform 48,77 bc Anapolis 12,56 cdef Sahara 12.758 bcdefg 102,1 Mentor 81,55 de Gleam 48,34 bcd Bennington 12,52 cdefg Chevignon 12.728 bcdefg 101,9 Chevignon 81,14 ef Anapolis 47,75 bcde Ragnar 12,49 cdefgh Bergamo 12.556 cdefgh 100,5 Henrik 80,82 fg Bergamo 47,39 cdef Gedser 12,46 defgh Henrik 12.513 cdefghi 100,2 Bergamo 80,74 fg Amboise 47,12 defg Porthus 12,44 defgh RGT Reform 12.447 defghij 99,6 Amboise 80,68 fg Safari 46,68 efgh Graham 12,40 efgh RGT Sacramento 12.439 defghij 99,6 Johnson 80,56 gh Furlong 46,65 efgh Henrik 12,39 efgh Graham 12.424 efghij 99,4 Gleam 80,45 gh Chevignon 46,45 efghi Britannia 12,39 efgh Ragnar 12.418 efghij 99,4 KWS Talent 80,44 gh Johnson 46,24 efghi KWS Talent 12,39 efgh Furlong 12.395 efghij 99,2 Ragnar 80,10 hi Bennington 46,22 efghi KWS Salix 12,34 fghi KWS Dorset 12.327 fghij 98,7 Safari 79,90 ij Graham 46,19 efghi RGT Sacramento 12,34 fghi KWS Salix 12.298 ghij 98,4 Gedser 79,77 ij RGT Sacramento 45,79 fghi Furlong 12,32 fghi Amboise 12.224 hijk 97,8 KWS Salix 79,76 ij Mutic 45,60 ghi Nemo 12,30 ghi Porthus 12.100 hijk 96,8 Furlong 79,58 j Britannia 45,37 hi Johnson 12,29 ghi KWS Talent 12.099 hijk 96,8 KWS Smart 79,45 jk Nemo 44,96 hij Gleam 12,29 ghi Anapolis 12.077 ijk 96,7 Britannia 79,08 kl KWS Talent 44,79 ij Chevignon 12,26 hi Britannia 11.994 jk 96,0 Graham 78,94 l Porthus 43,46 j Amboise 12,25 hi Nemo 11.823 k 94,6 Bennington 78,91 l KWS Dorset 41,81 k KWS Dorset 12,10 ij Mutic 11.798 k 94,4 KWS Dorset 78,18 m Mentor 41,20 k Mutic 11,99 j Getuigen (*) 12.495 100 Gemiddelde alle rassen 12.486 Gemiddelde alle rassen 80,64 Gemiddelde alle rassen 46,85 Gemiddelde alle rassen 12,46 K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 388 kg 2,20 8,18** 3,11% 2,20 8,18** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,46 kg 0,41 63,42** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,48 g 2,23 24,75** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,21% 1,18 13,14** (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, Mentor, Mutic, Nemo, Porthus, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: twee fungicidebehandelingen (een bladbehandeling en een aarbehandeling) De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12.486 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 11.798 kg/ha tot maximaal 13.285 kg/ha, hetzij een verschil van 1.487 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 80,64 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 78,2 kg tot maximaal 83,1 kg, hetzij een verschil van 4,9 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 46,85 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 41,2 g tot maximaal 52,3 g, hetzij een verschil van 11,1 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12,46% en varieerde naargelang het ras van minimaal 12,0% tot maximaal 13,2%, hetzij een verschil van 1,2%. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 34-5.2.2 Ziektedruk a. Bladziekten Er werden geen waarnemingen uitgevoerd op het onbehandeld gewas. b. Aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni (18-22 juni 2018), werden 15 rassen, behandeld met fungiciden, geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de behandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,25 Bergamo 0,56 Furlong 1,88 Gedser 1,38 Graham 0,63 KWS Dorset 0,69 KWS Salix 0,63 KWS Smart 0,69 KWS Talent 0,88 Mentor 1,69 Mutic 1,56 Nemo 1,69 RGT Reform 0,38 Safari 0,81 Sahara 0,56 Gemiddelde 0,95 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 35-5.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxinen (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden (op 22 rassen). Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden (een bladbehandeling en een aarbehandeling) Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,117 Anapolis 0,156 Bennington 0,233 Bergamo 0,228 Britannia 0,158 Chevignon 0,103 Furlong 0,110 Gedser 0,202 Gleam 0,253 Graham 0,233 KWS Dorset 0,131 KWS Salix 0,116 KWS Smart 0,195 KWS Talent 0,170 Mentor 0,345 Mutic 0,229 Nemo 0,156 Porthus 0,087 RGT Reform 0,186 RGT Sacramento 0,142 Safari 0,232 Sahara 0,192 Gemiddelde 0,181 5.2.4 Strolengte Strolengte na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator. Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (27/06/2018) KWS Smart 98,70 a KWS Salix 96,28 b KWS Talent 95,00 bc KWS Dorset 93,05 cd Porthus 91,25 de Henrik 90,15 e Safari 85,92 f Chevignon 85,90 f Sahara 85,25 fg Mutic 85,15 fg Bergamo 85,02 fg Gedser 84,15 fgh Mentor 83,48 ghi RGT Reform 83,45 ghi Bennington 82,35 hij Johnson 81,50 ijk Nemo 80,97 jk Anapolis 80,90 jk Britannia 79,68 k RGT Sacramento 79,65 k Graham 77,42 l Gleam 77,00 l Ragnar 76,32 l Furlong 72,60 m Amboise 70,08 n Gemiddelde 84,05 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 2,08 1,75 93,56** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 36-5.2.5 Weerstand tegen legeren Er kwam geen legering voor. 5.2.6 Standdichtheid Zaaidichtheid: 350 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Mutic 271 a RGT Sacramento 266 ab Gedser 264 ab Nemo 264 ab Sahara 261 ab Gleam 260 ab Safari 259 ab Anapolis 259 ab RGT Reform 259 ab Ragnar 257 ab Johnson 255 ab Furlong 255 ab Henrik 255 ab Bergamo 253 ab KWS Salix 253 ab KWS Talent 253 ab Mentor 252 ab Bennington 252 ab Chevignon 252 ab KWS Smart 250 ab Graham 248 ab Britannia 247 b Amboise 246 b KWS Dorset 245 b Porthus 243 b Gemiddelde 255 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 19,06 planten 5,28 1,08 5.2.7 Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst De wintertarwe werd bemest onder minerale vorm. Na de oogst van de wintertarwe werd het stro afgehaald. Eind augustus werd er gele mosterd en Facelia ingezaaid. Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst Diepte in cm Nitraatresidu-bepaling (kg NO3-N/ha) kort na de oogst 8 november 2018 (02/08/2018) 0-30 23,10 6,99 30-60 3,77 4,94 60-90 2,92 2,38 nitraatresidu 29,79 14,31 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 37-6. Rassenproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen 6.1 Proefomstandigheden a. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 14 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort lichte leem ph (KCl) 6,8 6,6 7,1 gunstig Koolstof (%) 0,85 1,2-1,6 laag Fosfor (P) 14 12-20 normaal 100 kg P2O5/ha Kalium (K) 14 15-22 tamelijk laagl 100 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 13 9-15 normaal 40 kg MgO/ha Calcium (Ca) 2000 171-375 normaal 0 z.b.w./ha Natrium (Na) 1,0 3,3 6,5 zeer laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 14 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 8 <4 30-60 16 <4 60-90 38 <4 N-bemestingsadvies wintertarwe Bodemkundige Dienst van België: 205 kg/ha (85+50+70) b. Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: aardappelen c. Bodembewerkingen Ploegen: 12 oktober 2017 d. Zaai - datum: 12 oktober 2017 - dichtheid: 350 zaden/m² - tussenrijafstand: 10,5 cm e. Bemesting Stikstof: 238 E - 1 e fractie (begin maart 2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (22/04/2018), 59 E vloeibaar 39% N - 3e fractie (25/05/2018), 81 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - f. Gewasbescherming Herbiciden: 16/10/2018: Malibu 2,5 l/ha Groeiregulatoren: - 1 e knoop (18/04/2018): Meteor 369 SL 2 l/ha - 2 e knoop: Medax Top 0,6 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef Bladbehandeling (voorlaatste blad, begin mei 2018): Palazzo 1,6 l /ha - aarbehandeling (aar uit, 30/05/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: - 27/10/2017: Sherpa 0,1 l/ha - 20/11/2017: Sherpa 0,1 l/ha - 30/05/2018: Teppeki 0,16 l/ha g. Oogst 17 juli 2018 h. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 19,05 m² Aantal blokken: 4 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

6.2 Proefresultaten - 38-6.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % Bennington 12.948 a 106,5 RGT Reform 83,60 a Gedser 54,32 a KWS Smart 11,72 a Gleam 12.811 ab 105,4 Nemo 82,76 b Anapolis 50,71 b RGT Reform 11,71 a Gedser 12.697 abc 104,4 Anapolis 82,72 b KWS Smart 49,59 bc Mentor 11,64 ab Amboise 12.451 bcd 102,4 Mutic 82,62 b Gleam 49,37 bcd Chevignon 11,58 abc Johnson 12.418 bcd 102,2 Mentor 82,58 b Safari 49,34 bcd Safari 11,56 abc KWS Smart 12.415 bcd 102,1 Sahara 82,56 b Henrik 49,33 bcd Anapolis 11,52 abcd KWS Dorset 12.367 bcde 101,7 Porthus 82,30 bc Sahara 48,98 cd Bergamo 11,52 abcd Britannia 12.364 bcde 101,7 RGT Sacramento 81,82 cd RGT Reform 48,69 cde Sahara 11,49 abcde Furlong 12.363 bcde 101,7 Chevignon 81,36 de KWS Salix 48,26 cde Amboise 11,48 abcde KWS Salix 12.359 bcde 101,7 Bergamo 81,35 de Bennington 47,95 de Britannia 11,45 abcde Mentor 12.271 cde 100,9 Gleam 81,32 de Furlong 47,93 de Bennington 11,42 abcde Chevignon 12.258 cde 100,8 Gedser 81,16 ef Graham 47,43 ef Gedser 11,42 abcde Safari 12.194 cdef 100,3 Amboise 81,06 ef Britannia 47,30 ef Graham 11,39 abcde Bergamo 12.072 defg 99,3 Safari 81,01 efg Bergamo 46,29 f Porthus 11,38 abcde Sahara 12.071 defg 99,3 Furlong 80,76 fgh Johnson 46,25 f Henrik 11,34 bcdef RGT Reform 11.968 defg 98,4 Johnson 80,71 fgh Amboise 46,18 f Nemo 11,31 bcdef Graham 11.955 defg 98,3 Henrik 80,48 ghi Nemo 44,64 g RGT Sacramento 11,30 bcdef Anapolis 11.839 efgh 97,4 Britannia 80,31 hij KWS Talent 44,53 g Furlong 11,29 bcdef RGT Sacramento 11.709 fgh 96,3 Graham 80,23 hij Mutic 44,26 g Gleam 11,25 cdef Porthus 11.702 fgh 96,3 KWS Talent 80,22 hij Chevignon 44,14 g KWS Salix 11,25 cdef Henrik 11.651 gh 95,8 KWS Smart 80,13 ij Mentor 44,09 g Mutic 11,21 cdef KWS Talent 11.642 gh 95,8 Bennington 79,82 j Porthus 43,87 g KWS Talent 11,18 def Mutic 11.414 h 93,9 KWS Salix 79,04 k RGT Sacramento 43,75 g Johnson 11,15 ef Nemo 10.905 i 89,7 KWS Dorset 78,59 k KWS Dorset 43,57 g KWS Dorset 11,00 f Getuigen (*) 12.157 Gemiddelde alle rassen 12.118 Gemiddelde alle rassen 81,19 Gemiddelde alle rassen 47,12 g Gemiddelde alle rassen 11,40% KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 451 kg 2,63 8,50** 3,72% 2,63 8,50** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,49 kg 0,42 52,93** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,27 g 1,91 36,67** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, Mentor, Mutic, Nemo, Porthus, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: twee fungicidebehandelingen (een bladbehandeling en een aarbehandeling) De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12.118 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 10.905 kg/ha tot maximaal 12.948 kg/ha, hetzij een verschil van 2.043 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 81,19 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 78,6 kg tot maximaal 83,6 kg, hetzij een verschil van 5,0 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 47,12 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 43,6 g tot maximaal 54,3 g, hetzij een verschil van 10,8 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 11,40% en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,0% tot maximaal 11,7%, hetzij een verschil van 0,7%. 0,30% 1,86 2,91** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 39-6.2.2 Ziektedruk Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting a. Gele roest Overzicht gele roestdruk 14 mei 14 juni 2018 op onbehandeld gewas Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid Ras 14 mei 29 mei 5 juni 14 juni Gemiddelde laatste blad bloei Anapolis 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Bergamo 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Graham 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 KWS Dorset 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 KWS Salix 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 KWS Talent 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Mentor 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Mutic 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 RGT Sacramento 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Safari 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Amboise 9,0 9,0 8,8 8,8 8,9 Chevignon 9,0 9,0 8,8 8,8 8,9 Gedser 9,0 9,0 8,8 8,8 8,9 Gleam 9,0 9,0 8,8 8,8 8,9 Bennington 9,0 8,8 8,8 8,8 8,9 Henrik 9,0 9,0 8,8 8,7 8,9 KWS Smart 9,0 8,8 8,7 8,7 8,8 Porthus 9,0 8,8 8,7 8,7 8,8 Johnson 9,0 9,0 8,7 8,1 8,7 RGT Reform 9,0 8,3 8,3 8,2 8,5 Sahara 8,8 7,8 6,8 6,3 7,5 Nemo 6,0 5,7 6,0 5,2 5,7 Furlong 6,1 5,8 5,5 4,3 5,4 Britannia 6,5 5,6 5,0 3,5 5,1 Gemiddelde 8,4 b. Bladvlekken, bruine roest en meeldauw Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid op onbehandeld gewas voor bladvlekken, bruine roest en meeldauw Bladvlekken (*) (14/06/2018) Bruine roest (14/06/2018) Meeldauw (14/06/2018) Amboise 8,0 Amboise 9,0 Amboise 9,0 Chevignon 7,7 RGT Reform 9,0 Anapolis 9,0 Gedser 7,2 RGT Sacramento 9,0 Bennington 9,0 Safari 7,1 Safari 9,0 Britannia 9,0 KWS Salix 6,7 Britannia 8,8 Furlong 9,0 Bennington 6,6 KWS Smart 8,3 Henrik 9,0 KWS Talent 6,2 Mutic 8,3 Johnson 9,0 Graham 6,1 KWS Talent 7,7 KWS Smart 9,0 Porthus 6,0 Chevignon 7,5 Mentor 9,0 Sahara 5,8 KWS Dorset 7,5 Safari 9,0 Johnson 5,5 Henrik 6,7 KWS Talent 8,8 Graham 5,3 Mentor 6,7 Chevignon 8,2 RGT Reform 5,3 Sahara 6,6 Graham 8,0 KWS Smart 5,2 Bergamo 6,5 Sahara 8,0 Gleam 4,6 Gedser 6,5 Mutic 7,7 KWS Dorset 4,6 Johnson 6,3 KWS Salix 7,5 Mentor 4,6 Graham 6,0 Gleam 7,0 Mutic 4,6 Gleam 5,6 Gedser 6,7 Henrik 4,3 KWS Salix 5,2 RGT Reform 6,5 Anapolis 4,2 Anapolis 5,1 Bergamo 5,5 RGT Sacramento 4,0 Porthus 4,5 Porthus 5,5 Bergamo 3,6 Bennington 4,2 Nemo 5,0 Nemo 4,2 RGT Sacramento 5,0 Furlong 4,0 KWS Dorset 4,5 Gemiddelde 5,5 Gemiddelde 6,7 Gemiddelde 7,6 (*) Bladvlekken: behalve bladvlekkenziekte kunnen er nog andere bladvlekken meegenomen zijn in de beoordeling Rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabel konden niet adequaat gekwoteerd worden voor de betreffende ziekte. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 40 - c. Aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni (18-22 juni 2018), werden 15 rassen, behandeld met fungiciden, geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de behandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,31 Bergamo 0,38 Furlong 0,88 Gedser 0,81 Graham 0,50 KWS Dorset 0,25 KWS Salix 0,38 KWS Smart 0,06 KWS Talent 0,38 Mentor 0,50 Mutic 1,31 Nemo 1,13 RGT Reform 0,25 Safari 0,63 Sahara 0,44 Gemiddelde 0,55 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 41-6.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxinen (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden (op 22 rassen). Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden (een bladbehandeling en een aarbehandeling) Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,135 Anapolis 0,141 Bennington 0,153 Bergamo 0,244 Britannia 0,122 Chevignon 0,000 Furlong 0,133 Gedser 0,133 Gleam 0,060 Graham 0,114 KWS Dorset 0,123 KWS Salix 0,149 KWS Smart 0,086 KWS Talent 0,171 Mentor 0,126 Mutic 0,102 Nemo 0,152 Porthus 0,083 RGT Reform 0,127 RGT Sacramento 0,137 Safari 0,182 Sahara 0,161 Gemiddelde 0,129 6.2.4 Strolengte Strolengte na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator. Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (25/06/2018) KWS Smart 99,28 a KWS Dorset 96,75 ab KWS Talent 95,43 b Porthus 92,35 c Henrik 92,33 c KWS Salix 91,13 c Safari 90,33 cd Chevignon 89,85 cde Gedser 89,63 cde Bergamo 89,55 cde Mentor 87,63 def Bennington 87,63 def Mutic 87,48 def RGT Reform 86,85 efg RGT Sacramento 86,03 fg Britannia 85,25 fgh Sahara 85,10 fgh Anapolis 84,48 gh Johnson 82,68 hi Nemo 82,60 hi Graham 80,58 i Gleam 80,53 i Amboise 74,93 j Furlong 73,63 j Gemiddelde 87,16 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 2,62 2,13 44,69** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 42-6.2.5 Weerstand tegen legeren Er kwam geen legering voor. 6.2.6 Standdichtheid Zaaidichtheid: 350 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Amboise 254 ab Anapolis 264 ab Bennington 256 ab Bergamo 258 ab Britannia 257 ab Chevignon 260 ab Furlong 261 ab Gedser 255 ab Gleam 276 a Graham 268 ab Henrik 260 ab KWS Dorset 254 ab KWS Salix 258 ab KWS Smart 259 ab KWS Talent 261 ab Mentor 248 b Mutic 256 ab Nemo 270 ab Porthus 261 ab RGT Reform 261 ab RGT Sacramento 250 ab Safari 248 b Sahara 266 ab Johnson 270 ab Gemiddelde 260 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 22,61 planten 6,15 0,78 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 43-7. Rassenproef wintertarwe Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant 7.1 Proefomstandigheden a. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 6 januari 2017 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort leem ph (KCl) 6,4 6,7 7,3 tamelijk laag Koolstof (%) 0,74 1,2-1,6 laag Fosfor (P) 16 11-18 normaal 70 kg P2O5/ha Kalium (K) 19 13-20 normaal 50 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 13 8-14 normaal 35 kg MgO/ha Calcium (Ca) 147 157-345 tamelijk laag 0 z.b.w./ha Natrium (Na) 1,4 3,0 5,9 laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 10 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 13 <4 30-60 10 <4 60-90 14 <4 N-bemestingsadvies wintertarwe Bodemkundige Dienst van België: 216 kg/ha (85+61+70) b. Voorvrucht 2015: wintertarwe 2016: wintergerst 2017: suikerbieten c. Bodembewerkingen Geploegd d. Zaai - datum: 31 oktober 2017 - dichtheid: 350 zaden/m² - tussenrijafstand: 10,5 cm e. Bemesting Stikstof: 197 E - 1 e fractie (24/03/2018), 99 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (30/04/2018), 98 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - f. Gewasbescherming Herbiciden: 14/04/2018: Capri Duo 0,250 kg+ Primstar 0,5 l/ha Groeiregulatoren: 1 e -2 e knoop (24/04/2018): CCC 1,25 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef Bladbehandeling (1 e -2 e knoop, 24/04/2018): Epox Extra 1 l + Cherokee 1 l/ha - aarbehandeling (aar bijna volledig uit, 28/05/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: aar bijna volledig uit (28/05/2018) : Karate Zeon 50 ml/ha g. Oogst 19 juli 2018 h. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 18,05 m² Aantal blokken: 4 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

7.2 Proefresultaten - 44-7.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) ras kg ras g ras % KWS Smart 11.562 a 109,1 RGT Reform 80,82 a KWS Salix 45,61 a Safari 12,70 a Gleam 11.483 a 108,4 RGT Sacramento 80,33 ab Gedser 45,41 a KWS Smart 12,51 ab Bennington 11.203 ab 105,7 Porthus 80,07 ab Henrik 44,98 ab Mentor 12,45 bc KWS Salix 11.199 ab 105,7 Mutic 80,02 ab KWS Smart 44,69 ab Gedser 12,44 bc Bergamo 10.927 bc 103,1 Nemo 79,65 bc Sahara 44,38 ab Bergamo 12,42 bcd Furlong 10.921 bc 103,1 Henrik 79,16 cd Britannia 43,81 ab Anapolis 12,42 bcd Gedser 10.847 bcd 102,4 Sahara 78,89 cde RGT Reform 43,38 bc Sahara 12,38 bcde Chevignon 10.730 cde 101,3 Chevignon 78,76 def Gleam 43,32 bc RGT Reform 12,35 bcdef Mentor 10.697 cde 101,0 Mentor 78,59 defg RGT Sacramento 41,91 cd Henrik 12,34 bcdef Britannia 10.658 cde 100,6 Furlong 78,59 defg Mutic 41,63 cde Furlong 12,31 bcdef Johnson 10.648 cde 100,5 Gedser 78,09 efgh Anapolis 41,19 def KWS Talent 12,29 bcdef Sahara 10.532 cde 99,4 KWS Talent 78,04 fgh Bennington 41,16 def Britannia 12,29 bcdef Safari 10.479 cdef 98,9 Anapolis 77,97 fgh Bergamo 40,84 def KWS Salix 12,24 cdefg Henrik 10.458 cdefg 98,7 Bergamo 77,79 ghi Safari 40,52 def Bennington 12,22 cdefg KWS Dorset 10.457 cdefg 98,7 Gleam 77,58 hij Nemo 40,32 def Porthus 12,21 cdefgh Amboise 10.447 cdefgh 98,6 KWS Smart 77,52 hij Furlong 40,26 def Chevignon 12,19 defghi KWS Talent 10.437 defgh 98,5 KWS Salix 77,26 hij Amboise 40,20 def Gleam 12,18 efghi Anapolis 10.420 defgh 98,3 Bennington 77,11 ij Graham 39,90 ef Amboise 12,12 fghij Porthus 10.420 defgh 98,3 Amboise 76,91 jk Porthus 39,52 fg RGT Sacramento 12,01 ghijk RGT Reform 10.262 efgh 96,9 Safari 76,77 jk KWS Talent 39,47 fg Graham 11,99 hijk Graham 10.014 fghi 94,5 Britannia 76,25 kl Chevignon 38,03 gh Nemo 11,96 ijk RGT Sacramento 9.987 ghi 94,3 KWS Dorset 75,65 lm Johnson 37,48 h Johnson 11,91 jk Mutic 9.684 i 91,4 Graham 75,30 m KWS Dorset 37,33 h KWS Dorset 11,81 kl Nemo 9.653 i 91,1 Johnson 75,17 m Mentor 36,84 h Mutic 11,68 l Getuigen (*) 10.595 100 Gemiddelde alle rassen 10.588 Gemiddelde alle rassen 78,01 Gemiddelde alle rassen 41,34 Gemiddelde alle rassen 12,23 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 406 kg 2,71 11,56** 3,83% 2,71 11,56** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,75 kg 0,68 35,13** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,63 g 2,78 20,85** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, Mentor, Mutic, Nemo, Porthus, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: twee fungicidebehandelingen (een bladbehandeling en een aarbehandeling) De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 10.588 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 9.653 kg/ha tot maximaal 11.562 kg/ha, hetzij een verschil van 1.909 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 78,01 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 75,2 kg tot maximaal 80,8 kg, hetzij een verschil van 5,6 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 41,34 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 36,8 g tot maximaal 45,6 g, hetzij een verschil van 8,8 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12,23% en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,7% tot maximaal 12,7%, hetzij een verschil van 1,0%. 0,21% 1,19 10,81** Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

7.2.2 Ziektedruk - 45 - Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting a. Gele roest Overzicht gele roestdruk 14 mei 11 juni 2018 op onbehandeld gewas Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid Ras 14 mei 28 mei 11 juni Gemiddelde laatste blad aar bijna volledig uit Graham 9,0 9,0 9,0 9,0 Johnson 9,0 9,0 9,0 9,0 KWS Salix 9,0 9,0 9,0 9,0 Mentor 9,0 9,0 9,0 9,0 Anapolis 9,0 8,8 8,8 8,9 Chevignon 9,0 8,8 8,8 8,9 Henrik 9,0 8,8 8,8 8,9 Bergamo 9,0 8,8 8,7 8,8 Safari 9,0 8,8 8,6 8,8 Mutic 8,8 8,7 8,7 8,7 KWS Talent 9,0 8,6 8,6 8,7 Amboise 9,0 8,3 8,3 8,5 Bennington 9,0 8,2 8,2 8,5 RGT Reform 9,0 8,0 8,0 8,3 KWS Dorset 9,0 7,7 7,7 8,1 Porthus 9,0 7,1 7,1 7,7 RGT Sacramento 7,7 7,7 7,7 7,7 Gleam 8,7 7,3 6,8 7,6 Gedser 8,7 6,7 6,7 7,4 KWS Smart 6,6 6,2 6,2 6,3 Britannia 7,2 4,5 3,8 5,2 Furlong 6,8 4,5 4,0 5,1 Nemo 5,1 4,7 4,7 4,8 Sahara 6,0 3,8 3,6 4,5 Gemiddelde 7,8 b. Bladvlekken, bruine roest en meeldauw Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid op onbehandeld gewas voor bladvlekken, bruine roest en meeldauw Bladvlekken (*) (11/06/2018) Bruine roest (11/06/2018) Meeldauw (11/06/2018) Safari 8,6 Amboise 9,0 Anapolis 9,0 Graham 7,0 Mutic 9,0 Bennington 9,0 Johnson 6,8 Safari 9,0 Henrik 9,0 KWS Smart 6,8 Britannia 8,8 Johnson 9,0 Chevignon 6,7 RGT Sacramento 8,8 KWS Smart 9,0 Amboise 6,6 RGT Reform 8,6 Mentor 9,0 Gedser 6,6 KWS Smart 8,5 Mutic 9,0 RGT Reform 6,6 Nemo 8,2 KWS Salix 8,8 Gleam 6,5 KWS Talent 7,2 KWS Talent 8,8 KWS Salix 6,5 Chevignon 7,1 Amboise 8,5 KWS Talent 6,3 Johnson 6,2 Gleam 8,5 Porthus 6,3 Mentor 6,1 Graham 8,0 Mutic 6,2 Sahara 6,0 Safari 8,0 Mentor 6,1 Porthus 5,8 Chevignon 7,7 Bergamo 5,7 Bergamo 5,7 Furlong 7,5 KWS Dorset 5,7 Gleam 5,2 Gedser 6,5 Henrik 5,6 Henrik 5,2 RGT Reform 6,5 RGT Sacramento 4,7 Furlong 5,1 Nemo 6,2 Gedser 4,5 Porthus 5,2 Graham 4,1 KWS Dorset 4,6 KWS Dorset 4,1 RGT Sacramento 4,3 Anapolis 4,0 Bergamo 4,0 KWS Salix 3,8 Bennington 3,6 Gemiddelde 6,4 Gemiddelde 6,4 Gemiddelde 7,5 (*) Bladvlekken: behalve bladvlekkenziekte kunnen er nog andere bladvlekken meegenomen zijn in de beoordeling Rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabel konden niet adequaat gekwoteerd worden voor de betreffende ziekte. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 46 - c. Aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni (18-22 juni 2018), werden 15 rassen, behandeld met fungiciden, geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de behandelde rassenproef. Ras Berekende ziekte-index (%) Anapolis 0,38 Bergamo 0,38 Furlong 0,63 Gedser 0,69 Graham 0,75 KWS Dorset 0,19 KWS Salix 0,38 KWS Smart 0,06 KWS Talent 0,31 Mentor 0,38 Mutic 1,19 Nemo 0,94 RGT Reform 0,25 Safari 0,63 Sahara 0,38 Gemiddelde 0,50 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 47-7.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxinen (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden en bij het gewas onbehandeld met fungiciden (op 22 rassen). Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden (een bladbehandeling en een aarbehandeling) Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Amboise 0,042 Anapolis 0,126 Bennington 0,046 Bergamo 0,206 Britannia 0,161 Chevignon 0,135 Furlong 0,039 Gedser 0,077 Gleam 0,077 Graham 0,032 KWS Dorset 0,028 KWS Salix 0,107 KWS Smart 0,113 KWS Talent 0,113 Mentor 0,208 Mutic 0,000 Nemo 0,155 Porthus 0,000 RGT Reform 0,038 RGT Sacramento 0,000 Safari 0,000 Sahara 0,127 Gemiddelde 0,083 DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): onbehandeld met fungiciden Ras Huldenberg Amboise 0,141 Anapolis 0,076 Bennington 0,359 Bergamo 0,152 Britannia 0,225 Chevignon 0,259 Furlong 0,122 Gedser 0,268 Gleam 0,364 Graham 0,182 KWS Dorset 0,256 KWS Salix 0,282 KWS Smart 0,069 KWS Talent 0,167 Mentor 0,226 Mutic 0,300 Nemo 0,340 Porthus 0,078 RGT Reform 0,141 RGT Sacramento 0,206 Safari 0,218 Sahara 0,168 Gemiddelde 0,209 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 48-7.2.4 Strolengte Strolengte na toepassen van één behandeling met een groeiregulator. Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Strolengte (cm) (21/06/2018) KWS Smart 89,12 a KWS Talent 85,22 b KWS Salix 83,90 bc Henrik 83,33 bcd KWS Dorset 82,45 cde Porthus 81,60 de Bergamo 80,62 e Safari 78,60 f Sahara 78,38 f Mentor 75,28 g Gedser 74,95 gh Anapolis 74,47 gh Bennington 74,45 gh Britannia 74,15 ghi RGT Reform 74,00 ghi Johnson 74,00 ghi Chevignon 72,90 hi Mutic 72,15 ij Gleam 70,28 jk RGT Sacramento 68,55 kl Graham 67,88 l Nemo 67,20 l Furlong 64,03 m Amboise 63,48 m Gemiddelde 75,46 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 1,97 1,85 93,73** 7.2.5 Weerstand tegen legeren Legering kwam niet voor. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

8 Aarvorming - 49 - Rangschikking van de rassen van vroeg naar laat in aar komen Ras Ontwikkelingsstadium wintertarwe (1) Koksijde (22/05/2018) Zuienkerke (Houtave) (22/05/2018) Zwevegem (Sint-Denijs) (28/05/2018) Rumbeke (Beitem) (25/05/2018) (2) Nieuwenhove (29/05/2018) Huldenberg (28/05/2018) Vroeg RGT Sacramento 56,7 56,2 65 60 67 65 61,6 Mutic 56,2 55 65 59,5 69 65 61,6 Halfvroeg tot vroeg Nemo 55,7 51 65 59,5 69 65 60,8 Halfvroeg Chevignon 51 48,7 65 57,8 64 61 57,9 Gemiddeld tot halfvroeg KWS Talent 45 45,2 62 56,2 65 58,6 55,3 Porthus 45 43,5 63 56,2 65 59 55,2 Bergamo 45 45,2 61 55,5 65 58,6 55,0 Graham 46 45,2 61 52 64 58,2 54,4 Gemiddeld Amboise 45,2 45,5 64 50 65 58,2 54,6 KWS Dorset 43 44 60,2 53,5 65 58,2 54,0 Johnson 45 43,5 59,2 55 59,2 58,2 53,3 KWS Salix 45 44 60,7 47 64 58,6 53,2 Gedser 45 44 60 51 60,7 58,6 53,2 Gleam 45 45 59 49,5 60,5 58,2 52,8 Gemiddeld tot halflaat Bennington 45 42 58,6 46 63 58,2 52,1 Henrik 45 41 59,2 47 63 57,5 52,1 Anapolis 42 41 58,6 52 59 58,6 51,8 RGT Reform 43 41 57,8 49,5 64 55 51,7 Furlong 42 43 59 47 61 58,2 51,7 Safari 45 43 58,2 47 60,5 55,7 51,5 Halflaat KWS Smart 43 41 58,6 45 62 57,5 51,1 Mentor 43 41 53 49,5 61 52 49,9 Laat tot halflaat Sahara 41 41 58,2 46 60 55 50,2 Britannia 41 41 51,2 44 58,6 49,5 47,5 Gemiddelde 53,9 gemiddelde (1) Ontwikkelingsstadium wintertarwe: Aarzwelling 40 41 vlagbladschede gestrekt 42 43 aarzwelling net zichtbaar 44 45 aarzwelling duidelijk zichtbaar 46 47 vlagbladschede opent zich 48 49 eerste naalden zichtbaar (alleen bij gebaarde vormen) In de aar komen 50 51 eerste pakje van de aar net zichtbaar 52 53 ¼ van de aar zichtbaar 54 55 ½ van de aar zichtbaar 56 57 ¾ van de aar zichtbaar 58 59 aar volledig verschenen Bloei 60 61 begin van de bloei 62 63 64 65 bloei halverwege 66 67 68 69 bloei voltooid (2) Proef Rassenvergelijking ten aanzien van het gehalte mycotoxinen in de graankorrel na kunstmatige infectie bij wintertarwe, blz 50. Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 50 - II. RASSENVERGELIJKING TEN AANZIEN VAN HET GEHALTE MYCOTOXINEN IN DE GRAANKORREL NA KUNSTMATIGE INFECTIE BIJ WINTERTARWE Proefveldhouder en proefplaats: Inagro vzw, Ieperseweg 87, 8800 Rumbeke-Beitem 1. Doel Bij granen veroorzaken Fusarium schimmels stengelrot en voetziekten, doch het grootste probleem treedt op bij aaraantasting. Naast de derving van opbrengst en kwaliteit worden door de meeste Fusarium schimmels mycotoxinen afgezet. Bij tarwe wordt vooral deoxynivalenol (DON) gevormd. Tarwe blijkt vooral tijdens de bloei gevoelig voor Fusarium schimmels. Veelvuldige regenval, hoge relatieve vochtigheid en hevige dauw in de periode van de bloei tot zacht deegrijp begunstigen de infectie. Er bestaan aanzienlijke verschillen tussen de rassen qua gevoeligheid voor Fusarium aantasting. Deze komen echter pas goed tot uiting wanneer de infectieomstandigheden optimaal zijn en homogeen verspreid zijn over het perceel. Een rassenclassificatie in functie van Fusarium gevoeligheid is daarom niet eenvoudig te bekomen. Het vereist een artificiële infectie (natuurlijke infectie is zelden voldoende regelmatig over het veld aanwezig) en men dient rekening te houden met de verschillen in bloeidatum tussen de rassen. Hiervoor werd een rassenproef wintertarwe aangelegd waarbij een artificiële infectie met een Fusarium sporenoplossing werd uitgevoerd. Voor de oogst werden tellingen uitgevoerd omtrent het aantal met Fusarium aangetaste aren. Na de oogst werd het gehalte mycotoxine DON bepaald in de graankorrel. 2. Objecten Rassen: Albert, Amboise, Anapolis, Bennington, Bergamo, Britannia, Cellule, Chevignon, Furlong, Gedser, Gleam, Graham, Henrik, Johnson, KWS Dorset, KWS Salix, KWS Smart, KWS Talent, Mentor, Mutic, Nemo, Popeye, Porthus, Ragnar, Reflection, RGT Reform, RGT Sacramento, Safari en Sahara Infectie met een sporenoplossing op de rassen: - 31/05/2018-04/06/2018-08/06/2018-12/06/2018 3. Proefomstandigheden Grondsoort: zandleem Voorvrucht: hennep Er werd geploegd vóór de zaai van de wintertarwe. Zaaidatum: 19 oktober 2017 Proefaanleg: 2 parallellen zonder boordpercelen, de rassen werden geïnfecteerd met een sporenoplossing Oogstdatum: 19 juli 2018 Ziektebestrijding: voorlaatste blad (03/05/2018): Opus Team 1,5 l /ha Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

Albert Amboise Anapolis Bennington Bergamo Britannia Cellule Chevignon Furlong Gedser Gleam Graham Henrik Johnson KWS Dorset KWS Salix KWS Smart KWS Talent Mentor Mutic Nemo Popeye Porthus Ragnar Reflection RGT Reform RGT Sacramento Safari Sahara Ziekte-index (%) 0 1 2 3 4 5 6 7-51 - 4. Proefresultaten 4.1 Waarnemingen aantasting aarfusarium Tijdens de tweede helft van juni 2018 werd de behandelde rassenproef geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per ras en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n 1+1*n 2+2*n 3+3*n 4+4*n 5)/4 met n 1 tot n 5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. Berekende ziekte-index (%) van de verschillende rassen in de artificiële infectieproef Ras Berekende ziekte-index (%) Albert 0,38 Amboise 3,13 Anapolis 0,25 Bennington 2,38 Bergamo 1,75 Britannia 1,25 Cellule 1,63 Chevignon 3,63 Furlong 3,00 Gedser 2,38 Gleam 2,50 Graham 1,13 Henrik 1,75 Johnson 1,50 KWS Dorset 0,88 KWS Salix 2,00 KWS Smart 1,50 KWS Talent 2,13 Mentor 3,13 Mutic 2,50 Nemo 2,63 Popeye 2,38 Porthus 0,88 Ragnar 1,88 Reflection 1,75 RGT Reform 1,00 RGT Sacramento 1,25 Safari 1,13 Sahara 1,13 Beitem Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

- 52-4.2 DON-gehalte in de graankorrel na de oogst DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (mg/kg) bij de proef met infectie op de rassen. Ras DON (ppm) Albert 0,220 Amboise 0,409 Anapolis 0,116 Cellule 0,590 Chevignon 0,706 Furlong 0,646 Gedser 0,439 Gleam 0,693 Graham 0,380 Henrik 0,688 Johnson 0,400 KWS Dorset 0,233 KWS Salix 0,577 KWS Smart 0,273 KWS Talent 0,599 Mentor 0,890 Mutic 0,470 Nemo 0,424 Popeye 0,864 Porthus 0,360 Ragnar 0,791 Reflection 0,805 RGT Reform 0,506 RGT Sacramento 0,269 Safari 0,448 Sahara 0,413 Gemiddelde 0,508 Wintertarwe - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintertarwe

geen gegevens - 53 - HOOFDSTUK II - WINTERTARWE STIKSTOFBEMESTING Proefplaatsen: - Koksijde (kustpolder), provincie West-Vlaanderen - Zwevegem (Sint-Denijs), provincie West-Vlaanderen 1. Doel In deze bemestingsproeven aangelegd te Koksijde (kustpolder) en te Zwevegem (Sint-Denijs) werden volgende objecten aangelegd (op basis van het stikstofbemestingsadvies): - adviesbemesting onder vaste vorm met 3 fracties - bemesting met 3 fracties waarbij de 1 e en de 2 e fractie onder vloeibare vorm werd toegediend en de 3 e fractie onder vaste vorm - bemesting met 2 fracties hetzij onder vaste vorm, hetzij onder vloeibare vorm, hetzij onder vloeibare vorm in combinatie met een ureaseremmer (handelsproduct Limus CL) - toediening van spuiwater als 1 e fractie - bemesting onder vaste vorm met 3 fracties, waarbij de tweede en de derde fractie vervroegd toegediend werden - bemesting onder vaste vorm met 4 fracties - toediening met 3 fracties onder vaste vorm en aanvullend een toediening van kaliumsulfaat bij de eerste en de tweede fractie - toediening met 3 fracties onder vaste vorm en aanvullend een toediening van Tripelsuperfosfaat bij de eerste fractie - toediening met 3 fracties onder vaste vorm en aanvullend een toediening van een samengestelde meststof bij de eerste fractie De bemesting onder vaste vorm gebeurde met Ammoniumnitraat 27% N, en deze onder vloeibare vorm met vloeibaar 39% N. De vergelijking betreft enerzijds de graanopbrengst en korrelkwaliteit (hectolitergewicht en duizendzadengewicht) en anderzijds het stikstofresidu in de bodem na de wintertarweteelt. 2. Klimatologische omstandigheden januari juli 2018 2.1 Neerslag (l/m²) 1 januari 31 juli 2018 Neerslag (l/m²) 1 januari 31 juli 2018 l/m² Koksijde Helkijn 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 89,8 84,6 44,0 15,2 70,2 86,2 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be januari februari maart april mei juni juli 40,8 32,4 46,6 3,5 aanhoudende droogte 25,1 28,2 10,6 Wintertarwe Hoofdstuk IV Bemesting

- 54-2.2 Gemiddelde temperatuur ( C) 1 januari 20 augustus 2018 Gemiddelde temperatuur januari - augustus 2018 35 30 25 20 15 24 januari = zeer zacht 18 maart = ijsdag koudste ooit Koksijde Helkijn warmste 19 april ooit hittegolf 15 dagen 10 5 0 warmste mei ooit -5-10 1/01/2018 8/01/2018 15/01/2018 22/01/2018 29/01/2018 5/02/2018 12/02/2018 19/02/2018 26/02/2018 5/03/2018 12/03/2018 19/03/2018 26/03/2018 2/04/2018 9/04/2018 16/04/2018 23/04/2018 30/04/2018 7/05/2018 14/05/2018 21/05/2018 28/05/2018 4/06/2018 11/06/2018 18/06/2018 25/06/2018 2/07/2018 9/07/2018 16/07/2018 23/07/2018 30/07/2018 6/08/2018 13/08/2018 20/08/2018 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be januari februari maart april mei juni juli augustus Wintertarwe Hoofdstuk IV Bemesting

- 55-3. Stikstofbemestingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder) Proefveldhouder: Johan GHYSELEN, Pannekalsijde 4, 8670 Koksijde Proefplaats: Ten Bogaerde, Ten Bogaerdelaan 10, 8670 Koksijde 3.1. Objecten stikstofbemestingsproef wintertarwe Koksijde (dosis/ha) Object 1 e fractie 2 e fractie 3 e fractie TOTAAL Toelichting (nr) uitstoeling (20/03/2018) begin oprichten (17/04/2018) 1 e knoop (24/04/2018) vast (*) vloeibaar (**) spuiwater (****) einde uitstoeling (05/04/2018) 3 e blad à schuiven voorlaatste blad (04/05/2018) laatste blad volledig uit (14/05/2018) vast (*) vast (*) vloeibaar (**) vast (*) vloeibaar (**) vast (*) vast (*) 1 (K) 78 - - - 43 - - - - 66 187 Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. Ammoniumnitraat (= controle-object): 78+43+66=187 E N 2 100 - - - - - 87 - - - 187 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+87=187 E N 3-78 - - - 43 - - - 66 187 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 4-100 - - - - - 87 - - 187 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N 5-100 - - - - - 87 + Limus CL 0,22 l - - 187 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N + Limus CL (***) 2 e fractie 6 - - 78-43 - - - - 66 187 1 e fractie spuiwater (****), 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 7 78 - - 43 - - - - 66-187 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 2 e fractie begin april, 3 e fractie begin mei 8 78 - - 23 20 - - - 66 187 4 fracties Ammoniumnitraat: 78+23+20+66=187 E N 9 78 + 35 E SO3 - - - 43 + 35 E SO3 - - - - 66 187 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 78 + 46 E P2O5 11 78 (ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat) - - - 43 - - - - 66 187 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 - - - 43 - - - - 66 187 3 fracties (78+43+66= 187 E N): 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 78+43+66=187 E N (object 1) (*) Ammoniumnitraat 27% N (= 13,5% nitraat + 13,5% ammonium) (**) Vloeibaar 39% N (100 kg = 30 E N = 7,4 E nitrische N + 7,4 E ammoniakale N + 15,2 E amidische N) (***) Limus CL = urease-remmer; vertraagt de omzetting van ureum in ammoniak en kooldioxide door het urease enzym te blokkeren. Bevat twee werkzame bestanddelen: NBPT en NPPT Dosis: 1 l/1000 l vloeibaar 39%N (****) Spuiwater (afkomstig van chemische luchtwasser): 46 kg ammoniumstikstof/1000 l + 181,26 kg sulfaat/1000 l; ph 2,1 toepassing: spuitdruk = 3 bar; spuitdop: SJ7-02-VP Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 56-3.2. Proefomstandigheden stikstofbemestingsproef wintertarwe Koksijde 3.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 16 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort klei ph (KCl) 7,3 7,0 7,5 normaal Koolstof (%) 1,6 1,6 2,1 normaal Fosfor (P) 28 12-20 eerder hoog 40 kg P2O5/ha Kalium (K) 28 16-27 normaal 40 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 32 17-27 normaal 25 kg MgO/ha Calcium (Ca) 581 366-2684 normaal 750 z.b.w./ha Natrium (Na) 4,3 3,1 6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 16 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 42,66 waarvan 36,48 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 8,93 2,56 30-60 13,42 1,82 60-90 14,13 1,80 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 187 kg/ha (78+43+66) 3.2.2 Voorvruchten 2015: aardappelen 2016: wintertarwe 2017: suikerbieten 3.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 21 oktober 2017 Datum rotoreggen: 26 oktober 2017 3.2.4 Zaai - datum: 26 oktober 2017 - dichtheid: 190 kg/ha - tussen rij afstand: 12,5 cm 3.2.5 Ras: Avatar 3.2.6 Bemesting: proeffactor 3.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: - 03/04/2018: Atlantis WG 0,5 kg + Capri 0,25 kg + Primus 0,05 l + Vegetop 1 l/ha - 07/05/2018: MCPA 1,8 l/ha Groeiregulatoren: - 03/04/2018: Cycocel 1 l/ha - 24/04/2018: Cycocel 0,4 l + Optimus 0,25 l/ha Fungiciden: - voorlaatste blad (07/05/2018): Granovo 2 l - aar uit (02/06/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: aar uit (02/06/2018): Sherpa 200 EC 0,1 l/ha 3.2.8. Oogst 27 juli 2018 3.2.9. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 3.3. Teeltverloop stikstofbemestingsproef wintertarwe Koksijde Klimatologische omstandigheden Zie 2. Klimatologische omstandigheden januari - juli 2018. Standdichtheid Voldoende aantal planten/m². Legering Kwam niet voor. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

3.4. Proefresultaten stikstofbemestingsproef wintertarwe Koksijde - 57-3.4.1. Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Object (nr) Toelichting 1 (K) Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) Hectolitergewicht Duizendzadengewicht kg/ha relatief meeropbrengst meeropbrengst meeropbrengst % t.o.v. object 1 (bij 15% vocht) kg (bij 15% vocht) g Ammoniumnitraat (= controle-object): 78+43+66=187 E N 2 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+87=187 E N 12.603 a 103,2 + 395 0 79,94 abc 46,57 ab 13,14 a 3 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N t.o.v. object 1 in kg/ha t.o.v. object 2 in kg/ha t.o.v. object 4 in kg/ha Vochtgehalte 12.208 a 100 0 80,01 ab 46,43 ab 12,68 b 12.114 a 99,2-94 79,77 abc 47,38 a 12,89 ab 4 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N 12.110 a 99,2-98 - 493 0 79,18 cd 46,07 ab 12,83 ab 5 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N + Limus CL 2 e fractie 6 1 e fractie spuiwater, 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 7 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 2 e fractie begin april, 3 e fractie begin mei 12.110 a 99,2-98 0 79,18 cd 46,43 ab 12,89 ab 11.974 a 98,1-234 79,92 abc 47,05 a 12,78 b 12.319 a 100,9 + 111 79,44 abcd 46,91 a 12,90 ab 8 4 fracties Ammoniumnitraat: 78+23+20+66=187 E N 12.237 a 100,2 + 29 80,10 a 46,13 ab 12,86 ab 9 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 11 3 fracties (78+43+66= 187 E N): K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat 12.562 a 102,9 + 354 80,16 a 46,52 ab 12,70 b 12.219 a 100,1 + 11 79,74 abc 46,03 ab 12,70 b 12.412 a 101,7 + 204 80,03 ab 47,55 a 12,94 ab 591 kg 3,39 3,09** 4,85% 3,39 3,09** (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 78+43+66=187 E N (object 1) (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. 0,70 kg 0,61 3,12** 1,53 g 2,29 1,59 0,30% 1,62 1,51 Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

kg/ha - 58 - Wintertarwe stikstofbemestingsproeven KOKSIJDE Vergelijking 3 fracties 2 fracties (Ammoniumnitraat 27%N) 3 fracties 2 fracties 15.000 14.500 14.000 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 Hl 11.000 12.208 Dkg 46,4 g 80,0 kg + 395 kg (+ 3,2%) + 0,1 g - 0,1 kg + 69 kg 12.907 (+ 0,5 %) 12.721-457 kg (- 3,6 %) 49,8 g - 2,0 g + 132 kg (+ 0,9 %) 14.581 12.554-365 kg (- 2,9 %) 11.950 10.500 9,5 + 0 10,2-0,5 9,4-0,6 9,0-0,2 Eiwit % % % % % % % % 10.000 2018 2017 2016 2015 2014 2013 187 E N = 78+43+66 = 100+87 77,3 kg 0 kg 246 E N = 86+75+85 = 123+123 77,1 kg - 0,3 kg 223 E N = 93+63+67 = 100+123 80,2 kg - 0,7 kg 187 E N = 76+45+66 = 100+87 74,4 kg - 0,8 kg 195 E N = 68+61+66 = 100+95 75,6 kg - 307 kg (- 2,6 %) + 0,2 kg 187 E N = 72+39+76 = 100+87 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe stikstofbemestingsproeven KOKSIJDE Vergelijking vast-vloeibaar: 1 e en 2 e fractie (3 e fractie = vast) 3 fracties Am. nitr. 1e + 2e fr. vloeib.; 3e fr. Am. nitr. 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 10500 10000 Dkg Hl Eiwit 12.208-94 kg/ha (- 0,8 %) 46,4 g + 1 g 12.721 49,8 g - 2,2 g 80,0 kg - 0,2 kg 77,3 kg - 1,3 kg 9,5 % - 1,1 % - 1.155 kg/ha (- 9,1 %) 12.907 77,1 kg + 11 kg/ha (+ 0 %) + 0,7 kg 14.581 2018 2017 2016 2015-762 kg/ha (- 5,2 %) 80,2 kg - 0,3 kg 10,2 % - 0,6 % 9,4 % - 0,5 % 187 E N = 78+43+66 246 E N = 86+75+85 223 E N = 93+63+67 187 E N = 76 + 45 + 66 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 59 - Wintertarwe stikstofbemestingsproeven KOKSIJDE Vergelijking vast-vloeibaar (bemesting in 2 fracties) 2 fracties Am. nitr. 2 fracties vloeibaar kg/ha kg/ha 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 10500 10000 Dkg Hl Eiwit 12.603-493 kg/ha (- 3,9 %) 46,6 g - 0,5 g 79,9 kg - 0,8 kg 12.264 47,8 g + 1,3 g 77,3 kg - 0,8 kg 9,5 % - 1,1 % - 389 kg/ha (- 3,2 %) 12.976 14.713 2018 2017 2016 2015 76,8 kg - 342 kg/ha (- 2,6 %) 76,8 kg + 0,2 kg 79,5 kg - 1.486 kg/ha (- 10,1 %) - 1 kg 9,7 % - 0,6 % 8,8 % - 0,9 % 187 E N = 100+87 246 E N = 123+123 223 E N = 100 + 123 187 E N = 100 + 87 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe stikstofbemestingsproef KOKSIJDE Spuiwater 1 e fractie 14000 13500 Advies 3 fracties Am. nitr. 1e fr. spuiwater 2e & 3e fr. Am.nitr. 13000 12.721 12500 12000 12.208-234 kg/ha (- 1,9 %) - 1.040 kg/ha (- 8,2 %) 11500 11000 Dkg 46,4 g + 0,6 g 49,8 g + 0,4 g 10500 10000 Hl 80,0 kg - 0,1 kg 77,3 kg - 1 kg Eiwit 9,5 % - 0,3 % 2018 2017 187 E N = 78+43+66 246 E N = 86+75+85 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 60-3.4.2. Gewasbeïnvloeding a. 2 mei Na toepassing van de 2 e fractie onder vloeibare vorm op 24 april bij de objecten 4 (87 E N) en 5 (87 E N + Limus CL) was de bladtop van het laatst ontwikkelde blad verbrand. Bij object 5 was er iets meer verbranding waarneembaar dan bij object 4. Rond half mei was deze verbranding van de bladtop niet meer opvallend zichtbaar in het gewas. b. 15 juni Er waren geen visuele verschillen waarneembaar tussen alle beproefde objecten. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 61-3.4.3. Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst Kort na de oogst, op 3 augustus, werd het nitraatresidu in het bodemprofiel (0-90 cm) bepaald. Object (nr) Toelichting Nitraatresidubepaling (3 augustus 2018) (kg NO3-N/ha) 0-30 cm 30-60 cm 60-90 cm 0-90 cm 1 (K) Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. 29,26 a 5,24 b 5,21 b 39,71 abc Ammoniumnitraat (= controle-object): 78+43+66=187 E N 2 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+87=187 E N 22,95 a 5,17 b 6,00 b 34,12 abc 3 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 20,66 a 4,82 b 5,96 b 31,43 abc 4 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N 18,20 a 2,82 b 4,78 b 25,80 bc 5 2 fracties vloeibaar: 100+87=187 E N + Limus CL 2 e fractie 6 1 e fractie spuiwater, 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 7 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N 2 e fractie begin april, 3 e fractie begin mei 14,83 a 7,12 b 4,80 b 26,75 bc 28,20 a 19,58 a 14,67 a 62,45 a 24,79 a 4,91 b 5,68 b 35,37 abc 8 4 fracties Ammoniumnitraat: 78+23+20+66=187 E N 28,82 a 6,39 b 7,14 b 42,35 abc 9 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 3 fracties Ammoniumnitraat: 78+43+66=187 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 11 3 fracties (78+43+66= 187 E N): K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat 29,95 a 9,74 ab 9,20 b 48,89 abc 22,40 a 8,44 b 7,55 b 38,39 abc 29,51 a 4,85 b 9,19 b 43,55 abc 17,14 48,49 0,93 (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 78+43+66=187 E N (object 1) 9,76 97,25 1,74 5,00 49,73 2,69** 26,45 47,70 1,53 Het nitraatresidu in het bodemprofiel kort na de oogst (op 3 augustus 2018) lag bij alle objecten ruim onder de 90 kg NO 3-N/ha in de bodemlaag 0-90 cm. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 62-4. Stikstofbemestingsproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs) Proefveldhouder: Luc MULLIE, Streyestraat 24, 8554 Zwevegem (Sint-Denijs) Proefplaats: Streyestraat, 8554 Zwevegem (Sint-Denijs) 4.1. Objecten stikstofbemestingsproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs) (dosis/ha) Object 1 e fractie 2 e fractie 3 e fractie TOTAAL Toelichting (nr) vast (*) uitstoeling (14/03/2018) vloeibaar spui- begin oprichten (28/03/2018) 1 e knoop (17/04/2018) 2 e knoop (24/04/2018) punten laatste blad (03/05/2018) laatste blad uit (09/05/2018) vast (*) vast (*) vloeibaar (**) vast (*) vloeibaar (**) vast (*) vast (**) water (*) (****) 1 (K) 86 - - - 50 - - - - 69 205 Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. Ammoniumnitraat (= controle-object): 86+50+69=205 E N 2 100 - - - - - 105 - - - 205 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+105=205 E N 3-86 - - - 50 - - - 69 205 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 4-100 - - - - - 105 - - 205 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N 5-100 - - - - - 105 + Limus CL 0,27 l - - 205 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N + Limus CL (***) 2 e fractie 6 - - 86-50 - - - - 69 205 1 e fractie spuiwater (****), 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 7 86 - - 50 - - - - 69-205 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 2 e fractie eind maart, 3 e fractie begin mei 8 86 - - 30 20 - - - - 69 205 4 fracties Ammoniumnitraat: 86+30+20+69=205 E N 9 86 + 35 E SO3 - - - 50 + 35 E SO3 - - - - 69 205 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 86 + 46 E P2O5 - - - 50 - - - - 69 205 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 11 86 (ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat) - - - 50 - - - - 69 205 3 fracties (86+50+69= 205 E N): (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 86+50+69=205 E N (object 1) 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat (*) Ammoniumnitraat 27% N (= 13,5% nitraat + 13,5% ammonium) (**) Vloeibaar 39% N (100 kg = 30 E N = 7,4 E nitrische N + 7,4 E ammoniakale N + 15,2 E amidische N) (***) Limus CL = urease-remmer; vertraagt de omzetting van ureum in ammoniak en kooldioxide door het urease enzym te blokkeren. Bevat twee werkzame bestanddelen: NBPT en NPPT Dosis: 1 l/1000 l vloeibaar 39%N (****) Spuiwater (afkomstig van chemische luchtwasser): 46 kg ammoniumstikstof/1000 l + 181,26 kg sulfaat/1000 l; ph 2,1 toepassing: spuitdruk = 3 bar; spuitdop: SJ7-02-VP Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 63-4.2. Proefomstandigheden stikstofbemestingsproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs) 4.2.1. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 21 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort leem ph (KCl) 6,2 6,0-6,5 normaal Koolstof (%) 1,30 1,3-1,7 eerder laag Fosfor (P) 21 12-20 eerder hoog 50 kg P2O5/ha Kalium (K) 23 14-22 eerder hoog 50 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 17 9-16 eerder hoog 30 kg MgO/ha Calcium (Ca) 195 159-373 normaal 2140 z.b.w./ha Natrium (Na) 2,4 3,1 6,5 eerder laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 21 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 41,66 waarvan 32,96 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6,43 4,37 30-60 7,61 3,03 60-90 18,92 1,30 N-bemestingsadvies Inagro: 205 kg/ha (86+50+69) 4.2.2 Voorvruchten 2015: vezelvlas 2016: wintertarwe 2017: aardappelen 4.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 14 oktober 2017 4.2.4 Zaai - datum: 15 oktober 2017 - dichtheid: 250 zaden/m² - tussen rij afstand: 12 cm 4.2.5 Ras: RGT Sacramento 4.2.6 Bemesting: proeffactor 4.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: 30/10/2016: Bacara 0,8 l/ha Groeiregulatoren: 06/04/2018: Meteor 369 SL 2 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling (01/05/2018): Palazzo 1,6 l /ha - aarbehandeling (25/05/2018): Evora Xpro 1,25 l /ha Insecticiden: 30/10/2017 : Karate Zeon 50 ml 4.2.8. Oogst 18 juli 2018 4.2.9. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 4.3. Teeltverloop stikstofbemestingsproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs) Klimatologische omstandigheden Zie 2. Klimatologische omstandigheden januari juli 2018. Standdichtheid Voldoende aantal planten/m². Legering Kwam niet voor. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 64 - Object (nr) 4.4. Proefresultaten stikstofbemestingsproef wintertarwe Zwevegem (Sint-Denijs) 4.4.1. Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Toelichting 1 (K) Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) Hectolitergewicht Duizendzadengewicht kg/ha relatief meeropbrengst meeropbrengst meeropbrengst % t.o.v. object 1 (bij 15% vocht) kg (bij 15% vocht) g Ammoniumnitraat (= controle-object): 86+50+69=205 E N 2 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+105=205 E N 12.301 a 103,5 + 416 0 80,36 d 42,89 b 11,90 a 3 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N t.o.v. object 1 in kg/ha t.o.v. object 2 in kg/ha t.o.v. object 4 in kg/ha Vochtgehalte 11.885 a 100 0 81,14 a 44,12 ab 11,89 a 12.091 a 101,7 + 206 81,03 ab 44,33 ab 11,93 a 4 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N 11.994 a 100,9 + 109-307 0 80,49 cd 42,95 b 11,90 a 5 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N + Limus CL 2 e fractie 6 1 e fractie spuiwater, 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 7 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 2 e fractie eind maart, 3 e fractie begin mei 11.968 a 100,7 + 83-26 80,70 c 43,96 ab 11,93 a 12.157 a 102,3 + 272 81,38 a 44,01 ab 11,99 a 12.202 a 102,7 + 317 81,04 ab 43,44 ab 11,98 a 8 4 fracties Ammoniumnitraat: 86+30+20+69=205 E N 12.010 a 101,1 + 125 81,28 a 43,75 ab 11,98 a 9 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 11 3 fracties (86+50+69= 205 E N): K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 86+50+69=205 E N (object 1) (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. 12.155 a 102,3 + 270 81,22 a 43,52 ab 12,01 a 12.047 a 101,4 + 162 81,16 a 44,91 a 11,95 a 12.137 a 102,1 + 252 81,08 ab 43,96 ab 12,01 a 351 kg 2,04 2,47* 2,92% 2,04 2,47* 0,32 kg 0,27 7,96** 1,47 g 2,34 1,45 0,12% 0,71 0,95 Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 65 - Wintertarwe stikstofbemestingsproeven SINT-DENIJS Vergelijking 3 fracties 2 fracties (Ammoniumnitraat 27%N) kg/ha 3 fracties 2 fracties Kg/ha 15.000 14.500 14.000 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500 9.000 11.885 + 416 kg (+ 3,5 %) 81,1 kg - 0,7 kg 13.782-582 kg (- 4,2 %) Dkg 44,1 g - 1,2 g 41,3 g - 2,8 g Hl Eiwit 10,3 % - 0,4 % 10.101 + 108 kg (+ 0,7 %) 14.856 13.227 2018 2017 2016 2015 2014 205 E N = 86+50+69 = 100+105 81,6 kg - 1,4 kg 172 E N = 60+22+90 = 80+92-233 kg (- 2,3 %) 71,9 kg - 1,6 kg 10,3 % - 0,3 % 204 E N = 82+53+69 = 100+104 81,4 kg - 0,2 kg 194 E N = 78+56+60 = 100+94 + 9 kg (+ 0 %) 77,6 kg - 1,2 kg 9,5 % + 0,1 % 9,4 % + 0 % 195 E N = 80+55+60 = 100+95 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe stikstofbemestingsproeven SINT-DENIJS Vergelijking vast-vloeibaar: 1 e en 2 e fractie (3 e fractie = vast) 3 fracties Am. nitr. 1e + 2e fr. vloeib.; 3e fr. Am. nitr. 15500 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 10500 10000 9500 9000 Dkg Hl Eiwit + 206 kg/ha (+ 1,7 %) 11.885 44,1 g + 0,2 g 13.782 41,3 g - 1,8 g - 246 kg/ha (- 1,8 %) 81,1 kg - 0,1 kg 81,6 kg - 0,6 kg 10,3 % + 0,4 % + 26 kg/ha 10.101(+ 0,3 %) 71,9 kg + 0,8 kg + 301 kg/ha (+ 2,0 %) 14.856 81,4 kg - 0,1 kg 10,3 % - 0,2 % 9,5 % + 0,2 % 2018 2017 2016 2015 205 E N = 86+50+69 172 E N = 60+22+90 204 E N = 82+53+69 194 E N = 78+56+60 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

kg/ha - 66 - Wintertarwe stikstofbemestingsproeven SINT-DENIJS Vergelijking vast-vloeibaar (bemesting in 2 fracties) 2 fracties Am. nitr. 2 fracties vloeibaar kg/ha 15500 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 10500 10000 9500 9000 Dkg Hl Eiwit 12.301-307 kg/ha (- 2,5 %) 42,9 g + 0,1 g 80,4 kg + 0,1 kg 13.200-497 kg/ha (- 3,8 %) 38,5 g - 1,1 g 80,2 kg - 0,5 kg 9,9 % + 0,2 % 9.868 14.964 2018 2017 2016 2015 76,8 kg + 9 kg/ha (+ 0 %) 70,3 kg + 1,4 kg 81,2 kg - 345 kg/ha (- 2,3 %) - 0,3 kg 10,0 % - 0,5 % 9,6 % - 0,5 % 205 E N = 100+105 172 E N = 80+92 204 E N = 100+104 194 E N = 100+94 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe stikstofbemestingsproef SINT-DENIJS Spuiwater 1 e fractie 15000 14500 Advies 3 fracties Am. nitr. 1e fr. spuiwater 2e & 3e fr. Am.nitr. 14000 13500 13.782-189 kg/ha (- 1,4 %) 13000 12500 12000 11500 11000 Dkg 11.885 + 272 kg/ha (+ 2,3 %) 44,1 g - 0,1 g 41,3 g - 1,6 g Hl 81,1 kg + 0,2 kg 81,6 kg + 0,7 kg Eiwit 10,3 % 2018 2017 + 0,8 % 205 E N = 86+50+69 172 E N = 60+22+90 Ieperseweg 87 B-8800 Rumbeke Telefoon 051 27 32 00 Fax 051 24 00 20 daniel.wittouck@inagro.be Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 67-4.4.2. Gewasbeïnvloeding a. 2 mei Na toepassing van de 2 e fractie onder vloeibare vorm op 24 april bij de objecten 4 (105 E N) en 5 (100 E N + Limus CL) was de bladtop van het derde blad verbrand. Bij object 5 was er meer verbranding waarneembaar dan bij object 4. Rond half mei was deze verbranding van de bladtop niet meer opvallend zichtbaar in het gewas. b. 14 juni Er waren geen visuele verschillen waarneembaar tussen alle beproefde objecten. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 68-4.4.3. Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst Kort na de oogst, op 31 juli, werd het nitraatresidu in het bodemprofiel (0-90 cm) bepaald. Object (nr) Toelichting Nitraatresidubepaling (31 juli 2018) (kg NO3-N/ha) 0-30 cm 30-60 cm 60-90 cm 0-90 cm 1 (K) Adviesbemesting in 3 fracties o.v.v. 28,61 a 4,13 abcd 2,00 b 34,73 a Ammoniumnitraat (= controle-object): 86+50+69=205 E N 2 2 fracties Ammoniumnitraat: 100+105=205 E N 25,31 abc 4,21 abc 2,41 b 31,93 ab 3 1 e en 2 e fractie vloeibaar, 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 17,62 cd 3,02 bcd 2,00 b 22,64 bc 4 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N 18,25 bcd 3,64 abcd 2,00 b 23,89 abc 5 2 fracties vloeibaar: 100+105=205 E N + Limus CL 2 e fractie 6 1 e fractie spuiwater, 2 e en 3 e fractie Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 7 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N 2 e fractie eind maart, 3 e fractie begin mei 21,78 abcd 3,73 abcd 2,06 b 27,57 abc 23,45 abcd 3,92 abcd 2,00 b 29,36 abc 25,55 abc 5,57 a 2,99 a 34,11 a 8 4 fracties Ammoniumnitraat: 86+30+20+69=205 E N 22,14 abcd 3,03 bcd 2,00 b 27,18 abc 9 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 1 e fractie 35 E SO3 + Kaliumsulfaat (50% K2O + 45% SO3): 2 e fractie 35 E SO3 10 3 fracties Ammoniumnitraat: 86+50+69=205 E N + Tripelsuperfosfaat (46% P2O5): 1e fractie 46 E P2O5 11 3 fracties (86+50+69= 205 E N): K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1 e fractie ovv 18-6-5 + 4 MgO + 20 Sulfaat 2 e en 3 e fractie: Ammoniumnitraat 19,27 abcd 2,53 cd 2,00 b 23,80 abc 20,85 abcd 3,67 abcd 2,20 b 26,71 abc 21,54 abcd 3,13 bcd 2,00 b 26,67 abc 8,29 26,35 1,82 1,72 33,27 2,20* 0,53 17,42 2,21* (K) Controle = adviesbemesting op basis van drie fracties o.v.v. Ammoniumnitraat 27% N: 86+50+69=205 E N (object 1) 9,40 23,71 2,11* Het nitraatresidu in het bodemprofiel kort na de oogst (op 31 juli 2018) lag bij alle objecten ruim onder de 90 kg NO 3-N/ha in de bodemlaag 0-90 cm. Wintertarwe - Hoofdstuk IV Bemesting

- 69 - HOOFDSTUK III - WINTERTARWE ZIEKTEBESTRIJDING I. WINTERTARWE BLADZIEKTEBESTRIJDINGSPROEVEN Proefplaatsen: - Koksijde (kustpolder), provincie West-Vlaanderen - Heestert, provincie West-Vlaanderen - Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen i.s.m. de Vlaamse overheid 1. Doel De doeltreffendheid bestuderen van fungiciden ten aanzien van bladziekten bij de bladbehandeling in het stadium voorlaatste blad, waarbij er een gemeenschappelijke aarbehandeling uitgevoerd werd. Doel is na te gaan welke fungiciden technisch gezien, het meest efficiënt zijn tegen de respectievelijke bladziekten bij de bladbehandeling rondom het stadium voorlaatste blad in wintertarwe. De focus ligt hierbij op: fungiciden op basis van: - epoxiconazool al of niet in menging met een ander triazool - prothioconazool - andere triazolen fungiciden op basis van triazolen al of niet in combinatie met: - chloorthalonil - mancozeb - prochloraz - folpet Opmerking: In de hiernavolgende proefresultaten dient bij de weergegeven bruto-korrelopbrengsten (= reële korrelopbrengsten), de kostprijs van de fungicidebehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) nog in mindering gebracht te worden. Deze kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 70-2. Bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder), provincie West-Vlaanderen Proefveldhouder: Johan GHYSELEN, Pannekalsijde 4, 8670 Koksijde Proefplaats: Ten Bogaerde, Ten Bogaerdelaan 10, 8670 Koksijde 2.1 Objecten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder) Ras: Furlong Op alle objecten (exclusief object 1) werd er een gemeenschappelijke aarbehandeling uitgevoerd in het stadium aar 100% uit met Librax 1,5 l/ha op 2 juni 2018. Object (nr) 3 e blad à schuiven voorlaatste blad (04/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (02/06/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - 2. - - Librax 1,5 l/ha 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 Librax 1,5 l/ha 4. Palazzo 1,6 l 5. Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg 6. Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l 7. Osiris 2,25 l 8. Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 epoxiconazool 84,375 + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 Librax 1,5 l/ha 10. Kestrel 1,25 l 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 + folpet 750 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha (K) Controle Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 71-2.2 Proefomstandigheden bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder) 2.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 16 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort klei ph (KCl) 7,4 7,0 7,5 normaal Koolstof (%) 1,4 1,6 2,1 eerder laag Fosfor (P) 32 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 27 16-27 normaal 40 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 38 17-27 eerder hoog 20 kg MgO/ha Calcium (Ca) 811 366-2684 normaal 750 z.b.w./ha Natrium (Na) 4,0 3,1 6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 16 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 36,46 waarvan 29,92 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 7,47 3,87 30-60 9,60 1,29 60-90 12,85 1,38 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 207 kg/ha (83+56+68) 2.2.2 Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: aardappelen 2.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 20 oktober 2017 Rotoreggen: 25 oktober 2017 2.2.4 Zaai - datum: 25 oktober 2017 - dichtheid: 400 zaden/m² - tussen rij afstand: 10,5 cm 2.2.5 Ras: Furlong 2.2.6 Bemesting Stikstof: 225 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (18/04/2018), 86 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (24/05/2018), 41 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 2.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: - 03/04/2018: Atlantis WG 0,5 kg + Capri 0,25 kg + Primus 0,05 l + Vegetop 1 l/ha - 07/05/2018: MCPA 1,8 l/ha Groeiregulatoren: - 03/04/2018: Cycocel 1 l/ha - 24/04/2018: Cycocel 0,4 l + Optimus 0,25 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: aar uit (02/06/2018): Sherpa 200 EC 0,1 l/ha 2.2.8 Oogst 26 juli 2018 2.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 72-2.3 Teeltverloop bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder) Standdichtheid Voldoende aantal planten/m² Legering Kwam niet voor. Bladziektedruk Bij de bladbehandeling op 4 mei in het stadium 3 e blad schuiven voorlaatste blad vertoonde het onbehandeld gewas matig (tot veel) gele roest (Puccinia striiformis). Op 25 juni vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) (veel tot) zeer veel bladziekten, hoofdzakelijk gele roest; doch bruine roest (Puccinia recondita) was ook aanwezig. Het object met enkel een aarbehandeling (object 2) vertoonde (matig tot) veel bladziekten. Ook op 4 juli vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) (veel tot) zeer veel bladziekten, vooral gele roest (Puccinia striiformis), maar ook bladvlekkenziekte (Septoria tritici) en bruine roest (Puccinia recondita). Zie ook 2.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting verder in dit verslag. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 73-2.4 Proefresultaten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Koksijde (kustpolder) 2.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht, vochtgehalte en bladziekten 2018 Object (nr) 3 e blad à schuiven voorlaatste blad (04/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (02/06/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht 1. (K) - - - 8.272 d 100 0 77,82 c 44,18 c 13,16 ab 1,25 g (bij 15% vocht) g Vochtgehalte (%) Bladziekten (schaal 1-9; 9 = gezond) 04/07/2018 2. - - Librax 1,5 l/ha 10.041 c 121,4 + 1.769 79,59 ab 49,90 b 13,15 ab 4,00 f 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.251 ab 136,0 + 2.979 79,36 ab 50,71 ab 13,31 ab 6,50 de + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 4. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.479 a 138,8 + 3.207 79,21 ab 51,29 ab 13,43 a 7,00 bcd + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 5. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.227 ab 135,7 + 2.955 79,04 b 51,48 ab 13,20 ab 7,13 abc + Dithane WG 2 kg + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 6. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.551 a 139,6 + 3.279 79,26 ab 51,78 ab 13,21 ab 6,69 cde + Mirage 450 ECNA 1 l + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 7. Osiris 2,25 l epoxiconazool 84,375 Librax 1,5 l/ha 11.253 ab 136,0 + 2.981 79,54 ab 51,02 ab 13,29 ab 6,44 de + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 8. Tifex 0,8 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.602 a 140,3 + 3.330 79,27 ab 51,11 ab 13,23 ab 6,81 cde + Panax 2,4 l tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 Librax 1,5 l/ha 11.320 ab 136,8 + 3.048 79,32 ab 51,46 ab 13,18 ab 6,44 de + tebuconazool 100 10. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 Librax 1,5 l/ha 11.569 a 139,9 + 3.297 79,09 b 52,16 a 13,21 ab 7,56 a 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha 11.299 ab 136,6 + 3.027 79,33 ab 51,30 ab 13,19 ab 6,25 e 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.160 ab 134,9 + 2.888 79,44 ab 50,73 ab 13,08 b 7,44 ab + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 Librax 1,5 l/ha 11.250 ab 136,0 + 2.978 79,36 ab 51,29 ab 13,19 ab 6,50 de + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.002 b 133,0 + 2.730 79,83 a 51,27 ab 13,08 b 6,75 cde + folpet 750 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha 11.276 ab 136,3 + 3.004 79,41 ab 51,01 ab 13,24 ab 6,50 de K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. (K) Controle (onbehandeld) 394 kg 2,50 38,00** 3,57% 2,50 38,00** 0,53 kg 0,47 5,71** 1,83 g 2,52 8,66** 0,23% 1,22 1,18 0,50 5,59 83,96** Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel aarbehandeling (aar uit: Librax 1,5 l) voorl. bl.: Opus Plus 1,2 l voorl. bl.: Epox Extra 2 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l voorl. bl.: Osiris 2,25 l voorl. bl.: Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Sirena 1 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Cherokee 2 l voorl. bl.: Kantik 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha Bladziekten 4 juli (1-9; 9 = geen) - 74 - BLADZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERTARWE KOKSIJDE 2018 + Dithane WG 2 kg = - 2 4 kg/ha + M irage 1 l = + 3 0 0 kg/ha = + 2 4 9 kg/ha 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 1 0.0 41 c 1 1.2 76 ab 6,5 0 de 1 1.0 02 b 6,7 5 c de = + 2 2 8 kg/ha 1 1.2 51 ab 6,5 0 de 1 1.4 79 a 7,0 0 bc d 1 1.2 27 ab 7,1 3 abc 1 1.5 51 a 6,6 9 c de 1 1.2 53 ab 6,4 4 de 1 1.6 02 a 6,8 1 c de 1 1.3 20 ab 6,4 4 de 1 1.5 69 a 7,5 6 a 1 1.2 99 ab 6,2 5 e 1 1.1 60 ab 7,4 4 ab 1 1.2 50 ab 9 8 7 6,5 0 de 6 9.500 5 9.000 4,0 0 f 4 8.500 8.000 8.2 7 2 d 3 7.500 2 7.000 1,2 5 g 1 epoxiconazool (100 g) op bas is van epoxiconazool (1 0 0 g) epoxiconazool 84 g 100 g prothioconazool + tebuconazool tebuc onazool + metc onazool c yproc onazool + propic onazool op bas is van tebuc onazool + prochloraz + folpet + c hloorthalonil + manc o- + pro- + metc onazool + tebuc onazool zeb c hloraz + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + aar uit: Librax 1,5 l/ha Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 75-2.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting a. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Op het gewas onbehandeld met fungiciden werden er 40 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis). Hierbij werd het aantal halmen geteld die de respectievelijke voetziekten vertoonden. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure Datum Gewasstadium 16-04-2018 einde uitstoeling pseudo-stengeloprichting (29-30) Oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen Scherpe oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen aantal halmen op 40 Andere % halmen Totaal voetziekten aantal halmen op 40 % halmen 0 0 0 0 0 0 0 0 23-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 0 0 0 0 0 0 0 30-04-2018 1 e (tot 2 e ) knoop voelbaar 31(32) 0 0 0 0 0 0 0 0 b. Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure De bladeren van 40 hoofdhalmen werden beoordeeld op de aanwezigheid van meeldauw (Erysiphe graminis), bladseptoria (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis) en bruine roest (Puccinia recondita). Hierbij werd het aantal bladeren geteld die de respectievelijke bladziekten vertoonden en dit als volgt: - meeldauw en bladseptoria: bovenste 3 bladlagen (schaal 0 tot 120) - gele en bruine roest: alle groene bladeren (schaal 0 tot 200). Voor wat de bladluisdruk betreft, werden er 100 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van bladluizen. Hierbij werd het aantal hoofdhalmen geteld die bezet waren met bladluizen (schaal 0 tot 100). Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Datum Gewasstadium Meeldauw 16-04-2018 einde uitstoeling pseudo-stengeloprichting (29-30) (aantal bladeren 0 tot 120) Gele roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bruine roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bladvlekkenziekte (aantal bladeren 0 tot 120) Bladluizen (aantal halmen 0 tot 100) 0 0 0 5-23-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 5 0 6-30-04-2018 1 e tot (2 e ) knoop voelbaar 31(32) 0 12 0 39-07-05-2018 3 e knoop (33) 0 21 0 33-14-05-2018 top laatste blad zichtbaar (37) 0 64 0 35-22-05-2018 laatste blad volledig ontrold tot aarzwelling net zichtbaar (39-43) 28-05-2018 vlagbladschede opent zich tot eerste pakje van de aar net zichtbaar (47-51) 0 88 3 7-0 112 1 11 2 04-06-2018 begin bloei (61) 0 61 23 15 5 11-06-2018 bloei goed halverwege (67) - - - - 10 - Geen tellingen uitgevoerd Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 76-3. Bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert, provincie West- Vlaanderen Proefveldhouder: Guy VERRUE, Molenstraat 8, 8551 Heestert Proefplaats: Heestert 3.1 Objecten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert Ras: Gedser Op alle objecten (exclusief object 1) werd er een gemeenschappelijke aarbehandeling uitgevoerd in het stadium aar 100% uit met Librax 1,5 l/ha op 28 mei 2018. Object (nr) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Voorlaatste blad (03/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (28/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - 2. - - Librax 1,5 l/ha 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 Librax 1,5 l/ha 4. Palazzo 1,6 l 5. Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg 6. Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l 7. Osiris 2,25 l 8. Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 epoxiconazool 84,375 + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 Librax 1,5 l/ha 10. Kestrel 1,25 l 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 + folpet 750 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha (K) Controle Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 77-3.2 Proefomstandigheden bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert 3.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 23 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort zandleem ph (KCl) 6,1 5,5 6,0 eerder hoog Koolstof (%) 1,13 1,0 1,5 normaal Fosfor (P) 40 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 14 14-23 normaal 70 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 12 9-16 normaal 45 kg MgO/ha Calcium (Ca) 205 102-268 normaal 300 kg CaO/ha Natrium (Na) 1,43 3,1 6,7 laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 23 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 64,47 waarvan 53,37 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6,35 5,48 30-60 8,97 3,08 60-90 38,05 2,54 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 184 kg/ha (85+31+68) 3.2.2 Voorvruchten 2015: wintergerst 2016: suikerbieten 2017: aardappelen 3.2.3 Bodembewerkingen Niet geploegd, diepgronder voor rotoreg en zaaimachine 3.2.4 Zaai - datum: 17 oktober 2017 - dichtheid: 140 kg/ha - tussen rij afstand: 12,5 cm 3.2.5 Ras: Gedser 3.2.6 Bemesting Stikstof: 210 E - 1 e fractie (04/03/2018), 60 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (02/04/2018), 60 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (19/04/2018), 90 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 3.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: - 18/10/2017: Bacara 0,8 l/ha - 10/04/2018: Atlantis WG 0,3 kg + olie 1 l/ha - 03/05/2018: Allie 25 g/ha Groeiregulatoren: - 10/04/2018: Meteor 369 SL 0,8 l/ha - 17/04/2018: Cycocel 0,5 l + Medax Top 0,5 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: 02/11/2017: Sparviero 50 ml/ha 3.2.8 Oogst 20 juli 2018 3.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 78-3.3 Teeltverloop bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert Standdichtheid Voldoende aantal planten/m² Legering Kwam niet voor. Bladziektedruk Op 2 juli vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) zeer veel bruine roest (Puccinia recondita), overige bladziekten konden niet meer geëvalueerd worden; het gewas was bovendien afgestorven. De overige objecten konden niet meer adequaat beoordeeld worden vermits het gewas aan het afsterven was. Zie 3.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting verder in dit verslag. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

3.4 Proefresultaten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert - 79-3.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte 2018 Object (nr) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Voorlaatste blad (03/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (28/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht 1. (K) - - - 9.765 d 100 0 75,28 c 39,92 e 12,16 b (bij 15% vocht) g Vochtgehalte (%) 2. - - Librax 1,5 l/ha 12.413 c 127,1 + 2.648 78,76 b 47,25 cd 12,46 a 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 12.790 bc 131,0 + 3.025 79,19 ab 47,17 cd 12,41 a + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 4. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 13.132 ab 134,5 + 3.367 79,59 a 48,81 abc 12,46 a + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 5. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 12.956 ab 132,7 + 3.191 79,45 ab 49,75 ab 12,50 a + Dithane WG 2 kg + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 6. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 13.030 ab 133,4 + 3.265 79,36 ab 50,23 a 12,44 a + Mirage 450 ECNA 1 l + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 7. Osiris 2,25 l epoxiconazool 84,375 Librax 1,5 l/ha 13.037 ab 133,5 + 3.272 79,41 ab 48,12 bcd 12,39 a + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 8. Tifex 0,8 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 13.070 ab 133,8 + 3.305 79,76 a 49,82 ab 12,45 a + Panax 2,4 l tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 Librax 1,5 l/ha 12.995 ab 133,1 + 3.230 79,47 ab 48,88 abc 12,39 a + tebuconazool 100 10. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 Librax 1,5 l/ha 13.009 ab 133,2 + 3.244 79,47 ab 49,89 ab 12,46 a 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha 13.288 ab 136,1 + 3.523 79,65 a 49,81 ab 12,43 a 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 Librax 1,5 l/ha 13.430 a 137,5 + 3.665 79,77 a 50,04 ab 12,39 a + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 Librax 1,5 l/ha 12.850 bc 131,6 + 3.085 79,35 ab 49,31 ab 12,43 a + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 12.949 ab 132,6 + 3.184 79,24 ab 46,33 d 12,44 a + folpet 750 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha 13.116 ab 134,3 + 3.351 79,26 ab 49,29 ab 12,39 a K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. (K) Controle (onbehandeld) 452 kg 2,47 30,14** 3,53% 2,47 30,14** 0,69 kg 0,61 20,32** 1,66 g 2,41 20,07** 0,12% 0,70 3,15** Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel aarbehandeling (aar uit: Librax 1,5 l) voorl. bl.: Opus Plus 1,2 l voorl. bl.: Epox Extra 2 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l voorl. bl.: Osiris 2,25 l voorl. bl.: Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Sirena 1 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Cherokee 2 l voorl. bl.: Kantik 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha - 80 - BLADZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERTARWE HEESTERT 2018 + Dithane WG 2 kg = + 1 6 6 kg/ha + M irage 1 l = + 2 4 0 kg/ha = + 3 4 2 kg/ha = + 1 4 kg/ha 13.500 13.000 1 3.1 16 ab 1 2.9 49 ab 1 2.7 90 bc 1 3.1 32 ab 1 2.9 56 ab 1 3.0 30 ab 1 3.0 37 ab 1 3.0 70 ab 1 2.9 95 ab 1 3.0 09 ab 1 3.2 88 ab 1 3.4 30 a 1 2.8 50 bc 12.500 1 2.4 13 c 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.7 6 5 d 9.500 9.000 epoxiconazool (100 g) op bas is van epoxiconazool (1 0 0 g) epoxiconazool 84 g 100 g prothioconazool + tebuconazool tebuc onazool + metc onazool c yproc onazool + propic onazool op bas is van tebuc onazool + prochloraz + folpet + c hloorthalonil + manc o- + pro- + metc onazool + tebuc onazool zeb c hloraz + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + aar uit: Librax 1,5 l/ha Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 81-3.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting a. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Op het gewas onbehandeld met fungiciden werden er 40 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis). Hierbij werd het aantal halmen geteld die de respectievelijke voetziekten vertoonden. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure Datum Gewasstadium 16-04-2018 pseudo-stengeloprichting (- 1 e knoop voelbaar) 30(31) Oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen Scherpe oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen aantal halmen op 40 Andere % halmen Totaal voetziekten aantal halmen op 40 % halmen 1 2,5 0 0 0 0 1 2,5 23-04-2018 2 e knoop voelbaar (32) 0 0 0 0 0 0 0 0 30-04-2018 2 e (tot 3 e ) knoop voelbaar 32(33) 0 0 0 0 0 0 0 0 b. Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure De bladeren van 40 hoofdhalmen werden beoordeeld op de aanwezigheid van meeldauw (Erysiphe graminis), bladseptoria (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis) en bruine roest (Puccinia recondita). Hierbij werd het aantal bladeren geteld die de respectievelijke bladziekten vertoonden en dit als volgt: - meeldauw en bladseptoria: bovenste 3 bladlagen (schaal 0 tot 120) - gele en bruine roest: alle groene bladeren (schaal 0 tot 200). Voor wat de bladluisdruk betreft, werden er 100 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van bladluizen. Hierbij werd het aantal hoofdhalmen geteld die bezet waren met bladluizen (schaal 0 tot 100). Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Datum Gewasstadium Meeldauw 16-04-2018 pseudo-stengeloprichting ( 1 e knoop voelbaar) 30(31) (aantal bladeren 0 tot 120) Gele roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bruine roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bladvlekkenziekte (aantal bladeren 0 tot 120) Bladluizen (aantal halmen 0 tot 100) 0 0 0 17-23-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 0 1 13-30-04-2018 2 e (tot 3 e ) knoop voelbaar 32(33) 0 0 0 17-07-05-2018 top laatste blad zichtbaar (37) 0 0 1 25-14-05-2018 laatste blad volledig ontrold (39) 0 0 4 7-22-05-2018 vlagbladschede opent zich tot eerste pakje van de aar net zichtbaar (47-51) 0 0 40 5 3 28-05-2018 aar volledig verschenen (59) 0 0 75 7 8 04-06-2018 bloei voltooid (69) 0 0 136 22 8 11-06-2018 vroeg melkrijp (73) - - - - 4 - Geen tellingen uitgevoerd Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 82-3.4.3 Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst Na de oogst van de wintertarwe werd het nitraatresidu in het bodemprofiel (0-90 cm) bepaald. De wintertarwe werd bemest onder minerale vorm. Na de oogst van de wintertarwe werd het stro afgehaald. Er werd vervolgens noch organische bemesting toegediend, noch een groenbemester ingezaaid. Nitraatresidu in het bodemprofiel na de oogst Diepte in cm Nitraatresidu-bepaling (kg NO3-N/ha) 7 november 2018 0-30 44,02 30-60 16,99 60-90 4,41 nitraatresidu 65,42 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 83-4. Bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen Proefveldhouder: Jan, Gert, Bart ROOSENS, Overraadstraat 25, 9506 Geraardsbergen (Nieuwenhove) Proefplaats: Geraardsbergen (Nieuwenhove) 4.1 Objecten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) Ras: Bergamo Op alle objecten (exclusief object 1) werd er een gemeenschappelijke aarbehandeling uitgevoerd in het stadium aar 100% uit met Librax 1,5 l/ha op 30 mei 2018. Object (nr) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Voorlaatste blad (02/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (30/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - 2. - - Librax 1,5 l/ha 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 Librax 1,5 l/ha 4. Palazzo 1,6 l 5. Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg 6. Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l 7. Osiris 2,25 l 8. Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 epoxiconazool 84,375 + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 epoxiconazool 100 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 Librax 1,5 l/ha 10. Kestrel 1,25 l 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 + folpet 750 Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha Librax 1,5 l/ha 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha (K) Controle Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 84-4.2 Proefomstandigheden bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) 4.2.1 Bodemkarakteristieken grondsoort: leem ph (KCl): 6,5 Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 14 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6 < 4 30-60 3 < 4 60-90 6 < 4 N-bemestingsadvies Bodemkundige Dienst van België: 224 kg/ha (90+60+74) 4.2.2 Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: maïs 4.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 20 oktober 2017 4.2.4 Zaai datum: 20 oktober 2017 4.2.5 Ras: Bergamo 4.2.6 Bemesting Stikstof: 238 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (22/04/2018), 59 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (25/05/2018), 81 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 4.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: voorjaar: Kalenkoa 0,7 l + Capri Twin 150 g + AZ 500 0,1 l/ha Groeiregulatoren: - 18/04/2018: Meteor 369 SL 2 l/ha - begin mei 2018: Medax Top 0,6 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: 20/11/2017: Sherpa 200 EC 0,1 l/ha 4.2.8 Oogst 17 juli 2018 4.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 85-4.3 Teeltverloop bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) Standdichtheid Voldoende aantal planten/m² Legering Kwam niet voor. Bladziektedruk Op 2 juli vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) (veel tot) zeer veel bruine roest (Puccinia recondita), overige bladziekten konden niet meer geëvalueerd worden; het gewas was bovendien afgestorven. De overige objecten konden niet meer adequaat beoordeeld worden vermits het gewas aan het afsterven was. Zie 4.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting verder in dit verslag. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 86-4.4 Proefresultaten bladziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) 4.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte 2018 Object (nr) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Voorlaatste blad (02/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Aar 100% uit (30/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) g Vochtgehalte (%) 1. (K) - - - 9.573 b 100 0 78,78 c 40,13 b 11,29 ab 2. - - Librax 1,5 l/ha 10.967 a 114,6 + 1.394 80,99 ab 45,05 a 11,51 ab 3. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.262 a 117,6 + 1.689 80,96 ab 45,47 a 11,55 ab + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 4. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.492 a 120,0 + 1.919 80,88 ab 45,65 a 11,41 ab + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 chloorthalonil 500 5. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.227 a 117,3 + 1.654 81,08 ab 45,46 a 11,69 a + Dithane WG 2 kg + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 mancozeb 1500 6. Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.390 a 119,0 + 1.817 80,95 ab 44,74 a 11,24 b + Mirage 450 ECNA 1 l + metrafenone 120 + fenpropimorf 320 prochloraz 450 7. Osiris 2,25 l epoxiconazool 84,375 Librax 1,5 l/ha 11.242 a 117,4 + 1.669 80,85 ab 45,35 a 11,54 ab + metconazool 61,875 chloorthalonil 500 8. Tifex 0,8 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.249 a 117,5 + 1.676 80,97 ab 45,44 a 11,53 ab + Panax 2,4 l tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 9. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 Librax 1,5 l/ha 11.008 a 115,0 + 1.435 80,94 ab 45,25 a 11,23 b + tebuconazool 100 10. Kestrel 1,25 l prothioconazool 200 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 Librax 1,5 l/ha 11.439 a 119,5 + 1.866 80,61 ab 45,46 a 11,51 ab 11. Sirena 1 l + Panax 2,4 l metconazool 60 tebuconazool 144 + chloorthalonil 398,4 Librax 1,5 l/ha 11.072 a 115,7 + 1.499 80,00 b 43,74 a 11,21 b 12. Cherokee 2 l cyproconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.292 a 118,0 + 1.719 80,41 ab 44,96 a 11,39 ab + propiconazool 125 + chloorthalonil 750 13. Kantik 2 l prochloraz 400 Librax 1,5 l/ha 11.156 a 116,5 + 1.583 80,45 ab 44,27 a 11,56 ab + tebuconazool 200 + fenpropidin 300 14. Epox Extra 2 l epoxiconazool 100 Librax 1,5 l/ha 11.165 a 116,6 + 1.592 80,43 ab 45,23 a 11,18 b + folpet 750 15. Opus Plus 1,2 l epoxiconazool 99,6 Librax 1,5 l/ha 11.389 a 119,0 + 1.816 81,28 a 45,66 a 11,45 ab K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. (K) Controle (onbehandeld) 776 kg 4,88 2,82** 6,98% 4,88 2,82** 1,03 kg 0,90 2,86** 2,01 g 3,13 3,94** 0,37% 2,27 1,47 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel aarbehandeling (aar uit: Librax 1,5 l) voorl. bl.: Opus Plus 1,2 l voorl. bl.: Epox Extra 2 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l voorl. bl.: Osiris 2,25 l voorl. bl.: Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Sirena 1 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Cherokee 2 l voorl. bl.: Kantik 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha - 87 - BLADZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERTARWE GERAARDSBERGEN (NIEUWENHOVE) 2018 + Dithane WG 2 kg = - 3 5 kg/ha + M irage 1 l = + 1 2 8 kg/ha 12.000 = + 2 3 0 kg/ha = + 4 3 1 kg/ha 11.500 11.000 1 0.9 67 a 1 1.3 89 a 1 1.1 65 a 1 1.2 62 a 1 1.4 92 a 1 1.2 27 a 1 1.3 90 a 1 1.2 42 a 1 1.2 49 a 1 1.0 08 a 1 1.4 39 a 1 1.0 72 a 1 1.2 92 a 1 1.1 56 a 10.500 10.000 9.5 7 3 b 9.500 9.000 epoxiconazool (100 g) op bas is van epoxiconazool (1 0 0 g) epoxiconazool 84 g 100 g prothioconazool + tebuconazool tebuc onazool + metc onazool c yproc onazool + propic onazool op bas is van tebuc onazool + prochloraz + folpet + c hloorthalonil + manc o- + pro- + metc onazool + tebuc onazool zeb c hloraz + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + aar uit: Librax 1,5 l/ha Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 88-4.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting a. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Op het gewas onbehandeld met fungiciden werden er 40 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis). Hierbij werd het aantal halmen geteld die de respectievelijke voetziekten vertoonden. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure Datum Gewasstadium Oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen Scherpe oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen aantal halmen op 40 Andere % halmen Totaal voetziekten aantal halmen op 40 16-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 1 2,5 0 0 0 0 1 2,5 % halmen 23-04-2018 1 e tot 2 e knoop voelbaar (31-32) 12 30 0 0 0 0 12 30 30-04-2018 3 e knoop voelbaar (33) 0 0 0 0 0 0 0 0 b. Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure De bladeren van 40 hoofdhalmen werden beoordeeld op de aanwezigheid van meeldauw (Erysiphe graminis), bladseptoria (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis) en bruine roest (Puccinia recondita). Hierbij werd het aantal bladeren geteld die de respectievelijke bladziekten vertoonden en dit als volgt: - meeldauw en bladseptoria: bovenste 3 bladlagen (schaal 0 tot 120) - gele en bruine roest: alle groene bladeren (schaal 0 tot 200). Voor wat de bladluisdruk betreft, werden er 100 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van bladluizen. Hierbij werd het aantal hoofdhalmen geteld die bezet waren met bladluizen (schaal 0 tot 100). Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Datum Gewasstadium Meeldauw (aantal bladeren 0 tot 120) Gele roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bruine roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bladvlekkenziekte (aantal bladeren 0 tot 120) 16-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 0 0 8-23-04-2018 1 e tot 2 e knoop voelbaar (31-32) 0 0 0 21-30-04-2018 3 e knoop voelbaar (33) 0 0 0 26-07-05-2018 top laatste blad zichtbaar (37) 0 0 5 29-14-05-2018 aarzwelling net zichtbaar (43) 0 0 0 33-22-05-2018 ¼ van de aar zichtbaar (53) 0 0 9 14 3 28-05-2018 begin bloei (61) 0 0 15 15 0 04-06-2018 bloei goed halverwege (67) 0 0 30 40 0 11-06-2018 bloei voltooid (69) - - - - 5 - Geen tellingen uitgevoerd Bladluizen (aantal halmen 0 tot 100) Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel aarbehandeling (aar uit: Librax 1,5 l) voorl. bl.: Opus Plus 1,2 l voorl. bl.: Epox Extra 2 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Dithane WG 2 kg voorl. bl.: Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l voorl. bl.: Osiris 2,25 l voorl. bl.: Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Kestrel 1,25 l voorl. bl.: Sirena 1 l + Panax 2,4 l voorl. bl.: Cherokee 2 l voorl. bl.: Kantik 2 l 8.272 d Bruto-korrelopbrengst in kg/ha 9.765 d 9.573 b 9.203 10.041 c 10.967 a 11.140 11.276 ab 11.389 a 11.927 11.002 b 11.165 a 11.705 11.251 ab 11.262 a 11.768 11.479 a 11.227 ab 12.956 ab 11.227 a 11.803 11.551 a 13.030 ab 11.390 a 11.990 11.253 ab 11.602 a 11.320 ab 11.569 a 11.299 ab 11.160 ab 11.492 a 12.034 11.242 a 11.844 11.249 a 11.974 11.008 a 11.774 11.439 a 11.072 a 11.886 11.292 a 11.250 ab 11.156 a 11.752 12.413 c 13.116 ab 12.949 ab 12.790 bc 12.006 11.961 13.132 ab 13.037 ab 13.070 ab 12.995 ab 13.009 ab 13.288 ab 13.430 a 12.850 bc Bladziekten Koksijde 4 juli (1-9; 9 = geen) - 89-5. Samenvattend overzicht bladziektebestrijdingsproeven wintertarwe Koksijde, Heestert en Geraardsbergen (Nieuwenhove) 2018 + Mirage 1 l = + 222 kg/ha (+ 300 kg/+ 240 kg/+ 128 kg) Koksijde Heestert Nieuwenhove Gemiddelde + Dithane WG 2 kg = + 35 kg/ha (-24 kg/+ 166 kg/- 35 kg) = + 266 kg/ha (+ 228 kg/+ 342 kg/+ 230 kg) = + 232 kg/ha (+ 249 kg/+ 14 kg/+ 431 kg) 13.500 9 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 6,50 de 6,75 cde 6,50 de 7,00 bcd 7,13 abc 6,69 cde 6,44 de 6,81 cde 6,44 de 7,56 a 6,25 e 7,44 ab 8 7 6,50 de 6 10.500 10.000 5 9.500 9.000 8.500 4,00 f 4 3 8.000 7.500 7.000 1,25 g 2 1 epoxiconazool (100 g) op basis van epoxiconazool (100 g) epoxiconazool 84 g 100 g prothioconazool + tebuconazool tebuconazool + metconazool cyproconazool + propiconazool op basis van tebuconazool + prochloraz + folpet + chloorthalonizechloraz + manco- + pro- + metconazool + tebuconazool + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + aar uit: Librax 1,5 l/ha Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 90 - Toelichting resultaten vergelijking bladbehandelingen toegepast in het stadium voorlaatste blad Vergelijking triazolen bij de bladbehandeling Over de drie proefplaatsen (Koksijde, Heestert en Geraardsbergen-Nieuwenhove) werden gemiddeld genomen net iets betere en onderling vergelijkbare bruto-korrelopbrengsten bekomen met: een bladbehandeling op basis van epoxiconazool (+ ander triazool of ander fungicide) in combinatie met chloorthalonil of prochloraz: - Palazzo 1,6 l (12.034 kg/ha) - Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l (11.990 kg/ha) - Osiris 2,25 l (11.844 kg/ha) - Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l (11.974 kg/ha) een bladbehandeling op basis van prothioconazool (+ ander triazool) in combinatie met chloorthalonil: - Kestrel 1,25 l (12.006 kg/ha) en tevens bij een bladbehandeling zonder epoxiconazool of prothioconazool waarbij een combinatie van meerdere triazolen ingezet werd samen met chloorthalonil: - Sirena 1 l + Panax 2,4 l (11.886 kg/ha) - Cherokee 2 l (11.961 kg/ha) Doch in een situatie met een zeer hoge ziektedruk zoals op het proefveld te Koksijde (vooral gele roest, maar ook bladvlekkenziekte en bruine roest) was van deze bladbehandelingen de brutokorrelopbrengst net iets hoger met een bladbehandeling op basis van hetzij epoxiconazool, hetzij prothioconazool, met name: een bladbehandeling op basis van epoxiconazool (+ ander triazool of ander fungicide) in combinatie met chloorthalonil of prochloraz: - Palazzo 1,6 l (11.479 kg/ha) - Palazzo 1,6 l + Mirage 450 ECNA 1 l (11.551 kg/ha) - Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l (11.602 kg/ha) Hierbij werd bij de combinatie van epoxiconazool + ander triazool + chloorthalonil een beter resultaat naar bruto-korrelopbrengst bekomen met de combinatie epoxiconazool aan 100 g/ha (+ tebuconazool + chloorthalonil; handelsproduct Tifex 0,8 l + Panax 2,4 l/ha = 11.602 kg/ha) dan de combinatie epoxiconazool aan 84 g/ha (+ metconazool + chloorthalonil; handelsproduct Osiris 2,25 l /ha = 11.253 kg/ha). een bladbehandeling op basis van prothioconazool (+ ander triazool) in combinatie met chloorthalonil: - Kestrel 1,25 l (11.569 kg/ha) Toevoeging van chloorthalonil 500 g/ha (Bravo 1 l/ha) aan de bladbehandeling met: - Palazzo 1,6 l/ha verhoogde de bruto-graanopbrengst met 266 kg/ha gemiddeld over de drie proefplaatsen - Kestrel 1,25 l/ha verhoogde de bruto-graanopbrengst met 232 kg/ha gemiddeld over de drie proefplaatsen Toevoeging van mancozeb 1500 g/ha (Dithane WG 2 kg/ha) aan de bladbehandeling met: - Palazzo 1,6 l/ha bracht geen verhoging van de bruto-graanopbrengst teweeg Toevoeging van prochloraz 450 g/ha (Mirage 450 ECNA 1 l/ha) aan de bladbehandeling met: - Palazzo 1,6 l/ha verhoogde de bruto-graanopbrengst met 222 kg/ha gemiddeld over de drie proefplaatsen Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 91 - II. WINTERTARWE AARZIEKTEBESTRIJDINGSPROEVEN Proefplaatsen: - Heestert, provincie West-Vlaanderen - Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen i.s.m. de Vlaamse overheid 1. Doel De doeltreffendheid bestuderen van fungiciden ten aanzien van blad- en aarziekten bij toepassing in het aarstadium, waarbij er een voorafgaande gemeenschappelijke behandeling ter bestrijding van bladziekten werd uitgevoerd in het stadium voorlaatste blad. Doel van deze proef is na te gaan welke fungiciden technisch gezien, het meest efficiënt zijn bij inzet in het aarstadium tegen de respectievelijke blad- en aarziekten in wintertarwe. Inzake de bestrijding van aarziekten gaat de speciale aandacht naar aarfusarium. De focus ligt hierbij op: fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi): - benzovindiflupyr - bixafen - fluxapyroxad - isopyrazam fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi) al of niet in combinatie met: - chloorthalonil - een strobilurine Opmerking: In de hiernavolgende proefresultaten dient bij de weergegeven bruto-korrelopbrengsten (= reële korrelopbrengsten), de kostprijs van de fungicidebehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) nog in mindering gebracht te worden. Deze kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 92-2. Aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert, provincie West- Vlaanderen Proefveldhouder: Guy VERRUE, Molenstraat 8, 8551 Heestert Proefplaats: Heestert 2.1 Objecten aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert Ras: Gedser Op alle objecten (exclusief object 1) werd er voorafgaand aan de aarbehandeling, een gemeenschappelijke behandeling ter bestrijding van bladziekten uitgevoerd in het stadium voorlaatste blad met Kestrel 1,25 l/ha op 3 mei 2018. Object (nr) Voorlaatste blad (03/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Aar 100% uit (01/06/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - 2. Kestrel 1,25 l - - 3. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 4. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 chloorthalonil 500 5. Kestrel 1,25 l Adexar 1,5 l epoxiconazool 93,75 + fluxapyroxad 93,75 6. Kestrel 1,25 l Librax 1,5 l fluxapyroxad 93,75 + metconazool 67,5 7. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 8. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l 9. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l 10. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l 11. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 chloorthalonil 500 bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 12. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 13. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l 14. Kestrel 1,25 l Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,125 l (K) Controle benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 benzovindiflupyr 75 metconazool 67,5 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 93-2.2 Proefomstandigheden aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert 2.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 23 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintertarwe grondsoort zandleem ph (KCl) 6,1 5,5 6,0 eerder hoog Koolstof (%) 1,13 1,0 1,5 normaal Fosfor (P) 40 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 14 14-23 normaal 70 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 12 9-16 normaal 45 kg MgO/ha Calcium (Ca) 205 102-268 normaal 300 kg CaO/ha Natrium (Na) 1,43 3,1 6,7 laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 23 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 64,47 waarvan 53,37 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6,35 5,48 30-60 8,97 3,08 60-90 38,05 2,54 N-bemestingsadvies wintertarwe Inagro: 184 kg/ha (85+31+68) 2.2.2 Voorvruchten 2015: wintergerst 2016: suikerbieten 2017: aardappelen 2.2.3 Bodembewerkingen Niet geploegd, diepgronder voor rotoreg en zaaimachine 2.2.4 Zaai - datum: 17 oktober 2017 - dichtheid: 140 kg/ha - tussen rij afstand: 12,5 cm 2.2.5 Ras: Gedser 2.2.6 Bemesting Stikstof: 210 E - 1 e fractie (04/03/2018), 60 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (02/04/2018), 60 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (19/04/2018), 90 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 2.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: - 18/10/2017: Bacara 0,8 l/ha - 10/04/2018: Atlantis WG 0,3 kg + olie 1 l/ha - 03/05/2018: Allie 25 g/ha Groeiregulatoren: - 10/04/2018: Meteor 369 SL 0,8 l/ha - 17/04/2018: Cycocel 0,5 l + Medax Top 0,5 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: 02/11/2017: Sparviero 50 ml/ha 2.2.8 Oogst 20 juli 2018 2.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 94-2.3 Teeltverloop aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert Standdichtheid Voldoende planten per m². Legering Kwam niet voor. Bladziektedruk Op 2 juli vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) zeer veel bruine roest (Puccinia recondita), overige blad- en aarziekten konden niet meer geëvalueerd worden; het gewas was bovendien afgestorven. De overige objecten konden niet meer adequaat beoordeeld worden vermits het gewas aan het afsterven was. Zie 2.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting verder in dit verslag. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 95-2.4 Proefresultaten aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Heestert 2.4.1. Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht, vochtgehalte, aarfusarium en gehalte mycotoxinen (DON) in de graankorrel 2018 Object (nr) Voorlaatste blad (03/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Aar 100% uit (stadium 59) (01/06/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht Vochtgehalte (bij 15% vocht) g % Aarfusarium (**) (ziekte-index) DON (***) % ppm of mg/kg Volledig onbehandeld 1. (K) - - 9.856 c 100 0 75,65 c 41,32 e 12,29 b 3,94 0,074 Enkel bladbehandeling 2. Kestrel 1,25 l - 11.575 b 117,4 + 1.719 78,52 b 47,39 d 12,48 ab 3,56 0,003 Vergelijking aarbehandelingen 3. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 4. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 chloorthalonil 500 5. Kestrel 1,25 l Adexar 1,5 l epoxiconazool 93,75 + fluxapyroxad 93,75 6. Kestrel 1,25 l Librax 1,5 l fluxapyroxad 93,75 + metconazool 67,5 7. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 8. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l 9. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l 10. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l 11. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 chloorthalonil 500 bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 12. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 13. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l 14. Kestrel 1,25 l Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,125 l K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (K) Controle (onbehandeld) benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 benzovindiflupyr 75 metconazool 67,5 12.650 a 128,3 + 2.794 79,73 a 49,67 abc 12,51 a 1,69-12.664 a 128,5 + 2.808 79,65 a 50,04 abc 12,59 a 2,06-12.485 a 126,7 + 2.629 79,54 a 51,09 a 12,63 a 1,31-12.443 a 126,2 + 2.587 79,09 ab 49,60 abc 12,48 ab 2,00 0,000 13.044 a 132,3 + 3.188 79,41 a 50,38 abc 12,53 a 1,25 0,000 12.568 a 127,5 + 2.712 79,47 a 49,30 abc 12,53 a 1,13 0,000 12.855 a 130,4 + 2.999 79,73 a 50,76 ab 12,48 ab 1,75-12.404 a 125,9 + 2.548 79,61 a 49,03 bcd 12,53 a 0,69 0,000 13.031 a 132,2 + 3.175 79,87 a 49,61 abc 12,45 ab 0,69-12.775 a 129,6 + 2.919 79,47 a 48,99 bcd 12,58 a 1,19 0,000 12.647 a 128,3 + 2.791 79,45 a 48,66 cd 12,59 a 1,75-12.676 a 128,6 + 2.820 79,11 ab 49,20 abcd 12,59 a 1,38 0,000 548 kg 3,09 18,09** 4,41% 3,09 18,09** (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst (**) Tijdens de tweede helft van juni werden de objecten 1 tot en met 14 geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per object en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n1+1*n2+2*n3+3*n4+4*n5)/4 met n1 tot n5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. (***) Bij de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxinen (DON) bepaald in de graankorrel bij de objecten 1, 2, 6, 7, 8, 10, 12 en 14. Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent 0,76 kg 0,67 16,23** 1,69 g 2,41 16,19** 0,18% 0,98 1,90 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel bladbehandeling (voorl. bl. Kestrel 1,25 l: 3 mei 2018) aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l aar uit: Librax 1,5 l aar uit: Adexar 1,5 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha - 96 - AARZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERTARWE HEESTERT 2018 + azoxystrobine = + 2 8 7 kg/ha = + 1 4 kg/ha 13.500 = - 1 2 8 kg/ha = - 4 7 6 kg/ha + pyraclostrobine = + 1 6 5 kg/ha = + 6 2 7 kg/ha 13.000 12.500 1 2.7 75 a 1 2.6 47 a 1 2.6 76 a 1 3.0 44 a 1 2.5 68 a 1 2.8 55 a 1 2.4 43 a 1 2.4 85 a 1 2.6 50 a 1 2.6 64 a 1 2.4 04 a 1 3.0 31 a 12.000 11.500 1 1.5 75 b 11.000 10.500 10.000 9.8 5 6 c 9.500 9.000 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van fluxapyroxad (SDH i) + prothioconazool + metconazool + strobilurine + metconazool + epoxiconazool op bas is van isopyrazam (SDHi) (+ epoxiconazool + prothioconazool + tebuconazool) + strobilurine + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + voorlaatste blad: Kes trel 1,25 l Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 97-2.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting a. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Op het gewas onbehandeld met fungiciden werden er 40 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis). Hierbij werd het aantal halmen geteld die de respectievelijke voetziekten vertoonden. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure Datum Gewasstadium 16-04-2018 pseudo-stengeloprichting ( 1 e knoop voelbaar) 30(31) Oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen Scherpe oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen aantal halmen op 40 Andere % halmen Totaal voetziekten aantal halmen op 40 % halmen 1 2,5 0 0 0 0 1 2,5 23-04-2018 2 e knoop voelbaar (32) 0 0 0 0 0 0 0 0 30-04-2018 2 e (tot 3 e ) knoop voelbaar 32(33) 0 0 0 0 0 0 0 0 b. Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure De bladeren van 40 hoofdhalmen werden beoordeeld op de aanwezigheid van meeldauw (Erysiphe graminis), bladseptoria (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis) en bruine roest (Puccinia recondita). Hierbij werd het aantal bladeren geteld die de respectievelijke bladziekten vertoonden en dit als volgt: - meeldauw en bladseptoria: bovenste 3 bladlagen (schaal 0 tot 120) - gele en bruine roest: alle groene bladeren (schaal 0 tot 200). Voor wat de bladluisdruk betreft, werden er 100 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van bladluizen. Hierbij werd het aantal hoofdhalmen geteld die bezet waren met bladluizen (schaal 0 tot 100). Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Datum Gewasstadium Meeldauw 16-04-2018 pseudo-stengeloprichting ( 1 e knoop voelbaar) 30(31) (aantal bladeren 0 tot 120) Gele roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bruine roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bladvlekkenziekte (aantal bladeren 0 tot 120) Bladluizen (aantal halmen 0 tot 100) 0 0 0 17-23-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 0 1 13-30-04-2018 2 e (tot 3 e ) knoop voelbaar 32(33) 0 0 0 17-07-05-2018 top laatste blad zichtbaar (37) 0 0 1 25-14-05-2018 laatste blad volledig ontrold (39) 0 0 4 7-22-05-2018 vlagbladschede opent zich tot eerste pakje van de aar net zichtbaar (47-51) 0 0 40 5 3 28-05-2018 aar volledig verschenen (59) 0 0 75 7 8 04-06-2018 bloei voltooid (69) 0 0 136 22 8 11-06-2018 vroeg melkrijp (73) - - - - 4 - Geen tellingen uitgevoerd Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 98-3. Aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen Proefveldhouder: Jan, Gert, Bart ROOSENS, Overraadstraat 25, 9506 Geraardsbergen (Nieuwenhove) Proefplaats: Geraardsbergen (Nieuwenhove) 3.1 Objecten aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) Ras: Bergamo Op alle objecten (exclusief object 1) werd er voorafgaand aan de aarbehandeling, een gemeenschappelijke behandeling ter bestrijding van bladziekten uitgevoerd in het stadium voorlaatste blad met Kestrel 1,25 l/ha op 2 mei 2018. Object (nr) Voorlaatste blad (02/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Aar 100% uit (30/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - 2. Kestrel 1,25 l - - 3. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 4. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 chloorthalonil 500 5. Kestrel 1,25 l Adexar 1,5 l epoxiconazool 93,75 + fluxapyroxad 93,75 6. Kestrel 1,25 l Librax 1,5 l fluxapyroxad 93,75 + metconazool 67,5 7. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 8. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l 9. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l 10. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l 11. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 chloorthalonil 500 bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 12. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 13. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l 14. Kestrel 1,25 l Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,125 l (K) Controle benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 benzovindiflupyr 75 metconazool 67,5 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 99-3.2 Proefomstandigheden aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) 3.2.1 Bodemkarakteristieken grondsoort: leem ph (KCl): 6,5 Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 14 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6 < 4 30-60 3 < 4 60-90 6 < 4 N-bemestingsadvies Bodemkundige Dienst van België: 224 kg/ha (90+60+74) 3.2.2 Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: maïs 3.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 20 oktober 2017 3.2.4 Zaai datum: 20 oktober 2017 3.2.5 Ras: Bergamo 3.2.6 Bemesting Stikstof: 238 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (22/04/2018), 59 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (25/05/2018), 81 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 3.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: voorjaar: Kalenkoa 0,7 l + Capri Twin 150 g + AZ 500 0,1 l/ha Groeiregulatoren: - 18/04/2018: Meteor 369 SL 2 l/ha - begin mei 2018: Medax Top 0,6 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: 20/11/2017: Sherpa 200 EC 0,1 l/ha 3.2.8 Oogst 17 juli 2018 3.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m breedte x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 100-3.3 Teeltverloop aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) Standdichtheid Voldoende aantal planten/m² Legering Kwam niet voor. Bladziektedruk Op 2 juli vertoonde het onbehandeld gewas (object 1) (veel tot) zeer veel bruine roest (Puccinia recondita), overige blad- en aarziekten konden niet meer geëvalueerd worden; het gewas was bovendien afgestorven. De overige objecten konden niet meer adequaat beoordeeld worden vermits het gewas aan het afsterven was. Zie 3.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting verder in dit verslag. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 101-3.4 Proefresultaten aarziektebestrijdingsproef wintertarwe Geraardsbergen (Nieuwenhove) 3.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht, vochtgehalte, aarfusarium en gehalte mycotoxinen (DON) in de graankorrel 2018 Object (nr) Voorlaatste blad (02/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Aar 100% uit (stadium 59) (30/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht Vochtgehalte (bij 15% vocht) g % Aarfusarium (**) (ziekte-index) DON (***) % ppm of mg/kg Volledig onbehandeld 1. (K) - - 9.777 c 100 0 80,20 b 42,27 b 11,60 a 1,17 0,000 Enkel bladbehandeling 2. Kestrel 1,25 l - 10.857 b 111,0 + 1.080 81,03 ab 43,64 b 11,63 a 0,25 0,000 Vergelijking aarbehandelingen 3. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 4. Kestrel 1,25 l Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80 + pyraclostrobine 116,55 chloorthalonil 500 5. Kestrel 1,25 l Adexar 1,5 l epoxiconazool 93,75 + fluxapyroxad 93,75 6. Kestrel 1,25 l Librax 1,5 l fluxapyroxad 93,75 + metconazool 67,5 7. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 8. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l 9. Kestrel 1,25 l Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l 10. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l 11. Kestrel 1,25 l Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 chloorthalonil 500 bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 epoxiconazool 72 + isopyrazam 100 prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloorthalonil 500 12. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 13. Kestrel 1,25 l Velogy Era 1 l 14. Kestrel 1,25 l Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,125 l K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (K) Controle (onbehandeld) benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 benzovindiflupyr 75 metconazool 67,5 11.240 ab 115,0 + 1.463 81,65 ab 47,19 a 11,55 a 0,00-11.586 ab 118,5 + 1.809 81,20 ab 46,35 a 11,04 a 0,67-11.474 ab 117,4 + 1.697 80,99 ab 46,74 a 11,04 a 0,08-11.744 a 120,1 + 1.967 81,40 ab 46,34 a 11,40 a 0,17 0,000 11.465 ab 117,3 + 1.688 81,10 ab 46,38 a 11,16 a 0,00 0,000 11.613 a 118,8 + 1.836 81,34 ab 46,55 a 11,31 a 0,08 0,069 11.264 ab 115,2 + 1.487 80,82 ab 46,37 a 11,05 a 0,25-11.405 ab 116,7 + 1.628 81,13 ab 46,07 a 10,98 a 0,17 0,120 11.261 ab 115,2 + 1.484 81,40 ab 47,08 a 11,46 a 0,58-11.490 ab 117,5 + 1.713 80,90 ab 47,10 a 11,61 a 0,25 0,075 11.573 ab 118,4 + 1.796 81,86 a 47,67 a 11,71 a 0,42-11.348 ab 116,1 + 1.571 81,40 ab 47,56 a 11,54 a 0,08 0,135 633 kg 3,92 4,83** 5,61% 3,92 4,83** (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst (**) Tijdens de tweede helft van juni werden de objecten 1 tot en met 14 geëvalueerd naar aantasting door aarfusarium via een ordinaal scoringssysteem verdeeld in vijf klassen (klasse 1: gezond, klasse 2: tot 25 % van de aar aangetast, klasse 3: 25 tot 50 % van de aar aangetast, klasse 4: 50 tot 75 % van de aar aangetast, klasse 5: 75 tot 100 % van de aar aangetast). Per object en per herhaling werden 100 aren gescoord. De ziekte-index werd berekend als (0*n1+1*n2+2*n3+3*n4+4*n5)/4 met n1 tot n5 het aantal aren in klassen 1 tot 5. (***) Bij de oogst werd het gehalte Fusarium mycotoxinen (DON) bepaald in de graankorrel bij de objecten 1, 2, 6, 7, 8, 10, 12 en 14. Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent 1,35 kg 1,16 0,72 1,99 g 3,00 4,64** 0,88% 5,42 0,72 Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel bladbehandeling (voorl. bl. Kestrel 1,25 l: 2 mei 2018) aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l aar uit: Librax 1,5 l aar uit: Adexar 1,5 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha - 102 - AARZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERTARWE GERAARDSBERGEN (NIEUWENHOVE) 2018 + azoxystrobine = - 3 4 9 kg/ha = + 3 4 6 kg/ha 12.000 11.500 = + 8 3 kg/ha 1 1.4 90 ab 1 1.5 73 ab 1 1.3 48 ab 1 1.4 65 ab = + 1 4 8 kg/ha 1 1.6 13 a 1 1.2 64 ab 1 1.7 44 a + pyraclostrobine = - 2 3 4 kg/ha 1 1.4 74 ab 1 1.2 40 ab 1 1.5 86 ab 1 1.4 05 ab = - 1 4 4 kg/ha 1 1.2 61 ab 11.000 1 0.8 57 b 10.500 10.000 9.7 7 7 c 9.500 9.000 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van fluxapyroxad (SDH i) + prothioconazool + metconazool + strobilurine + metconazool + epoxiconazool op bas is van isopyrazam (SDHi) (+ epoxiconazool + prothioconazool + tebuconazool) + strobilurine + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + voorlaatste blad: Kes trel 1,25 l Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 103-3.4.2 Evolutie van de ziekteaantasting a. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Op het gewas onbehandeld met fungiciden werden er 40 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis). Hierbij werd het aantal halmen geteld die de respectievelijke voetziekten vertoonden. Evolutie van de voetziektedruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure Datum Gewasstadium Oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen Scherpe oogvlekkenziekte aantal halmen op 40 % halmen aantal halmen op 40 Andere % halmen Totaal voetziekten aantal halmen op 40 16-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 1 2,5 0 0 0 0 1 2,5 % halmen 23-04-2018 1 e tot 2 e knoop voelbaar (31-32) 12 30 0 0 0 0 12 30 30-04-2018 3 e knoop voelbaar (33) 0 0 0 0 0 0 0 0 b. Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipre-telprocedure De bladeren van 40 hoofdhalmen werden beoordeeld op de aanwezigheid van meeldauw (Erysiphe graminis), bladseptoria (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis) en bruine roest (Puccinia recondita). Hierbij werd het aantal bladeren geteld die de respectievelijke bladziekten vertoonden en dit als volgt: - meeldauw en bladseptoria: bovenste 3 bladlagen (schaal 0 tot 120) - gele en bruine roest: alle groene bladeren (schaal 0 tot 200). Voor wat de bladluisdruk betreft, werden er 100 hoofdhalmen beoordeeld op de aanwezigheid van bladluizen. Hierbij werd het aantal hoofdhalmen geteld die bezet waren met bladluizen (schaal 0 tot 100). Evolutie van de bladziekte- en bladluisdruk op het onbehandeld gewas aan de hand van de Epipretelprocedure Datum Gewasstadium Meeldauw (aantal bladeren 0 tot 120) Gele roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bruine roest (aantal bladeren 0 tot 200) Bladvlekkenziekte (aantal bladeren 0 tot 120) 16-04-2018 1 e knoop voelbaar (31) 0 0 0 8-23-04-2018 1 e tot 2 e knoop voelbaar (31-32) 0 0 0 21-30-04-2018 3 e knoop voelbaar (33) 0 0 0 26-07-05-2018 top laatste blad zichtbaar (37) 0 0 5 29-14-05-2018 aarzwelling net zichtbaar (43) 0 0 0 33-22-05-2018 ¼ van de aar zichtbaar (53) 0 0 9 14 3 28-05-2018 begin bloei (61) 0 0 15 15 0 04-06-2018 bloei goed halverwege (67) 0 0 30 40 0 11-06-2018 bloei voltooid (69) - - - - 5 - Geen tellingen uitgevoerd Bladluizen (aantal halmen 0 tot 100) Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

onbehandeld enkel bladbehandeling (voorl. bl. Kestrel 1,25 l: 2-3 mei 2018) aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Velogy Era 1 l aar uit: Elatus Plus 0,75 l + Plexeo 60 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l aar uit: Aviator Xpro 1,25 l + Perseo 2 l aar uit: Librax 1,5 l aar uit: Adexar 1,5 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Ceriax 1,75 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l aar uit: Seguris 0,8 l + Prosaro 0,8 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha 9.8 5 6 c 9.7 7 7 c 9.8 1 7 1 0.8 57 b 1 1.2 16 1 1.5 75 b 1 1.4 90 ab 1 1.5 73 ab 1 1.3 48 ab 1 1.4 65 ab 1 1.6 13 a 1 1.2 64 ab 1 1.7 44 a 1 1.4 74 ab 1 1.2 40 ab 1 1.5 86 ab 1 1.4 05 ab 1 1.2 61 ab 1 2.1 33 1 2.1 10 1 2.0 12 1 2.2 55 1 2.0 91 1 2.0 60 1 2.0 94 1 1.9 80 1 1.9 45 1 2.1 25 1 1.9 05 1 2.1 46 1 2.7 75 a 1 2.6 47 a 1 2.6 76 a 1 2.5 68 a 1 2.4 43 a 1 2.4 85 a 1 3.0 44 a 1 2.8 55 a 1 2.6 50 a 1 2.6 64 a 1 2.4 04 a 1 3.0 31 a - 104-4. Samenvattend overzicht aarziektebestrijdingsproeven wintertarwe Heestert en Geraardsbergen (Nieuwenhove) 2018 Heestert Nieuwenhove Gemiddelde + azoxystrobine = - 3 1 kg/ha (+ 2 8 7 kg/- 3 49 kg) = + 1 8 0 kg/ha (+ 1 4 kg/+ 3 4 6 kg) = - 2 3 kg/ha (- 1 2 8 kg/+ 8 3 kg) = - 1 6 4 kg/ha (- 4 7 6 kg/+ 1 4 8 kg) + pyraclostrobine = - 3 5 kg/ha (+ 1 6 5 kg/- 2 34 kg) = + 2 4 1 kg/ha (+ 6 2 7 kg/- 1 44 kg) 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 9.500 9.000 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van fluxapyroxad (SDH i) + prothioconazool + metconazool + strobilurine + metconazool + epoxiconazool op bas is van isopyrazam (SDHi) (+ epoxiconazool + prothioconazool + tebuconazool) + strobilurine + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + voorlaatste blad: Kes trel 1,25 l Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 105 - Toelichting resultaten vergelijking aarbehandelingen Vergelijking van fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi) bij de aarbehandeling De fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi) (hetzij benzovindiflupyr, bixafen, fluxapyroxad of isopyrazam) realiseerden over de twee proefplaatsen (Heestert en Geraardsbergen-Nieuwenhove) gemiddeld genomen vergelijkbare bruto-korrelopbrengsten. Het verschil bedroeg gemiddeld maximaal 350 kg/ha tussen de vier carboxamiden. Toevoeging van Bravo 1 l/ha (chloorthalonil 500 g/ha) aan een fungicide op basis van een carboxamide (benzovindiflupyr, bixafen, fluxapyroxad of isopyrazam) bij de aarbehandeling De toevoeging van Bravo 1 l/ha resulteerde: - te Heestert op het ras Gedser slechts bij één van de vier carboxamiden in een verhoging van de bruto-korrelopbrengst (+ 627 kg/ha). In het LCG-rassenonderzoek scoort Gedser over de proefjaren namelijk gezonder ten aanzien van bladvlekkenziekte dan het gemiddelde van alle beproefde rassen. - en te Geraardsbergen (Nieuwenhove) op het ras Bergamo bij drie van de vier carboxamiden in een verhoging van de bruto-korrelopbrengst (variërend van minimaal + 83 kg/ha, + 148 kg/ha tot maximaal + 346 kg/ha). Het ras Bergamo behoorde in 2018 namelijk tot de gevoeligste rassen voor bladvlekken. Toevoeging van een strobilurine (hetzij azoxystrobine, hetzij pyraclostrobine) aan een fungicide op basis van een carboxamide (bixafen + azoxystrobine of fluxapyroxad + pyraclostrobine) bij de aarbehandeling De toevoeging van een strobilurine realiseerde enkel te Heestert een toename in de brutokorrelopbrengst (respectievelijk + 287 kg/ha en + 165 kg/ha). Zowel te Heestert als te Geraardsbergen (Nieuwenhove) kwam er zeer veel bruine roest voor in het onbehandeld gewas, doch het meest in Heestert. Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 106 - Wintertarwe Hoofdstuk V Ziektebestrijding

- 107 - DEEL II - WINTERGERST

- 108 - HOOFDSTUK I - WINTERGERST RASSEN Proefveldhouders: - René CLAEYS, Blankenbergsesteenweg 80, 8377 Zuienkerke Proefplaats: Blankenbergsesteenweg, 8377 Zuienkerke, kustpolder, provincie West-Vlaanderen 1 Doel - Jan, Gert, Bart ROOSENS, Overraadstraat 25, 9506 Geraardsbergen (Nieuwenhove) (in samenwerking met de Vlaamse overheid) Proefplaats: Nieuwenhove, provincie Oost-Vlaanderen - Walter en Koen VANACKER, Wolfshaegen 5, 3040 Huldenberg (in samenwerking met de Vlaamse overheid) Proefplaats: Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant Het rassenonderzoek poogt uit te maken welke wintergerstrassen het meest geschikt zijn voor verbouw onder de Vlaamse maritieme teeltomstandigheden. Hiertoe worden nieuwe beloftevolle binnen- en buitenlandse rassen uitgezaaid naast de in ons land meest geteelde. De belangrijkste facetten van het rassenonderzoek zijn het opbrengstvermogen, de teeltveiligheid en korrelkwaliteit (hectolitergewicht en duizendzadengewicht). 2 Objecten Zesrijige rassen Zaaidichtheid: - kleigebied (kustpolder): 350 zaden/m², hybriden: 263 zaden/m² (proefveld Zuienkerke) - leemgebied: 300 zaden/m², hybriden: 225 zaden/m² (proefvelden Nieuwenhove en Huldenberg) Zaaizaadbehandeling: specifieke zaaizaadbehandeling tegen bladluizen (behalve de tolerante rassen voor het dwergvergelingsvirus Domino en Rafaela) Ras Mandataris of verdeler Jaar van eerste opname in de Europese rassenlijst (*) kweker (land) Oorsprong (bron: mandataris) kruising Vroeg- (rijp)heid (bron: mandataris) Gele mozaïekvirus (R = resistent, T = tolerant) (bron: mandataris) Dwergvergelingsvirus (T = tolerant) (bron: mandataris) Duizendzadengewicht in gram klei (kustpolder) 350 zaden/m² Zaaidichtheid in kg/ha Domino Jorion/Philip Seeds 2015 Momont-Henette zeer vroeg R T 43 151 129 Hedwig Clovis Matton 2017 Von Borries Eckendorf oprichten, aarvorming, R 49 172 147 afrijping: vroeg (BMYV1 en BMYV2) KWS Keeper Rigaux semences 2013 KWS Lochow halflaat R (type 1 en type 2) 38 133 114 KWS Meridian Aveve Zaden 2010 KWS Lochow (Ikone x Lomerit) bloei en rijpheid: halfvroeg R (type 1) 50 175 150 x Fredericus KWS Tonic Aveve Zaden 2012 KWS Lochow Leibniz x LP 6-536 bloei en rijpheid: halfvroeg R (type 1) 53 186 159 Monique Jorion/Philip Seeds 2015 (B) Von Borries halfvroeg R 46 161 138 Quadriga SCAM 2014 Secobra (F) halfvroeg-halflaat R 50 175 150 Rafaela Clovis Matton 2014 (B) Limagrain Europe Laverda x S23684 oprichten en aarvorming: zeer R (BMYV1) T 53 186 159 vroeg afrijping: vroeg T (BYDV) SU Jule Clovis Matton Von Borries Eckendorf oprichten : midden R (BMYV1) 53-159 aarvorming en afrijping: halflaat Verity Rigaux semences 2014 Saatzucht Breun halflaat R (type 1) 48 168 144 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst leem 300 zaden/m² Veronika Clovis Matton 2016 Limagrain Europe LP-628 x Kathleen oprichten: midden R (BMYV1) 38 133 114 aarvorming en afrijping: halflaat Hybriderassen 263 zaden/m² 225 zaden/m² Bazooka Aveve/Syngenta Seeds 2014 Syngenta Seeds doorschieten: gemiddeld R (BaYMV1) 42 110 95 vroegrijpheid: halflaat Hook Syngenta Seeds 2016 Syngenta Seeds doorschieten: gemiddeld R (BaYMV1) 49 129 110 vroegrijpheid: halfvroeg Jettoo SCAM 2016 Syngenta Seeds doorschieten: gemiddeld R (BaYMV1) 49 129 110 vroegrijpheid: halflaat Smooth Syngenta Seeds 2012 Syngenta Seeds doorschieten: vroeg R (BaYMV1) 48 125 107 vroegrijpheid: halfvroeg Tektoo Phytosystem nv 2015 Syngenta Seeds doorschieten : halfvroeg R (BaYMV1) 47 123 106 Wootan Syngenta Seeds 2014 Syngenta Seeds doorschieten: gemiddeld vroegrijpheid: halflaat R (BaYMV1) 52 137 117 (*) (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst

- 109-3 Rassenproef wintergerst Zuienkerke, kustpolder, provincie West-Vlaanderen 3.1 Proefomstandigheden 3.1.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 20 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintergerst grondsoort klei ph (KCl) 7,2 7,0-7,5 normaal Koolstof (%) 2,1 1,6 2,1 eerder hoog Fosfor (P) 50 12-20 hoog 0 kg P2O5/ha Kalium (K) 54 16-27 hoog 0 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 45 17-27 hoog 0 kg MgO/ha Calcium (Ca) 904 366-2684 normaal 1080 z.b.w./ha Natrium (Na) 3,8 3,1-6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 20 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 41,07 waarvan 32,04 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 13,70 3,26 30-60 7,25 3,18 60-90 11,09 2,59 N-bemestingsadvies wintergerst Inagro: 175 kg/ha (50+65+60) 3.1.2 Voorvruchten 2015: spelt 2016: suikerbieten 2017: wintertarwe 3.1.3 Bodembewerkingen Ploegen: 10 september 2017 3.1.4 Zaai - datum: 17 oktober 2017 - dichtheid: 350 zaden/m², hybriden: 263 zaden/m² - tussen rij afstand: 10,7 cm 3.1.5 Bemesting Stikstof: 240 E - 1 e fractie (16/03/2018), 100 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (27/04/2018), 100 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (22/05/2018), 40 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 3.1.6. Gewasbescherming Herbiciden: 21/04/2018: Biathlon Duo 70 g + Axeo 1,2 l/ha Groeiregulatoren: 21/04/2018: Medax Top 1,5 l/ha Fungiciden: - 27/04/2018: Stereo 2 l/ha - laatste blad/baardenstadium (16/05/2018): Skyway Xpro 1 l /ha Insecticiden: specifieke zaaizaadbehandeling tegen bladluizen, behalve de tolerante rassen voor het dwergvergelingsvirus Domino en Rafaela 3.1.7 Oogst 13 juli 2018 3.1.8 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15 m² (14 rijen x 0,107 m tussenrijafstand x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

- 110-3.2 Proefresultaten 3.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) ras kg ras g ras % Jettoo (hybride) 11.678 a 110,7 Bazooka (hybride) 72,08 a Verity 61,32 a KWS Keeper 13,56 a Wootan (hybride) 11.625 ab 110,2 Smooth (hybride) 71,94 ab Quadriga 60,53 ab Smooth (hybride) 13,55 a KWS Keeper 11.516 abc 109,2 Wootan (hybride) 71,82 ab Jettoo (hybride) 59,10 b Verity 13,19 a Tektoo (hybride) 11.511 abc 109,1 Tektoo (hybride) 71,50 abc Smooth (hybride) 57,10 c Hedwig 13,14 a Hook (hybride) 11.423 abc 108,3 Hedwig 71,13 abcd KWS Meridian 56,43 cd Bazooka (hybride) 13,12 a Bazooka (hybride) 11.318 abc 107,3 Hook (hybride) 70,89 abcd KWS Tonic 56,26 cd Quadriga 13,11 a Quadriga 11.072 bcd 105,0 Verity 70,84 abcd Veronika 56,25 cd Hook (hybride) 13,09 a Smooth (hybride) 10.986 cde 104,2 KWS Tonic 70,68 bcde Rafaela (tolerant 55,47 cde KWS Tonic 13,08 a dwergvergelingsvirus) Verity 10.968 cde 104,0 Monique 70,46 cdef Bazooka (hybride) 55,28 cde Wootan (hybride) 12,94 a Rafaela (tolerant 10.541 def 99,9 KWS Keeper 70,34 cdef KWS Keeper 55,05 def KWS Meridian 12,89 a dwergvergelingsvirus) Domino (tolerant 10.487 efg 99,4 Quadriga 70,07 defg Hook (hybride) 54,13 efg Domino (tolerant 12,88 a dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) KWS Tonic 10.443 efg 99,0 Jettoo (hybride) 69,52 efg Monique 54,08 efg Monique 12,71 ab KWS Meridian 10.258 fg 97,3 KWS Meridian 69,50 efg Tektoo (hybride) 53,30 fgh Jettoo (hybride) 12,60 ab Monique 10.150 fg 96,2 Domino (tolerant 69,36 fg Wootan (hybride) 53,14 gh Veronika 12,56 ab dwergvergelingsvirus) Veronika 10.090 fg 95,7 Veronika 68,88 g Hedwig 51,98 h Tektoo (hybride) 12,48 ab Hedwig 9.945 g 94,3 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 65,92 h Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 49,96 i Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 11,68 b Getuigen (*) 10.547 100 Gemiddelde alle rassen 10.876 Gemiddelde alle rassen KWV P0,05 494 kg 4,54% K.W.V. P0,05 V.C. (%) 3,18 3,18 V.C. (%) F-ber. 12,10** 12,10** F-ber. 70,31 Gemiddelde alle rassen 1,14 kg K.W.V. P0,05 1,14 V.C. (%) 14,45** F-ber. 55,49 Gemiddelde alle rassen 1,65 g K.W.V. P0,05 2,08 V.C. (%) 26,86** F-ber. (*) Getuigen = gemiddelde van de rassen Domino, Hedwig, KWS Keeper, KWS Tonic, KWS Meridian, Monique, Quadriga, Rafaela, Veronika en Verity 12,91 1,05% 5,68 1,53 De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 10.876 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 9.945 kg/ha tot maximaal 11.678 kg/ha, hetzij een verschil van 1.733 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 70,31 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 65,9 kg tot maximaal 72,1 kg, hetzij een verschil van 6,2 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 55,49 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 50,0 g tot maximaal 61,3 g, hetzij een verschil van 11,3 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 12,9% en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,7% tot maximaal 13,6%, hetzij een verschil van 1,9%. Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

- 111-3.2.2 Ziektedruk Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting De aanwezige bladziekten (netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte, dwergroest en meeldauw) werden gezamenlijk geëvalueerd. Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid voor bladziekten op onbehandeld gewas Ras Bladziekten (04/06/2018) KWS Keeper 6,2 Jettoo 6,1 Domino 6,1 Veronika 5,2 SU Jule 5,0 Quadriga 4,8 Verity 4,8 Smooth 4,7 KWS Meridian 4,3 Monique 4,3 Bazooka 4,2 Tektoo 4,2 Hook 4,2 Hedwig 4,1 Wootan 4,1 Rafaela 1,5 KWS Tonic 1,0 Gemiddelde 4,4 3.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxine (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd bij de rassen Bazooka, Domino, Hedwig, Hook, Jettoo, KWS Keeper, KWS Meridian, KWS Tonic, Monique, Quadriga, Rafaela, Smooth, Tektoo, Verity, Veronika en Wootan het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden en bij het gewas onbehandeld met fungiciden. Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,010 Domino 0,215 Hedwig 0,261 Hook (hybride) 0,130 Jettoo (hybride) 0,047 KWS Keeper 0,187 KWS Meridian 0,205 KWS Tonic 0,079 Monique 0,083 Quadriga 0,228 Rafaela 0,177 Smooth (hybride) 0,054 Tektoo (hybride) 0,055 Verity 0,208 Veronika 0,132 Wootan (hybride) 0,085 Gemiddelde 0,135 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

- 112 - DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): onbehandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,178 Domino 0,622 Hedwig 0,318 Hook (hybride) 0,321 Jettoo (hybride) 0,272 KWS Keeper 0,579 KWS Meridian 0,173 KWS Tonic 0,265 Monique 0,281 Quadriga 0,108 Rafaela 0,336 Smooth (hybride) 0,218 Tektoo (hybride) 0,275 Verity 0,146 Veronika 0,164 Wootan (hybride) 0,176 Gemiddelde 0,277 3.2.4 Strolengte Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (*) (cm) Verity 101,75 a KWS Keeper 99,55 ab Hedwig 97,90 ab Jettoo (hybride) 96,50 bc Smooth (hybride) 96,22 bc Quadriga 96,10 bc Bazooka (hybride) 95,95 bc KWS Meridian 94,78 bcd Monique 92,35 cde Wootan (hybride) 92,35 cde Veronika 91,62 cde Tektoo (hybride) 90,55 de KWS Tonic 89,28 ef Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 89,25 ef Hook (hybride) 85,25 fg Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 84,35 g Gemiddelde 93,36 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 4,23 3,17 10,86** (*) Strolengte: na toepassen van één behandeling met een groeiregulator Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

- 113-3.2.5 Weerstand tegen legeren Legering kon niet adequaat beoordeeld worden wegens het optreden van halmbreuk (stengelbreuk) kort vóór de oogst. 3.2.6 Halmbreuk (stengelbreuk) Kort vóór de oogst van de wintergerst trad er in belangrijke mate halmbreuk (stengelbreuk) op. Finaal konden er tussen de rassen duidelijke verschillen vastgesteld worden voor wat de graad van halmbreuk betreft. Daarnaast werd vastgesteld dat naargelang het ras de halmbreuk hetzij op de onderste helft, hetzij op de bovenste helft van de stengel optrad. Rangschikking van de rassen naar toenemende halmbreuk (stengelbreuk) in het gewas onbehandeld tegen ziekten. Ras Halmbreuk (schaal 1-9; 9 = geen) (04/07/2019) Jettoo (hybride) 8,5 KWS Keeper 7,8 Hedwig 7,2 Smooth (hybride) 7,1 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 6,7 Verity 6,0 Monique 5,2 Quadriga 5,0 Bazooka (hybride) 4,7 Hook (hybride) 4,0 Wootan (hybride) 3,8 KWS Meridian 3,6 Veronika 3,5 Tektoo (hybride) 3,2 KWS Tonic 1,0 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 1,0 Gemiddelde 4,9 3.2.7 Standdichtheid Zaaidichtheid: 350 zaden/m², hybriden: 263 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 168 b Hedwig 187 ab KWS Keeper 179 ab KWS Tonic 187 ab KWS Meridian 189 ab Monique 179 ab Quadriga 193 a Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 182 ab Veronika 184 ab Verity 182 ab Bazooka (hybride) 175 ab Hook (hybride) 186 ab Jettoo (hybride) 183 ab Smooth (hybride) 186 ab Tektoo (hybride) 180 ab Wootan (hybride) 181 ab Gemiddelde 183 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 18,07 planten 6,92 0,88 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

- 114-4 Rassenproef wintergerst Nieuwenhove (Geraardsbergen), provincie Oost-Vlaanderen 4.1 Proefomstandigheden 4.1.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 14 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintergerst grondsoort leem ph (KCl) 6,4 6,7 7,3 tamelijk laag Koolstof (%) 0,84 1,2-1,6 laag Fosfor (P) 17 11-18 normaal 90 kg P2O5/ha Kalium (K) 15 13-20 normaal 100 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 13 8-14 normaal 70 kg MgO/ha Calcium (Ca) 183 158-348 normaal 1200 z.b.w./ha Natrium (Na) 1,3 3,0 6,0 laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 14 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 4 < 4 30-60 16 < 4 60-90 35 < 4 N-bemestingsadvies wintergerst Bodemkundige Dienst van België: 150 kg/ha (89+61) 4.1.2 Voorvrucht 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: aardappelen 4.1.3 Bodembewerkingen Ploegen: 12 oktober 2017 4.1.4 Zaai - datum: 12 oktober 2017 - dichtheid: 300 zaden/m², hybriden: 225 zaden/m² - tussenrijafstand: 10,5 cm 4.1.5 Bemesting Stikstof: 136 E - 1 e fractie (19/03/2018), 68 E Ammoniumnitraat 27% N - 2 e fractie (20/04/2018), 68 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 4.1.6 Gewasbescherming Herbiciden: 16/10/2017: Malibu 2,5 l/ha Groeiregulatoren: - 1e knoop (15/04/2018): Medax Top 1 l/ha - laatste blad (28/04/2018): Terpal 1,5 l/ha Fungiciden: - 1e knoop (15/04/2018): Stereo 2 l/ha - laatste blad (28/04/2018): Skyway Xpro 1 l /ha Insecticiden: specifieke zaaizaadbehandeling tegen bladluizen, behalve de tolerante rassen voor het dwergvergelingsvirus Domino en Rafaela 4.1.7 Oogst 2 juli 2018 4.1.8 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15,12 m² (12 rijen x 0,105 m tussenrijafstand x 12 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen Rassenonderzoek wintergerst

4.2 Proefresultaten - 115-4.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % Jettoo (hybride) 12.336 a 109,2 Smooth (hybride) 65,93 a Verity 52,85 a Verity 10,51 a Smooth (hybride) 12.331 a 109,1 SU Jule 65,78 a Rafaela (tolerant 51,79 ab SU Jule 10,48 a dwergvergelingsvirus) Hedwig 12.097 ab 107,1 Quadriga 65,42 a Quadriga 51,21 abc Quadriga 10,45 a Bazooka (hybride) 11.827 ab 104,7 Bazooka (hybride) 65,34 a KWS Tonic 50,55 bc Bazooka (hybride) 10,28 ab Verity 11.792 ab 104,4 Wootan (hybride) 65,30 a Jettoo (hybride) 49,98 bc Wootan (hybride) 10,22 ab SU Jule 11.776 ab 104,2 Hedwig 64,83 ab Veronika 49,63 bc KWS Keeper 10,20 ab Wootan (hybride) 11.739 ab 103,9 Jettoo (hybride) 64,69 ab SU Jule 49,29 cd KWS Meridian 10,10 abc KWS Tonic 11.674 abc 103,3 KWS Tonic 64,51 ab Smooth (hybride) 49,06 cd Hedwig 10,07 abc Veronika 11.655 abc 103,2 Monique 64,49 ab Monique 47,40 de Smooth (hybride) 10,04 abc Hook (hybride) 11.615 abc 102,8 KWS Meridian 64,46 ab Bazooka (hybride) 46,68 e Domino (tolerant 9,93 abc dwergvergelingsvirus) Quadriga 11.430 abcd 101,2 Veronika 63,91 ab Hedwig 45,85 e KWS Tonic 9,90 abc KWS Keeper 11.334 abcd 100,3 Verity 63,84 ab Wootan (hybride) 45,79 e Jettoo (hybride) 9,82 abc KWS Meridian 11.298 abcd 100,0 KWS Keeper 63,58 ab KWS Meridian 45,65 e Tektoo (hybride) 9,56 bc Tektoo (hybride) 11.202 abcd 99,1 Hook (hybride) 62,57 bc KWS Keeper 45,60 e Monique 9,54 bc Monique 10.875 bcd 96,2 Tektoo (hybride) 62,50 bc Domino (tolerant 42,63 f Veronika 9,46 bc dwergvergelingsvirus) Domino (tolerant 10.471 cd 92,7 Rafaela (tolerant 61,02 c Hook (hybride) 42,04 f Hook (hybride) 9,45 bc dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) Rafaela (tolerant 10.362 d 91,7 Domino (tolereant 60,67 c Tektoo (hybride) 39,29 g Rafaela (tolerant 9,25 c dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) Getuigen (*) 11.299 100 Gemiddelde alle rassen 11.518 Gemiddelde alle rassen 64,05 Gemiddelde alle rassen 47,37 Gemiddelde alle rassen 9,96 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 1.058 kg 6,42 2,30* 9,18% 6,42 2,30* K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 2,29 kg 2,50 3,76** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 2,00 g 2,95 28,27** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 0,75% 5,26 2,23* (*) Getuigen = gemiddelde van de rassen Domino, Hedwig, KWS Keeper, KWS Tonic, KWS Meridian, Monique, Quadriga, Rafaela, Veronika en Verity De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 11.518 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 10.362 kg/ha tot maximaal 12.336 kg/ha, hetzij een verschil van 1.974 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 64,05 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 60,7 kg tot maximaal 65,9 kg, hetzij een verschil van 5,2 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 47,37 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 39,3 g tot maximaal 52,9 g, hetzij een verschil van 13,6 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 9,96% en varieerde naargelang het ras van minimaal 9,2% tot maximaal 10,5%, hetzij een verschil van 1,3%. Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 116-4.2.2 Ziektedruk Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting De aanwezige bladziekten (netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte, dwergroest en meeldauw) werden gezamenlijk geëvalueerd. Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid voor bladziekten op onbehandeld gewas Ras Bladziekten (29/05/2018) Veronika 6,5 Hedwig 6,2 Jettoo 6,2 Tektoo 5,7 Wootan 5,7 KWS Keeper 5,6 Quadriga 4,7 Domino 4,5 SU Jule 4,5 Bazooka 4,5 KWS Meridian 4,2 Smooth 4,2 Rafaela 4,0 Hook 3,8 Monique 3,5 Verity 3,5 KWS Tonic 2,0 Gemiddelde 4,6 4.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxine (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd bij de rassen Bazooka, Domino, Hedwig, Hook, Jettoo, KWS Keeper, KWS Meridian, KWS Tonic, Monique, Quadriga, Rafaela, Smooth, Tektoo, Verity, Veronika en Wootan het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden en bij het gewas onbehandeld met fungiciden. Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,125 Domino 0,169 Hedwig 0,219 Hook (hybride) 0,072 Jettoo (hybride) 0,103 KWS Keeper 0,315 KWS Meridian 0,131 KWS Tonic 0,265 Monique 0,080 Quadriga 0,131 Rafaela 0,098 Smooth (hybride) 0,121 Tektoo (hybride) 0,222 Verity 0,006 Veronika 0,087 Wootan (hybride) 0,177 Gemiddelde 0,145 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 117 - DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): onbehandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,062 Domino 0,152 Hedwig 0,161 Hook (hybride) 0,242 Jettoo (hybride) 0,127 KWS Keeper 0,184 KWS Meridian 0,110 KWS Tonic 0,115 Monique 0,000 Quadriga 0,277 Rafaela 0,231 Smooth (hybride) 0,121 Tektoo (hybride) 0,199 Verity 0,039 Veronika 0,162 Wootan (hybride) 0,198 Gemiddelde 0,149 4.2.4 Strolengte Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (*) (cm) KWS Keeper 123,25 a Quadriga 116,95 ab Hook (hybride) 114,50 bc Verity 113,02 bcd Bazooka (hybride) 112,78 bcd Hedwig 112,62 bcd Monique 110,90 bcde Jettoo (hybride) 110,02 bcde Veronika 109,95 bcde Wootan (hybride) 108,82 bcdef SU Jule 107,52 cdef Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 106,60 cdef KWS Meridian 104,98 def KWS Tonic 104,70 def Smooth (hybride) 103,90 def Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 102,08 ef Tektoo (hybride) 100,68 f Gemiddelde 109,60 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 7,77 4,96 4,45** (*) Strolengte: na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator 4.2.5 Weerstand tegen legeren Legering kon niet adequaat beoordeeld worden wegens het optreden van halmbreuk (stengelbreuk) kort vóór de oogst. Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 118-4.2.6 Halmbreuk (stengelbreuk) Kort vóór de oogst van de wintergerst trad er in belangrijke mate halmbreuk (stengelbreuk) op. Finaal konden er tussen de rassen duidelijke verschillen vastgesteld worden voor wat de graad van halmbreuk betreft. Daarnaast werd vastgesteld dat naargelang het ras de halmbreuk hetzij op de onderste helft, hetzij op de bovenste helft van de stengel optrad. Rangschikking van de rassen naar toenemende halmbreuk (stengelbreuk) in het gewas behandeld tegen ziekten. Ras Halmbreuk (schaal 1-9; 9 = geen) (29/06/2018) SU Jule 8,1 Smooth (hybride) 7,7 Jettoo (hybride) 6,4 Verity 6,0 Bazooka (hybride) 6,0 Hedwig 5,4 Wootan (hybride) 5,1 KWS Tonic 4,8 Quadriga 4,8 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 4,7 Monique 4,3 KWS Meridian 4,2 KWS Keeper 3,8 Hook (hybride) 3,6 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 3,3 Veronika 3,1 Tektoo (hybride) 2,8 Gemiddelde 4,9 4.2.7 Standdichtheid Zaaidichtheid: 300 zaden/m², hybriden: 225 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 230 cdefg Hedwig 259 ab KWS Keeper 256 abc KWS Tonic 240 abcdef KWS Meridian 253 abcd Monique 231 bcdefg Quadriga 264 a Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 240 abcdef Veronika 249 abcde Verity 242 abcdef Bazooka (hybride) 223 efg Hook (hybride) 225 defg Jettoo (hybride) 209 g Smooth (hybride) 214 fg Tektoo (hybride) 208 g Wootan (hybride) 207 g SU Jule 239 abcdef Gemiddelde 235 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 24,30 planten 7,25 4,68** Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 119-5 Rassenproef wintergerst Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant 5.1 Proefomstandigheden 5.1.1 Bodemkarakteristieken grondsoort: lichte leem ph (KCl): 6,8 Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 10 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 7 < 4 30-60 4 < 4 60-90 7 < 4 N-bemestingsadvies wintergerst Bodemkundige Dienst van België: 152 kg/ha (90+62) 5.1.2 Voorvrucht 2015: wintertarwe 2016: wintergerst 2017: wintertarwe 5.1.3 Bodembewerkingen Geploegd 5.1.4 Zaai - datum: 11 oktober 2017 - dichtheid: 300 zaden/m², hybriden: 225 zaden/m² - tussenrijafstand: 10,5 cm 5.1.5 Bemesting Stikstof: 168 E - 1 e fractie (25/03/2018), 88 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (22/04/2018), 80 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 5.1.6 Gewasbescherming Herbiciden: 26/10/2017: Liberator 0,5 l + Bacara 0,5 l/ha Groeiregulatoren: - 1e knoop (07/04/2018): Medax Top 0,8 l/ha - laatste blad (24/04/2018): Arvest 0,5 l/ha Fungiciden: - 1e knoop (07/04/2018): Cherokee 1,25 l/ha - laatste blad (24/04/2018): Skyway Xpro 1 l /ha Insecticiden: specifieke zaaizaadbehandeling tegen bladluizen, behalve de tolerante rassen voor het dwergvergelingsvirus Domino en Rafaela 5.1.7 Oogst 30 juni 2018 5.1.8 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15,12 m² (12 rijen x 0,105 m tussenrijafstand x 12 m lengte) Aantal blokken: 4 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

5.2 Proefresultaten - 120-5.2.1 Korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) Hectolitergewicht (bij 15% vocht) Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) Vochtgehalte ras kg ras g ras % Jettoo (hybride) 12.095 a 111,5 Smooth (hybride) 72,57 a Verity 53,64 a Smooth (hybride) 11,49 a SU Jule 11.781 ab 108,6 Verity 72,16 ab Quadriga 52,41 ab Bazooka (hybride) 11,34 ab Smooth (hybride) 11.742 ab 108,3 Bazooka (hybride) 71,57 abc SU Jule 50,84 bc Jettoo (hybride) 11,22 ab Hedwig 11.645 ab 107,4 Quadriga 71,27 abcd Veronika 50,39 bc Verity 11,16 ab Bazooka (hybride) 11.463 abc 105,7 Jettoo (hybride) 71,05 abcde KWS Tonic 49,54 cd Wootan (hybride) 11,15 ab Verity 11.461 abc 105,7 Wootan (hybride) 70,62 abcde Jettoo (hybride) 48,82 cd Tektoo (hybride) 11,08 abc KWS Tonic 11.404 abcd 105,1 Monique 70,33 bcde Smooth (hybride) 47,46 de Hook (hybride) 11,00 abc Quadriga 11.177 bcde 103,0 SU Jule 69,64 cdef KWS Meridian 46,67 ef Quadriga 10,94 abc Wootan (hybride) 11.165 bcde 102,9 KWS Tonic 69,61 cdef Hedwig 46,05 efg SU Jule 10,86 abc Tektoo (hybride) 11.091 bcdef 102,2 Veronika 69,61 cdef KWS Keeper 45,59 efgh Domino (tolerant 10,84 bc dwergvergelingsvirus) Monique 10.824 cdefg 99,8 Hedwig 69,56 cdef Monique 45,08 fghi KWS Keeper 10,84 bc Veronika 10.687 cdefgh 98,5 Tektoo (hybride) 69,56 cdef Bazooka (hybride) 44,87 fghi Veronika 10,84 bc KWS Meridian 10.631 efgh 98,0 KWS Keeper 69,45 def Wootan (hybride) 43,85 ghi KWS Tonic 10,81 bc KWS Keeper 10.483 efgh 96,6 KWS Meridian 69,21 ef Domino (tolerant 43,55 hij Monique 10,80 bc dwergvergelingsvirus) Hook (hybride) 10.353 fgh 95,4 Hook (hybride) 68,14 f Tektoo (hybride) 43,41 hij Hedwig 10,71 bcd Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 10.144 gh 93,5 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 65,97 g Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 43,00 ij KWS Meridian 10,50 cd Domino (tolerant 10.012 h 92,3 Rafaela (tolerant 62,54 h Hook (hybride) 41,59 j Rafaela (tolerant 10,21 d dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) dwergvergelingsvirus) Getuigen (*) 10.847 100 Gemiddelde alle rassen 11.068 Gemiddelde alle rassen 69,58 Gemiddelde alle rassen 46,87 Gemiddelde alle rassen 10,93 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 676 kg 4,27 6,72** 6,11% 4,27 6,72** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 1,74 kg 1,75 15,43** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 2,03 g 3,03 24,86** K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. (*) Getuigen = gemiddelde van de rassen Domino, Hedwig, KWS Keeper, KWS Tonic, KWS Meridian, Monique, Quadriga, Rafaela, Veronika en Verity De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 11.068 kg/ha en varieerde naargelang het ras van minimaal 10.012 kg/ha tot maximaal 12.095 kg/ha, hetzij een verschil van 2.083 kg/ha. Het hectolitergewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 69,58 kg en varieerde naargelang het ras van minimaal 62,5 kg tot maximaal 72,6 kg, hetzij een verschil van 10,1 kg. Het duizendzadengewicht bedroeg gemiddeld over alle rassen 46,87 g en varieerde naargelang het ras van minimaal 41,6 g tot maximaal 53,6 g, hetzij een verschil van 12,0 g. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 10,93% en varieerde naargelang het ras van minimaal 10,2% tot maximaal 11,5%, hetzij een verschil van 1,3%. 0,54% 3,45 2,64** Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 121-5.2.2 Ziektedruk Schaal 1-9: 1 = zeer veel aantasting 4 = matig tot veel aantasting 7 = weinig aantasting 2 = veel tot zeer veel aantasting 5 = matige aantasting 8 = zeer weinig aantasting 3 = veel aantasting 6 = weinig tot matige aantasting 9 = geen aantasting De aanwezige bladziekten (netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte, dwergroest en meeldauw) werden gezamenlijk geëvalueerd. Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid voor bladziekten op onbehandeld gewas Ras Bladziekten (28/05/2018) Veronika 6,2 Jettoo 5,7 Hedwig 5,2 SU Jule 5,0 Wootan 5,0 KWS Keeper 4,7 Smooth 4,3 KWS Meridian 4,3 Quadriga 3,8 Domino 3,7 Verity 3,7 Monique 3,7 Bazooka 3,7 Tektoo 3,7 Hook 3,6 KWS Tonic 2,6 Rafaela 2,5 Gemiddelde 4,2 5.2.3 Bepaling van het Fusarium mycotoxine (DON) gehalte in de graankorrel na de oogst Na de oogst werd bij de rassen Bazooka, Domino, Hedwig, Hook, Jettoo, KWS Keeper, KWS Meridian, KWS Tonic, Monique, Quadriga, Rafaela, Smooth, Tektoo, Verity, Veronika en Wootan het gehalte Fusarium mycotoxine DON in de graankorrel bepaald. De analyses gebeurden bij het gewas behandeld met fungiciden en bij het gewas onbehandeld met fungiciden. Deze analyses werden uitgevoerd door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep plant en gewas, Gent. DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): behandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,055 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 0,108 Hedwig 0,104 Hook (hybride) 0,099 Jettoo (hybride) 0,121 KWS Keeper 0,074 KWS Meridian 0,082 KWS Tonic 0,069 Monique 0,066 Quadriga 0,117 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 0,031 Smooth (hybride) 0,093 Tektoo (hybride) 0,085 Verity 0,066 Veronika 0,050 Wootan (hybride) 0,178 Gemiddelde 0,087 Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 122 - DON-gehalte in de graankorrel na de oogst (ppm of mg/kg): onbehandeld met fungiciden Ras DON-gehalte (ppm of mg/kg) Bazooka (hybride) 0,092 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 0,408 Hedwig 0,370 Hook (hybride) 0,082 Jettoo (hybride) 0,125 KWS Keeper 0,237 KWS Meridian 0,494 KWS Tonic 0,297 Monique 0,382 Quadriga 0,279 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 0,218 Smooth (hybride) 0,146 Tektoo (hybride) 0,165 Verity 0,096 Veronika 0,056 Wootan (hybride) 0,225 Gemiddelde 0,230 5.2.4 Strolengte Rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (*) (cm) Verity 112,28 a Bazooka (hybride) 111,32 ab Hedwig 111,10 ab Quadriga 110,80 ab KWS Keeper 110,00 abc SU Jule 109,48 abc Jettoo (hybride) 108,25 abcd Hook (hybride) 108,00 abcd Monique 107,60 abcd KWS Tonic 106,25 abcd KWS Meridian 106,12 bcd Wootan (hybride) 105,45 bcd Veronika 105,35 bcd Smooth (hybride) 104,32 cd Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 103,32 de Tektoo (hybride) 102,52 de Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 98,30 e Gemiddelde 107,09 K.W.V. P0,05 (cm) V.C. (%) F-ber. 5,19 3,39 4,15** (*) Strolengte: na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator 5.2.5 Weerstand tegen legeren Legering kon niet adequaat beoordeeld worden wegens het optreden van halmbreuk (stengelbreuk) kort vóór de oogst. Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 123-5.2.6 Halmbreuk (stengelbreuk) Kort vóór de oogst van de wintergerst trad er in belangrijke mate halmbreuk (stengelbreuk) op. Finaal konden er tussen de rassen duidelijke verschillen vastgesteld worden voor wat de graad van halmbreuk betreft. Daarnaast werd vastgesteld dat naargelang het ras de halmbreuk hetzij op de onderste helft, hetzij op de bovenste helft van de stengel optrad. Rangschikking van de rassen naar toenemende halmbreuk (stengelbreuk) in het gewas behandeld tegen ziekten. Ras Halmbreuk (schaal 1-9; 9 = geen) (27/06/2018) SU Jule 8,5 Verity 7,0 Quadriga 6,8 Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 6,6 Hedwig 6,5 Smooth (hybride) 6,3 Jettoo (hybride) 6,1 Bazooka (hybride) 5,1 Wootan (hybride) 5,1 KWS Keeper 4,5 Veronika 3,8 KWS Meridian 3,7 KWS Tonic 3,6 Tektoo (hybride) 3,1 Monique 2,6 Hook (hybride) 2,4 Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 1,1 Gemiddelde 4,9 5.2.7 Standdichtheid Zaaidichtheid: 300 zaden/m², hybriden: 225 zaden/m² Ras Standdichtheid (planten/m²) Domino (tolerant dwergvergelingsvirus) 241 bcdef Hedwig 243 bcdef KWS Keeper 243 bcdef KWS Tonic 249 bcd KWS Meridian 276 a Monique 236 bcdefg Quadriga 259 ab Rafaela (tolerant dwergvergelingsvirus) 253 bc Veronika 233 cdefg Verity 250 bcd Bazooka (hybride) 217 g Hook (hybride) 225 efg Jettoo (hybride) 213 g Smooth (hybride) 228 defg Tektoo (hybride) 221 fg Wootan (hybride) 218 g SU Jule 245 bcde Gemiddelde 238 K.W.V P0,05 V.C. (%) F-ber. 19,85 planten 5,83 5,89** Wintergerst - Hoofdstuk I - Rassen - Rassenonderzoek wintergerst

- 124 - HOOFDSTUK II - WINTERGERST ZIEKTEBESTRIJDING Proefplaatsen: 1. Doel - Zuienkerke (kustpolder), provincie West-Vlaanderen - Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen, i.s.m. de Vlaamse overheid De doeltreffendheid bestuderen van fungiciden ten aanzien van bladziekten in wintergerst, toegepast in het laatste blad/baardenstadium. Doel is na te gaan welke fungiciden hierbij technisch gezien, het meest efficiënt zijn. De focus ligt hierbij op: fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi): - benzovindiflupyr - bixafen - fluxapyroxad - isopyrazam fungiciden op basis van een carboxamide (SDHi) al of niet in combinatie met: - chloorthalonil - een strobilurine De inzet evalueren van: - één fungicidebehandeling toegepast in het stadium 1 e 2 e knoop - één fungicidebehandeling toegepast in het baardenstadium - in vergelijking met twee fungicidebehandelingen toegepast respectievelijk in het stadium 1 e 2 e knoop en het baardenstadiuim Opmerking: In de hiernavolgende proefresultaten dient bij de weergegeven bruto-korrelopbrengsten (= reële korrelopbrengsten) de kostprijs van de fungicidebehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) nog in mindering gebracht te worden. Deze kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 125-2. Ziektebestrijdingsproef wintergerst Zuienkerke (kustpolder), provincie West-Vlaanderen Proefveldhouder: René CLAEYS, Blankenbergsesteenweg 80, 8377 Zuienkerke (kustpolder) Proefplaats: Blankenbergsesteenweg 80, 8377 Zuienkerke (kustpolder) 2.1 Objecten ziektebestrijdingsproef wintergerst Zuienkerke (kustpolder) Ras: KWS Tonic Object (nr) 1 e 2 e knoop (stadium 31-32) (19/04/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Baardenstadium (stadium 49) (07/05/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - - 2. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 3. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 4. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 5. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Ceriax 1,5 l Adexar 1,25 l Librax 1,25 l epoxiconazool 62,4 + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 chloortalonil 500 epoxiconazool 78,125 + fluxapyroxad 78,125 chloortalonil 500 fluxapyroxad 78,125 + metconazool 56,25 chloortalonil 500 6. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Evora Xpro 1 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 7. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 8. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Evora Xpro 1 l Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 9. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Bontima 2 l cyprodinil 375 + isopyrazam 125 10. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Bontima 2 l cyprodinil 375 + isopyrazam 125 chloortalonil 500 11. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 12. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 13. - Evora Xpro 1 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 14. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 (K) Controle - Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 126-2.2 Proefomstandigheden ziektebestrijdingsproef wintergerst Zuienkerke (kustpolder) 2.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 20 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintergerst grondsoort klei ph (KCl) 7,2 7,0-7,5 normaal Koolstof (%) 2,1 1,6 2,1 eerder hoog Fosfor (P) 50 12-20 hoog 0 kg P2O5/ha Kalium (K) 54 16-27 hoog 0 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 45 17-27 hoog 0 kg MgO/ha Calcium (Ca) 904 366-2684 normaal 1080 z.b.w./ha Natrium (Na) 3,8 3,1-6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 20 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 41,07 waarvan 32,04 kg nitrische Diepte Nitrische stikstof Ammoniakale stikstof in cm in kg N/ha in kg N/ha 0-30 13,70 3,26 30-60 7,25 3,18 60-90 11,09 2,59 N-bemestingsadvies wintergerst Inagro: 175 kg/ha (50+65+60) 2.2.2 Voorvruchten 2015: spelt 2016: suikerbieten 2017: wintertarwe 2.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 10 september 2017 2.2.4 Zaai 2.2.5 Ras KWS Tonic - datum: 20 oktober 2017 - dichtheid: 160 kg/ha - tussen rij afstand: 10 cm 2.2.6 Bemesting Stikstof: 240 E - 1 e fractie (16/03/2018), 100 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (27/04/2018), 100 E vloeibaar 39% N - 3 e fractie (22/05/2018), 40 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 2.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: 21/04/2018: Biathlon Duo 70 g + Axeo 1,2 l/ha Groeiregulatoren: 21/04/2018: Medax Top 1,5 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: Argento zaaizaadbehandeling 2.2.8 Oogst 13 juli 2018 2.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 17 m² (1,7 m x 10 m lengte ) Aantal blokken: 4 Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 127-2.3 Teeltverloop ziektebestrijdingsproef wintergerst Zuienkerke (kustpolder) Standdichtheid Voldoende planten per m². Legering Legering kwam niet voor. Ziektedruk Bij de waarnemingen tijdens de tweede helft van april in het stadium 1 e 2 e knoop (stadium 31-32) vertoonde het onbehandeld gewas een matige aantasting van dwergroest (Puccinia hordei). Er werd een eerste fungicidebehandeling ingezet met Stereo 2 l/ha op 19 april. Bij de fungicidebehandeling in het baardenstadium (stadium 49) op 7 mei, vertoonde het onbehandeld gewas matig tot veel dwergroest (Puccinia hordei). Andere bladziekten waren zeer beperkt aanwezig. Bij de waarnemingen op 4 juni vertoonde het onbehandeld object (object 1) zeer veel bladziekten. Het object met enkel een fungicidebehandeling in het stadium 1 e 2 e knoop (object 14) vertoonde op 4 juni (veel tot) zeer veel bladziekten. Op beide objecten kwam er zeer veel dwergroest voor. Ook andere bladziekten waren aanwezig, doch deze konden niet afzonderlijk gekwoteerd worden. Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 128-2.4 Proefresultaten ziektebestrijdingsproef wintergerst Zuienkerke (kustpolder) 2.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht, vochtgehalte, bladziekten en stengelbreuk 2018 Object (nr) 1 e 2 e knoop (stadium 31-32) (19/04/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Baardenstadium (stadium 49) (07/05/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) g Vochtgehalte (%) Bladziekten (**) (04/06/2018) (schaal 1-9; 9 = gezond) Stengelbreuk (***) (04/07/2018) (schaal 1-9; 9 = geen) 1. (K) - - - 5.947 e 100 0 63,75 c 42,84 c 12,86 a 1,00 h 1,69 c 2. Stereo 2 l Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 9.518 b 160,0 + 3.571 70,71 a 56,10 a 13,14 a 7,06 cd 9,00 a + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 3. Stereo 2 l Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 9.419 bc 158,4 + 3.472 70,89 a 56,19 a 13,28 a 7,38 cd 9,00 a + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 chloortalonil 500 4. Stereo 2 l Adexar 1,25 l epoxiconazool 78,125 9.313 bc 156,6 + 3.366 71,22 a 57,80 a 13,39 a 6,69 def 9,00 a + fluxapyroxad 78,125 chloortalonil 500 5. Stereo 2 l Librax 1,25 l fluxapyroxad 78,125 9.807 ab 164,9 + 3.860 71,01 a 57,16 a 13,33 a 7,25 cd 8,94 a + metconazool 56,25 chloortalonil 500 6. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 9.530 b 160,2 + 3.583 70,67 a 57,20 a 12,86 a 7,19 cd 8,94 a + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 7. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 9.858 ab 165,8 + 3.911 70,90 a 57,30 a 12,88 a 6,81 de 8,94 a + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 8. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 9.601 b 161,4 + 3.654 71,12 a 56,40 a 12,99 a 8,31 a 9,00 a + Perseo 2 l + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 9. Stereo 2 l Bontima 2 l cyprodinil 375 9.616 b 161,7 + 3.669 70,90 a 56,43 a 13,35 a 6,00 g 8,75 a + isopyrazam 125 10. Stereo 2 l Bontima 2 l cyprodinil 375 9.259 bc 155,7 + 3.312 71,02 a 55,86 a 13,23 a 6,12 fg 9,00 a + isopyrazam 125 chloortalonil 500 11. Stereo 2 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 10.222 a 171,9 + 4.275 70,93 a 55,78 a 13,39 a 7,62 bc 9,00 a + prothioconazool 150 12. Stereo 2 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 9.585 b 161,2 + 3.638 71,11 a 57,67 a 13,13 a 8,19 ab 9,00 a + prothioconazool 150 chloortalonil 500 13. - Evora Xpro 1 l bixafen 75 8.845 c 148,7 + 2.898 71,23 a 56,62 a 13,38 a 6,31 efg 9,00 a + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 14. Stereo 2 l - - 6.887 d 115,8 + 940 65,89 b 45,36 b 13,09 a 1,50 h 3,63 b K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 542 kg 4,17 39,65** 5,96% 4,17 39,65** 0,69 kg 0,69 88,44** 1,75 g 2,22 58,11** 0,77% 4,08 0,56 0,63 7,05 102,17** 0,58 5,06 129,56** (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. (***) Kort vóór de oogst kwam er stengelbreuk (halmbreuk) voor. (**) De aanwezige bladziekten werden gezamenlijk geëvalueerd. (K) Controle (onbehandeld) Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

onbehandeld enkel 1e-2e knoop (Stereo 2 l: 19 april) enkel baardenstadium (Evora Xpro 1 l : 7 mei) baard: Velogy Era 1 l baard: Velogy Era 1 l baard: Evora Xpro 1 l baard: Evora Xpro 1 l baard: Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l baard: Ceriax 1,5 l baard: Ceriax 1,5 l baard: Adexar 1,25 l baard: Librax 1,25 l baard: Bontima 2 l baard: Bontima 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha Bladziekten 4 juni (1-9; 9 = geen) - 129 - ZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERGERST ZUIENKERKE (KUSTPOLDER) 2018 + azoxystrobine = - 2 5 7 kg/ha 11.000 10.500 10.000 9.500 9.000 8.500 8.8 4 5 c 6,3 1 efg 1 0.2 22 a = - 6 3 7 kg/ha 8,1 9 ab = + 3 2 8 kg/ha 9.8 5 8 ab 7,6 2 bc 9.5 8 5 b 9.5 3 0 b 7,1 9 cd 6,8 1 de 9.6 0 1 b 8,3 1 a = - 9 9 kg/ha + pyraclostrobine = + 1 0 6 kg/ha 9.5 1 8 b 7,3 8 cd 9.4 1 9 bc 7,0 6 cd 9.3 1 3 bc 6,6 9 def 9.8 0 7 ab 9.6 1 6 b 7,2 5 cd = - 3 5 7 kg/ha 6,0 0 g 9.2 5 9 bc 9 8 7 6,1 2 fg6 8.000 5 7.500 7.000 6.8 8 7 d 4 6.500 3 6.000 5.500 5.9 4 7 e 1,5 0 h 2 5.000 1,0 0 h 1 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioc onazool + tebuc onazool) op bas is van fluxapyroxad (SDH i) op bas is van isopyrazam (SDH i) (+ cyprodinil) + strobilurine + epoxiconazool + metconazool + strobilurine + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + 1 e-2 e knoop: Stereo 2 l Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 130 - Toelichting De toevoeging van Bravo 1 l/ha (= chloorthalonil 500 g/ha) bij de behandeling in het baardenstadium aan een fungicide op basis van een carboxamide (benzovindiflupyr, bixafen, fluxapyroxad of isopyrazam), gaf bij drie van de vier carboxamiden een lichte verbetering ten aanzien van de bestrijding van bladziekten. Slechts bij één carboxamide was er een positieve bijdrage in bruto-graanopbrengst (+ 328 kg/ha). Toevoeging van een strobilurine (hetzij azoxystrobine, hetzij pyraclostrobine) bij de behandeling in het baardenstadium aan een fungicide op basis van een carboxamide (bixafen + azoxystrobine of fluxapyroxad + pyraclostrobine) in combinatie met chloorthalonil 500 g/ha gaf een betere bestrijding van bladziekten. Dit was waarschijnlijk ten gevolge van de versterkende werking op dwergroest, er was immers een zeer zware druk van dwergroest in het onbehandeld gewas. Doch dit resulteerde slechts bij één van beide strobilurine-combinaties in een bruto-opbrengstverhoging (+ 106 kg/ha). Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 131-3. Ziektebestrijdingsproef wintergerst Geraardsbergen (Nieuwenhove), provincie Oost-Vlaanderen Proefveldhouder: Jan, Gert, Bart ROOSENS, Overraadstraat 25, 9506 Nieuwenhove (Oost-Vlaanderen) (i.s.m. de Vlaamse overheid) Proefplaats: Nieuwenhove (Oost-Vlaanderen) 3.1 Objecten ziektebestrijdingsproef wintergerst Geraardsbergen (Nieuwenhove) Ras: Hedwig Object (nr) handelsnaam fungicide (dosis/ha) 1 e knoop (stadium 31) (12/04/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) Laatste blad (stadium 39) (25/04/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) 1. (Onbehandeld) (K) - - - - 2. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 3. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 4. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 5. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Ceriax 1,5 l Adexar 1,25 l Librax 1,25 l epoxiconazool 62,4 + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 chloortalonil 500 epoxiconazool 78,125 + fluxapyroxad 78,125 chloortalonil 500 fluxapyroxad 78,125 + metconazool 56,25 chloortalonil 500 6. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Evora Xpro 1 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 7. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 8. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Evora Xpro 1 l Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 9. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Bontima 2 l cyprodinil 375 + isopyrazam 125 10. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Bontima 2 l cyprodinil 375 + isopyrazam 125 chloortalonil 500 11. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 12. Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125 (K) Controle Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 132-3.2 Proefomstandigheden ziektebestrijdingsproef wintergerst Geraardsbergen (Nieuwenhove) 3.2.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 14 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor wintergerst grondsoort leem ph (KCl) 6,4 6,7 7,3 tamelijk laag Koolstof (%) 0,84 1,2-1,6 laag Fosfor (P) 17 11-18 normaal 90 kg P2O5/ha Kalium (K) 15 13-20 normaal 100 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 13 8-14 normaal 70 kg MgO/ha Calcium (Ca) 183 158-348 normaal 1200 z.b.w./ha Natrium (Na) 1,3 3,0 6,0 laag 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 14 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 4 < 4 30-60 16 < 4 60-90 35 < 4 N-bemestingsadvies Bodemkundige Dienst van België 150 kg/ha (89+61) 3.2.2 Voorvruchten 2015: suikerbieten 2016: wintertarwe 2017: aardappelen 3.2.3 Bodembewerkingen Ploegen: 12 oktober 2017 3.2.4 Zaai datum: 12 oktober 2017 3.2.5 Ras Hedwig 3.2.6 Bemesting Stikstof: 136 E - 1 e fractie (19/03/2018), 68 E Ammoniumnitraat 27% N - 2 e fractie (20/04/2018), 68 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 3.2.7 Gewasbescherming Herbiciden: 16/10/2017: Malibu 2,5 l/ha Groeiregulatoren: - 15/04/2018: Medax Top 1 l/ha - 28/04/2018: Terpal 1,5 l/ha Fungiciden: proeffactor Insecticiden: Argento zaaizaadbehandeling 3.2.8 Oogst 2 juli 2018 3.2.9 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15 m² (1,5 m x 10 m lengte ) Aantal blokken: 4 Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 133-3.3 Teeltverloop ziektebestrijdingsproef wintergerst Geraardsbergen (Nieuwenhove) Standdichtheid Voldoende planten per m². Legering Legering kwam niet voor. Stengelbreuk Kort vóór de oogst kwam er stengelbreuk (halmbreuk) voor. In het onbehandeld gewas kwam er veel voor. Ziektedruk Bij de waarnemingen op 5 juni vertoonde het onbehandeld gewas (weinig tot) matig bladziekten. Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 134-3.4 Proefresultaten ziektebestrijdingsproef wintergerst Geraardsbergen (Nieuwenhove) 3.4.1 Bruto-korrelopbrengst, hectolitergewicht, duizendzadengewicht, vochtgehalte, bladziekten en stengelbreuk 2018 Object (nr) 1 e knoop (stadium 31) (12/04/2018) handelsnaam fungicide (dosis/ha) handelsnaam fungicide (dosis/ha) Laatste blad (stadium 39) (25/04/2018) werkzame stof fungicide (dosis in g/ha) kg/ha Bruto-korrelopbrengst (bij 15% vocht) (*) relatief t.o.v. onbehandeld (object 1) meeropbrengst t.o.v. onbehandeld (object 1) in kg/ha Hectolitergewicht (bij 15% vocht) kg Duizendzadengewicht (bij 15% vocht) g Vochtgehalte (%) Bladziekten (**) (05/06/2018) (schaal 1-9; 9 = gezond) Stengelbreuk (***) (29/06/2018) (schaal 1-9; 9 = geen) 1. (K) - - - 9.355 c 100 0 63,20 bc 42,18 c 10,18 ab 5,44 g 3,31 c 2. Stereo 2 l Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 9.746 bc 104,2 + 391 64,72 ab 45,12 ab 10,18 ab 5,75 fg 4,63 ab + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 3. Stereo 2 l Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 10.176 ab 108,8 + 821 63,98 abc 45,75 a 10,05 ab 8,19 ab 5,06 a + fluxapyroxad 62,4 + pyraclostrobine 99,9 chloortalonil 500 4. Stereo 2 l Adexar 1,25 l epoxiconazool 78,125 10.512 a 112,4 + 1.157 62,66 c 46,12 a 10,05 ab 8,56 a 5,56 a + fluxapyroxad 78,125 chloortalonil 500 5. Stereo 2 l Librax 1,25 l fluxapyroxad 78,125 10.193 ab 109,0 + 838 65,01 ab 44,66 ab 10,06 ab 7,75 abc 5,31 a + metconazool 56,25 chloortalonil 500 6. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 9.825 bc 105,0 + 470 64,72 ab 44,24 ab 10,23 ab 6,81 cde 4,94 a + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 7. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 10.400 a 111,2 + 1.045 64,54 ab 45,07 ab 10,23 ab 7,44 bcd 5,31 a + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 chloortalonil 500 8. Stereo 2 l Evora Xpro 1 l bixafen 75 10.436 a 111,6 + 1.081 62,22 c 45,99 a 9,98 b 7,88 ab 5,13 a + Perseo 2 l + prothioconazool 100 + tebuconazool 100 azoxystrobine 136 + chloortalonil 466 9. Stereo 2 l Bontima 2 l cyprodinil 375 10.006 ab 107,0 + 651 63,73 abc 43,74 bc 10,05 ab 5,94 efg 4,69 ab + isopyrazam 125 10. Stereo 2 l Bontima 2 l cyprodinil 375 10.211 ab 109,1 + 856 65,21 a 44,78 ab 10,24 ab 8,63 a 5,56 a + isopyrazam 125 chloortalonil 500 11. Stereo 2 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 10.303 ab 110,1 + 948 64,94 ab 43,48 bc 10,26 a 6,53 def 3,94 bc + prothioconazool 150 12. Stereo 2 l Velogy Era 1 l benzovindiflupyr 75 + prothioconazool 150 chloortalonil 500 10.511 a 112,4 + 1.156 64,67 ab 43,36 bc 10,15 ab 7,69 abc 5,56 a K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 503 kg 3,44 4,06** 4,96% 3,44 4,06** 1,64 kg 1,77 2,99** 1,70 g 2,64 4,10** 0,24% 1,64 1,30 0,87 8,34 13,36** 0,90 12,65 4,98** (*) Bruto-korrelopbrengst is de reële korrelopbrengst. (***) Kort vóór de oogst kwam er stengelbreuk (halmbreuk) voor. (**) De aanwezige bladziekten werden gezamenlijk geëvalueerd. (K) Controle (onbehandeld) Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

onbehandeld laatste blad: Velogy Era 1 l laatste blad: Velogy Era 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l laatste blad: Ceriax 1,5 l laatste blad: Ceriax 1,5 l laatste blad: Adexar 1,25 l laatste blad: Librax 1,25 l laatste blad: Bontima 2 l laatste blad: Bontima 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha Bladziekten 5 juni (1-9; 9 = geen) - 135 - ZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERGERST GERAARDSBERGEN (NIEUWENHOVE) 2018 11.000 10.500 10.000 9.500 9.3 5 5 c 5,4 4 g 1 0.3 03 ab = + 2 0 8 kg/ha 6,5 3 def 1 0.5 11 a 7,6 9 abc 9.8 2 5 bc = + 5 7 5 kg/ha 6,8 1 c de + azoxystrobine = + 3 6 kg/ha 7,8 8 ab 1 0.4 00 a 1 0.4 36 a 7,4 4 bc d = + 4 3 0 kg/ha 9.7 4 6 bc 5,7 5 fg 1 0.1 76 ab + pyraclostrobine = - 3 3 6 kg/ha 8,1 9 ab 1 0.5 12 a 8,5 6 a 1 0.1 93 ab 7,7 5 abc 1 0.0 06 ab = + 2 0 5 kg/ha 5,9 4 efg 1 0.2 11 ab 8,6 3 a 9 8 7 6 5 9.000 4 3 8.500 2 8.000 1 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioc onazool + tebuc onazool) op basis van fluxapyroxad (SDHi) + strobilurine + epoxiconazool + metconazool + strobilurine op bas is van isopyrazam (SDH i) (+ cyprodinil) + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + 1 e knoop: Stereo 2 l + chloorthalonil Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

onbehandeld laatste blad: Velogy Era 1 l laatste blad: Velogy Era 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l laatste blad: Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l laatste blad: Ceriax 1,5 l laatste blad: Ceriax 1,5 l laatste blad: Adexar 1,25 l laatste blad: Librax 1,25 l laatste blad: Bontima 2 l laatste blad: Bontima 2 l Bruto-korrelopbrengst in kg/ha Stengelbreuk 29 juni (1-9; 9 = geen) - 136 - ZIEKTEBESTRIJDINGSPROEF WINTERGERST GERAARDSBERGEN (NIEUWENHOVE) 2018 11.000 10.500 10.000 1 0.3 03 ab = + 2 0 8 kg/ha 1 0.5 11 a 9.8 2 5 bc = + 5 7 5 kg/ha + azoxystrobine = + 3 6 kg/ha 1 0.4 00 a 1 0.4 36 a 9.7 4 6 bc = + 4 3 0 kg/ha 1 0.1 76 ab + pyraclostrobine = - 3 3 6 kg/ha 1 0.5 12 a 1 0.1 93 ab 1 0.0 06 ab = + 2 0 5 kg/ha 1 0.2 11 ab 9 8 7 6 9.500 9.3 5 5 c 5,5 6 a 4,9 4 a 5,3 1 a 5,1 3 a 4,6 3 ab 5,0 6 a 5,5 6 a 5,3 1 a 4,6 9 ab 5,5 6 a 5 9.000 3,3 1 c 3,9 4 bc 4 3 8.500 2 8.000 1 op bas is van benzovindif lupyr (SDH i) (+ prothioconazool) op bas is van bixaf en (SDH i) (+ prothioc onazool + tebuc onazool) op basis van fluxapyroxad (SDHi) + strobilurine + epoxiconazool + metconazool + strobilurine op bas is van isopyrazam (SDH i) (+ cyprodinil) + chloorthalonil + chloorthalonil + chloorthalonil + 1 e knoop: Stereo 2 l + chloorthalonil Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 137 - Toelichting De toevoeging van Bravo 1 l/ha (= chloorthalonil 500 g/ha) bij de behandeling in het stadium laatste blad aan een fungicide op basis van een carboxamide (benzovindiflupyr, bixafen, fluxapyroxad of isopyrazam), leverde bij alle vier de carboxamiden zowel een duidelijke verbetering ten aanzien van de bestrijding van bladziekten, minder stengelbreuk (halmbreuk) als een positieve bijdrage in bruto-graanopbrengst (variërend van minimaal + 205 kg/ha tot maximaal + 575 kg/ha). Toevoeging van een strobilurine (hetzij azoxystrobine, hetzij pyraclostrobine) bij de behandeling in het stadium laatste blad aan een fungicide op basis van een carboxamide (bixafen + azoxystrobine of fluxapyroxad + pyraclostrobine) in combinatie met chloorthalonil 500 g/ha gaf weinig tot geen verbetering in de bestrijding van bladziekten, geen vermindering van de stengelbreuk (halmbreuk) en geen positieve bijdrage in bruto-graanopbrengst. Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

4. Ziektebestrijdingsproeven wintergerst meerdere proefjaren Bruto-meerbrengst proefjaren 2016 tot en met 2018 Fungicide - 138 - Bruto-meeropbrengst t.o.v. onbehandeld 2018 (*) 2017 (*) 2016 (Zuienkerke) (Nieuwenhove) (Zuienkerke) (Nieuwenhove) (Zuienkerke) (KWS Tonic) (Hedwig) (KWS Tonic) (Casino) (KWS Tonic) ONBEHANDELD 5.947 kg/ha e 9.355 kg/ha c 9.921 kg/ha d 10.219 kg/ha d 7.363 kg/ha c LAATSTE BLAD Fungiciden op basis van een carboxamide of SDHi benzovindiflupyr of solatenol Velogy Era 1 l + 4.275 kg/ha a + 948 kg/ha ab + 2.974 kg/ha a + 805 kg/ha bc - (benzovindiflupyr 75 g+prothioconazool 150 g) Velogy Era 1 l + 3.638 kg/ha b + 1.156 kg/ha a + 3.090 kg/ha a + 1.444 kg/ha a - (benzovindiflupyr 75 g+prothioconazool 150 g) + (chloorthalonil 500 g) bixafen Evora Xpro 1 l + 3.583 kg/ha b + 470 kg/ha bc + 2.832 kg/ha a + 497 kg/ha cd + 1.602 kg/ha ab (bixafen 75 g+prothioconazool 100 g+tebuconazool 100 g) Evora Xpro 1 l + 3.911 kg/ha ab + 1.045 kg/ha a + 2.960 kg/ha a + 1.853 kg/ha a - (bixafen 75 g+prothioconazool 100 g+tebuconazool 100 g) + (chloorthalonil 500 g) Evora Xpro 1 l + Perseo 2 l + 3.654 kg/ha b + 1.081 kg/ha a - - - (bixafen 75 g+prothioconazool 100 g+tebuconazool 100 g) + (azoxystrobine 136 g+chloorthalonil 466 g) fluxapyroxad of xemium Adexar 1,25 l - - - - + 1.426 kg/ha b (epoxiconazool 78,125 g+fluxapyroxad 78,125 g) Adexar 1,25 l + 3.366 kg/ha bc + 1.157 kg/ha a + 2.726 kg/ha ab + 1.675 kg/ha a - (epoxiconazool 78,125 g+fluxapyroxad 78,125 g) + (chloorthalonil 500 g) Ceriax 1,5 l + 3.571 kg/ha b + 391 kg/ha bc + 2.575 kg/ha ab + 661 kg/ha c + 1.716 kg/ha ab (epoxiconazool 62,4 g+fluxapyroxad 62,4g+pyraclostrobine 99,9 g) Ceriax 1,5 l + 3.472 kg/ha bc + 821 kg/ha ab + 2.987 kg/ha a + 1.267 kg/ha ab - (epoxiconazool 62,4 g+fluxapyroxad 62,4 g+pyraclostrobine 99,9 g) + (chloorthalonil 500 g) Librax 1,25 l + 3.860 kg/ha ab + 838 kg/ha ab - - - (fluxapyroxad 78,125 g+metconazool 56,25 g) + (chlorothalonil 500 g) isopyrazam Bontima 2 l + 3.669 kg/ha b + 651 kg/ha ab - - + 1.985 kg/ha ab (cyprodinil 375 g+isopyrazam 125 g) Bontima 2 l + 3.312 kg/ha bc + 856 kg/ha ab + 3.054 kg/ha a + 1.723 kg/ha a + 2.338 kg/ha a (cyprodinil 375 g+isopyrazam 125 g) + (chloorthalonil 500 g) Bontima 1,5 l + Amistar Opti 1,25 l - - - - + 1.927 kg/ha ab (cyprodinil 281,25 g+isopyrazam 93,75 g) + (chloorthalonil 500 g+azoxystrobine 100 g) penthiopyrad (**) DPX QFA61SC 2 l + Input 1 l - - + 3.133 kg/ha a + 1.441 kg/ha a + 2.324 kg/ha a (penthiopyrad 200 g+chloorthalonil 500 g) + (prothioconazool 160 g+spiroxamine 300 g) (*) In 2017 en 2018 werd er op alle objecten (behalve het onbehandeld object) voorafgaandelijk aan de behandeling in het stadium laatste blad, een behandeling uitgevoerd in het stadium 1 e knoop met Stereo 2 l/ha. Dit betekent dat de bekomen bruto-meeropbrengsten in 2017 en 2018 resulteren uit twee fungicidebehandelingen (resp. 1 e knoop en laatste blad). (**) Fungicide niet erkend in wintergerst: DPX QFA61SC Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 139 - Bruto-meerbrengst proefjaren 2016 tot en met 2018 (vervolg) Fungicide Bruto-meeropbrengst t.o.v. onbehandeld 2018 2017 2016 (Zuienkerke) (Nieuwenhove) (Zuienkerke) (Nieuwenhove) (Zuienkerke) (KWS Tonic) (Hedwig) (KWS Tonic) (Casino) (KWS Tonic) Fungiciden op basis van een strobilurine Amistar Opti 1,8 l + Stereo 1,5 l - - - - + 1.619 kg/ha ab (chloorthalonil 720 g+azoxystrobine 144 g) + (cyprodinil 375 g+propiconazool 93,75 g) K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 542 kg 4,17 39,65** 503 kg 3,44 4,06** 558 kg 3,12 23,87** 527 kg 3,25 13,19** 670 kg 5,11 8,25** Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 140 - Wintergerst - Hoofdstuk II - Ziektebestrijding wintergerst

- 141 - DEEL III - SPELT

- 142 - HOOFDSTUK I - SPELT RASSEN Proefveldhouders: - René CLAEYS, Blankenbergsesteenweg 80, 8377 Zuienkerke Proefplaats: Blankenbergsesteenweg 80, 8377 Zuienkerke, kustpolder, provincie West-Vlaanderen - Luc MULLIE, Streyestraat 24, 8554 Sint-Denijs (Zwevegem) Proefplaats: Streyestraat, 8554 Sint-Denijs (Zwevegem), provincie West-Vlaanderen - Walter en Koen VANACKER, Wolfshaegen 5, 3040 Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant (in samenwerking met de Vlaamse overheid) Proefplaats: Huldenberg 1. Doel Bij een aantal telers is er een interesse voor de teelt van spelt, hetzij voor eigen gebruik als voedergraan, hetzij voor verkoop. In deze proef wordt een beperkt aantal rassen geëvalueerd naar teeltveiligheid en graanopbrengst. 2. Objecten Zaaidichtheid: 200 kg/ha Zaaizaadbehandeling: standaard zaaizaadbehandeling Ras Kweker (bron: mandataris) Jaar van eerste opname in de Europese rassenlijst Mandataris of verdeler Vroeg- (rijp)heid (bron: mandataris) Kwaliteit (bron: mandataris) Convoitise Lemaire-Deffontaines Jorion/Philip Seeds halfvroeg-halflaat bakkwaliteit Cosmos CRA-W Unité d Amélioration Gembloux 2000 (B) bakkwaliteit Serenite CRA-W Unité d Amélioration Gembloux 2015 (B) halflaat bakkwaliteit Zollernspelz Südwestdeutsche Saatzucht GmbH & Co.KG 2006 (D) Clovis Matton Spelt

- 143-3. Rassenproef spelt Zuienkerke (kustpolder), provincie West-Vlaanderen 3.1 Proefomstandigheden 3.1.1. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 20 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling Advies voor spelt grondsoort klei ph (KCl) 7,2 7,0 7,5 normaal Koolstof (%) 1,9 1,6 2,1 normaal Fosfor (P) 39 12-20 hoog 30 kg P2O5/ha Kalium (K) 45 16-27 hoog 0 kg K2O/ha Magnesium (Mg) 43 17-27 hoog 0 kg MgO/ha Calcium (Ca) 951 366-2684 normaal 1020 z.b.w./ha Natrium (Na) 4,0 3,1 6,5 normaal 0 kg Na2O/ha Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 20 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 36,24 waarvan 27,10 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 11,52 3,65 30-60 6,38 3,43 60-90 9,20 2,06 N-bemestingsadvies spelt Inagro: 214 kg/ha (82+62+70) 3.1.2. Voorvruchten 2015: spelt 2016: suikerbieten 2017: wintertarwe 3.1.3. Bodembewerkingen Ploegen: 10 september 2017 3.1.4. Zaai - datum: 17 oktober 2017 - dichtheid: 200 kg/ha - tussen rij afstand: 10,5 cm 3.1.5. Bemesting Stikstof: 200 E - 1 e fractie (26/03/2018), 100 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (27/04/2018), 100 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 3.1.6. Gewasbescherming Herbiciden: 21/04/2018: Othello 2 l/ha Groeiregulatoren: 21/04/2018: chloormequat, 1,2 l handelsproduct/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef 1e knoop (25/04/2018): Tebucur 250 EW 1 l/ha 12/05/2018: Granovo 1,2 l/ha - aarbehandeling: aarschuiven (03/06/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: 03/06/2018 : Ravane 50 0,1 l/ha 3.1.7. Oogst 25 juli 2018 3.1.8. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 15 m² (10 rijen x 0,15 m x 10 m lengte) Aantal blokken: 4 Spelt

- 144-3.2 Proefresultaten 3.2.1. Korrelopbrengst en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst Vochtgehalte (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) ras % Cosmos 10.366 a 111,7 Convoitise 12,19 a Serenite 9.886 b 106,6 Cosmos 12,04 a Convoitise 9.557 c 103,0 Serenite 11,90 ab Zollernspelz 8.186 d 88,3 Zollernspelz 11,64 b Getuigen (*) 9.276 100 Gemiddelde alle rassen 9.499 11,94 K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 260 kg 1,71 132,98** 2,73% 1,71 132,98** 0,37% 1,92 4,14* (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de rassen Cosmos en Zollernspelz Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef: twee bladbehandelingen en een aarbehandeling De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 9.499 kg/ha, en varieerde naargelang het ras van minimaal 8.186 kg/ha tot maximaal 10.366 kg/ha, hetzij een verschil van 2.180 kg/ha. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 11,94%, en varieerde naargelang het ras van minimaal 11,6% tot maximaal 12,2%, hetzij een verschil van 0,6%. 3.2.2. Gevoeligheid voor gele roest Overzicht gele roestdruk 7 mei 12 juni 2018 op onbehandeld gewas (schaal 1-9; 9 = gezond). Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid. Ras 7 mei 15 mei 22 mei 4 juni 12 juni Gemiddelde Convoitise 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Zollernspelz 9,0 7,7 8,5 9,0 9,0 8,6 Serenite 9,0 6,3 7,5 8,7 7,9 7,9 Cosmos 6,5 3,7 5,1 7,2 6,5 5,8 Gemiddelde 7,8 3.2.3. Strolengte Strolengte na toepassen van één behandeling met een groeiregulator. Strolengte (cm), rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (26/06/2018) Convoitise 118,32 a Serenite 115,32 a Zollernspelz 112,18 b Cosmos 106,02 c Gemiddelde 112,96 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 3,06 cm 1,69 30,33** 3.2.4. Weerstand tegen legeren Op het proefveld te Zuienkerke kwam er geen legering voor. Spelt

- 145-4. Rassenproef spelt Zwevegem (Sint-Denijs), provincie West-Vlaanderen 4.1 Proefomstandigheden 4.1.1 Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 21 februari 2018 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling grondsoort leem ph (KCl) 6,2 6,0-6,5 normaal Koolstof (%) 1,30 1,3-1,7 eerder laag Fosfor (P) 21 12-20 eerder hoog Kalium (K) 23 14-22 eerder hoog Magnesium (Mg) 17 9-16 eerder hoog Calcium (Ca) 195 159-373 normaal Natrium (Na) 2,4 3,1 6,5 eerder laag Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 21 februari 2018 Kg/ha N (0-90 cm): 41,66 waarvan 32,96 kg nitrische Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 6,43 4,37 30-60 7,61 3,03 60-90 18,92 1,30 4.1.2 Voorvruchten 2015: vezelvals 2016: wintertarwe 2017: aardappelen 4.1.3 Bodembewerkingen Ploegen: 18 oktober 2017 4.1.4 Zaai - datum: 18 oktober 2017 - dichtheid: 200 kg/ha - tussen rij afstand: 10,5 cm 4.1.5 Bemesting Stikstof: 197 E - 1 e fractie (19/03/2018), 98 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (18/04/2018), 53 E vloeibaar 39% N - 3e fractie (09/05/2018), 46 E Ammoniumnitraat 27% N Fosfor: - Kalium: - 4.1.6 Gewasbescherming Herbiciden: - 30/10/2017: Bacara 0,8 l/ha - 06/04/2018: Othello 1 l/ha Groeiregulatoren: - 06/04/2018: Meteor 369 SL 2 l/ha Fungiciden: - 17/04/2018: Moddus 0,15 l + Cycocel 0,3 l/ha - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef Bladbehandeling (schuiven voorlaatste blad, 01/05/2017): Palazzo 1,6 l/ha - aarbehandeling (aarschuiven, 28/05/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: - 30/10/2017: Karis 100 CS 50 ml/ha - 18/11/2017: Karate Zeon 50 ml/ha - 28/05/2018: Karate Zeon 50 ml/ha 4.1.7 Oogst 18 juli 2018 4.1.8 Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 19,80 m² (1,65 m breedte x 12 m lengte) Aantal blokken: 4 Spelt

- 146-4.2 Proefresultaten 4.2.1. Korrelopbrengst en vochtgehalte De oogstresultaten van Zwevegem (Sint-Denijs) zijn niet weerhouden. 4.2.2. Strolengte Strolengte na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator. Strolengte (cm), rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte Ras Strolengte (cm) (27/06/2018) Serenite 131,68 a Convoitise 130,65 a Zollernspelz 127,25 b Cosmos 119,80 c Gemiddelde 127,34 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 2,36 cm 1,16 53,30** 4.2.3. Weerstand tegen legeren Legergevoeligheid, rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid (na toepassen van twee behandelingen met een groeiregulator) Ras Legering (schaal 1-9; 9 = vrij van legeren) Serenite 8,3 Zollernspelz 8,2 Cosmos 6,7 Convoitise 3,8 Gemiddelde 6,7 Meest gevoelig voor legeren: Convoitise Spelt

- 147-5. Rassenproef spelt Huldenberg, provincie Vlaams-Brabant 5.1 Proefomstandigheden 5.1.1. Bodemkarakteristieken Scheikundige grondontleding: Datum: 6 januari 2017 Bepaling Analyse Streefzone Beoordeling grondsoort leem ph (KCl) 6,4 6,7 7,3 tamelijk laag Koolstof (%) 0,74 1,2-1,6 laag Fosfor (P) 16 11-18 normaal Kalium (K) 19 13-20 normaal Magnesium (Mg) 13 8-14 normaal Calcium (Ca) 147 157-345 tamelijk laag Natrium (Na) 1,4 3,0 5,9 laag Reserve aan minerale stikstof einde winter: Datum: 10 februari 2018 Diepte in cm Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha 0-30 13 <4 30-60 10 <4 60-90 14 <4 5.1.2. Voorvruchten 2015: wintertarwe 2016: wintergerst 2017: suikerbieten 5.1.3. Bodembewerkingen Geploegd 5.1.4. Zaai - datum: 31 oktober 2017 - dichtheid: 200 kg/ha - tussenrijafstand: 10,5 cm 5.1.5. Bemesting Stikstof: 197 E - 1 e fractie (24/03/2018), 99 E vloeibaar 39% N - 2 e fractie (30/04/2018), 98 E vloeibaar 39% N Fosfor: - Kalium: - 5.1.6. Gewasbescherming Herbiciden: 14/04/2018: Capri Duo 0,250 kg+ Primstar 0,5 l/ha Groeiregulatoren: 1 e -2 e knoop (24/04/2018): CCC 1,25 l/ha Fungiciden: - bladbehandeling: uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef Bladbehandeling (1 e knoop, 24/04/2018): Epox Top 1 l + Cherokee 1 l/ha - aarbehandeling (aarschuiven, 28/05/2018): Librax 1,5 l/ha Insecticiden: 28/05/2018 : Karate Zeon 50 ml/ha 5.1.7. Oogst 19 juli 2018 5.1.8. Proefaanleg Oppervlakte van de experimentele eenheden: 18,05 m² Aantal blokken: 4 Spelt

- 148-5.2 Proefresultaten 5.2.1. Korrelopbrengst en vochtgehalte Rangschikking van de rassen naar afnemende waarden Korrelopbrengst Vochtgehalte (bij 15% vocht) ras kg/ha relatief t.o.v. getuigen (*) (%) ras % Cosmos 9.884 a 106,7 Convoitise 14,59 a Serenite 9.153 b 98,8 Serenite 14,14 b Convoitise 9.036 b 97,5 Cosmos 13,84 b Zollernspelz 8.649 c 93,3 Zollernspelz 13,77 b Getuigen (*) 9.266 100 Gemiddelde alle rassen 9.180 14,08 K.W.V. P0,05 V.C. (%) F-ber. 146 kg 0,99 128,37** 1,59% 0,99 128,37** 0,36% 1,61 10,64** (*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de rassen Cosmos en Zollernspelz Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk in de proef: een bladbehandeling en een aarbehandeling De korrelopbrengst bedroeg gemiddeld over alle rassen 9.180 kg/ha, en varieerde naargelang het ras van minimaal 8.649 kg/ha tot maximaal 9.884 kg/ha, hetzij een verschil van 1.235 kg/ha. Het vochtgehalte bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen 14,08%, en varieerde naargelang het ras van minimaal 13,8% tot maximaal 14,6%, hetzij een verschil van 0,8%. 5.2.2. Gevoeligheid voor bladziekten a. Gele roest Overzicht gele roestdruk 14 mei 11 juni 2018 op onbehandeld gewas (schaal 1-9; 9 = gezond). Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid. Ras 14 mei 28 mei 11 juni Gemiddelde Zollernspelz 9,0 9,0 9,0 9,0 Convoitise 9,0 8,7 8,7 8,8 Serenite 9,0 8,7 8,7 8,8 Cosmos 6,7 5,5 5,0 5,7 Gemiddelde 8,0 b. Meeldauw (witziekte) Rangschikking van de rassen naar toenemende gevoeligheid op onbehandeld gewas (schaal 1-9; 9 = gezond) Ras Meeldauw (11/06/2018) Convoitise 8,2 Cosmos 5,2 Serenite 4,5 Zollernspelz 4,5 Gemiddelde 5,6 5.2.3. Strolengte Strolengte na toepassen van één behandeling met een groeiregulator. Strolengte (cm), rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte ras Strolengte (cm) (21/06/2018) Convoitise 117,48 a Serenite 111,10 b Zollernspelz 110,55 b Cosmos 107,45 b Gemiddelde 111,64 KWV P0,05 V.C. (%) F-ber. 3,60 cm 2,01 14,01** 5.2.4. Weerstand tegen legeren Op het proefveld te Huldenberg kwam er geen legering voor. Spelt

- 149-4. Aarvorming Rangschikking van de rassen van vroeg naar laat in aar komen Ras Ontwikkelingsstadium spelt (1) Zuienkerke (30/05/2018) Zwevegem (Sint-Denijs) (28/05/2018) Huldenberg (28/05/2018) gemiddelde Zollernspelz 51 55,7 49,5 52,0 Cosmos 51 55 48 51,3 Convoitise 49,3 47,6 46 47,6 Serenite 45,5 45,5 45 45,3 Gemiddelde 49,1 (1) Ontwikkelingsstadium spelt: Aarzwelling 40 41 vlagbladschede gestrekt 42 43 aarzwelling net zichtbaar 44 45 aarzwelling duidelijk zichtbaar 46 47 vlagbladschede opent zich 48 49 eerste naalden zichtbaar (alleen bij gebaarde vormen) In de aar komen 50 51 eerste pakje van de aar net zichtbaar 52 53 ¼ van de aar zichtbaar 54 55 ½ van de aar zichtbaar 56 57 ¾ van de aar zichtbaar 58 59 aar volledig verschenen Bloei 60 61 begin van de bloei 62 63 64 65 bloei halverwege 66 67 68 69 bloei voltooid Spelt