Bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Afdeling gynaecologie en verloskunde
Inhoud 1. Wat is vaginaal bloedverlies? 2. Verschillende oorzaken 2.1 Onbekende oorzaak 2.2 Randvenebloeding 2.3 Laagliggende placenta 2.4 Placenta Praevia 2.5 Bijplacenta 2.6 Placenta circum Vallata 2.7 Vasa Praevia 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta 3. Onderzoek bij bloedverlies vanaf 24 weken 3.1 Lichamelijk onderzoek 3.2 Cardiotocografie (CTG) 3.3 Algemene controles 3.4 Bloedonderzoek 3.5 Echoscopisch onderzoek 1
In deze brochure vindt u informatie over vaginaal bloedverlies vanaf 24 weken zwangerschap en de verschillende oorzaken hiervan. 1 Wat is vaginaal bloedverlies? Vaginaal bloedverlies is bloed dat u verliest uit de vagina. Vaginaal bloedverlies tijdens de zwangerschap is te verdelen in 3 trimesters: 1e trimester: 1 tot en met 3 maanden zwangerschap ( 0 tot 12 weken) 2e trimester: 3 tot en met 6 maanden zwangerschap ( 12 tot 24 weken) 3e trimester: 6 tot en met 9 maanden zwangerschap( 24 tot 40 weken) Bloedverlies in het tweede trimester en derde trimester is meestal afkomstig van bloedingen uit de placenta (moederkoek) of vanuit de bloedvaten die dicht bij de baarmoedermond liggen. 2 Verschillende oorzaken Er zijn verschillende oorzaken voor bloedingen vanuit de placenta en/of de bloedvaten dichtbij de baarmoedermond. We bespreken ze hieronder. 2.1 Onbekende oorzaak In de meeste gevallen is de oorzaak van het vaginaal bloedverlies niet duidelijk. Als de bloeding stopt, komt het ook vaak niet meer terug. 2.2 Bloeding van een ader in de placenta (randvenebloeding) Een randvenebloeding (of randsinusbloeding) is een bloeding van een kapot gesprongen adertje van de placenta. De oorzaak is onbekend. U kunt er dan ook niets aan doen om het te voorkomen. 2
Kenmerken Periodiek pijnloos vaginaal bloedverlies Soms vrij sterk bloedverlies Onschuldig van aard Komt vaak ook niet meer terug 2.3 Laagliggende placenta Bij een laagliggende placenta ligt de placenta zeer laag in de baarmoeder, maar ligt niet over of tegen de rand van de baarmoedermond aan. Oorzaak De placenta nestelt zich bij de aanleg al erg laag in de baarmoeder. De oorzaak van het bloedverlies is vaak niet bekend. Kenmerken Pijnloos vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies in de zwangerschap Vaak vaginaal bloedverlies tijdens de ontsluiting 2.4 Een placenta die vóór de baarmoedermond ligt (placenta praevia) Men spreekt van een placenta praevia wanneer de placenta zich niet op de normale plaats in de baarmoedermond innestelt, maar laag bij de opening van de baarmoedermond. Hierdoor bedekt de placenta de opening van de baarmoedermond gedeeltelijk of zelfs helemaal. 3
Oorzaak De oorzaak van een placenta die voor de baarmoedermond ligt, is onbekend. Het heeft te maken met de innesteling van het embryo in het baarmoederslijmvlies. De baarmoeder groeit tijdens de zwangerschap. Een placenta die aanvankelijk vóór de baarmoedermond ligt, kan zich dan nog een stukje optrekken zodat de baarmoedermond aan het eind van de zwangerschap weer vrij ligt. Als dat niet gebeurt, blijft de placenta de baarmoederhals bedekken. Door de groei van de baarmoeder wordt er aan de placenta getrokken, Hierdoor kan vaginaal bloedverlies ontstaan. Dit is pijnloos. Als u een voorliggende placenta heeft, nemen we u op in het ziekenhuis. Kenmerken In de laatste maanden van de zwangerschap opent het bovenste deel van de baarmoedermond zich. Hierdoor kunnen bloedingen ontstaan Als u de bloedingen vroeg in de zwangerschap krijgt, zijn ze heviger dan later in de zwangerschap Steeds terugkerend pijnloos vaginaal bloedverlies Soms kan in korte tijd veel bloedverlies optreden Krampende onderbuikspijn Bloedverlies kan leiden tot contracties Liggingsafwijkingen van het kind, zoals stuit- of dwarsliggingen Het kindje kan niet indalen tijdens de bevalling. Het volgende wordt met u afgesproken: Lokalisatie van de placenta dmv een echo Aanvullend bloedonderzoek Indien u een placenta praevia heeft, moet u in het ziekenhuis bevallen onder leiding van een arts-assistent en/of gynaecoloog 4
Er zijn 3 verschillende soorten placenta praevia: 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond 2.4.2 Placenta praevia lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan 2.4.3 Placenta praevia totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond Kenmerken: Bloedingen zijn verschillend van aard Meestal zijn de bloedingen niet hevig Vaak treden ze op tijdens de bevalling 2.4.2 Placenta Praevia Lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan Kenmerken: Weinig tot matig vaginaal bloedverlies Tijdens de ontsluiting is er zeker vaginaal bloedverlies 5
2.4.3 Placenta Praevia Totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond. We spreken van placenta praevia centralis als ook de navelstreng centraal is ingenesteld boven de inwendige baarmoedermond. Kenmerken: Vaginaal bloedverlies al vroeg in de zwangerschap Komt regelmatig terug Gaat vaak gepaard met stolsels Indien veel vaginaal bloedverlies is het gevaarlijk voor moeder en kind Het volgende spreken we met u af: Opname vaak tot aan de bevalling Er wordt om de 2-3 dagen bloed bij u geprikt. Dit noemen we het placenta praevia protocol. Dan is er op het laboratorium ten alle tijden bloed aanwezig van u voor een eventuele bloedtransfusie U krijgt een infuus. Dit is nodig om u extra vocht toe te dienen indien u veel gaat vloeien Om de 2 weken maken we een echo groei bij u Tijdens de gehele opname houdt u bedrust met was- en toiletprivilege U krijgt een vragenlijst die u invult voor de anesthesist Indien u gaat bevallen zal dit altijd een keizersnede worden We bereiden u voor op een keizersnede 2.5 Bijplacenta Bij deze vorm van placenta is er een tweede kleine placenta aangelegd. Deze staat wel in verbinding met de grote placenta dmv een vat. Dit vat loopt dat door de vliezen heen. Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. 6
Kenmerken Geen vaginaal bloedverlies zolang als het vat niet scheurt Vaginaal bloedverlies na amniotomie (breken van de vliezen) of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind (desceleraties) Het volgende spreken we met u af: U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.6 Placenta circum vallata Bij een placenta circum vallata zijn de vliezen niet aan de rand van de placenta aangehecht, maar op enige afstand daarvan. Zo kan een gedeelte van de vrije rand, die niet door de vliezen is bedekt, voortijdig loslaten van de baarmoederwand. Dit gaat gepaard met bloedverlies. Oorzaak De oorzaak is onbekend. Waarschijnlijk is de oorzaak een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Pijnloos bloedverlies 2.7 Vasa praevia Een vasa praevia is een abnormaal verloop van navelstrengvaten in de vliezen. Na het kunstmatig breken van de vliezen of spontane vliesscheur kunnen dergelijke moederlijke vaten meescheuren. 7
Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Zeer zeldzaam Pijnloos vaginaal bloedverlies Vaginaal bloedverlies na het breken van de vliezen of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind Behandeling U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta (solutio placentae) Een solutio placentae is een gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta, terwijl het kind zich nog in de baarmoeder bevindt. Hierdoor krijgt het kind geen voeding en zuurstof meer via de placenta. Oorzaken Roken Pre-eclampsie Hypertensie Solutio in de voorgeschiedenis Stomp buik trauma De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 8
Kenmerken Pijnlijk vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies. Het bloed hoopt zich grotendeels op tussen de placenta en de baarmoederwand en loopt slechts voor een deel naar buiten Een acute plankharde buik (tgv peritoneale prikkeling) Pijnlijke buik Slecht CTG (cardio toco grafie). De conditie van het kind verslechterd doordat het geen bloedtoevoer meer krijgt. Bloeddrukdaling De conditie van de moeder gaat ook achteruit Shockverschijnselen tgv ernstig bloedverlies, ernstige stollingsproblemen en nierinsufficiëntie. Behandeling Spoedkeizersnede Stabiliseren van de conditie van moeder U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend 3 Onderzoek bij bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Als u vaginaal bloed verliest in de laatste maanden van de zwangerschap verwachten we u op de verloskamers. De verloskundige of arts onderzoekt u uitgebreid om achter de reden van het bloedverlies te komen. De verschillende onderzoeken die we kunnen doen, bespreken we hieronder. 3.1 Lichamelijk onderzoek De arts of verloskundige bekijkt uw baarmoedermond. Om uw baarmoedermond te kunnen zien, brengt hij/zij een spreider in uw vagina. Dit instrument noemt men ook wel eendenbek. Eventueel volgt een inwendig onderzoek om de grootte van de baarmoedermond in te schatten en om te voelen of de baarmoedermond geopend is. 9
3.2 Cardiotocografie (CTG) Een cardiotocogram is een hartfilmpje van het hartje van uw baby. Hiermee kunnen we zien hoe de conditie van de baby is. 3.3 Algemene controles We meten uw bloeddruk, temperatuur en pols. 3.4 Bloedonderzoek Wanneer u veel bloed verliest kunnen we uw bloed onderzoeken op bloedarmoede. Soms bepalen we ook uw bloedgroep en rhesusfactor. 3.5 Echoscopisch onderzoek Echoscopie is een techniek waarmee organen in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. Dit onderzoek vindt inwendig (via de schede) of uitwendig (via de buik) plaats. De baarmoedermond en de zwangerschap worden zichtbaar. Hiermee kijken we of de oorzaak van uw bloedverlies kunnen achterhalen. Opname op afdeling OHC Als de oorzaak van het onderzoek bekend is, wordt u opgenomen op de afdeling OHC (Obstetrische High Care). Op de OHC verzorgen we zwangeren vrouwen met een verhoogde kans op een te vroege bevalling (tussen 25-32 weken zwangerschapsduur). Hier houden we u en uw ongeboren kindje goed in de gaten. Voor meer informatie over de OHC verwijzen wij u naar de folder Welkom op de OHC. Het beleid wat met u afgesproken wordt is: bedrust met was- en toiletprivilege. Dit is om te zorgen dat uw baarmoeder niet te veel geprikkeld word. Wanneer u dit niet doet, dan kan er meer bloedverlies optreden of er kunnen zich samentrekkingen van uw baarmoeder ontwikkelen de zogenoemde contracties. CTG (Cardio Toco Grafie) 1 maal daags. (Indien u zwanger bent onder de 26 weken worden er dagelijks harttonen geluisterd) 10
de temperatuur en de pols meten we 2 maal daags zolang als u vaginaal bloedverlies heeft als na 24 uur het vaginaal bloedverlies niet is teruggekeerd, breiden we het mobiliseren uit en uiteindelijk leidt dit tot ontslag Klachten Wij vragen u om iedere klacht aan ons te melden. Wij kunnen er dan snel op reageren. We zien dat als een kans om de zorg voor u en onze andere patiënten te verbeteren. Als we er samen niet uitkomen, kunt u zich wenden tot de klachtenfunctionaris van het ziekenhuis. Bereikbaarheid: maandag t/m vrijdag 9.00 17.00 uur Telefoonnummer: locatie Eindhoven (040) 888 56 49 locatie Veldhoven (040) 888 94 81 Meer informatie vindt u in de brochure 'De klachtenprocedure'. Deze brochure is verkrijgbaar bij het patiënteninformatiecentrum. Patiënteninformatiecentrum Voor algemene informatie over ziekten, behandelingen of patiëntenverenigingen kunt u ook terecht bij het patiënteninformatiecentrum. U kunt contact opnemen via telefoonnummer (040) 888 94 72, of mailen naar: patienteninformatiecentrum@mmc.nl Vragen Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de polikliniek gynaecologie van de locatie waar u onder behandeling bent. Locatie Eindhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 83 80 Locatie Veldhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 58 89 11
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus 90 052 Postbus 7777 5600 PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC.210.268_04_08
Bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Afdeling gynaecologie en verloskunde
Inhoud 1. Wat is vaginaal bloedverlies? 2. Verschillende oorzaken 2.1 Onbekende oorzaak 2.2 Randvenebloeding 2.3 Laagliggende placenta 2.4 Placenta Praevia 2.5 Bijplacenta 2.6 Placenta circum Vallata 2.7 Vasa Praevia 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta 3. Onderzoek bij bloedverlies vanaf 24 weken 3.1 Lichamelijk onderzoek 3.2 Cardiotocografie (CTG) 3.3 Algemene controles 3.4 Bloedonderzoek 3.5 Echoscopisch onderzoek 1
In deze brochure vindt u informatie over vaginaal bloedverlies vanaf 24 weken zwangerschap en de verschillende oorzaken hiervan. 1 Wat is vaginaal bloedverlies? Vaginaal bloedverlies is bloed dat u verliest uit de vagina. Vaginaal bloedverlies tijdens de zwangerschap is te verdelen in 3 trimesters: 1e trimester: 1 tot en met 3 maanden zwangerschap ( 0 tot 12 weken) 2e trimester: 3 tot en met 6 maanden zwangerschap ( 12 tot 24 weken) 3e trimester: 6 tot en met 9 maanden zwangerschap( 24 tot 40 weken) Bloedverlies in het tweede trimester en derde trimester is meestal afkomstig van bloedingen uit de placenta (moederkoek) of vanuit de bloedvaten die dicht bij de baarmoedermond liggen. 2 Verschillende oorzaken Er zijn verschillende oorzaken voor bloedingen vanuit de placenta en/of de bloedvaten dichtbij de baarmoedermond. We bespreken ze hieronder. 2.1 Onbekende oorzaak In de meeste gevallen is de oorzaak van het vaginaal bloedverlies niet duidelijk. Als de bloeding stopt, komt het ook vaak niet meer terug. 2.2 Bloeding van een ader in de placenta (randvenebloeding) Een randvenebloeding (of randsinusbloeding) is een bloeding van een kapot gesprongen adertje van de placenta. De oorzaak is onbekend. U kunt er dan ook niets aan doen om het te voorkomen. 2
Kenmerken Periodiek pijnloos vaginaal bloedverlies Soms vrij sterk bloedverlies Onschuldig van aard Komt vaak ook niet meer terug 2.3 Laagliggende placenta Bij een laagliggende placenta ligt de placenta zeer laag in de baarmoeder, maar ligt niet over of tegen de rand van de baarmoedermond aan. Oorzaak De placenta nestelt zich bij de aanleg al erg laag in de baarmoeder. De oorzaak van het bloedverlies is vaak niet bekend. Kenmerken Pijnloos vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies in de zwangerschap Vaak vaginaal bloedverlies tijdens de ontsluiting 2.4 Een placenta die vóór de baarmoedermond ligt (placenta praevia) Men spreekt van een placenta praevia wanneer de placenta zich niet op de normale plaats in de baarmoedermond innestelt, maar laag bij de opening van de baarmoedermond. Hierdoor bedekt de placenta de opening van de baarmoedermond gedeeltelijk of zelfs helemaal. 3
Oorzaak De oorzaak van een placenta die voor de baarmoedermond ligt, is onbekend. Het heeft te maken met de innesteling van het embryo in het baarmoederslijmvlies. De baarmoeder groeit tijdens de zwangerschap. Een placenta die aanvankelijk vóór de baarmoedermond ligt, kan zich dan nog een stukje optrekken zodat de baarmoedermond aan het eind van de zwangerschap weer vrij ligt. Als dat niet gebeurt, blijft de placenta de baarmoederhals bedekken. Door de groei van de baarmoeder wordt er aan de placenta getrokken, Hierdoor kan vaginaal bloedverlies ontstaan. Dit is pijnloos. Als u een voorliggende placenta heeft, nemen we u op in het ziekenhuis. Kenmerken In de laatste maanden van de zwangerschap opent het bovenste deel van de baarmoedermond zich. Hierdoor kunnen bloedingen ontstaan Als u de bloedingen vroeg in de zwangerschap krijgt, zijn ze heviger dan later in de zwangerschap Steeds terugkerend pijnloos vaginaal bloedverlies Soms kan in korte tijd veel bloedverlies optreden Krampende onderbuikspijn Bloedverlies kan leiden tot contracties Liggingsafwijkingen van het kind, zoals stuit- of dwarsliggingen Het kindje kan niet indalen tijdens de bevalling. Het volgende wordt met u afgesproken: Lokalisatie van de placenta dmv een echo Aanvullend bloedonderzoek Indien u een placenta praevia heeft, moet u in het ziekenhuis bevallen onder leiding van een arts-assistent en/of gynaecoloog 4
Er zijn 3 verschillende soorten placenta praevia: 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond 2.4.2 Placenta praevia lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan 2.4.3 Placenta praevia totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond Kenmerken: Bloedingen zijn verschillend van aard Meestal zijn de bloedingen niet hevig Vaak treden ze op tijdens de bevalling 2.4.2 Placenta Praevia Lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan Kenmerken: Weinig tot matig vaginaal bloedverlies Tijdens de ontsluiting is er zeker vaginaal bloedverlies 5
2.4.3 Placenta Praevia Totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond. We spreken van placenta praevia centralis als ook de navelstreng centraal is ingenesteld boven de inwendige baarmoedermond. Kenmerken: Vaginaal bloedverlies al vroeg in de zwangerschap Komt regelmatig terug Gaat vaak gepaard met stolsels Indien veel vaginaal bloedverlies is het gevaarlijk voor moeder en kind Het volgende spreken we met u af: Opname vaak tot aan de bevalling Er wordt om de 2-3 dagen bloed bij u geprikt. Dit noemen we het placenta praevia protocol. Dan is er op het laboratorium ten alle tijden bloed aanwezig van u voor een eventuele bloedtransfusie U krijgt een infuus. Dit is nodig om u extra vocht toe te dienen indien u veel gaat vloeien Om de 2 weken maken we een echo groei bij u Tijdens de gehele opname houdt u bedrust met was- en toiletprivilege U krijgt een vragenlijst die u invult voor de anesthesist Indien u gaat bevallen zal dit altijd een keizersnede worden We bereiden u voor op een keizersnede 2.5 Bijplacenta Bij deze vorm van placenta is er een tweede kleine placenta aangelegd. Deze staat wel in verbinding met de grote placenta dmv een vat. Dit vat loopt dat door de vliezen heen. Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. 6
Kenmerken Geen vaginaal bloedverlies zolang als het vat niet scheurt Vaginaal bloedverlies na amniotomie (breken van de vliezen) of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind (desceleraties) Het volgende spreken we met u af: U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.6 Placenta circum vallata Bij een placenta circum vallata zijn de vliezen niet aan de rand van de placenta aangehecht, maar op enige afstand daarvan. Zo kan een gedeelte van de vrije rand, die niet door de vliezen is bedekt, voortijdig loslaten van de baarmoederwand. Dit gaat gepaard met bloedverlies. Oorzaak De oorzaak is onbekend. Waarschijnlijk is de oorzaak een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Pijnloos bloedverlies 2.7 Vasa praevia Een vasa praevia is een abnormaal verloop van navelstrengvaten in de vliezen. Na het kunstmatig breken van de vliezen of spontane vliesscheur kunnen dergelijke moederlijke vaten meescheuren. 7
Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Zeer zeldzaam Pijnloos vaginaal bloedverlies Vaginaal bloedverlies na het breken van de vliezen of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind Behandeling U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta (solutio placentae) Een solutio placentae is een gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta, terwijl het kind zich nog in de baarmoeder bevindt. Hierdoor krijgt het kind geen voeding en zuurstof meer via de placenta. Oorzaken Roken Pre-eclampsie Hypertensie Solutio in de voorgeschiedenis Stomp buik trauma De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 8
Kenmerken Pijnlijk vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies. Het bloed hoopt zich grotendeels op tussen de placenta en de baarmoederwand en loopt slechts voor een deel naar buiten Een acute plankharde buik (tgv peritoneale prikkeling) Pijnlijke buik Slecht CTG (cardio toco grafie). De conditie van het kind verslechterd doordat het geen bloedtoevoer meer krijgt. Bloeddrukdaling De conditie van de moeder gaat ook achteruit Shockverschijnselen tgv ernstig bloedverlies, ernstige stollingsproblemen en nierinsufficiëntie. Behandeling Spoedkeizersnede Stabiliseren van de conditie van moeder U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend 3 Onderzoek bij bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Als u vaginaal bloed verliest in de laatste maanden van de zwangerschap verwachten we u op de verloskamers. De verloskundige of arts onderzoekt u uitgebreid om achter de reden van het bloedverlies te komen. De verschillende onderzoeken die we kunnen doen, bespreken we hieronder. 3.1 Lichamelijk onderzoek De arts of verloskundige bekijkt uw baarmoedermond. Om uw baarmoedermond te kunnen zien, brengt hij/zij een spreider in uw vagina. Dit instrument noemt men ook wel eendenbek. Eventueel volgt een inwendig onderzoek om de grootte van de baarmoedermond in te schatten en om te voelen of de baarmoedermond geopend is. 9
3.2 Cardiotocografie (CTG) Een cardiotocogram is een hartfilmpje van het hartje van uw baby. Hiermee kunnen we zien hoe de conditie van de baby is. 3.3 Algemene controles We meten uw bloeddruk, temperatuur en pols. 3.4 Bloedonderzoek Wanneer u veel bloed verliest kunnen we uw bloed onderzoeken op bloedarmoede. Soms bepalen we ook uw bloedgroep en rhesusfactor. 3.5 Echoscopisch onderzoek Echoscopie is een techniek waarmee organen in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. Dit onderzoek vindt inwendig (via de schede) of uitwendig (via de buik) plaats. De baarmoedermond en de zwangerschap worden zichtbaar. Hiermee kijken we of de oorzaak van uw bloedverlies kunnen achterhalen. Opname op afdeling OHC Als de oorzaak van het onderzoek bekend is, wordt u opgenomen op de afdeling OHC (Obstetrische High Care). Op de OHC verzorgen we zwangeren vrouwen met een verhoogde kans op een te vroege bevalling (tussen 25-32 weken zwangerschapsduur). Hier houden we u en uw ongeboren kindje goed in de gaten. Voor meer informatie over de OHC verwijzen wij u naar de folder Welkom op de OHC. Het beleid wat met u afgesproken wordt is: bedrust met was- en toiletprivilege. Dit is om te zorgen dat uw baarmoeder niet te veel geprikkeld word. Wanneer u dit niet doet, dan kan er meer bloedverlies optreden of er kunnen zich samentrekkingen van uw baarmoeder ontwikkelen de zogenoemde contracties. CTG (Cardio Toco Grafie) 1 maal daags. (Indien u zwanger bent onder de 26 weken worden er dagelijks harttonen geluisterd) 10
de temperatuur en de pols meten we 2 maal daags zolang als u vaginaal bloedverlies heeft als na 24 uur het vaginaal bloedverlies niet is teruggekeerd, breiden we het mobiliseren uit en uiteindelijk leidt dit tot ontslag Klachten Wij vragen u om iedere klacht aan ons te melden. Wij kunnen er dan snel op reageren. We zien dat als een kans om de zorg voor u en onze andere patiënten te verbeteren. Als we er samen niet uitkomen, kunt u zich wenden tot de klachtenfunctionaris van het ziekenhuis. Bereikbaarheid: maandag t/m vrijdag 9.00 17.00 uur Telefoonnummer: locatie Eindhoven (040) 888 56 49 locatie Veldhoven (040) 888 94 81 Meer informatie vindt u in de brochure 'De klachtenprocedure'. Deze brochure is verkrijgbaar bij het patiënteninformatiecentrum. Patiënteninformatiecentrum Voor algemene informatie over ziekten, behandelingen of patiëntenverenigingen kunt u ook terecht bij het patiënteninformatiecentrum. U kunt contact opnemen via telefoonnummer (040) 888 94 72, of mailen naar: patienteninformatiecentrum@mmc.nl Vragen Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de polikliniek gynaecologie van de locatie waar u onder behandeling bent. Locatie Eindhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 83 80 Locatie Veldhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 58 89 11
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus 90 052 Postbus 7777 5600 PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC.210.268_04_08
Bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Afdeling gynaecologie en verloskunde
Inhoud 1. Wat is vaginaal bloedverlies? 2. Verschillende oorzaken 2.1 Onbekende oorzaak 2.2 Randvenebloeding 2.3 Laagliggende placenta 2.4 Placenta Praevia 2.5 Bijplacenta 2.6 Placenta circum Vallata 2.7 Vasa Praevia 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta 3. Onderzoek bij bloedverlies vanaf 24 weken 3.1 Lichamelijk onderzoek 3.2 Cardiotocografie (CTG) 3.3 Algemene controles 3.4 Bloedonderzoek 3.5 Echoscopisch onderzoek 1
In deze brochure vindt u informatie over vaginaal bloedverlies vanaf 24 weken zwangerschap en de verschillende oorzaken hiervan. 1 Wat is vaginaal bloedverlies? Vaginaal bloedverlies is bloed dat u verliest uit de vagina. Vaginaal bloedverlies tijdens de zwangerschap is te verdelen in 3 trimesters: 1e trimester: 1 tot en met 3 maanden zwangerschap ( 0 tot 12 weken) 2e trimester: 3 tot en met 6 maanden zwangerschap ( 12 tot 24 weken) 3e trimester: 6 tot en met 9 maanden zwangerschap( 24 tot 40 weken) Bloedverlies in het tweede trimester en derde trimester is meestal afkomstig van bloedingen uit de placenta (moederkoek) of vanuit de bloedvaten die dicht bij de baarmoedermond liggen. 2 Verschillende oorzaken Er zijn verschillende oorzaken voor bloedingen vanuit de placenta en/of de bloedvaten dichtbij de baarmoedermond. We bespreken ze hieronder. 2.1 Onbekende oorzaak In de meeste gevallen is de oorzaak van het vaginaal bloedverlies niet duidelijk. Als de bloeding stopt, komt het ook vaak niet meer terug. 2.2 Bloeding van een ader in de placenta (randvenebloeding) Een randvenebloeding (of randsinusbloeding) is een bloeding van een kapot gesprongen adertje van de placenta. De oorzaak is onbekend. U kunt er dan ook niets aan doen om het te voorkomen. 2
Kenmerken Periodiek pijnloos vaginaal bloedverlies Soms vrij sterk bloedverlies Onschuldig van aard Komt vaak ook niet meer terug 2.3 Laagliggende placenta Bij een laagliggende placenta ligt de placenta zeer laag in de baarmoeder, maar ligt niet over of tegen de rand van de baarmoedermond aan. Oorzaak De placenta nestelt zich bij de aanleg al erg laag in de baarmoeder. De oorzaak van het bloedverlies is vaak niet bekend. Kenmerken Pijnloos vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies in de zwangerschap Vaak vaginaal bloedverlies tijdens de ontsluiting 2.4 Een placenta die vóór de baarmoedermond ligt (placenta praevia) Men spreekt van een placenta praevia wanneer de placenta zich niet op de normale plaats in de baarmoedermond innestelt, maar laag bij de opening van de baarmoedermond. Hierdoor bedekt de placenta de opening van de baarmoedermond gedeeltelijk of zelfs helemaal. 3
Oorzaak De oorzaak van een placenta die voor de baarmoedermond ligt, is onbekend. Het heeft te maken met de innesteling van het embryo in het baarmoederslijmvlies. De baarmoeder groeit tijdens de zwangerschap. Een placenta die aanvankelijk vóór de baarmoedermond ligt, kan zich dan nog een stukje optrekken zodat de baarmoedermond aan het eind van de zwangerschap weer vrij ligt. Als dat niet gebeurt, blijft de placenta de baarmoederhals bedekken. Door de groei van de baarmoeder wordt er aan de placenta getrokken, Hierdoor kan vaginaal bloedverlies ontstaan. Dit is pijnloos. Als u een voorliggende placenta heeft, nemen we u op in het ziekenhuis. Kenmerken In de laatste maanden van de zwangerschap opent het bovenste deel van de baarmoedermond zich. Hierdoor kunnen bloedingen ontstaan Als u de bloedingen vroeg in de zwangerschap krijgt, zijn ze heviger dan later in de zwangerschap Steeds terugkerend pijnloos vaginaal bloedverlies Soms kan in korte tijd veel bloedverlies optreden Krampende onderbuikspijn Bloedverlies kan leiden tot contracties Liggingsafwijkingen van het kind, zoals stuit- of dwarsliggingen Het kindje kan niet indalen tijdens de bevalling. Het volgende wordt met u afgesproken: Lokalisatie van de placenta dmv een echo Aanvullend bloedonderzoek Indien u een placenta praevia heeft, moet u in het ziekenhuis bevallen onder leiding van een arts-assistent en/of gynaecoloog 4
Er zijn 3 verschillende soorten placenta praevia: 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond 2.4.2 Placenta praevia lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan 2.4.3 Placenta praevia totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond 2.4.1 Placenta praevia marginalis De placenta reikt net tot de rand van de opening van de baarmoedermond Kenmerken: Bloedingen zijn verschillend van aard Meestal zijn de bloedingen niet hevig Vaak treden ze op tijdens de bevalling 2.4.2 Placenta Praevia Lateralis De placenta ligt tegen de opening van de baarmoedermond aan Kenmerken: Weinig tot matig vaginaal bloedverlies Tijdens de ontsluiting is er zeker vaginaal bloedverlies 5
2.4.3 Placenta Praevia Totalis De placenta bedekt geheel de opening van de baarmoedermond. We spreken van placenta praevia centralis als ook de navelstreng centraal is ingenesteld boven de inwendige baarmoedermond. Kenmerken: Vaginaal bloedverlies al vroeg in de zwangerschap Komt regelmatig terug Gaat vaak gepaard met stolsels Indien veel vaginaal bloedverlies is het gevaarlijk voor moeder en kind Het volgende spreken we met u af: Opname vaak tot aan de bevalling Er wordt om de 2-3 dagen bloed bij u geprikt. Dit noemen we het placenta praevia protocol. Dan is er op het laboratorium ten alle tijden bloed aanwezig van u voor een eventuele bloedtransfusie U krijgt een infuus. Dit is nodig om u extra vocht toe te dienen indien u veel gaat vloeien Om de 2 weken maken we een echo groei bij u Tijdens de gehele opname houdt u bedrust met was- en toiletprivilege U krijgt een vragenlijst die u invult voor de anesthesist Indien u gaat bevallen zal dit altijd een keizersnede worden We bereiden u voor op een keizersnede 2.5 Bijplacenta Bij deze vorm van placenta is er een tweede kleine placenta aangelegd. Deze staat wel in verbinding met de grote placenta dmv een vat. Dit vat loopt dat door de vliezen heen. Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. 6
Kenmerken Geen vaginaal bloedverlies zolang als het vat niet scheurt Vaginaal bloedverlies na amniotomie (breken van de vliezen) of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind (desceleraties) Het volgende spreken we met u af: U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.6 Placenta circum vallata Bij een placenta circum vallata zijn de vliezen niet aan de rand van de placenta aangehecht, maar op enige afstand daarvan. Zo kan een gedeelte van de vrije rand, die niet door de vliezen is bedekt, voortijdig loslaten van de baarmoederwand. Dit gaat gepaard met bloedverlies. Oorzaak De oorzaak is onbekend. Waarschijnlijk is de oorzaak een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Pijnloos bloedverlies 2.7 Vasa praevia Een vasa praevia is een abnormaal verloop van navelstrengvaten in de vliezen. Na het kunstmatig breken van de vliezen of spontane vliesscheur kunnen dergelijke moederlijke vaten meescheuren. 7
Oorzaak De oorzaak is onbekend, waarschijnlijk een stoornis in de aanleg van de placenta en de vliezen. Kenmerken Zeer zeldzaam Pijnloos vaginaal bloedverlies Vaginaal bloedverlies na het breken van de vliezen of spontane vliesscheur Vaginaal bloedverlies is erg ruim Achteruitgang van de conditie van het kind CTG vertoont afwijkingen aan de hartslag van het kind Behandeling U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend U krijgt zo snel mogelijk een spoedkeizersnede De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 2.8 Gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta (solutio placentae) Een solutio placentae is een gedeeltelijke of gehele loslating van de placenta, terwijl het kind zich nog in de baarmoeder bevindt. Hierdoor krijgt het kind geen voeding en zuurstof meer via de placenta. Oorzaken Roken Pre-eclampsie Hypertensie Solutio in de voorgeschiedenis Stomp buik trauma De conditie van moeder en kind is in deze situatie altijd zorgwekkend. 8
Kenmerken Pijnlijk vaginaal bloedverlies Weinig vaginaal bloedverlies. Het bloed hoopt zich grotendeels op tussen de placenta en de baarmoederwand en loopt slechts voor een deel naar buiten Een acute plankharde buik (tgv peritoneale prikkeling) Pijnlijke buik Slecht CTG (cardio toco grafie). De conditie van het kind verslechterd doordat het geen bloedtoevoer meer krijgt. Bloeddrukdaling De conditie van de moeder gaat ook achteruit Shockverschijnselen tgv ernstig bloedverlies, ernstige stollingsproblemen en nierinsufficiëntie. Behandeling Spoedkeizersnede Stabiliseren van de conditie van moeder U krijgt een infuus U krijgt extra vocht toegediend 3 Onderzoek bij bloedverlies in de laatste maanden van de zwangerschap Als u vaginaal bloed verliest in de laatste maanden van de zwangerschap verwachten we u op de verloskamers. De verloskundige of arts onderzoekt u uitgebreid om achter de reden van het bloedverlies te komen. De verschillende onderzoeken die we kunnen doen, bespreken we hieronder. 3.1 Lichamelijk onderzoek De arts of verloskundige bekijkt uw baarmoedermond. Om uw baarmoedermond te kunnen zien, brengt hij/zij een spreider in uw vagina. Dit instrument noemt men ook wel eendenbek. Eventueel volgt een inwendig onderzoek om de grootte van de baarmoedermond in te schatten en om te voelen of de baarmoedermond geopend is. 9
3.2 Cardiotocografie (CTG) Een cardiotocogram is een hartfilmpje van het hartje van uw baby. Hiermee kunnen we zien hoe de conditie van de baby is. 3.3 Algemene controles We meten uw bloeddruk, temperatuur en pols. 3.4 Bloedonderzoek Wanneer u veel bloed verliest kunnen we uw bloed onderzoeken op bloedarmoede. Soms bepalen we ook uw bloedgroep en rhesusfactor. 3.5 Echoscopisch onderzoek Echoscopie is een techniek waarmee organen in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. Dit onderzoek vindt inwendig (via de schede) of uitwendig (via de buik) plaats. De baarmoedermond en de zwangerschap worden zichtbaar. Hiermee kijken we of de oorzaak van uw bloedverlies kunnen achterhalen. Opname op afdeling OHC Als de oorzaak van het onderzoek bekend is, wordt u opgenomen op de afdeling OHC (Obstetrische High Care). Op de OHC verzorgen we zwangeren vrouwen met een verhoogde kans op een te vroege bevalling (tussen 25-32 weken zwangerschapsduur). Hier houden we u en uw ongeboren kindje goed in de gaten. Voor meer informatie over de OHC verwijzen wij u naar de folder Welkom op de OHC. Het beleid wat met u afgesproken wordt is: bedrust met was- en toiletprivilege. Dit is om te zorgen dat uw baarmoeder niet te veel geprikkeld word. Wanneer u dit niet doet, dan kan er meer bloedverlies optreden of er kunnen zich samentrekkingen van uw baarmoeder ontwikkelen de zogenoemde contracties. CTG (Cardio Toco Grafie) 1 maal daags. (Indien u zwanger bent onder de 26 weken worden er dagelijks harttonen geluisterd) 10
de temperatuur en de pols meten we 2 maal daags zolang als u vaginaal bloedverlies heeft als na 24 uur het vaginaal bloedverlies niet is teruggekeerd, breiden we het mobiliseren uit en uiteindelijk leidt dit tot ontslag Klachten Wij vragen u om iedere klacht aan ons te melden. Wij kunnen er dan snel op reageren. We zien dat als een kans om de zorg voor u en onze andere patiënten te verbeteren. Als we er samen niet uitkomen, kunt u zich wenden tot de klachtenfunctionaris van het ziekenhuis. Bereikbaarheid: maandag t/m vrijdag 9.00 17.00 uur Telefoonnummer: locatie Eindhoven (040) 888 56 49 locatie Veldhoven (040) 888 94 81 Meer informatie vindt u in de brochure 'De klachtenprocedure'. Deze brochure is verkrijgbaar bij het patiënteninformatiecentrum. Patiënteninformatiecentrum Voor algemene informatie over ziekten, behandelingen of patiëntenverenigingen kunt u ook terecht bij het patiënteninformatiecentrum. U kunt contact opnemen via telefoonnummer (040) 888 94 72, of mailen naar: patienteninformatiecentrum@mmc.nl Vragen Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de polikliniek gynaecologie van de locatie waar u onder behandeling bent. Locatie Eindhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 83 80 Locatie Veldhoven, polikliniek gynaecologie: (040) 888 58 89 11
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus 90 052 Postbus 7777 5600 PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC.210.268_04_08