Oncologie Behandelwijzer chemotherapie Eigendom van Naam Adres Plaats Telefoonnummer Behandelend specialist Bij verlies wordt de vinder dringend verzocht contact op te nemen met de eigenaar van dit boekje. Neem dit boekje mee bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huisarts en andere hulpverleners. Laat het lezen aan iedere behandelende arts, ook aan uw waarnemend huisarts! 150082 18062009 1
Inhoud Waarom dit boekje? 3 Informatie over de behandeling 3 Informatiepagina s voor artsen en verpleegkundigen 3 Pagina voor eigen aantekeningen 3 Het gebruik van dit boekje 3 Wie kunt u bellen als u vragen hebt? 4 De cytostaticakuur 5 Overige medicijnen 6 Thuis na chemotherapie 7 Aandachtspunten voor thuis 7 Controle van het bloed 9 Bloedwaarden en gewicht 10 Redenen om uw specialist te waarschuwen 11 Voorlichtingsfolders en lotgenotencontact 12 Bureau voor Service en Informatie 12 Nederlandse Kankerbestrijding/KWF 12 Klachten 12 Patiëntenverenigingen 12 Informatie Overige diensten 13 Medisch Maatschappelijk Werk 13 Privacy 14 Pagina voor uw eigen vragen en aantekeningen 15 Colofon 16 2
Waarom dit boekje? U hebt in overleg met uw specialist besloten om u binnenkort te laten behandelen met cytostatica. Deze behandeling houdt in dat u over een langere periode een kuur gaat volgen met medicijnen die de celdeling remmen. Een andere naam voor deze behandeling is chemotherapie. Informatie over de behandeling Voordat de behandeling begint, vertellen de specialist en de verpleegkundige over de behandeling die u krijgt. Aangezien het om veel informatie gaat, is het niet eenvoudig om alles in een keer te onthouden. Daarom is deze informatie opgeschreven in deze behandelwijzer, zodat u thuis alles nog eens rustig kunt nalezen. Informatiepagina s voor artsen en verpleegkundigen De behandelwijzer is ook bedoeld om informatie door te geven aan hulpverleners met wie u te maken hebt, thuis en in het ziekenhuis. Tijdens de behandelperiode kan het namelijk voorkomen dat u behalve met de specialisten en de verpleegkundigen in het ziekenhuis, ook contact hebt met de huisarts en de wijkverpleegkundige. Het is belangrijk dat ook zij weten welke adviezen u krijgt. Pagina voor eigen aantekeningen In deze behandelwijzer kunt u zelf ook aantekeningen maken en uw vragen opschrijven. Tijdens een volgend bezoek aan uw huisarts of het ziekenhuis kunt u dan uw vragen stellen. Het gebruik van dit boekje Het is de bedoeling dat u: - uw persoonlijke gegevens invult; - uw afsprakenkaart en ponsplaatje in de behandelwijzer bewaart, zodat u deze bij ieder bezoek aan het ziekenhuis bij u hebt; - dit boekje meeneemt bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huis- arts en overige hulpverleners en het laat lezen. 3
Wie kunt u bellen als u vragen hebt? Ziekenhuis Algemeen nummer: (0344) 674 911 24 uur/dag interne verpleegafdeling (0344) 674 605 24 uur/dag interne dagverpleging: (0344) 674 927 van 08.30-16.30 uur s Avonds, s nachts en in het weekend kunt u bij spoedvragen altijd de afdeling spoedeisende hulp van het ziekenhuis bellen, telefoon nummer (0344) 72 66 66. Uw huisarts Uw wijkverpleegkundige Overige 4
De cytostaticakuur Er zijn vele soorten cytostatica. Verreweg de meeste worden toegediend via een infuus, sommige in tabletvorm. Vaak bestaat een kuur uit een combinatie van verschillende cytostatica, aangevuld met enkele andere medicijnen, die bijvoorbeeld bepaalde bijwerkingen tegengaan. Voor de toediening van de cytostaticakuur komt u naar de verpleegafdeling, wanneer u in het ziekenhuis moet overnachten, of naar de afdeling dagverpleging als de behandeling binnen een dag kan plaatsvinden. Het infuus wordt ingebracht op de afdeling en de verpleegkundige begeleidt u tijdens de behandeling. Een cytostaticakuur wordt altijd via een bepaald schema gegeven. In de specifieke informatie over uw behandeling staan de meest voorkomende bijwerkingen en adviezen daarbij genoemd. Allereerst moet worden benadrukt dat de genoemde bijwerkingen kunnen maar niet hoeven op te treden. De mate waarin bijwerkingen optreden zegt niets over het resultaat van de behandeling. In welke mate mensen last hebben van bijwerkingen is per persoon verschillend. 5
Overige medicijnen Hier staan de gegevens van de overige medicijnen vermeld, onder andere de anti-misselijkheidsmedicijnen. U kunt dit zelf invullen of aan de arts of verpleegkundige vragen. Noteert u hier ook alle andere medicijnen die u op dit moment gebruikt. Startdatum Stopdatum Medicijnen Dosering 6
Thuis na chemotherapie U hebt in het ziekenhuis een behandeling met cytostatica gekregen. De cytostatica worden via het bloed naar de cellen in het lichaam getransporteerd. De afvalstoffen van de cytostatica verlaten uw lichaam ook weer. Dit gebeurt via de ontlasting en urine. Het grootste gedeelte wordt binnen enkele dagen na toediening uitgescheiden. Het is belangrijk dat u (of uw verzorgers) in die periode zorgvuldig met de uitscheiding omgaat, omdat er resten cytostatica in kunnen voorkomen. Aandachtspunten voor thuis Urine/ontlasting Wij raden u aan om op het volgende te letten: - Zittend urineren. Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen. Zittend urineren voorkomt de kans op spatten van urine. - Het toilet 2x doorspoelen met gesloten deksel. - Toilet 1x daags reinigen met een alkalisch schoonmaakmiddel (bijvoorbeeld Cif, groene zeep). Bij gebruik van fles of po: - Wegwerphandschoenen aantrekken wanneer u een fles of een po vasthoudt. De wegwerphandschoenen kunt u bij de drogist kopen. - De urine voorzichtig in het toilet gieten. - De urine niet in een fles of po laten staan. - De fles of po na gebruik goed omspoelen met heet water en afwasmiddel. Afdrogen met keukenrol, en afval in dubbele afvalzak weggooien. - De gebruikte handschoenen weggooien nadat ze een keer gebruikt zijn. - Handen goed wassen na het uittrekken van de handschoenen. 7
Bij gebruik van een katheterzak: - Draag wegwerphandschoenen bij het verwisselen van de katheterzak. - Verschoon dagelijks de katheterzak. - De gebruikte handschoenen weggooien nadat ze een keer gebruikt zijn. - Handen goed wassen na het uittrekken van de handschoenen. Stoma ( urine of ontlasting) - Draag wegwerphandschoenen bij de verzorging, het legen en verschonen van de stoma. - Verschoon dagelijks de zak - Het zakje van de urinestoma voorzichtig in het toilet legen; voorkom spatten. Hierna toilet twee keer doortrekken met gesloten deksel. Braaksel Wij raden u aan om de eerste 2 uur na de behandeling met chemotherapie op het volgende te letten: - Bij braken in een bakje, dit bakje aanpakken met wegwerphand- schoenen. - Het braaksel voorzichtig in het toilet gooien en vervolgens het toilet 2x doorspoelen met gesloten deksel. - Het bakje na gebruik goed omspoelen met heet water en afwasmiddel. - De gebruikte handschoenen weggooien nadat ze een keer gebruikt zijn. - Handen goed wassen na het uittrekken van de handschoenen. Speeksel/huid U hoeft geen voorzorgsmaatregelen te nemen bij contact met speeksel of huid van een ander. Omhelzen, kussen of vrijen levert dus geen extra risico op. Wasgoed Als u in de eerste dagen na de kuur per ongeluk op beddengoed of kleding ontlasting, urine of braaksel gemorst hebt, dan raden wij u 8
aan dit apart te wassen. Gebruik hiervoor eerst een koud spoelprogramma gevolgd door een volledig wasprogramma op 60 graden. Spaar wasgoed niet op, als het wasgoed niet direct gewassen wordt, bewaar het dan in een afgesloten zak, buiten het gebruik van kinderen. Beddengoed of kleding waarop niet gemorst is, kunt u wassen zoals u gewend bent. Handschoenen aan bij het afhalen en verschonen van het bed. Als u per ongeluk op uw handen spat, spoel deze dan goed af met water. Vloerbedekking Dep bij het morsen van bloed, urine, ontlasting of braaksel met handschoenen aan de vloerbedekking droog met keukenrol of toiletpapier. Maak het vervolgens nat met koud water en dep het droog. Herhaal dit drie keer. Behandel de vloerbedekking vervolgens zoals gebruikelijk bij het soort vloerbedekking. Vragen Heb u nog vragen, dan kunt u altijd terecht bij de verpleegkundigen van de afdeling interne dagverpleging of de verpleegafdeling. Controle van het bloed Voor elke behandeling controleert uw behandelend specialist of uw beenmerg zich voldoende hersteld heeft na de vorige behandeling. Dit wordt gecontroleerd door middel van bloedonderzoek. U krijgt elke keer op de afdeling een afspraak mee voor bloedcontrole voor de volgende keer. U kunt bij het laboratorium zonder afspraak terecht. De openingstijden van het polilaboratorium zijn: maandag t/m vrijdag van 08.00-17.00 uur. Weekend en feestdagen gesloten Het is mogelijk dat naar aanleiding van de bloeduitslagen de behandeling uitgesteld wordt. Met de verpleegkundige maakt u dan een nieuwe afspraak voor bloedafname en behandeling. 9
Bloedwaarden en gewicht Hier kunt u of de verpleegkundige uw bloedwaarden vermelden. Datum HB Leucocyten Trombocyten Gewicht 10
Redenen om uw specialist te waarschuwen - Aanhoudende misselijkheid en/of braken ondanks het gebruik van medicijnen hiertegen - Koorts boven de 38.5 C en/of koude rillingen. - Obstipatie langer dan 48 uur. - Diarree langer dan 48 uur. - Spontaan ontstaan van blauwe plekken. - Het regelmatig voorkomen van moeilijk te stelpen bloedneus. - Bloed in ontlasting of urine. - Kortademigheid. Als u twijfelt of zich onzeker voelt over bepaalde klachten die u hebt, neemt dan contact op met de verpleegkundigen van de verpleegafdeling/afdeling interne dagverpleging. 11
Voorlichtingsfolders en lotgenotencontact De folders zijn verkrijgbaar bij: Bureau voor Service en Informatie Openingstijden: ma. t/m do. 10.00-12.00 uur en 14.00-16.00 uur Ook op de dagverpleging, de verpleegafdeling en bij de specialist is een rek met folders aanwezig. Nederlandse Kankerbestrijding/KWF Sophialaan 8 1075 BR Amsterdam Voorlichtingscentrum: geopend van 9.00-17.00 uur tel. 06 022 66 22 (gratis) Klachten Het ziekenhuis streeft er naar u een optimale zorg en service te verlenen. Toch is het mogelijk dat u daarover klachten hebt. Met klachten kunt u altijd terecht bij de direct betrokkenen. Dat kan uw arts, de verpleegkundige of een van de andere hulpverleners zijn. Zij zullen dan proberen samen met u tot een oplossing te komen. Het kan ook zijn dat u de klacht liever met iemand anders wilt bespreken. Meer informatie hierover vindt u in de brochure: Wat kan de klachtenfunctionaris voor u doen? die ook beschikbaar is bij het Bureau voor Service en Informatie. Patiëntenverenigingen Voor veel aandoeningen bestaan er patiëntenverenigingen. Deze geven voorlichting, kunnen u in contact brengen met lotgenoten en ondernemen allerhande andere activiteiten. Veel verenigingen geven folders, brochures of tijdschriften uit. Voor kankerpatiënten zijn er vele verenigingen actief, zowel landelijk als regionaal. Om enkele voorbeelden te noemen: er zijn verenigingen voor mensen met borstkanker, longkanker, gynaecologische kanker, de ziekte van Hodgkin en vele andere. 12
Ook zijn er verenigingen voor jongeren met kanker, ouders van kinderen met kanker, enzovoorts. Voor inlichtingen, adressen en telefoonnummers: bel met het Bureau voor Service en Informatie van Ziekenhuis Rivierenland, tel. (0344) 67 42 58 Informatie Overige diensten Dienst geestelijke verzorging Wanneer u contact wilt opnemen met een medewerker van de dienst geestelijke verzorging voor een gesprek of ondersteuning, kunt u dit kenbaar maken tijdens de behandelperiode. De verpleegkundige maakt dan een afspraak voor u. Thuiszorg Tijdens uw behandeling kan aan de orde komen dat thuiszorg in uw situatie wenselijk is. Met uw toestemming zal de verpleegkundige u dan aanmelden voor thuiszorg. Een thuiszorgmedewerker neemt vervolgens contact met u op. Diëtist Indien u problemen en/of vragen hebt met betrekking tot voeding (bv gewichtsverlies, verlies van eetlust) kunt u dit aangeven bij uw behandelend specialist of oncologieverpleegkundige. Zij kunnen de diëtiste voor u inschakelen. Medisch Maatschappelijk Werk Informatie voor de oncologie patiënt Wanneer u te horen krijgt dat u kanker hebt staat het leven van u en uw naasten op zijn kop. Alles lijkt aan verandering onderhevig: lichamelijk, emotioneel, relationeel, praktisch en materieel. Kanker verschijnt in verschillende vormen evenals de behandeling ertegen. Zo ook de emoties die ermee gepaard gaan: onzekerheid over het verloop van de ziekte, de behandeling ervan en de toekomst, angst dat niets zal helpen of dat het weer terug zal komen, gedachten over de dood en de gevolgen daarvan voor uw naasten, boosheid... waarom ik?, verdriet over verlies van gezondheid, van een lichaamsdeel. 13
Het medisch maatschappelijk werk kan u en uw naasten in deze crisis helpen weer greep op de situatie te krijgen. Wat is een medisch maatschappelijk werker Een medisch maatschappelijk werker is gespecialiseerd in de behandeling, begeleiding en ondersteuning op psychosociaal gebied van mensen met een ziekte, waaronder kanker. Welke hulp biedt de medisch maatschappelijk werker De medisch maatschappelijk werker helpt patiënten en hun naasten de ziekte, medische behandeling en de gevolgen ervan te hanteren en zo nodig te integreren in hun bestaan middels onder andere: - het geven van informatie, advies, begeleiding en ondersteuning in het omgaan met de ziekte, de medische behandeling en de gevolgen daarvan; - het geven van advies en informatie op praktisch vlak; - het bemiddelen bij verwijzing binnen of buiten het ziekenhuis. Hoe bereikt u het medisch maatschappelijk werk? - per telefoon: algemeen nummer (0344) 67 45 16 - per telefoon: medisch maatschappelijk werker oncologie Gerrie Ijmker tel: (0344) 67 38 10 bereikbaar op maandag, donderdag en vrijdag (beide nummers hebben ook een mogelijkheid tot inspreken van uw boodschap, u wordt dan teruggebeld); - Via de verpleging of uw behandelend specialist. Privacy De medisch maatschappelijk werker is verplicht tot geheimhouding van zaken waarvan hij/zij beroepshalve kennis neemt. Wanneer hij/ zij van mening is dat het in uw belang is anderen daarvan in kennis te stellen doet hij/zij dat niet zonder uw medeweten. 14
Pagina voor uw eigen vragen en aantekeningen Datum Vragen/aantekeningen 15
Colofon september 2007 Deze behandelwijze is een uitgave van Ziekenhuis Rivierenland te Tiel. De tekst is gebaseerd op de behandelwijzer Chemotherapie uitgegeven door het St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein, het IKNM, diaconessenhuis locatie Utrecht en Zeist. Ziekenhuis Rivierenland Tiel Pres. Kennedylaan 1 4002 WP Tiel Postbus 6024 4000 HA Tiel Tel. (0344) 67 49 11 Fax (0344) 67 44 19 Internetsite: www.zrt.nl