Nederlandse Ontwerp technische afspraak NTA 8220 Methode voor het beoordelen van elektrisch materieel op brandrisico Publicatie uitsluitend voor commentaar Assessment of electrical equipment on fire hazard september 2016 ICS 29.240.01; 91.140.50 Commentaar vóór 2016-12-01 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlands Elektrotechnisch Comité Normcommissie 363623 "Werkvoorschriften (NEC 623)" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Royal Netherlands Standardization Institute. The Royal Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Royal Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Royal Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. 2016 Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190
Inhoud Voorwoord... 3 1 Onderwerp en toepassingsgebied... 4 2 Normatieve verwijzingen... 5 3 Termen en definities... 5 4 Beoordeling op brandrisico... 7 4.1 Algemeen... 7 4.2 Elektrisch materieel als ontstekingsbron... 7 4.3 Risicoverhogende apparaten... 9 4.4 Brandbaar materiaal... 10 4.5 Bijzondere ruimten... 11 5 Controle... 11 5.1 Algemeen... 11 5.2 Controlemethode... 11 5.3 Uitvoering van de controle... 15 6 Rapportage... 21 Bijlage A (informatief) en van sectoren en bedrijfsactiviteiten... 23 Bijlage B (informatief) Impedantietabel... 24 Bibliografie... 25 2
Voorwoord Controle van elektrisch materieel is niet meer weg te denken uit de dagelijkse praktijk bij het beheren van brandrisico's. Door diverse oorzaken kan elektrisch materieel een ontstekingsbron zijn, waardoor een brand kan ontstaan. Deze Nederlandse technische afspraak (NTA) geeft een methode voor het beoordelen van brandrisico s met een elektrische oorzaak. De methode bestaat uit een visuele controle en uit metingen en beproevingen. De visuele controle omvat al het elektrisch materieel dat deel uitmaakt van een installatie, en elektrisch materieel dat in gebruik is op het moment van de controle. Tijdens de controle moet rekening worden gehouden met brandbare materialen in de directe omgeving van het elektrisch materieel. Bij de visuele controle wordt ervan uitgegaan dat het elektrisch materieel is geïnstalleerd volgens de van toepassing zijnde ontwerpnorm(en), en wordt gebruikt volgens de voorschriften van de fabrikant. Deze NTA is opgesteld op initiatief van het Verbond van Verzekeraars, ikeur en UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de elektrotechnische detailhandel. De NTA is opgesteld door de NTA-commissie Ordening technische inspecties onder verantwoordelijkheid van de normcommissie NEC 623. Deze NTA wordt bij uitzondering als NTA-ontwerp gepubliceerd, om de markt de mogelijkheid te geven op de tekst te reageren via normontwerpen.nen.nl. Op het moment van publicatie van dit NTA-ontwerp was de commissie als volgt samengesteld: J.M.E. Smeekes (voorzitter) Nvib, Ransdaal A. Geelen UNETO-VNI, Zoetermeer R. Gubbels ikeur, Wassenaar J.H.M.P. Otten F.J.H.T. Smits Verbond van Verzekeraars, Den Haag UNETO-VNI, Zoetermeer R. Boek-Kroeze (secretaris) NEN, Delft Commentaar op dit NTA-ontwerp kan vóór 1 december 2016 worden ingediend via www.normontwerpen.nen.nl. 3
Methode voor het beoordelen van elektrisch materieel op brandrisico 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze Nederlandse technische afspraak (NTA) geeft eisen voor het beoordelen van elektrisch materieel op brandrisico. Het doel van de NTA is: het beperken van brandrisico dat samenhangt met elektrisch materieel. De beoordeling op brandrisico van elektrisch materieel is gebaseerd op het gegeven dat de installatie ten minste voldoet aan de ontwerpnorm(en). De beoordeling op brandrisico is geen vervanging van de inspectiemethoden zoals deze conform de ATEX-richtlijn en de ARBO-wetgeving en voor medische ruimten zijn beschreven in de daarvoor van toepassing zijnde normen. Deze NTA is van toepassing op elektrisch materieel dat is aangebracht in een gebouw of in gebruik is in een gebouw. Een gebouw kan de volgende functies hebben: woonfunctie; kantoorfunctie; bijeenkomstfunctie; celfunctie; gezondheidszorgfunctie; sportfunctie; winkelfunctie; logiesfunctie; onderwijsfunctie; industriefunctie. De NTA is niet van toepassing op elektrisch materieel dat aangebracht of in gebruik is in: mobiele eenheden; contructies, toestellen en kramen op kermissen, in attractieparken en in circussen. 4
2 Normatieve verwijzingen De volgende documenten, of delen ervan, waarnaar in dit document wordt verwezen, zijn onmisbaar voor de toepassing ervan. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde uitgave van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste uitgave van het document (met inbegrip van eventuele wijzigingsbladen en correctiebladen) waarnaar is verwezen van toepassing. NEN 1010:2015 NEN 1010:2015/C1:2016 NEN 3140+A1:2015 Elektrische installaties voor laagspanning Bedrijfsvoering van elektrische installaties Laagspanning NPR 8040-1:2013 Inspectiemethoden voor elektrische installaties Deel 1: Thermografie Beoordelen van de gemeten temperatuur 3 Termen en definities Voor de toepassing van deze NTA gelden de volgende termen en definities. 3.1 brandbaar materiaal materiaal dat geheel of gedeeltelijk aan de verbranding kan deelnemen en kan zorgen voor instandhouding van een brand 3.2 brandvoortplantende eigenschap eigenschap die van invloed is op de snelheid van brandvoortplanting 3.3 controle onderzoek van een elektrische installatie met behulp van de zintuigen om vast te stellen of het elektrisch materieel op de juiste wijze is gekozen en geïnstalleerd, gelet op het brandrisico in relatie tot elektrisch materieel [BRON: NEN 1010:2015, 2.6.3.2, gewijzigd laatste gedeelte van de definitie is toegevoegd.] 3.4 elektrisch materieel elektrisch onderdeel dat wordt toegepast bij de opwekking, de omzetting, het transport, de distributie of de toepassing van elektrische energie Opmerking 1 bij de term: en van elektrisch materieel zijn transformatoren, schakel-, beveiligings- en besturingsmaterieel, schakel- en verdeelinrichtingen, leidingsystemen, elektrische apparaten, elektrische machines en verlichtingsarmaturen. [BRON: NEN 1010:2015, 2.16.01, gewijzigd definitie is aangepast.] 3.5 elektrisch apparaat voorwerp met een bepaalde functie dat elektrische energie nodig heeft om te functioneren 3.6 geleidend stof kleine delen van een materiaal dat door de fysische eigenschappen in staat is een elektrische stroom te geleiden 5
3.7 geleider geleidend deel bestemd om een gespecificeerde elektrische stroom te voeren [NEN 1010:2015, 2.14.06] Opmerking 1 bij de term: De geleider is van koper of aluminium. Dit materiaal kan massief, geslagen of flexibel zijn. 3.8 kruipstroom elektrische stroom over een elektrische isolator als gevolg van vervuiling, vocht e.d. 3.9 leiding geïsoleerde of ongeïsoleerde geleider 3.10 lekstroom elektrische stroom in een ongewenst geleidend pad onder normale bedrijfsomstandigheden [BRON: NEN 1010:2015, 2.11.20] 3.11 machine groep van met elkaar verbonden delen of onderdelen, waarvan er ten minste één kan bewegen, voorzien van de bijbehorende machineaandrijvingen, stuurstroomketens en hoofdstroomketens, die voor een bepaalde toepassing zijn samengevoegd, in het bijzonder voor het verwerken, bewerken, verplaatsen of verpakken van een materiaal De term machine geldt tevens voor een groep machines die, voor het bereiken van één bepaald doel, zo zijn opgesteld en worden bestuurd dat zij als één geheel functioneren. Opmerking 1 bij de term: De term onderdeel wordt hier in algemene zin gebruikt en heeft niet uitsluitend betrekking op elektrische onderdelen. [BRON: NEN-EN-IEC 60204-1:2006, 3.35] 3.12 mechanische belasting krachtuitoefening gedurende een bepaalde tijdsperiode als gevolg van een beweging, zoals duwen, trekken en dragen van gewicht 3.13 meting en beproeving handelingen in een elektrische installatie om de doeltreffendheid van de installatie te kunnen aantonen Opmerking 1 bij de term: Hiertoe behoren het vaststellen, met behulp van geschikte meetinstrumenten, van waarden die niet bij de controle kunnen worden verkregen. [BRON: NEN 1010:2015, 2.6.3.3] 3.14 ontstekingsbron elektrisch materieel met voldoende energie om een brand te kunnen veroorzaken 3.15 parallelle vlamboog vlamboog die optreedt tussen fase en aarde, tussen fase en fase of tussen fase en nul 6
3.16 rapportage vastleggen van de resultaten van de controle en van de meting en beproeving [BRON: NEN 1010:2015, 2.6.3.4] 3.17 schakel- en verdeelinrichting samenstel dat verschillende types schakel-, beveiligings- en besturingsmaterieel bevat, met alle inwendige elektrische en mechanische verbindingen en constructiedelen, en dat met een of meer uitgaande elektrische stroomketens is verbonden en wordt gevoed door een of meer inkomende elektrische stroomketens samen met de klemmen voor de nul- en de beschermingsleidingen [BRON: NEN 1010:2015, 2.16.8, gewijzigd deel tussen komma s in definitie toegevoegd op basis van NEN-EN-IEC 61439-1:2011, 3.1.1] 3.18 seriële vlamboog vlamboog die optreedt in een geleider 4 Beoordeling op brandrisico 4.1 Algemeen De beoordeling op brandrisico is gebaseerd op het herkennen van een potentiële ontstekingsbron in relatie tot brandbaar materiaal en zuurstof. In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens behandeld: elektrisch materieel als ontstekingsbron (4.2); risicoverhogende apparaten (4.3); brandbaar materiaal (4.4); bijzondere ruimten (4.5). 4.2 Elektrisch materieel als ontstekingsbron 4.2.1 Inleiding Voor het herkennen van een ontstekingsbron wordt elektrisch materieel beoordeeld op: een defect; juiste aanleg; juist gebruik; juist beheer. Elektrisch materieel kan bij normaal gebruik of bij een defect zoveel warmte ontwikkelen, dat het een ontstekingsbron kan zijn voor brandbaar materiaal. Daarom moet bij aanleg en gebruik van het elektrisch materieel rekening worden gehouden met de warmteontwikkeling van het elektrisch materieel in relatie tot brandrisico. Voor informatie over oververhitting, zie 4.2.5. 7
VOORBEELD Verlichtingsarmaturen zijn ingedeeld in een brandklasse, die wordt aangeduid met een symbool. Voor uitleg van symbolen die worden gebruikt voor verlichtingsarmaturen, zie bijlage 55.A van NEN 1010:2015. Onjuist geïnstalleerd elektrisch materieel kan een vlamboog veroorzaken met een hoog energetisch vermogen (zie 4.2.2) of een laag energetisch vermogen (zie 4.2.3). Door gebruik kan elektrisch materieel beschadigd raken, waardoor het een ontstekingsbron kan worden. Ook kan elektrisch materieel in een omgeving worden gebruikt waarvoor het niet geschikt is, en hierdoor een ontstekingsbron worden. Door onjuist beheer kan elektrisch materieel: vervuild raken, waardoor er kruipstromen (zie 4.2.4) kunnen optreden die een ontstekingsbron kunnen vormen; niet meer vast zijn aangesloten, waardoor een ontstekingsbron kan ontstaan; niet meer geschikt zijn voor de omgevingsfactoren, waardoor een ontstekingsbron kan ontstaan. 4.2.2 Vlamboog met een hoog energetisch vermogen Een vlamboog met een hoog energetisch vermogen kan ontstaan ten gevolge van een stootspanning van atmosferische oorsprong. Stootspanningen zijn in vier categorieën ingedeeld, zie tabel 1. Tabel 1 Vereiste toegekende stoothoudspanning van materieel Nominale spanning van de installatie Vereiste stoothoudspanning voor U imp kv V Materieel aan het begin van de installatie Driefasesystemen (stoothoudspanningscategorie IV) Materieel van schakel- en verdeelinrichtingen en eindgroepen (stoothoudspanningscategorie III) Apparaten (stoothoudspanningscategorie II) Speciaal beveiligd materieel (stoothoudspanningscategorie I) 230/400 6 4 2,5 1,5 400/690 8 6 4 2,5 OPMERKING Bron: tabel 44.3 van NEN 1010:2015. De stoothoudspanning U imp van het elektrisch materieel moet geschikt zijn voor de maximale stootspanning die kan optreden. De afstand van de luchtweg tussen twee blanke actieve delen moet voldoende groot zijn. 4.2.3 Vlamboog met een laag energetisch vermogen Een vlamboog met een laag energetisch vermogen kan ontstaan ten gevolge van beschadigingen in de isolatie van elektrisch materieel of door een elektrische aansluiting van het elektrisch materieel die loszit. 8
Dit is een vlamboog met een laag energetisch vermogen, omdat de stroom die een temperatuur van 3 000 C tot 10 000 C in het elektrisch materieel kan veroorzaken, laag is. Een vlamboog met een laag energetisch vermogen kan een seriële of parallelle vlamboog zijn. Voordat een parallelle vlamboog optreedt, kan er een lekstroom optreden. Door een parallelle vlamboog te voorkomen, wordt ook ongewenste lekstroom voorkomen. OPMERKING Lekstroom ten gevolge van capacitieve koppeling in een gebouwgebonden elektrische installatie of capacitieve koppeling van een geschakelde voeding wordt niet gekenmerkt als ontstekingsbron. Om een seriële of parallelle vlamboog te voorkomen, moet elektrisch materieel beschermd of bestand zijn tegen: stootbelasting, om te voorkomen dat het elektrisch materieel stuk wordt gestoten; beknelling, bijvoorbeeld bij leidingen als men op de leidingen kan staan of eroverheen rijdt; te hoge stralingswarmte, om te voorkomen dat het isolatiemateriaal te snel veroudert; uv-licht, om te voorkomen dat de weekmakers uit het isolatiemateriaal verdwijnen; vocht en agressieve dampen, bijvoorbeeld van vet, olie en chemicaliën. 4.2.4 Kruipstroom Kruipstroom treedt op ten gevolge van vervuiling of aanwezigheid van vocht. De geleiding tussen twee fasegeleiders of een fasegeleider en een nulgeleider of een fasegeleider en een beschermingsgeleider wordt dan zo laag, dat er kruipstroom gaat vloeien. 4.2.5 Oververhitting Oververhitting van elektrisch materieel kan ontstaan door een defect of een verkeerd uitgevoerde verbinding, en door onjuist gebruik of onjuist beheer. Onder onjuist gebruik wordt hier ook verstaan, gebruik van elektrisch materieel bij een (omgevings)temperatuur waarvoor het niet is ontworpen. 4.3 Risicoverhogende apparaten Er zijn apparaten en machines die vanwege hun intrinsieke eigenschappen zorgen voor een verhoogd brandrisico. Deze apparaten en machines moeten prioriteit krijgen in de risicobeoordeling. De volgende groepen apparaten zorgen voor een verhoogd brandrisico: apparaten en machines met elektrische procesverwarming. Bij deze apparaten wordt inherent aan de functie warmte geproduceerd in het apparaat of de machine; OPMERKING 1 en van apparaten met elektrische procesverwarming zijn elektrische ovens, hotmelt-lijmmachines en sealmachines. elektrische verwarmingssystemen; OPMERKING 2 en van elektrische verwarmingssystemen zijn saunakachels en elektrische kachels (halogeenkachels, straalkachels, ventilatorkachels). acculaders van heftrucks. Vooral bij apparaten en machines met elektrische procesverwarming en elektrische verwarmingssystemen bestaat een verhoogde kans op oververhitting (zie 4.2.5). 9
Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft Ja, ik bestel ex. NTA 8220:2016 Ontw. nl Methode voor het beoordelen van elektrisch materieel op brandrisico 29.00 T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271 www.nen.nl/normshop Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop Gratis e-mailnieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V E-mail Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: 015 2 690 271 E-mail: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon 015 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden. LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview - 2018