Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM120 Naam monument : Calvariekapel Adres : Servaasweg bij 44 Postcode en plaats : 6083 AS Nunhem Kadastrale aanduiding : NHM00 sectie A nr(s) 825 Coördinaten : x: 195.451 y: 362.485 Bouwstijl : Traditionele bouwstijl Kerndatering : XXc Oorspronkelijke functie : onderdeel kruiswegstatie Huidige functie : openluchtkerk Architect : onbekend Typering van het monument: Openluchtkerk gelegen bij de Servaaskapel. Historie: De calvariekapel is gelegen bij de Servaaskapel. De Servaaskapel, die in 1796 'Sinte Servaeshusken' werd genoemd, en de daarbij behorende waterbron is van zeer oude datum. De oude Servaaskapel werd in oktober 1891 afgebroken en herbouwd naar ontwerp van architect J.J.H Groenendael. In 1933 werd op de St. Servaasberg een openluchtkapel aangelegd, met onder meer een preekstoel tegen een dode dennenboom aan. 'Onder schaduwrijke berken, eiken, acacia's en sparren' stonden sindsdien 'amphitheatergewijs banken gereed' voor de wekelijkse openluchtgodsdienstoefening op zondagnamiddag. Pastoor Jean Adams heeft zich gedurende zijn pastoraat evenals zijn voorgangers zeer ingespannen voor de Servaasverering. In 1946 geeft hij in zijn toen verschenen boek "De oude appelboom", een beschrijving van de godsdienstige zondagmiddag bijeenkomsten, die tijdens de zomermaanden aan de Servaasberg in Nunhem werden gehouden. Dat heette toen Servaasoefening. In citaat: "Iederen zondag in den zomer is er op den Sint Servaasberg een oefening met een preek in open lucht. De menschen zitten in de schaduw van de boomen. Een hondje kruipt onder de banken door. Er staan wat kinderwagens en er huilt ergens een kindje. Ik sta te preeken onder een dorren denneboom op een van ruwe takken geïmproviseerden preekstoel. Tegen de dorren stam hangt een kruis. De menschen zitten stil op de banken en luisteren met zoo'n inspireerende aandacht, dat de priester, die de gave van de gewijden redenaar niet mocht bezitten, ze hier krijgt opgedrongen. De boomen staan in de zon te ruischen, de lucht is blauw of hangt vol wolken. Er is geen schooner kerkinterieur denkbaar. Vogels fluiten, soms slaat een nachtegaal en soms is het de wielewaal. Een boekvinkje is steeds ijverig in zijn deuntje en af en toe schettert de Vlaamsche gaai als een uitbundige kwajongen. (..) Na deze preek komen al deze menschen de relikwie vereeren. Al die Limburgsche koppen trekken aan mij voorbij. (..) In iedere kop staat een levensbeschrijving. En in ieder leven speelt Sint Servaas zijn rol".(bron: http://www.nunhem.nl/geschied/pastoorslijst/1939a.html) Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 1 van 7
Ruimtelijke context: Het kerkdorp Nunhem ligt aan de Haelense beek en kent zijn oorsprong in de Vroege Middeleeuwen. In deze periode ontstond hier een kasteel en een kerk. In de periode tot 1850 groeide Nunhem slechts in zeer geringe mate. De kern Nunhem bestond tijdens het eerste kwart van de negentiende eeuw slechts uit enkele panden in de directe nabijheid van de Haelense Beek. Kaartmateriaal uit het jaar 1934 vertoont daarentegen een ander beeld. De kern was inmiddels duidelijk gegroeid, met name door een verdichting binnen de bestaande structuur. Daarnaast was vooral de bebouwing langs de weg naar Buggenum toegenomen. Noordoostelijk van het dorp lag, op geringe afstand, het kasteel Huis Nunhem. De zeer kleine dorpskern werd in de negentiende eeuw aan de oostzijde van de Haelensche Beek gekenmerkt door een open akkercomplex. De bebouwing is thans voornamelijk geconcentreerd langs twee elkaar kruisende wegen (de Burgemeester Peetersstraat-Servaasweg en de Kerkstraat-Molenbergstraat). Het object is gelegen aan Servaasweg, een uitloper van het historische bebouwingslint, die voor de aanleg van de Napoleonsbaan de noord-zuid verbinding was langs de beek. De openluchtkerk is gesitueerd nabij de Servaaskapel en de Servaasbron, welke zich op nog geen 1500 meter ten noordoosten van de historische dorpskern van Nunhem bevinden, op een heuvel in het Leudalbos, niet ver van de Haelense beek. De locatie werd vroeger 'op den Berg' en wordt thans 'St. Servaasberg' genoemd. St. Servaas zelf zou de bron, die 15 meter boven de waterspiegel van de Leubeek ligt, hebben laten ontspringen en het water eruit gebruikt hebben om de eerste christenen in de streek te dopen. Objectbeschrijving: De Calvariekapel is boven op de berg gelegen, links van de Servaaskapel. Het is mogelijk dat het bouwwerk, vanwege de beelden met Calvarieberg, onderdeel uit maakt van de niet voltooide kruiswegstatie. Voor de kapel zijn eenvoudige houten zitbanken gesitueerd, dit in verband met de huidige functie als openluchtkerk. De kapel is opgetrokken in bruinrode baksteen, gemetseld in staand verband en platvol gevoegd. De kapel heeft een rechthoekige plattegrond, die haaks op de berg en de Servaaskapel is geprojecteerd en is afgedekt met een zadeldak. Het zadeldak is voorzien van een zinken roefendak en heeft een brede bakgoot die ter plaatste van de voorgevel de hoek om is gezet. De kopse zijde van het dak is aan de voorzijde voorzien van een met zink bekleed boeiboord. Het object bestaat uit een gesloten achterzijde met topgevel waar tegen een (natuur)stenen altaar is geplaatst. De beide zijgevels hebben alleen over het achterste gedeelte een blinde muur; het voorste deel van de zijgevels is open. Het zadeldak wordt aan de voorzijde gedragen door twee gemetselde kolommen, waarop een eenvoudig spant rust, dat is voorzien van een makelaar en twee schoren. De kapel, die gesitueerd is op een beklinkerd fundament, is te bereiken via stenen trappen. Interieur: Het interieur bestaat uit schoon metselwerk. In de beide zijgevels is een uitsparing met nis aanwezig. Tegen de achterwand is een groot (natuur)stenen altaar met hierop twee beelden van Maria en Johannes, die onderdeel uit maken van de Calvariegroep. Tegen de achterwand boven het altaar hangt een kruis met bronskleurige corpus. Omgeving: Om de openluchtkerk heen staan houten banken in de vrije natuur zodat er buitendiensten gehouden kunnen worden. Bijzondere onderdelen: Het (natuur)stenen altaar en de Calvariegroep. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 2 van 7
Waardestelling: Het object is van belang wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap, cultuurhistorische waarde en meer in het bijzonder vanwege: de gaafheid van het exterieur. Het object wekt een oorspronkelijke indruk of heeft veranderingen ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. het object is ruimtelijk bepalend c.q. markant voor de omgeving. de historisch-ruimtelijke relatie met de directe omgeving waarbij het object deel uit maakt van een gebied waarvan de wegen, verkaveling, bodem- en groenstructuren een oorspronkelijke indruk wekken of veranderingen hebben ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. de typologische en functionele zeldzaamheid in relatie tot de gaafheid van het object. de betekenis voor de plaatselijke geschiedenis als uitdrukking van een sociaaleconomische en geestelijke ontwikkeling. de waarde als onderdeel van een religieus ensemble gelegen op de Servaasberg. Bescherming: Het interieur en exterieur van de op de bijgevoegde kaart aangegeven bouwmassa Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 3 van 7
Foto s Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 4 van 7
Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 5 van 7
Kaart met bescherming luchtfoto Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 6 van 7
Kaart met bescherming Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM120 Pagina 7 van 7