Uitgebreid naslagwerk bij Fotografie Workshop door Boukje Canaan
Inzoomen/dichtbij halen Weinig mensen realiseren zich dat ze met een zoom een prachtig instrument in handen hebben voor het maken van portretten. Je haalt de persoon mooi los van de achtergrond. Een kenmerk van inzoomen (oftewel een telelens) is namelijk dat het gebied dat scherp is, kleiner wordt. Doordat het diafragma open moet om voldoende licht binnen te laten in de lens (zie scherptediepte). Tip: Probeer echter niet in te zoomen als er weinig licht is, bijvoorbeeld binnen. De camera gaat dan namelijk door het weinige licht ook langere belichtingstijden gebruiken. En omdat je een ingezoomd beeld minder makkelijk stil houdt, krijg je al snel bewegingsonscherpte. Een ander optisch effect van de telestand is dat de onderdelen van de foto tegen elkaar worden gedrukt. Hun onderlinge afstand lijkt kleiner dan in werkelijkheid. Zo kun je een beroemd gebouw op geheel eigen wijze fotograferen. Tip: Gebruik de zoom niet omdat je te lui bent naderbij te lopen. Eigenlijk moet je voor een mooie compositie altijd een bedoeling hebben om in tele te werken, tenzij je niet dichterbij kunt komen, of het gewenste effect kunt verkrijgen zo dichtbij. Uitzoomen /Groothoek Iemand van dichtbij fotograferen door een camera in wijdhoek of groothoek of bij compactcamera de uitgezoomde stand, geeft een vertekend beeld. Dan krijgt men door het optische effect van de groothoek-stand bijvoorbeeld een enorme neus. Niet zomaar doen, tenzij je er juist wat mee wilt vertellen. Voor een portret moet je minimaal een 50 mm lens nemen of met je compact camera een stukje inzoomen. De normale lens is 50 mm. Je kunt ook bewust gebruik maken van het optische effect van een groothoeklens. Een kenmerk van groothoek is dat afstanden groter lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Het beeld wordt als het ware van voor tot achter uitgerekt.
Belichting Het belangrijkste onderdeel voor de fotografie. Al het licht wat om ons heen is wordt gemeten. De meting zorgt dat het gemiddelde van 18% grijs wordt bepaald. Je camera heeft ingebouwde lichtsensoren om het directe en indirecte licht te meten. Bij veel tegenlicht of veel licht om een onderwerp heen, kun je de spotmeter gebruiken. Dit icoontje [ ] kun je instellen (Exposure) en je meet alleen het reflecterende licht in het midden van je onderwerp. De grijskaart heb ik leren gebruiken voor de perfecte belichting. Plaats de grijskaart (18% grijs) voor je onderwerp, neem hem bijna beeldvullend in je zoeker en meet het licht. Met de ontspanknop, of met AEL (Automatic Exposure Lock) of het knopje met de * (die zit bij je rechter duim op bijv. een Canon camera). Zet die waarde vast, of stel deze in via de stand M (Manual). In deze M-stand kun je zowel je diafragma (Aperture) als je sluitertijd (Shutterspeed) kiezen. Kaart weg, kader bepalen en fotograferen maar. Altijd goed belicht! Mits: op de kaart hetzelfde licht valt als op het onderwerp. Leuk en handig om te weten: Door deze meting heb je ook altijd een goede witbalans. Als je geen grijskaart hebt, dan kan een stoeptegel in de buurt van je onderwerp erg helpen. hoe het ook kan: Houd je ontspan knop licht ingedrukt, zodat je camera automatisch de lichtmeting (exposure) neemt van deze stoeptegel, verplaats je lens naar het onderwerp=kadreren en druk de knop geheel in om nu de foto te nemen. Let er op dat de afstand van je onderwerp tot de lens niet te veel verschilt. Anders wordt het onderwerp onscherp. Lichtmeting en focus (scherpte) worden beiden gemeten door de ontspanknop. Groen gras geeft hetzelfde effect als de grijs kaart. Dus als er geen stoeptegel in de buurt is, maar wel groene natuur, gebruik dit in jouw voordeel. Op de foto hiernaast hielpen de groene blaadjes op de voorgrond de juiste waarde/ lichtsterkte bepalen, in de automatische stand...
Goede kleurtemperatuur/witbalans Verkeerde kleurtemperatuur/witbalans Kleurtemperatuur wordt aangegeven d.m.v. de witbalans Hij was toch écht prachtig oranje-rood, die zonsondergang die je met je digitale camera fotografeerde. Toch zien we hierboven zo n kleurloos plaatje, omdat de automatische witbalans van je camera de foto 'gecorrigeerd' heeft. Zonlicht verandert gedurende de dag constant van kleur. Moderne digitale camera's corrigeren daarvoor, maar dat is lang niet altijd wat je wilt. Dus als je de volgende keer een foto van een spectaculaire zonsondergang maakt, zet dan de witbalans van je camera op daglicht. Want alleen zo vang je de sfeer van die bijzondere avond... Flitsen Flitslicht is hard en dus doorgaans weinig vleiend voor je onderwerp. Een overbelicht onderwerp tegen een donkere achtergrond is dan het teleurstellende resultaat. De foto rechts is in vele opzichten daarom ook niet aantrekkelijk; de ooghoogte geeft verkleining, er is veel hoofdruimte, het jongetje heeft een harde schaduw, een onaantrekkelijke omgeving, en rode ogen. Gebruik een flitser met mate! Om beweging te bevriezen bijvoorbeeld. Anders zouden hier de zwaarden niet duidelijk in beeld zijn, maar in een blur, dus bewogen.
Het mooie van digitaal fotograferen is dat we bovendien de ISO waarden direct kunnen aanpassen, zoals 400, 800 of nog hoger. Analoge filmrolletjes spreken over ASA (is gelijk aan ISO). Kies als je niet wilt flitsen ook voor een groter diafragma (= lensopening), dus klein nummer zoals f/4 of f/2,8. In het geval van een feestje, waar weinig licht aanwezig is, kun je toch leuke plaatjes maken. Hier is het niet erg als er beweging te zien is, dat geeft ook wel dynamiek weer. Je krijgt i.i.g. sfeerbeelden. Let op dat je witbalans ook hier op daglicht staat, ook al is het avond. Beweging vastleggen. Dit kan door de flitser te gebruiken, dan bevries je een moment. Maar beter is om je sluitertijd aan te passen. Snel bewegende voorwerpen kan je nml. vastleggen met een gekozen sluitersnelheid vanaf 1/125 tot 1/1000 seconde. De beweging wordt dan als het ware bevroren in het beeld. De meeste camera's waarbij je de snelheden kan instellen, hebben een schaal van 1,1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500 en zelfs tot 1/1000 seconden. Beweeg mee met het onderwerp, om zo het onderwerp scherp te krijgen. Houd je de camera stil, zal juist de achtergrond scherp zijn en het onderwerp bewogen.
Bij de BULB functie, kun je de sluitertijd extra lang openhouden; licht wordt gevangen net zolang de lens open is. In dit geval is er geschreven met vuurwerk. Dit wordt vaak ook gebruikt bij een waterval, of voorbij rijdende auto s in het donker. Een statief is in deze gevallen een must. Scherptediepte Het diafragma (of de lensopening) bepaalt naast de hoeveelheid binnengelaten licht ook de scherptediepte. Wanneer je een foto wil maken waarbij slechts een beperkt deel scherp moet zijn, kies je voor een diafragma met een kleine scherptediepte, bijvoorbeeld f/2.8 of f/4. Wil je in het beeld zoveel mogelijk scherp krijgen, zowel in de voorgrond als in de achtergrond, dan kies je voor een kleiner diafragma (f/11 of f/22). De scherptediepte wordt daardoor groter. (De meeste camera's hebben een diafragmaschaal van f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16 en f/22). Tip voor compacte camerabezitters: Compactcamera s zijn erop gericht om zoveel mogelijk scherp in beeld te brengen, dus daar zie je nauwelijks iets van een kortere scherptediepte. Gebruik in dat geval de portret stand (portrait), instelbaar in het menu. Soms heet dit Soft Focus, het ligt aan het merk van de camera. Voor een goed effect: als je met een (groothoek/zoom)lens helemaal uitzoomt en dan foto s gaat maken van zeer dichtbij zul je een hele korte scherptediepte terugzien in je foto s.
Als je inzoomt op een verder weg gelegen onderwerp en een groot diafragma (klein getal) gebruikt, krijg je ook een verschil in scherptediepte.
Gouden regels Hoe breng je het onderwerp zo in beeld dat het ook een mooie, creatieve, gebalanceerde en/of interessante foto wordt? Er zijn een aantal gouden regels in de fotografie die je kunt toepassen om een goede compositie te bereiken. De regels geven een houvast, maar zijn niet op elke foto toepasbaar. Soms is het afwijken ervan juist wat jij wilt bereiken. Een compositie die voor jou werkt is ook een goede compositie. Regel van derden Als je kijkt naar foto s van professionele fotografen, dan zul je zien dat de onderwerpen vaak op 1/3e of 2/3e van de foto geplaatst zijn. Dit is expres zo gedaan en heet de regel van derden. Zo werkt het: teken in gedachten een boter kaas en eieren speelveld over je beeld heen (twee lijnen verticaal en twee horizontaal op gelijke afstand) en probeer het onderwerp op of dicht bij één van de vier snijpunten te plaatsen. Als je gebruik maakt van deze regel ervaart het menselijk oog de foto als meer gebalanceerd en natuurlijker.
Plaats bij een landschap foto bijvoorbeeld eens het silhouet van een boom op het snijpunt van de eerste verticale lijn en de tweede horizontale lijn, je krijgt dan al een heel andere foto dan als je de boom midden op de foto plaatst of juist op het snijpunt van de tweede verticale lijn en de eerste horizontale lijn. Hetzelfde geldt trouwens voor de horizon, het maakt zeker uit of je deze op 1/3 of 2/3 van de foto plaatst. Vrijmaken van de achtergrond Om de aandacht goed op het onderwerp te krijgen moet je het proberen vrij te maken van de achtergrond. Dit kan door de achtergrond onscherp te maken waardoor het scherpe deel uit de foto springt, maar ook bijvoorbeeld met contrasten in kleur of licht en donker. Voorgrond-achtergrond Een andere tip is het plaatsen van iets interessants op de voorgrond van een foto. Als je bijvoorbeeld een landschap fotografeert, probeer een boom/kerk/ rotsen, etc. te vinden, waardoor je iets toevoegt op de voorgrond en daarmee ook meer dynamiek in de foto krijgt. Voorgrond-achtergrond wordt hier nog extra bereikt door de voorgrond wel en achtergrond niet scherp in beeld te brengen. Want ben nou eerlijk: zo spectaculair is dit landschap helemaal niet.
Lijnen Gebruik elementen zoals beekjes, muurtjes, elektriciteitsdraden en weggetjes om het oog naar een onderwerp te leiden. Door de lijnen te volgen van deze elementen kijk je dieper de foto in. Lijnen zijn een van de belangrijkste elementen om een compositie mee te bepalen. Houd het simpel De sterkste foto s zijn vaak het eenvoudigst. Probeer niet te veel elementen in de foto op te nemen die de aandacht kunnen afleiden, waardoor het niet meteen duidelijk is wat het onderwerp van de foto is. De kunst van het weglaten is één van de grootste wapens die een fotograaf kan hebben, ondanks dat fotografie vooral een vertellend medium is. Ook een simpel onderwerp zegt vaak meer dan duizend woorden. Kom dichterbij Kom dichter bij het onderwerp (of zoom in) dan je in eerste instantie wilt. We hebben zo
vaak de neiging en de wens om veel in beeld te brengen. Te vaak te veel, zou ik zeggen. Mijn advies is om toch ook vooral aandacht te schenken aan de details, waar je ook bent. Die kunnen zo kenmerkend en verhalend zijn voor je totale (vakantie)reportage. Verander je gezichtspunt Loop ook om je onderwerp heen, probeer nieuwe hoeken te vinden, dichter bij te komen, je foto door omgeving-ruis te kadreren, etc. Ga door je knieën, klim op muurtjes Kortom, gebuik een kikker- of vogelperspectief, om zo je kijker te verrassen. Experimenteer Wijk ook vooral af van de regels. Elk onderwerp vraagt zijn eigen aanpak en soms is het juist weer beter om een onderwerp midden in het beeld te zetten, de horizon schuin te
laten lopen of een gek scherpstelpunt toe te passen. Het belangrijkste is dat je lol hebt in je hobby/werk. Ga op pad, een foto die je wel neemt is oneindig veel beter dan een foto die je niet neemt. Met veel oefening en experimenteren krijg je het vanzelf in de vingers, neem het niet te serieus en geniet van het proces. Goed en fout bestaat niet, een compositie die werkt is per definitie een goede compositie.