Hyperventilatie Afdeling Psychiatrie
Deze folder geeft informatie over hyperventilatie. U vindt antwoord op de volgende vragen: wat is hyperventilatie? wat zijn de oorzaken? welke klachten kunnen zich voordoen? wat kunt u er zelf aan doen? welke behandelingsmogelijkheden zijn er? Hopelijk is na het lezen van deze folder duidelijk dat hyperventilatie geen ernstige ziekte is en dat u er zelf iets aan kunt doen. Hoe werkt de normale ademhaling? Door in te ademen krijgt u zuurstof binnen. In de longen wordt zuurstof opgenomen door de rode bloedcellen in het bloed en vervoerd naar verschillende plaatsen in het lichaam, die dit nodig hebben voor verbranding. Bij deze verbranding komt koolzuurgas vrij dat in het bloed wordt opgenomen. Dit koolzuurgas verdwijnt uit ons lichaam met uitademen. Bij lichamelijke inspanning, zoals traplopen of hardlopen, past het lichaam zich aan door sneller te gaan ademen. Het lichaam verbruikt meer zuurstof en produceert meer koolzuurgas. Wat gebeurt er bij hyperventilatie? Hyperventileren betekent letterlijk 'veel ademen'. Bij angst en spanning gaat het lichaam stresshormonen aanmaken. Hierdoor gaat u sneller ademen en gaat het hart sneller kloppen. Het gevolg is dat de rode bloedcellen, die zuurstof opnemen en vervoeren, op een bepaald moment 'volgeladen' zijn. Ze kunnen geen zuurstof meer opnemen. Door het snelle ademen, ademt u wel veel koolzuurgas uit, terwijl de rode bloedcellen volgeladen zijn. Het koolzuurgas in het bloed wordt dan ook minder en hierdoor verandert de zuurgraad in het lichaam. Deze verandering geeft hyperventilatie. 1
Welke klachten komen voor bij hyperventilatie? De meest voorkomende verschijnselen zijn: benauwdheid kortademigheid een brok in de keel een droge mond prikkelingen in handen en voeten het gevoel dat handen en voeten slapen of opgeblazen zijn duizeligheid licht gevoel in het hoofd slecht zien het idee hebben dat alles er anders uitziet onwezenlijk gevoel geluiden klinken anders zwarte vlekken of waas voor de ogen een klam gevoel en transpireren het gevoel dat je flauw gaat vallen slap en moe gevoel in benen en knieën De klachten komen niet tegelijkertijd voor. Soms heeft u last van de ene groep klachten en soms van een andere groep. Wanneer u een aantal van deze klachten samen heeft, spreekt men van een hyperventilatiesyndroom (syndroom= verzameling van klachten) Hoe ontstaat hyperventilatie? Hyperventilatie kan veel oorzaken hebben. Soms ontstaat het door simpele zaken als een keer slecht eten, uitgaan of bij een bepaalde inspanning. Maar ook een psychische of lichamelijke stresstoestand kan de oorzaak zijn, bijv. problemen in het huwelijk of op het werk, het overlijden van iemand, suikerziekte, longontsteking, operatie, tijdens zwangerschap of na een bevalling. Het probleem bij hyperventileren is dat iemand met hyperventileren dit niet in verband brengt met versneld ademhalen. De klachten geven een benauwd gevoel waardoor 2
men juist doorgaat met versneld en verdiept ademhalen. Hierdoor nemen de klachten alleen maar toe. Uiteindelijk kan dit ertoe leiden dat mensen zo angstig worden dat ze denken dat ze doodgaan of gek worden. Een heel normaal gevoel wat iedereen bij zichzelf kan opwekken, wordt op deze manier beleefd als een gevaarlijke ziekte. Dit kan ernstige angstverschijnselen veroorzaken. Sommigen mensen gaan hyperventileren bij een bepaalde ziekte, bijv. astma, diabetes of neurologische ziektes. Bij deze groep spelen ook andere mechanismen een rol. Herkennen zij de hyperventilatie dan verdwijnt het soms niet helemaal, maar neemt wel de paniek en angst af. Vooral bij deze mensen zijn buikademhalingsoefeningen met een fysiotherapeut nog wel eens succesvol. De behandeling De behandeling richt zich op het herkennen van de hyperventilatie. De aanvallen en het hyperventileren verdwijnen pas als men de klachten niet meer beleeft als een gevaarlijke ziekte, maar het verband voelt tussen de ademhaling en het klachtenpatroon. Vandaar het advies om iedere dag een aantal keren bewust verdiept en versneld te ademen. Daardoor ontstaat er een klachtenpatroon, wat u waarschijnlijk snel gaat herkennen en u beter leert omgaan met hyperventileren. Dit bewust opwekken van symptomen doet u ± 8 weken dagelijks. Een probleem bij hyperventileren is dat het dikwijls al jaren bestaat en dat veel mensen er bang voor zijn. Het opwekken van een hyperventilatie-aanval is dan erg angstig. Daarom wordt er soms in de beginperiode van de behandeling medicatie gebruikt. Ook worden sommige ademhalingsoefeningen of technieken van buikademhaling aangeraden. Deze helpen wel iets, maar belangrijk is om zelf het verband te voelen tussen de klachten en het versneld ademhalen. 3
Vroeger was het gebruikelijk om in een plastic zakje te blazen tijdens een aanval. Hierdoor werd de koolzuurspiegel in het bloed kunstmatig verhoogd, omdat het uitgeademde koolzuur weer werd ingeademd. Bij chronisch hyperventileren raden we dit af. Het opwekken van hyperventileren geeft meer vermindering van angst dan het plastic zakje. In een aantal gevallen bestaan er nog steeds spanningen en problemen die hyperventileren veroorzaken. Aan deze problemen moet gewerkt worden. Toch is het zinvol om hyperventileren apart te behandelen. Er zijn hiervoor twee redenen: 1. Als u minder last heeft van hyperventileren, gaat u zich minder vermoeid en gespannen voelen. Daardoor kunt u beter aan andere problemen werken. 2. Hyperventileren blijft nogal eens bestaan ondanks het feit dat de oorzaak die aanleiding gaf tot hyperventileren is opgelost. Meer informatie Zijn er na het lezen van deze folder nog vragen, schrijf deze dan op en bespreek ze met uw arts. Notities Heeft u vragen over uw behandeling? We raden u aan ze hier op te schrijven. Zo weet u zeker dat u ze niet vergeet. 4
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus 90 052 Postbus 7777 5600 PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC.610.205_03_12