De kracht van het Evangelie in het leven van een vluchteling Preekschets voor vluchtelingengebedsdag 24 juni 2012 Hij was voorheen voor u van geen nut, maar nu is hij voor u en voor mij van veel nut Filemon 1:11a (HSV)
Inleiding Voor u hebt u de preekschets die gemaakt is voor de vluchtelingengebedsdag. De zondag rond de wereldvluchtelingendag (20 juni) waarop kerken en christenen wereldwijd bidden voor vluchtelingen. We hopen dat deze preekschets voor u een nuttig middel is om een dienst te houden om gemeenteleden uit te dagen over hun houding naar de vluchteling te reflecteren. U vindt hierna de preekschets. Voor deze preekschets heb ik gekozen om niet de volgorde van de brief te hanteren, maar de historische ontwikkeling van de drama tussen Onesimus, Paulus en Filemon. In de kaders staan toelichtingen over de historische en bijbelse achtergrond van het gedeelte. Onderaan treft u voetnoten die de verschillende verzen toelichten. Van harte Gods zegen en creativiteit toegewenst bij het vormgeven van de dienst. Gebruikte literatuur D. A. Carson, Douglas J. Moo, Leon Morris, An introduction to the New Testament, Zondervan, 1992 Fee, G.D. en Stuart, Douglas, How to Read the Bible Book by Book: A Guided Tour, Zondervan, 2002 Thompson, M.M., Colossians and Philemon (Two Horizons New Testament Commentary), Wm. B Eerdmans, 2005 Gaebelein, Frank E. Gen. Ed., The Expositor's Bible Commentary: Ephesians through Philemon, Zondervan, 1978 8 Daarom, hoewel ik in Christus grote vrijmoedigheid heb om u te bevelen wat u behoort te doen, 9 spoor ik u veel liever aan door de liefde, omdat ik, Paulus, een oud man ben en nu ook een gevangene van Jezus Christus. 10 Ik doe een beroep op u ten behoeve van mijn zoon, die ik heb voortgebracht toen ik in boeien geslagen was, namelijk Onesimus. 11 Hij was voorheen voor u van geen nut, maar nu is hij voor u en voor mij van veel nut. Ik heb hem teruggestuurd. 12 Neem dan hem, met wie ik innig verbonden ben, weer aan. 13 Ik had hem wel bij mij willen houden, opdat hij mij, die in de boeien zit ter wille van het Evangelie, namens u zou dienen. 14 Maar ik heb zonder uw goedvinden niets willen doen, opdat uw weldaad niet gedwongen maar vrijwillig bewezen zou worden. 15 Want hij is wellicht daarom enige tijd van u gescheiden geweest, opdat u hem voor eeuwig zou terughebben, 16 niet meer als een slaaf, maar als meer dan een slaaf, namelijk een geliefde broeder. Was hij dat in het bijzonder voor mij, hoeveel te meer zal hij het voor u zijn, zowel in het vlees als in de Heere. 17 Als u mij dus houdt voor een medegelovige, aanvaard hem dan zoals u het mij zou doen. 18 En als hij u in iets onrecht aangedaan heeft of u iets schuldig is, breng dat mij in rekening. 19 Ik, Paulus, heb het eigenhandig geschreven. Ik zal betalen, om niet te zeggen dat u ook uzelf aan mij schuldig bent. 20 Ja, broeder, laat mij dit voordeel van u hebben in de Heere. Verkwik mij innerlijk in de Heere. 21 Ik heb aan u geschreven, omdat ik vertrouw op uw gehoorzaamheid. En ik weet dat u nog meer zult doen dan wat ik zeg. Preekschets
Opening (wat is de pakkende binnenkomer? Schrijf de eerste zinnen uit.):... Centrale vraag (kondig je hoofdgedachte of hoofdvraag aan) : Geloof jij in de kracht van het Evangelie als het gaat om vluchtelingen? Hoofddeel: Onesimus is een vluchteling, een gevluchte slaaf oude situatie Slavernij in de oude tijd Hoewel slavernij min of meer vanaf de oude tijd tot aan de moderne tijd voort duurde, is er een belangrijk verschil in de aard van deze slavernij. In de moderne tijd lag aan de slavernij een duidelijk racistische visie ten grondslag. Zo gingen de blanke, Europese volken uit van de superioriteit van de blanke mens en van de intrinsieke inferioriteit van mensen met een andere huidskleur. Dit had onder andere de lange en gewelddadige slavernij van Afrikaanse volken tot gevolg. In de oude tijd werden soms volken verslagen en gedwongen de overwinnende volk als slaaf te dienen; of moesten mensen uit de meest arme milieu zich als slaaf van een ander stellen om in leven te blijven, echter lag hieraan geen racistische visie ten grondslag. Wat was een slaaf die vluchtte? Consequenties? Het verhaal van Onesimus is het verhaal van een vluchteling. Hij vlucht van de onderdrukkende realiteit van de slavernij in de hoop om in een ander land een veilig en vrij bestaan te vinden. Tegenover deze hoop op vrijheid stond het gevaar ontdekt te worden. Een slaaf werd in de oude tijd als levend gereedschap gezien. Als een slaaf zich misdroeg, werd hij met harde hand gestraft. Het was gebruikelijk om weggelopen slaven zweepslagen te geven of zelfs ter dood te brengen. Waarom gevlucht? Wie was zijn baas, Filemon? Filemon was een rijke christen die leefde in de stad Kolosse, ongeveer 160 km landinwaarts van Efeze. Naar alle waarschijnlijkheid heeft Filemon het Evangelie gehoord tijdens de driejarige bediening van Paulus in Efeze (52-55 n.chr.), waarop hij christen werd. Hierna begon hij zich in te zetten voor het Evangelie in Kolosse. Hij stelde zijn huis open voor een groep van christenen om er regelmatig samen te komen. Let op de titels medearbeider en medestrijder Paulus gebruikt beide beelden doorgaans om oudsten of voorgangers aan te spreken. Het is aannemelijk dat Filemon een leider van de gemeente. Vluchtelingen/asielzoekers hier en nu (toepassing)
Asielzoekers kennen vanuit de landen waaruit zij moesten vluchten goed de constante druk en dreiging van de omringende vijandigheid - en het gevoel van nooit rust te hebben. Sommigen streden als advocaat of journalist voor mensenrechten, vrijheid van meningsuiting of godsdienst. Anderen zijn gevlucht, omdat hun familie honger lijdt. Maar bijna allemaal komen ze uit een benauwde situatie. Asielzoekers raken bijna alles kwijt, wanneer ze vluchten. Ze verliezen hun baan, hun bezit, hun land, hun familie en hun eer. Zij zijn op zoek naar een nieuwe identiteit in een land dat hen veelal niet welkom heet. Gevlucht voor oorlogsgeweld, politiek geweld, geloofsvervolging of honger, zijn ze vol hoop op een betere toekomst terecht gekomen in Nederland. Belast met allerlei trauma s en teleurstellingen krijgen ze hier vaak te horen dat ze niet kunnen blijven. Ze klampen zich vast aan een hoger beroep en wachten af hoe hun asielprocedure zal aflopen. Zonder afleiding en met weinig hoop, raken velen gedeprimeerd. Onesimus kwam terecht bij Paulus in Rome bekering en groei Paulus leidt Onesimus tot Jezus Onesimus besloot om naar Rome te vluchten, de dichtst bevolkte stad van het Romeinse Rijk, in de hoop om detectie te ontsnappen. Door een bijzondere reeks omstandigheden niet verteld in de brief, maar die zeker Gods soevereiniteit weerspiegelen komt Onesimus in de grote stad Rome Paulus tegen en wordt hij christen. Paulus voedt hem op en ziet hem veranderen (zie noten 9-13) Paulus voelt zich verantwoordelijk voor Onesimus. Hij is zijn geestelijk vader (zie noten 10, 12, 16-19) Bekering en discipelschap onder asielzoekers (toepassing) Ruim tien jaar geleden kwam hij in Nederland. Als jonge Koerdische moslim kwam hij in een asielzoekerscentrum bij Kampen terecht. Door Nederlandse christenen is hij warm ontvangen, hij werd door hen bezocht en vaak in huis uitgenodigd. Zij hebben zich over hem ontfermd en namen hem mee naar hun gemeente. Door het contact met hen heeft hij Jezus leren kennen en werd hij een discipel van Hem. Enkele jaren later werd deze jongen zelf een evangelist en is hij nu werkzaam onder Koerden in Nederland, om met hen het Evangelie te delen. Onesimus wil terug naar zijn meester herstel en broederschap Onesimus zal ook herstel met zijn (nu) broeder willen zien (zie noten 13, 16, 18) Soms mag en kan een vluchteling in Nederland blijven. Soms moet hij terug. Soms, wanneer hij gelovig wordt, wil hij juist terug - om zijn land en volk te dienen vanuit het geloof in Jezus. Hoe ingrijpend het besluit en hoezeer de gevolgen niet zijn te overzien - Jezus staat erboven en gaat met hem mee. Paulus moedigt Filemon aan Onesimus aan te nemen als een broeder (zie noten 16-17)
Herstel van relaties tussen gelovigen. Hoe zou u het vinden als Somaliërs hier gemeentelid worden? Moeten we dan ook een brug slaan vanuit onze traditie naar die van hen? Mag het ons dat kosten? (toepassing) Toepassing terugkomen op centrale vraag Geloof jij in de kracht van het Evangelie als het gaat om vluchtelingen? Voorbeelden uit de praktijk waarin dit zichtbaar werd Hoe blijkt het in je leven dat je gelooft in de kracht van het Evangelie? Hoe kun je meer dienstbaar zijn aan Jezus en aan het Evangelie als het gaat om asielzoekers? Noten bij de tekst (8) Bij het bekendmaken van zijn verzoek, kiest Paulus er bewust voor, om niet zijn apostelrang te gebruiken en te eisen, maar om vanuit de relatie te vragen. In feite noemt hij nergens in deze brief zijn apostelschap. (9) Paulus benadrukt dat hij liever de een verzoek doet dan een bevel. Hij herinnert -als degene die het verzoekt doet- wie hijzelf is: een oude man, (die daarom eer verdient) en een gevangene (die dus niet in luxe baadt, maar onrecht lijdt en onbering kent). (10) Het vader-kind beeld laat zien hoe Paulus de relatie zag met zijn bekeerlingen. Deze relatie spreekt van liefde, tederheid en zorg. Een vader is ook verantwoordelijk voor zijn kind en begaan met zijn lot. Het is een wonder van Gods genade dat ook in zijn gevangenschap, Paulus in de gelegenheid is anderen over Jezus te vertellen, zodat zij Hem mogen kennen. In Nederland is het belangrijk dat iemand voor zijn daden verantwoordelijk is, in de oosterse cultuur is het belangrijk je in te zetten voor het welzijn van een ander, ook wanneer diegene iets verkeerds begaan heeft. (11) Onesimus, wiens naam nuttig betekent (gebruikelijke naam onder slaven), was onnuttig voor zijn eigenaar, als weggelopen en ontrouwe slaaf. Zijn bekering verandert de situatie, nu is hij nuttig - voor Paulus was hij nuttig in de gevangenis en voor Filemon zal hij een goede, trouwe dienaar blijken. (12) Om de diepte van zijn verzoek uit te drukken, gebruikt Paulus het beeld van zijn hart. Het drukt uit dat het terugsturen van Onesimus een grote offer is. (13) Onesimus was eerst onnuttig en ontrouw, heeft wellicht zelfs gestolen van zijn meester. Maar na zijn bekering, diende hij Paulus op een liefdevolle en trouwe manier - deze dienst was een getuigenis en bewijs voor de kracht van het Evangelie, dat levens verandert. De dienst van Onesimus beschouwt Paulus als dienst voor het Evangelie.
(14) Paulus herhaalt hier de liefdeskarakter van zijn benadering. Hij wil vragen, in plaats van bevelen en kiest voor toestemming in plaats van dwang. Als het Evangelie inderdaad een levensveranderende kracht is, dan kan Paulus erop vertrouwen dat ook Filemon, die zelf al een gelovige is, erdoor veranderd wordt. In deze brief nodigt hij Filemon uit om over de aard van het Evangelie te reflecteren zodat hij zelf op een passende manier kan reageren. (15) We kunnen onszelf vaak afvragen waarom de omstandigheden op een bepaalde manier beschikt zijn. Zo ook Paulus, denkt hardop na over de drama van Onesimus. (16) Als slaaf werd Onesimus gerekend tot Filemons bezittingen, misschien waardevol bezit, maar niettemin, bezit. Door zijn bekering werd hij een broer, een geestelijke familielid van Filemon en Paulus. Hoewel Paulus geen expliciete uitspraken doet over slavernij, de implicaties van zijn woorden zijn verstrekkend. Paulus spreekt over Onesimus' dierbaarheid 'zowel in het vlees als in de Heer', twee uitspraken die buiten de context van het Evangelie ondenkbaar waren in die tijd. (17) Paulus wil glashelder stellen hoezeer het Evangelie mensen gelijkstelt - Filemon moet Onesimus, een slaaf op dezelfde wijze ontvangen als Paulus, een apostel, een leider, man van aanzien en een burger van Rome. De sleutel ligt niet in louter in vriendschap, maar in hun gezamenlijke dienst voor het Evangelie. (18) Naar alle waarschijnlijkheid had Onesimus geld gestolen van Filemon - misschien om zijn vlucht en zijn nieuwe leven te bekostigen. Ook deze schade moet Filemon op Paulus verhalen. Wat een vluchteling, zeker een jonge vluchteling, vaak nodig heeft is een gelovige die de vaderlijke zorg over hem uitbreidt - meer dan alleen geestelijke lessen. De vluchteling Onesimus had door zijn zondige daad een schuld opgebouwd. Een deel van zijn herstel en discipelschap was de vereffening van deze schuld - een verantwoordelijkheid die Paulus vol vertrouwen op zich nam. (19) Paulus vraagt niet om een kwijtschelding, maar is bereid om de prijs te betalen voor de vrijheid van zijn zoon. We zien hier een beeld van het Evangelie. Jezus Christus was bereid en betaalde de ultieme prijs voor de vrijlating en verlossing van ieder die zijn vertrouwen op Hem stelt. Tegelijk herinnert Paulus Filemon aan zijn eigen oorsprong. Ook hij heeft zijn (geestelijke) leven aan Paulus te danken. (20) Of is het toch een kwijtschelding waar hij op doelt? Paulus grijpt terug op zijn lof aan het begin: zoals Filemon de harten van de gelovigen verkwikd heeft, zo vraagt Paulus om zijn hart te verkwikken. (21) Paulus' woorden van lof stimuleren Filemon om te gehoorzamen, om Paulus niet teleur te stellen. Paulus vetrouwt erop dat Filemon gehoor zal geven aan zijn verzoek, door de kracht van het Evangelie, Paulus vertrouwt erop dat Filemon zelfs meer zal doen dan gevraagd, door het Evangelie van de liefde.