Inhoudstafel. WOORD VOORAF... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN

Inhoudstafel WOORD VOORAF....................................................... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN 1. Hulpwetenschappen................................................ 1 1.1. Chronologie................................................... 1 1.2. Diplomatiek, paleografie en codicologie............................ 1 1.3. Historische geografie en cartografie............................... 1 1.4. Methodologie.................................................. 2 2. Geschiedenis van politiek en instellingen............................... 3 2.1. De instellingen, het recht, de wetgeving............................ 3 2.1.1. Klassieke Oudheid......................................... 3 2.1.2. Middeleeuwen............................................ 3 2.1.2.a. Algemeen......................................... 3 2.1.2.b. Brabant.......................................... 4 2.1.2.c. Loon............................................ 4 2.1.2.d. Vlaanderen....................................... 4 2.1.3. Moderne Tijden............................................ 6 2.1.3.a. Centraal......................................... 6 2.1.3.b. Lokaal........................................... 7 2.1.4. Hedendaagse Tijden........................................ 8 2.1.4.a. Nationaal......................................... 8 2.1.4.b. Lokaal........................................... 9 2.2. De binnenlandse politiek........................................ 9 2.2.1. Het beleid................................................ 9 2.2.1.a. Middeleeuwen..................................... 9 2.2.1.b. Moderne Tijden................................... 10 2.2.1.c. Hedendaagse Tijden................................ 10 2.2.2. Het politiek leven......................................... 11 2.2.2.a. Klassieke Oudheid................................. 11 2.2.2.b. Middeleeuwen.................................... 11 2.2.2.c. Moderne Tijden................................... 12 2.2.2.d. Hedendaagse Tijden................................ 12 2.2.3. Het politiek personeel, de verkiezingen, de partijen................ 14 2.2.3.a. Klassieke Oudheid................................. 14 2.2.3.b. Middeleeuwen.................................... 14 2.2.3.c. Moderne Tijden................................... 16 2.2.3.d. Hedendaagse Tijden................................ 17 2.3. Het leger, de oorlogen.......................................... 24 2.3.1. Klassieke Oudheid........................................ 24 2.3.2. Middeleeuwen........................................... 24 2.3.3. Moderne Tijden........................................... 24 2.3.4. Hedendaagse Tijden....................................... 25 2.3.4.a. Algemeen........................................ 25 2.3.4.b. Wereldoorlog I.................................... 25 2.3.4.c. Wereldoorlog II.................................... 26 2.4. De buitenlandse politiek en de geschiedenis van andere landen....... 28 2.4.1. Middeleeuwen........................................... 28 2.4.2. Moderne Tijden........................................... 28 2.4.3. Hedendaagse Tijden....................................... 29 iii

TE PAARD OP DRIE EEUWEN 2.4.3.a. Algemeen........................................29 2.4.3.b. Europa..........................................29 2.4.3.c. Afrika...........................................30 2.4.3.d. Azië.............................................31 2.4.3.e. Amerika.........................................32 3. Economische geschiedenis...........................................33 3.1. Algemeen.....................................................33 3.1.1. Middeleeuwen............................................33 3.1.1.a. Lokaal...........................................33 3.1.2. Moderne Tijden...........................................33 3.1.2.a. Algemeen........................................33 3.1.2.b. Lokaal...........................................33 3.1.3. Hedendaagse Tijden.......................................33 3.1.3.a. Algemeen........................................33 3.1.3.b. Lokaal...........................................33 3.2. De industrie..................................................34 3.2.1. Klassieke Oudheid.........................................34 3.2.2. Middeleeuwen............................................34 3.2.2.a. Algemeen........................................34 3.2.2.b. Lokaal...........................................34 3.2.3. Moderne Tijden...........................................34 3.2.3.a. Algemeen........................................34 3.2.3.b. Lokaal...........................................35 3.2.4. Hedendaagse Tijden.......................................35 3.2.4.a. Algemeen........................................35 3.2.4.b. Lokaal...........................................35 3.3. Handel.......................................................37 3.3.1. Middeleeuwen............................................37 3.3.2. Moderne Tijden...........................................37 3.3.2.a. Binnenlandse handel................................37 3.3.2.b. Buitenlandse handel................................38 3.3.3. Hedendaagse Tijden.......................................40 3.3.3.a. Binnenlandse handel................................40 3.3.3.b. Buitenlandse handel................................40 3.4. Toerisme.....................................................40 3.4.1. Hedendaagse Tijden.......................................40 3.5. Communicatie en transport......................................41 3.5.1. Middeleeuwen............................................41 3.5.2. Moderne Tijden...........................................41 3.5.3. Hedendaagse Tijden.......................................41 3.6. Financiën....................................................42 3.6.1. Klassieke Oudheid.........................................42 3.6.1.a. Privé-financiewezen.................................42 3.6.2. Middeleeuwen............................................42 3.6.2.a. Openbare Financiën................................42 3.6.2.b. Privé-financiewezen.................................43 3.6.3. Moderne Tijden...........................................43 3.6.3.a. Openbare Financiën................................43 3.6.3.b. Privé-financiewezen.................................43 3.6.4. Hedendaagse Tijden.......................................43 3.6.4.a. Openbare Financiën................................43 3.6.4.b. Privé-financiewezen.................................44 3.7. Land-, tuin- en bosbouw; visserij..................................44 3.7.1. Klassieke Oudheid.........................................44 3.7.2. Middeleeuwen............................................44 iv

INHOUDSTAFEL 3.7.3. Moderne Tijden........................................... 45 3.7.4. Hedendaagse Tijden....................................... 46 4. Sociale geschiedenis............................................... 46 4.1. Algemeen.................................................... 46 4.1.1. Klassieke Oudheid........................................ 46 4.1.2. Middeleeuwen........................................... 47 4.1.3. Moderne Tijden........................................... 47 4.1.4. Hedendaagse Tijden....................................... 48 4.2. Demografie.................................................. 48 4.2.1. Klassieke Oudheid........................................ 48 4.2.2. Middeleeuwen........................................... 48 4.2.3. Moderne Tijden........................................... 48 4.2.4. Hedendaagse Tijden....................................... 51 4.3. Emigratie en immigratie....................................... 53 4.3.1. Hedendaagse Tijden....................................... 53 4.4. De sociale groepen............................................ 54 4.4.1. Klassieke Oudheid........................................ 54 4.4.2. Middeleeuwen........................................... 54 4.4.2.a. Armen.......................................... 54 4.4.2.b. Elites........................................... 55 4.4.2.c. Gemarginaliseerden................................ 55 4.4.2.d. Jeugd en studenten................................ 55 4.4.2.e. Kunstenaars..................................... 55 4.4.2.f. Loonafhankelijken................................. 55 4.4.2.g. Middenstanders en vrije beroepen..................... 55 4.4.3. Moderne Tijden........................................... 56 4.4.3.a. Armen.......................................... 56 4.4.3.b. Elites........................................... 56 4.4.3.c. Gemarginaliseerden................................ 57 4.4.3.d. Jeugd en studenten................................ 57 4.4.3.e. Loonafhankelijken................................. 57 4.4.3.f. Middenstanders en vrije beroepen..................... 58 4.4.4. Hedendaagse Tijden....................................... 58 4.4.4.a. Armen.......................................... 58 4.4.4.b. Bejaarden....................................... 58 4.4.4.c. Elites........................................... 59 4.4.4.d. Gemarginaliseerden................................ 60 4.4.4.e. Jeugd en studenten................................ 60 4.4.4.f. Kunstenaars..................................... 60 4.4.4.g. Loonafhankelijken................................. 60 4.4.4.h. Middenstanders en vrije beroepen..................... 61 4.4.4.i. Werkgevers...................................... 62 4.5. Sociale organisaties en bewegingen.............................. 62 4.5.1. Klassieke Oudheid........................................ 62 4.5.2. Middeleeuwen........................................... 62 4.5.2.a. Ambachtswezen................................... 62 4.5.3. Moderne Tijden........................................... 62 4.5.3.a. Ambachtswezen................................... 62 4.5.3.b. Werkgeversorganisaties............................. 63 4.5.4. Hedendaagse Tijden....................................... 63 4.5.4.a. Arbeidersbeweging................................. 63 4.5.4.b. Diversen........................................ 64 4.5.4.c. Jeugd- en Studentenbeweging........................ 65 4.5.4.d. Middenstandsbeweging............................. 66 4.5.4.e. Nationale Bewegingen (uitgezonderd de Vlaamse).......... 66 v

TE PAARD OP DRIE EEUWEN 4.5.4.f. Oudstrijdersbeweging...............................66 4.5.4.g. Vlaamse Beweging, taaltoestanden.....................66 4.5.4.h. Werkgeversorganisaties..............................67 4.6. Levensstandaard, prijzen en lonen................................67 4.6.1. Middeleeuwen............................................67 4.6.2. Moderne Tijden...........................................68 4.6.2.a. Algemeen........................................68 4.6.2.b. Lokaal...........................................68 4.6.3. Hedendaagse Tijden.......................................69 4.7. Arbeidsmarkt, tewerkstelling en werkloosheid......................69 4.7.1. Middeleeuwen............................................69 4.7.2. Moderne Tijden...........................................69 4.7.3. Hedendaagse Tijden.......................................69 4.8. Sociale conflicten..............................................70 4.8.1. Middeleeuwen............................................70 4.8.2. Moderne Tijden...........................................70 4.8.3. Hedendaagse Tijden.......................................70 4.9. Criminaliteit, de werking van het gerecht..........................71 4.9.1. Middeleeuwen............................................71 4.9.2. Moderne Tijden...........................................72 4.9.3. Hedendaagse Tijden.......................................74 4.10.Gezondheid, het medisch apparaat...............................75 4.10.1. Middeleeuwen............................................75 4.10.2. Moderne Tijden...........................................75 4.10.3. Hedendaagse Tijden.......................................75 4.11.De huisvesting................................................76 4.11.1. Moderne Tijden...........................................76 4.11.2. Hedendaagse Tijden.......................................76 4.12.De mentaliteit en het dagelijks leven..............................77 4.12.1. Klassieke Oudheid.........................................77 4.12.2. Middeleeuwen............................................77 4.12.3. Moderne Tijden...........................................79 4.12.4. Hedendaagse Tijden.......................................82 4.12.4.a. Mentaliteit........................................82 4.12.4.b. Sport............................................84 4.13.De steden, het stadsleven, de lokale samenleving en de urbanisatie.....85 4.13.1. Klassieke Oudheid.........................................85 4.13.2. Middeleeuwen............................................86 4.13.3. Moderne Tijden...........................................87 4.13.4. Hedendaagse Tijden.......................................87 4.14.Het platteland, het rurale leven..................................88 4.14.1. Prehistorie...............................................88 4.14.2. Klassieke Oudheid.........................................90 4.14.3. Middeleeuwen............................................90 4.14.4. Moderne Tijden...........................................91 4.14.5. Hedendaagse Tijden.......................................91 4.15.Vrouwengeschiedenis...........................................92 4.15.1. Klassieke Oudheid.........................................92 4.15.2. Middeleeuwen............................................92 4.15.3. Moderne Tijden...........................................93 4.15.4. Hedendaagse Tijden.......................................93 5. Geschiedenis van godsdienst en vrijzinnigheid...........................94 5.1. Godsdienst en kerk in de Zuidelijke Nederlanden....................94 5.1.1. Middeleeuwen............................................94 5.1.2. Moderne Tijden...........................................97 vi

INHOUDSTAFEL 5.1.3. Hedendaagse Tijden....................................... 97 5.2. Belgische missionering in het buitenland.......................... 98 5.2.1. Moderne Tijden........................................... 98 5.2.2. Hedendaagse Tijden....................................... 99 5.3. Vrijzinnigheid en vrijmetselarij.................................. 99 5.3.1. Hedendaagse Tijden....................................... 99 5.4. Andere godsdiensten........................................... 99 5.4.1. Klassieke Oudheid........................................ 99 5.4.2. Moderne Tijden.......................................... 100 5.4.3. Hedendaagse Tijden...................................... 100 6. Cultuurgeschiedenis.............................................. 100 6.1. Algemeen................................................... 100 6.1.1. Prehistorie............................................. 100 6.1.2. Klassieke Oudheid....................................... 101 6.1.3. Middeleeuwen.......................................... 101 6.1.4. Moderne Tijden.......................................... 102 6.1.5. Hedendaagse Tijden...................................... 102 6.2. Het onderwijs............................................... 102 6.2.1. Middeleeuwen.......................................... 102 6.2.2. Moderne Tijden.......................................... 103 6.2.3. Hedendaagse Tijden...................................... 103 6.3. De media................................................... 105 6.3.1. Klassieke Oudheid....................................... 105 6.3.1.a. Literatuur...................................... 105 6.3.2. Middeleeuwen.......................................... 105 6.3.2.a. Handboeken.................................... 105 6.3.3. Moderne Tijden.......................................... 105 6.3.3.a. Algemeen....................................... 105 6.3.3.b. Almanakken.................................... 105 6.3.3.c. Literatuur...................................... 105 6.3.3.d. Pers........................................... 105 6.3.4. Hedendaagse Tijden...................................... 106 6.3.4.a. Algemeen....................................... 106 6.3.4.b. Diversen....................................... 106 6.3.4.c. Film en foto..................................... 107 6.3.4.d. Handboeken.................................... 109 6.3.4.e. Literatuur...................................... 109 6.3.4.f. Pers........................................... 109 6.3.4.g. Pers - monografieën............................... 117 6.3.4.h. Pers - repertoria.................................. 118 6.3.4.i. Televisie........................................ 119 6.3.4.j. Radio.......................................... 119 6.4. De kunsten................................................. 119 6.4.1. Klassieke Oudheid....................................... 119 6.4.2. Middeleeuwen.......................................... 119 6.4.3. Moderne Tijden.......................................... 120 6.4.4. Hedendaagse Tijden...................................... 120 6.4.4.a. Algemeen....................................... 120 6.4.4.b. Schilder- en beeldhouwkunst........................ 120 6.4.4.c. Muziek......................................... 120 6.4.4.d. Literatuur; het boek- en bibliotheekwezen.............. 121 6.4.4.e. Medailles....................................... 122 6.4.4.f. Toneel......................................... 122 6.5. De culturele organisaties...................................... 123 6.5.1. Hedendaagse Tijden...................................... 123 vii

TE PAARD OP DRIE EEUWEN 6.6. De wetenschappen en de historiografie...........................123 6.6.1. Klassieke Oudheid........................................123 6.6.2. Middeleeuwen...........................................123 6.6.3. Moderne Tijden..........................................124 6.6.4. Hedendaagse Tijden......................................125 DOCTORAATSVERHANDELINGEN 1. Hulpwetenschappen...............................................127 1.1. Diplomatiek, paleografie en codicologie...........................127 1.2. Historische geografie en cartografie..............................127 1.3. Methodologie.................................................127 2. Geschiedenis van politiek en instellingen..............................127 2.1. De instellingen, het recht, de wetgeving...........................127 2.1.1. Klassieke Oudheid........................................127 2.1.2. Middeleeuwen...........................................127 2.1.2.a. Algemeen.......................................127 2.1.2.b. Vlaanderen......................................128 2.1.3. Moderne Tijden..........................................128 2.1.3.a. Centraal........................................128 2.1.4. Hedendaagse Tijden......................................128 2.1.4.a. Lokaal..........................................128 2.2. De binnenlandse politiek.......................................128 2.2.1. Het beleid..............................................128 2.2.1.a. Middeleeuwen....................................128 2.2.1.b. Moderne Tijden...................................128 2.2.2. Het politiek leven.........................................129 2.2.2.a. Oudheid........................................129 2.2.2.b. Middeleeuwen....................................129 2.2.2.c. Moderne Tijden...................................129 2.2.3. Het politiek personeel, de verkiezingen, de partijen................129 2.2.3.a. Middeleeuwen....................................129 2.2.3.b. Hedendaagse Tijden...............................129 2.3. Het leger, de oorlogen.........................................130 2.3.1. Middeleeuwen...........................................130 2.3.2. Hedendaagse Tijden......................................130 2.3.2.a. Algemeen.......................................130 2.4. De buitenlandse politiek en de geschiedenis van andere landen.......130 2.4.1. Middeleeuwen...........................................130 2.4.2. Hedendaagse Tijden......................................131 2.4.2.a. Algemeen.......................................131 2.4.2.b. Afrika..........................................131 3. Economische geschiedenis..........................................131 3.1. Algemeen....................................................131 3.1.1. Moderne Tijden..........................................131 3.1.1.a. Lokaal..........................................131 3.1.2. Hedendaagse Tijden......................................131 3.1.2.a. Algemeen.......................................131 3.1.2.b. Lokaal..........................................131 3.2. De industrie.................................................131 3.2.1. Moderne Tijden..........................................131 3.2.1.a. Lokaal..........................................131 3.2.2. Hedendaagse Tijden......................................132 viii

INHOUDSTAFEL 3.2.2.a. Lokaal......................................... 132 3.3. Handel..................................................... 132 3.3.1. Middeleeuwen.......................................... 132 3.3.2. Moderne Tijden.......................................... 132 3.3.2.a. Buitenlandse handel.............................. 132 3.4. Financiën................................................... 132 3.4.1. Middeleeuwen.......................................... 132 3.4.1.a. Openbare Financiën............................... 132 3.4.1.b. Privé-financiewezen............................... 132 3.4.2. Moderne Tijden.......................................... 132 3.4.2.a. Openbare Financiën............................... 132 3.4.2.b. Privé-financiewezen............................... 133 3.4.3. Hedendaagse Tijden...................................... 133 3.4.3.a. Privé-financiewezen............................... 133 3.5. Land-, tuin- en bosbouw; visserij................................ 133 3.5.1. Middeleeuwen.......................................... 133 3.5.2. Moderne Tijden.......................................... 133 4. Sociale geschiedenis.............................................. 133 4.1. Algemeen................................................... 133 4.1.1. Klassieke Oudheid....................................... 133 4.1.2. Moderne Tijden.......................................... 133 4.2. Demografie................................................. 133 4.2.1. Moderne Tijden.......................................... 133 4.3. De sociale groepen........................................... 134 4.3.1. Middeleeuwen.......................................... 134 4.3.1.a. Algemeen....................................... 134 4.3.1.b. Armen......................................... 134 4.3.1.c. Elites.......................................... 134 4.3.1.d. Jeugd en studenten............................... 134 4.4. Sociale organisaties en bewegingen............................. 134 4.4.1. Moderne Tijden.......................................... 134 4.4.1.a. Ambachtswezen.................................. 134 4.4.2. Hedendaagse Tijden...................................... 134 4.4.2.a. Arbeidersbeweging................................ 134 4.4.2.b. Diversen....................................... 134 4.4.2.c. Vlaamse Beweging, taaltoestanden.................... 134 4.5. Levensstandaard, prijzen en lonen.............................. 135 4.5.1. Moderne Tijden.......................................... 135 4.5.1.a. Lokaal......................................... 135 4.5.2. Hedendaagse Tijden...................................... 135 4.5.2.a. Algemeen....................................... 135 4.6. Sociale conflicten............................................ 135 4.6.1. Hedendaagse Tijden...................................... 135 4.7. Criminaliteit, de werking van het gerecht........................ 135 4.7.1. Middeleeuwen.......................................... 135 4.7.2. Moderne Tijden.......................................... 135 4.8. Gezondheid, het medisch apparaat.............................. 135 4.8.1. Middeleeuwen.......................................... 135 4.8.2. Hedendaagse Tijden...................................... 135 4.9. De mentaliteit en het dagelijks leven............................ 136 4.9.1. Middeleeuwen.......................................... 136 4.9.2. Hedendaagse Tijden...................................... 136 4.10.De steden, het stadsleven, de lokale samenleving en de urbanisatie... 136 4.10.1. Middeleeuwen.......................................... 136 ix

TE PAARD OP DRIE EEUWEN 4.11.Het platteland, het rurale leven.................................136 4.11.1. Prehistorie..............................................136 4.11.2. Klassieke Oudheid........................................136 4.11.3. Middeleeuwen...........................................136 4.11.4. Moderne Tijden..........................................136 5. Geschiedenis van godsdienst en vrijzinnigheid..........................137 5.1. Godsdienst en kerk in de Zuidelijke Nederlanden...................137 5.1.1. Middeleeuwen...........................................137 5.1.2. Moderne Tijden..........................................137 5.1.3. Hedendaagse Tijden......................................137 5.2. Andere godsdiensten..........................................137 5.2.1. Klassieke Oudheid........................................137 5.2.2. Middeleeuwen...........................................137 5.2.3. Moderne Tijden..........................................137 6. Cultuurgeschiedenis...............................................138 6.1. Algemeen....................................................138 6.1.1. Prehistorie..............................................138 6.1.2. Klassieke Oudheid........................................138 6.2. Het onderwijs................................................138 6.2.1. Middeleeuwen...........................................138 6.2.2. Hedendaagse Tijden......................................138 6.3. De media....................................................138 6.3.1. Hedendaagse Tijden......................................138 6.3.1.a. Handboeken.....................................138 6.3.1.b. Literatuur.......................................138 6.3.1.c. Pers............................................138 6.4. De kunsten..................................................139 6.4.1. Middeleeuwen...........................................139 6.5. De wetenschappen en de historiografie...........................139 6.5.1. Middeleeuwen...........................................139 AUTEURSINDEX.....................................................141 PERSONEN-, PLAATSNAMEN- EN ZAKENINDEX............................169 x