Samenvatting Levensbeschouwing Met Christenen op weg hoofdstuk 2 + 3 Samenvatting door een scholier 3366 woorden 13 oktober 2001 7,3 131 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing De bijbel Er is een discussie van 200 jaar geweest over welke boeken er in de christelijke bijbel moesten komen. De een vond dat de joodse boeken van het Ouder Testament, samen met enkele brieven van de apostel Paulus en het evangelie van Lucas ook in de bijbel thuishoorden. Anderen waren van mening dat Jezus een nieuw evangelie had verkondigd en de christenen daarom alleen de nieuwe christelijke geschriften hoefden te lezen. Het grootste gedeelte van de bijbel is ouder dan het christendom zelf. Bij de samenstelling van de bijbel zijn namelijk heilige geschriften (TENACH) van het jodendom overgenomen. Om de bijbel te onderscheiden van de joodse boeken is deze in tweeen gedeeld. Het O.T., dat de boeken van de Tenach bevat. Hierin ontvangt het volk via profeten de Tora en wordt de belofte voor een Messias op aarde gedaan. Dit gedeelte heet dan ook wel de belofte. Het tweede gedeelte is het N.T., hierin zijn de geschriften van christelijke oorsprong opgenomen. Het boek heet ook wel de vervulling, omdat de belofte van God vervuld zou zijn met de geboorte van Jezus, de Messias. Voor veel christenen staat in het N.T. de ware kern van hun geloof, namelijk het leven en sterven van Jezus en de verrijzing uit zijn dood. God Christenen geloven in een God. Wie hij is, is moeilijk te zeggen. In de bijbel krijgt hij namen als: de Almachtige, de Schepper, de Barmhartige of de Eeuwige. Zowel Joden als Christenen vinden echter: het is nier het belangrijkste veel te weten over God, maar om te leven naar zijn geboden. Zo moet de aarde leefbaar zijn. Kort samengevat luiden de geboden: heb God lief boven alles en bemin je naaste als jezelf. Jezus In het christelijk geloof vormen het leven en de persoon Jezus van Nazaret de kern van de bijbelse boodschap. In het N.T. wordt hij de zoon van God genoemd. Er is veel gespeculeerd over wat Jezus nu was. Sommigen beschouwden hem als een bijzonder mens, als levend voorbeeld voor alle anderen, maar in de kern een gewoon mens. Terwijl anderen hem meer God dan mens vonden. Hij werd immers zoon van God genoemd in het evangelie. Nu is Jezus voor de meeste christenen de zoon van God. Hiermee wordt bedoeld dat de liefde van God zichtbaar wordt in het leven van Jezus. Met zijn daden heeft hij laten zien wat de Tora betekent in praktijk. Zijn naastenliefde en geweldloosheid kenden geen uitzondering. Zelfs Pagina 1 van 7
niet toen dit hem zijn leven kostte. De drieenige God Christenen geloven dat God zich op 3 manieren openbaart aan de mensen, namelijk: - Vader, d.w.z. God, de Schepper en Vader van de wereld. De mens heeft een ideaal voor ogen met deze wereld. Hij roept via de stem van zijn profeten de mensen op om te werken aan een nieuwe wereld. - Zoon, God heeft zich laten kennen in het leven van Jezus, die als zoon het ideaal van zijn vader nastreeft. - Geest, God is merkbaar in de geestkracht van de mensen. Dit inspireert men positief en verantwoordelijk met elkaar om te gaan. Samen worden deze 3 vaak samengevat als de drieenige God of de heilige drievuldigheid. Hoewel deze termen niet in de bijbel voorkomen, gebruikt de christenen ze al vanaf de eerste eeuwen om zo te spreken over God. Opstanding Christenen geloven dat Jezus door God is opgewekt uit de dood. Er zijn 2 verschillende opvattingen over dit verschijnsel, namelijk dat Jezus in een andere gedaante aan de mensen is verschenen en zo verder leefde en dat Jezus weer terugkeerde zoals hij daarvoor ook geleefd had. Leven na de dood In de bijbel staat weinig informatie over leven na de dood. De traditie stelt het zo voor: de gestorvene verschijnt voor God en zijn leven wordt beoordeeld. Voor degenen die goed beoordeeld wordt ligt er een paradijselijke hemel in het vooruitschiet (eeuwige leven bij God). Voor degene die slecht beoordeeld wordt ligt een brandende hel met verschrikkelijke folteringen in het vooruitschiet (eeuwige dood). Tegenwoordig benadrukt men de meer bijbelse versie, waarin God uiteindelijk niemand zal laten vallen. Rituelen en symbolen Kerkelijke rituelen worden sacramenten genoemd. De belangrijkste 2 zijn de doop en het avondmaal (eucharistie) en deze vormen met hun symboliek en betekenis de kern van het christelijke geloof en komen dan ook in alle kerken voor. De doop De doop is een ritueel dat een teken is voor het christen-zijn. De doop werd vroeger alleen bij volwassenen voltrokken, waarbij zijn in de aanwezigheid van getuigen hadden uitgesproken de volgeling van Jezus Christus te willen worden. Hierbij werden zij helemaal ondergedompeld. Deze onderdompeling symboliseerde de afwassing van het oude ongelovige verleden van de dopeling. Na de doop was hij/zij een nieuw leven begonnen. Bovendien geloofde men dat alle zonden die tot dan toe begaan waren afgewassen werden. En stond het ondergaan symbool voor het sterven en het bovenkomen voor de opstanding uit de dood. Door de doop had men de zekerheid dat zijn zonden vergeven waren en hij na dit leven uit de dood zou opstaan. Tegenwoordig worden kinderen vaak gedoopt, omdat zij als kind van gelovige ouders ook bij de gemeenschap hoort. Bovendien wordt er over het algemeen niet meer iemand ondergedompeld, maar wordt er door een geestelijke wat water over het voorhoofd gesprenkeld, terwijl hij Pagina 2 van 7
de woorden Ik doop je in naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Hiernaar wordt de voltallige naam uitgesproken. Bij de Rooms-katholieke kerk worden hoofd, ogen, oren, handen en voeten van het kind ook nog gezalfd met een kruissteken. Er zijn echter nog wel christelijke gemeenschappen waar helemaal onderggedompeld wordt bij de doop, hiervoor wordt dan gebruik gemaakt van een doop-bassin of water in de open lucht. De heilige maaltijd De heilige maaltijd is een herinnering aan het avondmaal dat Jezus en zijn volgelingen de avond voordat hij gevangen genomen werd hielden. Het was een Pesach-maaltijd met wij (symbool van het leven en de zegen van god) en het brood van Pesach, de matse (herinnering aan de slavernij in Egypte). Na de dood van Jezus gaven zijn volgelingen de wijn en matse een andere betekenis, namelijk wijn en matse als het bloed en lichaam van Jezus. De dood van Jezus werd vroeger elke zondag door de gelovigen herdacht d.m.v. brood en wijn. Andere sacramenten De doop en het avondmaal zijn in de protestantse kerk de enige sacramenten. In de rooms-katholieke en orthodoxe kerk kent men nog 5 andere sacramenten, namelijk vormsel, huwelijk (deze 2 komen wel voor in de protestantse kerk, maar niet als verplichte sacramenten) en biecht, ziekenzalving en priesterwijding (deze 3 komen alleen in rooms-katholieke en orthodoxe kerken voor). Het vormsel Katholieke christenen kennen een voorbereidingstijd (praten met leeftijdsgenoten) en worden dan op hun 12e in een speciale dienst gevormd. De bisschop legt de handen op het hoofd van de vormeling en er wordt met zalf een kruisje op het hoofd van de vormeling gezet. Hiermee wordt uitgedrukt dat de vormeling van nu af persoonlijk gesterkt zal worden door de Geest van God en bovendien persoonlijk verantwoordelijk is de keuze voor het christelijk geloof te dragen. In de Orthodoxe kerk worden doop, vormsel en communie als een geheel beschouwt en krijgt een kind deze 3 sacramenten in 1 dienst. Protestanten kennen een openbare geloofsbelijdenis. De kern hiervan is dat een jonge volwassene in de geloofsgemeenschap uitspreekt bij de gemeente van Christus te willen horen en zich hiervoor in wil zetten. Het huwelijk Huwelijksinzegening komt in alle kerken voor. Alleen bij de rooms-katholieken is het verplicht omdat de kerk het huwelijk anders niet erkent. Bij de protestanten is het niet verplicht! Een belangrijk onderdeel in een huwelijksinzegening is dat het bruidspaar elkaar trouw belooft en belooft hun kinderen een christelijke opvoeding te geven. Als symbool van trouw schuiven ze een ring om elkaars vinger. Bij rooms-katholieken gaat de huwelijksinzegening vaak gepaard met een eucharistieviering (avondmaal). Daarna gaat het bruidspaar naar het Mariabeeld, waar ze een kaars aansteken en bidden voor het huwelijk. De biecht De biecht is het sacrament van de vergeving van zonden. De gelovige belijdt zijn/haar zonden en toont daar berouw over. De priester legt een bepaalde straf (bijv. het bidden van enkele gebeden) op en schenkt vervolgens vergiffenis in de naam van God. De priester heeft een biechtgeheim, wat inhoud dat wat hij Pagina 3 van 7
hoort hij aan niemand mag vertellen. Tegenwoordig kent men ook een gemeenschappelijke vorm van biecht. Hierbij wordt tijdens de dienst een stilte gehouden, waarin iedereen kan nadenken over zijn/haar zonden. De ziekenzalving Dit sacrament is bedoeld een ernstig zieke of stervende de kracht om het lijden te dragen en hoop op de ontmoeting met God, in het leven en na de dood. De ziekenzalving wordt bij voorkeur toegepast met de familie erbij. Eerst is er een biecht, waarbij de zieke vergiffenis voor zijn/haar zonden ontvangt. Daarna is er een zalving (net als bij de doop) van hoofd, ogen, oren, handen en voeten. Het eindigt met een communie en gebed. De priesterwijding Bij de rooms-katholieken kan een man volgens de traditie alleen tot priester worden gewijd als hij theologie heeft gestudeerd, een stage heeft vervuld en hij moet de gelofte van het celibaat (ongehuwd en zonder seks leven) afleggen. Alleen zo kan hij zicht helemaal voor God en de kerk inzetten. Bij de orthodoxe kerk legt een bisschop tijdens een speciale eucharistie (avondmaal) zijn handen op het hoofd van de kandidaat, zeg een speciaal gebed en zalft de handen van de wijdeling. Het celibaat wordt in de orthodoxe kerk soepeler toegepast. Elke priester heeft 3 taken, namelijk leidinggeven aan de gelovigen, het evangelie verkondigen en het verzorgen van doop, biecht, eucharistie en ziekenzalving. Nieuwe godsdiensten in Rome Hoe het christendom in de stad Rome terechtgekomen is weten we niet. Het kan door soldaten van Romeinse legioenen gekomen zijn, maar ook door rondtrekkende handelaren of door slaven. Rome was in die tijd (zo rond het jaar 50) een wereldstad. Er waren theaters, paardenrenbanen en natuurlijk het Colosseum. Ook stond er het gebouw van de senaat, omdat de stad het centrum voor de regering van het Imperium Romanum was. Verder waren er scholen, sportcomplexen en badhuizen. Ook godsdiensten waren in Rome goed vertegenwoordigd. Er waren tempels voor Romeinse goden, zoals oppergod Jupiter en oorlogsgod Mars. Maar er stonden ook tempels voor Serapis en Isis, 2 goden uit Egypte. Ook waren er in Rome vereerders van de Perzische god Mithras (die als eretitel Sol Invictus, de onoverwinnelijke zon heeft). Het symbool voor Mithras was de zonneschijf en 25 december was een feestdag vanwege zijn wonderlijke geboorte uit een rots. Aanhangers van Mithras maakten een bijzondere doop mee. Ze gingen in een put zitten terwijl boven hen de hals van een stier doorgesneden werd. Zo maakten ze de reinigende bloeddoop mee. Het hoogtepunt in de Mithrasdienst is echter de heilige maaltijd, waarbij ingewijden zich verenigen met hun God, die ook deelneemt aan de maaltijd. Het jodendom kwam in die tijd ook in Rome voor, maar was voor de Romeinen niet interessant, omdat er zonder veelden en altaren maar weinig te beleven viel. Zo werden Joden ook nog wel eens atheïsten (godlozen) genoemd. Een minderheid in de problemen De eerste christenen in Rome vertelden enthousiast over hun geloof en hun aantal groeide dan ook al snel. Hoewel christenen goed bekend stonden bij het gewone volk was er ook veel kritiek. Sommige geleerden vonden geloof in een eeuwig leven belachelijk en vonden dat dit bijgeloof bestreden moest worden. Anderen hadden kritiek op de maatschappelijke houding van de christenen. Ze wilden niet meer in het Pagina 4 van 7
legen en gingen niet meer naar het theater en de arena. Op deze manier kregen de eerste christenen al snel problemen met de Romeinse keizer. Volgens hem kreeg hij niet de goddelijke eer, die zijn functie toekwam. Zo werd het gezag ondermijnd, en daardoor leed dit ook af en toe tot felle vervolgingen van christenen. In het jaar 64 kregen christenen de schuld van de brand in Rome. Als straf werden velen opgepakt, op vreselijke wijze gefolterd en gedood. Ondanks deze vervolgingen hielden christenen vast aan hun geloof. Ze waren bereid het voorbeeld van Jezus Christus te volgen. Zo stierven veel christenen een marteldood. Vele jaren later herdachten ander gelovigen hen. Ze gingen dan bijv. naar de graven in de catacomben in Rome om hen te herdenken en daar te bidden. Overblijfselen of restanten (botten), maar ook ringen en kledingsstukken van martelaars werden besaard. En als waardevolle of zelfs heilige relikwieën beschouwd. Organisatie van de 1e christenen Vroeger kende men in het christendom geen strakke organisatie, wel kende men een bepaalde taakverdeling binnen de christelijke gemeenten. Deze werden ambten genoemd. Een van de belangrijkste ambten was bisschop, andere ambten waren presbyters (oudsten), hiervan is het woord priester afgeleid, en diakenen (dienaren). Men werd in die tijd niet verplicht tot het celibaat. Sommige ambtsdragers, met name bisschoppen van grote steden bezaten veel gezag. Van onderdrukking tot erkenning In de eerste 3 eeuwen van onze jaartelling waren christenen in het Romeinse rijk een kleine minderheid. Hun invloed was dan ook gering. Dit veranderde toen keizer Constantijn de Grote (285-337) in 313 aan al zijn onderdanen gewetensvrijheid gaf en zo konden de christenen vrij uitkomen voor hun geloof. Consantijn ging zo plotseling over op het christendom, omdat hij in 312 bij Rome een visioen kreeg toen hij een belangrijke veldslag moest leveren. Aan de hemel zag hij een kruis met de woorden overwin hierdoor. Toen liet hij op de vaandels en schilden de eerste twee Griekse letters van het woord Christus, in vorm van een monogram aanbrengen. Hij versloeg de vijand, waarna hij keizer van Rome werd. Deze overwinning was voor hem het teken dat de christenen de ware God vereerden. Tijdens zijn regering liet Constantijn op allerlei manieren zijn waardering voor het christelijk geloof blijken. Hij liet indrukwekkende kerken bouwen (ook in Jeruzalem op de plaats waar men het graf van Jezus vermoedde). Deze keizer bemoeide zich ook met de inhoud van het geloof. Eenheid in het geloof zou het rijk immers ten goede komen. Er bestonden namelijk veel meningsverschillen over de inhoud en vooral over de vraag wie Jezus nu was. Om duidelijkheid te krijgen riep Constantijn bisschoppen bijeen voor een vergadering. En op dat concilie kwam men tot de korte geloofsformulering (dogma) dat Jezus, eniggeboren Zoon van God de Vader was. Een ander belangrijk besluit van Constantijn was de zondag als wekelijkse rustdag ter herdenking van de opstanding van Christus. De opvolgers van Contantijn kenden het christendom steeds meer voorrechten toe. Een van hen, Theodosius de Grote, verplichtte in 380 al zijn onderdanen tot het christendom over te gaan en zo werd het de straatsgodsdienst van alle burgers van het Romeinse rijk. Door deze ontwikkeling kreeg de bisschop van Rome veel aanzien. Ook voor de christenen was Rome een belangrijke stad. Hier waren de belangrijke apostelen Petrus en Paulus de marteldood gestorven en ook begraven. De bisschop van Rome beriep zich op bepaalde bijbelteksten en wist zo zijn gezag een bijbelse basis te geven. Hierdoor zag men hem als primus inter pares, de eerste onder zijn gelijken en werd hij al spoedig paus (vader) genoemd. Pagina 5 van 7
Het ontstaan van het kerstfeest Het christendom verspreidde zich in de eerste eeuwen van onze jaartelling snel over een groot deel van het Romeinse rijk. Dit had tot gevolg dat andere godsdiensten met hun feesten gedeeltelijk of zelfs helemaal verdwenen. Niet-christelijke gebruiken en feesten kregen opeens een christelijke betekenis. Zo ook 25 december het midwinterfeest van de terugkerende zon en Mithras die op die dag uit een steen geboren werd of Romeinse keizers die op die datum vereerd werden, omdat ze als zonnegoden werden gezien. Volgens bisschop Liberius van Italië zou dit een christelijk feest in het teken van de geboorte van Jezus moeten worden, omdat Christus werd beschreven als zon der gerechtigheid en hij zichzelf bovendien het licht der wereld had genoemd. En zo werd bepaald dat 25 december tot 6 januari, een periode van 12 dagen, het feest van de Driekoningen werd. Christenen worden heersers In de Middeleeuwen was het christendom zo goed als de enige godsdienst in Europa en werden de kerkelijke leiders zowel religieus als politiek bijna oppermachtig. Gregorius de Grote Gregorius de Grote was een paus (590-604), die veel invloed heeft gehad. Hij heeft veel gedaan voor de verspreiding van het evangelie, maar hield daarbij wel rekening met de oude plaatselijke gebruiken. In bijv. Engeland gaf hij opdracht alle godenbeelden te vernietigen, maar de heidense tempels zelf te laten staan. Deze konden worden omgedoopt tot kerken, zodat de mensen, wanneer ze christen waren geworden samen konden komen op een vertrouwde plaats. Ook streefde deze paus naar meer eenheid tussen de christenen. Hij zorgde bijv. voor betere opleidingen van priesters, zodat ze overal hetzelfde verkondigden en dezelfde missen opdroegen. Onder zijn leiding is ook het celibaat een verplichting geworden voor alle priesters. Waarschijnlijk is in deze tijd ook het Gregoriaans (Latijns kerkgezang) ontstaan. Het aanzien van de paus steeg echter nog meer en hij kreeg met politieke en militaire middelen zelfs grote delen van Italië onder zijn hoede. Hierdoor werd hij naast paus ook als staatsman gezien. Uiteindelijk leidde deze groeiende macht tot het Schisma (eerste grote splitsing in de christelijke kerk) in 1054. In het West-Europa kreeg je de rooms-katholieken, die het gezag van de paus wel accepteerden en in het Midden-Oosten en Oost-Europa de orthodoxen, die alleen de plaatselijke leiders (patriarchen) erkenden. Kenmerken van de Oosterse Kerken Een kenmerk van de Oosterse kerken is de wand met afbeeldingen van heiligen, zoals Christus de Verlosser en Zoon van God en natuurlijk ook zijn moeder Maria. Ook anderen heiligen als Nicolaas, bisschop van Myra konden op deze erkenning en verering rekenen. Een deel van de dienst vindt plaats achter deze wand (ikonostase) Gregorius VII Kerkelijke leiders kregen in de Middeleeuwen steeds meer macht. Paus Gregorius VII (1073-1085), vond dat hij als hoogste kerkelijke leider zelfs boven koningen en keizers stond. Hij omschreef de positie van paus als volgt: - De paus is volstrekt onafhankelijk van enige macht in de wereld. - De paus is onbeperkte heer van de kerk. Pagina 6 van 7
- De paus is heer van de wereld, die aan de regeringen het staatsgezag geeft. Toen Gregorius ruzie kreeg met koning Hendrik IV van Duitsland, die het recht bisschoppen te benoemen voor zichzelf opeiste, bleek dat dit niet alleen grootspraak van Gregorius was. De paus weigerde namelijk dit recht af te staan en deed de koning in de ban. Dat betekende dat de koning officieel uit de kerkelijke gemeenschap werd gezet en dat zijn onderdanen hem dus niet trouw hoefden te zijn. De andere Duitse vorsten stelden een ultimatum: Koning Hendrik IV moest binnen een jaar de paus vragen de ban op te heffen, anders werd hij als vorst afgezet. Koning Hendrik lag binnen een jaar smekend bij de paus op de stoep!!! Innocentius III Innocentius was de machtigste paus (1198-1216) ooit. Over de positie van de paus zei hij: de paus is minder dan God, maar meer dan elk mens. Heel de wereld behoort toe aan God en dus aan de paus. Alle vorsten beschouwde hij als leenmannen en de kerk vergleek hij met de zon en de staat met de maan, die van de zon het licht ontving. De staat heerste volgens hem slechts over de tijdelijke lichamen van de mensen, maar de kerk zorgde voor de eeuwige heil van hun onsterfelijke zielen. Toen de leiders van Frankrijk en Engeland niet deden wat de paus verlangde, verbood hij alle priesters daar de sacramenten aan de inwoners toe te dienen (er werd dus niet gedoopt, geen avondmaal gevierd, enz.). De bewoners kwamen in opstand en de politieke leiders moesten hun standpunten bijstellen. Innocentius trok zijn verbod weer in. Ook was Innocentius een fel bestrijder van mensen die van het officieel voorgeschreven geloof afweken. Hij benoemde een kerkelijke rechtbank, die de ketterij bestreed, en vaak zelfs doodvonnissen uitsprak. Het woord ketter is afkomstig van katharen, een geloofsgemeenschap in Zuid- Frankrijk, die het gezag van de paus en de kerkelijke sacramenten niet erkende. Uiteindelijk roeide Innocentius deze groep uit. Ook tegen Joden vaardigde hij maatregelen uit. Ze moesten kleding dragen waardoor ze herkenbaar waren en mochten geen openbare ambten bekleden. Om meer controle te krijgen op de kerkelijke zaken, riep Innocentius in 1215 de kerkvergadering (concilie) bijeen. Hierin stelde men vast dat brood en wij tijdens de eucharistie werkelijk veranderden in het lichaam en bloed van Christus. Ook kwamen er allerlei praktische regels om de gewone gelovigen goed en vroom te laten leven. Ze moesten minstens 1 keer per jaar biechten en in de paastijd was iedereen verplicht ter communie te gaan. Pagina 7 van 7