WAARNEMINGENOVERZICHT 2013 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
WAARNEMINGENOVERZICHT 2013 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland
KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland, Haarlem Tekst Tabellen Tekening voorkant Lay-out Druk Uitgave Besteladres Marja en Frans Koning Wim Konijnenberg Anneke Koper Wim Konijnenberg N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord- Holland, Velserbroek KNNV-Libellenwerkgroep Zuid- Kennemerland, Haarlem KNNV-Libellenwerkgroep Zuid- Kennemerland M. Hobbemastraat 37 2102 BJ Heemstede (023) 528 90 09 marja-franskoning@kpnmail.nl
INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave 5 Samenvatting waarnemingen 2013 6 Inleiding 8 Het Zuid-Kennemerlandse libellenjaar 2013 in een notendop 9 Soortenoverzicht 2013 10 Monitoringoverzicht 2013 12 Voortplantingsoverzicht 2013 14 Gebiedsoverzicht 2013 16 Een terugblik op het afgelopen jaar en de verwachting voor 2014 18 Bijlage 1 19 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in Zuid-Kennemerland. Bijlage 2 20 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Bijlage 3 21 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Bijlage 4 22 Kaart van Zuid-Kennemerland met daarin aangegeven de kilometerhokken, waarin de monitoringroutes liggen. Bijlage 5 23 Overzicht van de monitoringroutes met de daarbij behorende namen van tellers. Bijlage 6 24 Organisaties voor libellen(liefhebbers). KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 5
SAMENVATTING WAARNEMINGEN 2013 Zuid-Kennemerland In 2013 telden we 26495 libellen, vrijwel hetzelfde aantal als in 2012. De monitoringgegevens vertoonden een plus van ruim 7%. Het aantal soorten bedroeg 33 (in 2012: 30). Juffers De juffers kwamen met 21257 waarnemingen ca. 5% lager uit dan in 2012; het betrof 15 soorten, evenals in 2012. Ook dit jaar werd de Watersnuffel weer het meest aangetroffen met ruim 37% van alle juffers en 30% van alle libellen. De Lestessoorten gaven een flink herstel te zien t.o.v. de twee voorgaande jaren, voornamelijk door een groter aantal Gewone pantserjuffers en Houtpantserjuffers. Echte libellen Van de echte libellen troffen we 5238 individuen aan, een toename met ruim 20%; het aantal soorten bedroeg 18 (in 2012: 15). De Bruinrode heidelibel was de meest waargenomen echte libel. De Zuidelijke glazenmaker, de Zuidelijke keizerlibel en de Geelvlekheidelibel lieten zich met ieder 1 exemplaar na afwezigheid van één of meerdere jaren weer zien. De Gevlekte witsnuitlibel werd met 2 ex. ook in 2013 gesignaleerd. Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) We telden 9563 individuen, slechts weinig minder dan in het voorgaande jaar, hoewel zich een flink verschil voordeed tussen de juffers en echte libellen. Het aantal soorten bedroeg 27, evenals in 2012. Juffers De waarneming van juffers nam af met ruim 12% tot 7016 individuen verdeeld over 12 soorten (in 2012: 12). Eén van die soorten betrof de Zwervende pantserjuffer, waarvan we alleen larvenhuidjes (7 stuks) aantroffen. De Watersnuffel heeft dit jaar het stokje weer overgenomen van de Azuurwaterjuffer als meest getelde soort in de AWD met 42% van alle juffers (31% van alle libellen). Het aantal waarnemingen onder de Lestessoorten was ruim driemaal zo groot als in 2012. De Weidebeekjuffer is dit jaar niet gezien. De Kleine roodoogjuffer (150 ex.) verscheen daarentegen wel weer. Echte libellen Beter ging het met de waarneming van echte libellen in de AWD. Met de telling van 2547 individuen verdeeld over 15 soorten (in 2012: 15) zijn ruim 41% meer echte libellen geregistreerd dan in 2012. Bijzonder was de waarneming van de Zuidelijke glazenmaker, die zich met 1 exemplaar voor het eerst in de AWD liet zien. De Zuidelijke keizerlibel (1 ex.) werd na enkele jaren van afwezigheid ook weer waargenomen. De Platbuik, Zwervende heidelibel (wel 5 larvenhuidjes) en Gevlekte witsnuitlibel troffen we in 2013 niet als volwassen insect aan. 6 Waarnemingenoverzicht 2013
Samenvatting waarnemingen 2013 Nationaal Park Zuid-Kennemerland (NPZK) Het aantal getelde libellen bleef met 14698 individuen vrijwel gelijk aan dat in 2012. Het aantal soorten bedroeg 31 (in 2012: 28). Juffers We namen 12345 juffers waar, vergelijkbaar met het aantal in 2012. Het betrof 15 soorten (in 2012: 14). De meest voorkomende juffer was de Watersnuffel met 40% van alle juffers (34% van alle libellen). Het aantal Lestessoorten bleek 2,5 maal zo groot als in 2012. De Weidebeekjuffer (1 ex.) troffen we na jaren van afwezigheid weer aan. Echte libellen Het aantal echte libellen bleef met 2353 individuen eveneens vrijwel gelijk aan dat in 2012. Met 16 soorten vonden 2 soorten meer dan in 2012, namelijk de Geelvlekheidelibel (1 ex.) en de Gevlekte witsnuitlibel (2 ex.). Spaarnwoude In Spaarnwoude telden we 745 juffers (10 soorten) en 318 echte libellen (8 soorten), totaal 1063 libellen, 46% meer dan in 2012. Er zijn 18 soorten waargenomen (in 2012: 17). De Zwarte heidelibel was in 2012 met 39 individuen kennelijk een invasieve soort; hij liet het in 2013 afweten. KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 7
INLEIDING Over dit waarnemingenoverzicht Zoals we ook vorige jaren al hebben aangekondigd gaan we niet meer zo uitvoerig op de gegevens in. Dankwoord Wij willen graag alle mensen bedanken die 2013 voor de werkgroep tot een succesvol libellenjaar hebben gemaakt. In de eerste plaats zijn dat natuurlijk de waarnemers zelf: Lydeke van Citters, Kees Dekker, Hanneke en Hans Euwe, Marja en Frans Koning, Wim Konijnenberg, Jaco Kuiper, Wim Kuijper, Jos Lammers, Ruud Maaskant, Barbara Mather, Ok Overbeek, Ben Sleeman, Renate Sprokkereef, Piet Veel, Jan-Willem van Velzen, Marion en Lippe de Vries en Ronald van Zon. Allen worden hartelijk bedankt voor de vele uren die zij weer in het waarnemen van libellen hebben gestoken en nog belangrijker: voor het noteren en doorgeven van de waarnemingsgegevens. Dank gaat ook uit naar de instanties waarvan we in 2013 een financiële bijdrage hebben ontvangen om onze lopende kosten te kunnen voldoen: Waternet, het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, PWN en Staatsbosbeheer. Ook worden hierbij de instanties en de personen bedankt die op een andere wijze steun boden: Gemeente Haarlem voor het beschikbaar stellen van de zaal in Natuur- en Milieucentrum Ter Kleef, N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland voor het vermenigvuldigen van dit Waarnemingenoverzicht, Wim Konijnenberg, Marja en Frans Koning voor het verwerken van de waarnemingsgegevens voor dit verslag, Frans Koning die de coördinatie van de excursies voor zijn rekening heeft genomen, zowel in de AWD als vanuit De Zandwaaier, Anneke Koper voor het tekenen van het LWZK-logo, Tim Termaat van De Vlinderstichting, die functioneerde als vraagbaak en adviezen gaf. Lippe en Marion de Vries hebben in het voorjaar een fijne en leerzame avond in de vorm van een mini-cursus voor ons verzorgd met een bijbehorende excursie. Piet Veel heeft voor de leden van de werkgroep een excursie in het Nationaal Park verzorgd. Hartelijk dank dat zij hiertoe bereid waren. 8 Waarnemingenoverzicht 2013
HET ZUID-KENNEMERLANDSE LIBELLENJAAR 2013 IN EEN NOTENDOP De meeste tellers zetten tegenwoordig hun gegevens zelf op het meetnet van De Vlinderstichting. Voor Marja blijven dan alleen de losse waarnemingen over om in te voeren. Dankzij het vlotte inleveren van die gegevens konden we tijdig, met de hulp van Wim Konijnenberg, over de nodige tabellen beschikken. Uiteindelijk, na het frisse en natte voorjaar, kregen we een echte zomer. In hoeverre dit totale weerbeeld van invloed is geweest op het aantal libellen is na te gaan aan enige soorten. Op de eerste plaats hebben wij de aantallen van verschillende late vliegers zoals pantserjuffers in 2013 vergeleken met die van 2012. Van de Gewone pantserjuffer werden in 2013 579 individuen geteld en het jaar ervoor 163. Eenzelfde beeld vinden we bij de Tengere pantserjuffer: respectievelijk 87 en 10 en zo ook bij de Houtpantserjuffer: 474 tegen 234. Een andere late vlieger, de Kleine roodoogjuffer, vertoont wederom dit beeld: respectievelijk 1106 en 270. Ook bij de echte libellen als de Steenrode heidelibel (814 tegen 289) zien we het zomereffect. Maar ook het negatieve effect van het natte en koude voorjaar is terug te lezen: Azuurwaterjuffer (2772 tegen 5332). Bij de Glassnijder is het getallenpatroon 86 tegen 168 en bij de Viervlek 946 tegen 1360. Voor het duidelijke verschil in aantallen bij de echte libellen in de AWD (+ 41%) en die in het Nationaal Park (gelijkblijvend) kunnen wij geen verklaring bedenken. KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 9
SOORTENOVERZICHT 2013 Tabel 1: Overzicht van individuen (ind, uitsluitend imago's), waarnemingen (wrn, inclusief larven en larvenhuidjes), status over 2013 en in de afgelopen 16 jaar en eventuele bijzonderheden per soort in 2013. De aantallen in de kolom individuen zijn exclusief larven en larvenhuidjes, de aantallen in de kolom waarnemingen zijn inclusief de nulwaarnemingen. Soort Ind Wrn Status Vliegdata 2013 2013 1998-2013 Eerste Laatste Bijzonderheden Soort 1 Weidebeekjuffer 1 1 zw zw 13-aug 13-aug Calopteryx splendens 2 Zwervende pantserjuffer 93 24 vp vp 2-jul 30-sep Lestes barbarus 3 Tangpantserjuffer 1 1 zw zw 9-jul 9-jul Lestes dryas 4 Gewone pantserjuffer 597 57 vp vp 22-mei 9-sep Lestes sponsa 5 Tengere pantserjuffer 87 11 mv mv 22-jul 30-sep Lestes virens 6 Houtpantserjuffer 474 49 vp vp 8-jul 26-okt Lestes viridis 7 Bruine winterjuffer 251 48 vp vp 1-mei 26-okt Ddu Sympecma fusca 8 Azuurwaterjuffer 2772 122 vp vp 19-mei 6-sep Coenagrion puella 9 Variabele waterjuffer 636 63 vp vp 5-mei 5-aug Coenagrion pulchellum 10 Grote roodoogjuffer 1307 37 vp vp 4-jun 14-aug Erythromma najas 11 Kleine roodoogjuffer 1106 48 vp vp 4-jul 4-sep Erythromma viridulum 12 Vuurjuffer 710 87 vp vp 3-mei 25-jul Pyrrhosoma nymphula 13 Watersnuffel 7990 240 vp vp 19-mei 9-sep Enallagma cyathigerum 14 Lantaarntje 5212 244 vp vp 7-mei 30-sep Ischnura elegans 15 Tengere grasjuffer 20 10 mv zw 8-jun 26-aug Ischnura pumilio 16 Zuidelijke glazenmaker 1 1 zw zw 19-aug 19-aug Aeshna affinis 17 Blauwe glazenmaker 34 21 vp vp 25-jul 30-sep Aeshna cyanea 18 Bruine glazenmaker vp Aeshna grandis 19 Vroege glazenmaker 151 69 vp vp 27-mei 14-aug Ddu, Dlv Aeshna isoceles 20 Paardenbijter 390 68 vp vp 15-jul 20-okt Aeshna mixta 21 Grote keizerlibel 559 181 vp vp 2-jun 13-sep Anax imperator 22 Zuidelijke keizerlibel 1 1 zw zw 6-sep 6-sep Anax parthenope 23 Glassnijder 86 50 vp vp 19-mei 15-jul Ddu, Dlv, I Brachytron pratense 24 Platbuik 86 31 vp vp 6-jun 8-aug Libellula depressa 25 Bruine korenbout zw Dlv, I Libellula fulva 26 Viervlek 946 162 vp vp 5-mei 27-aug Libellula quadrimaculata 27 Gewone oeverlibel 489 115 vp vp 2-jun 27-aug Orthetrum cancellatum 28 Vuurlibel zw Crocothemis erythraea 29 Zwarte heidelibel 38 19 zw vp 25-jul 20-okt Sympetrum danae 30 Geelvlekheidelibel 1 1 zw vp 14-jul 14-jul Sympetrum flaveolum 31 Zwervende heidelibel 4 3 vp vp 24-jun 4-jul Sympetrum fonscolombii 32 Bloedrode heidelibel 67 26 zw vp 19-jun 30-sep Sympetrum sanguineum 33 Bruinrode heidelibel 1074 109 vp vp 11-jun 26-okt Sympetrum striolatum 34 Steenrode heidelibel 814 66 vp vp 2-jul 26-okt Sympetrum vulgatum Bruinrode/Steenrode heidelibel 480 56 26-jun 26-okt Sympetrum stri/vulg 35 Venwitsnuitlibel zw RL3 Leucorrhinia dubia 36 Gevlekte witsnuitlibel 2 1 zw mv 8-jun 8-jun RL3, Ddu, Dlv Leucorrhinia pectoralis 37 Noordse witsnuitlibel 15 9 vp vp 4-mei 25-jun Leucorrhinia rubicunda nulwaarnemingen 8 nulwaarnemingen totaal aantal ind/wrn 26495 2039 23vp 27vp totaal aantal ind/wrn totaal aantal soorten 33 2mv 2mv totaal aantal soorten 8zw 8zw Legenda Status: vp = voortplanting, waarneming van een larve, waarneming van een larvenhuidje, een vers individu of grote aantallen (voor juffers en heidelibellen minimaal 20, voor de andere echte libellen minimaal 5 individuen) op ten minste drie dagen op een locatie met een geschikt biotoop met uitzondering van soorten waarvoor sterke aanwijzingen zijn, dat de grote aantallen door een invasie zijn veroorzaakt. 10 Waarnemingenoverzicht 2013
Soortenoverzicht 2013 mv = mogelijke voortplanting, een jong individu - (bijna) uitgekleurd, al vliegend, maar met nog glimmende vleugels -, eiafzetting, tandem, paringswiel of territoriaal gedrag in een geschikte biotoop, grote aantallen (voor juffers en heidelibellen minimaal 20, voor de andere echte libellen minimaal 5 individuen) op een dag op een locatie met een geschikte biotoop. zw = zwerver, geen aanwijzingen voor (mogelijke) voortplanting. Bijzonderheden: RL3 = kwetsbare soort van de Rode Lijst libellen 2011. Ddu = doelsoort voor de duinen (Bal e.a., 1995). Dlv = doelsoort voor het laagveen (Bal e.a., 1995). I = internationaal belangrijke soort (Bal e.a., 1995). Onzekere waarnemingen Om er ook in de toekomst zeker van te zijn dat een bijzondere waarneming 100% zeker is, is het gewenst het individu te fotograferen en/of heel precies te beschrijven, ook al gaat het om een landelijk algemene soort. Al deze soorten moeten beoordeeld worden door de CWNO. KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 11
MONITORINGOVERZICHT 2013 Tabel 2: Overzicht van het aantal individuen per soort per monitoringroute in de AWD in 2013. Monitoringoverzicht 2013 11 routes AWD Amsterdamse Waterleidingduinen Soort Soort 0014 0015 0016 0017 0018 0019 0020 0021 0024 0025 0114 Totaal 1 Weidebeekjuffer Calopteryx splendens 2 Zwervende pantserjuffer Lestes barbarus 3 Tangpantserjuffer Lestes dryas 4 Gewone pantserjuffer 351 22 14 8 8 1 404 Lestes sponsa 5 Tengere pantserjuffer 2 2 Lestes virens 6 Houtpantserjuffer 7 10 3 172 2 12 53 11 77 347 Lestes viridis 7 Bruine winterjuffer 4 1 19 1 6 31 Sympecma fusca 8 Azuurwaterjuffer 20 226 490 108 52 396 191 2 1485 Coenagrion puella 9 Variabele waterjuffer 23 11 26 3 1 3 67 Coenagrion pulchellum 10 Grote roodoogjuffer 17 7 40 64 Erythromma najas 11 Kleine roodoogjuffer 1 136 13 150 Erythromma viridulum 12 Vuurjuffer 12 11 55 9 1 30 40 1 8 4 171 Pyrrhosoma nymphula 13 Watersnuffel 16 137 48 87 491 6 150 23 200 18 40 1216 Enallagma cyathigerum 14 Lantaarntje 33 138 30 106 29 2 36 90 5 4 11 484 Ischnura elegans 15 Tengere grasjuffer Ischnura pumilio 16 Zuidelijke glazenmaker Aeshna affinis 17 Blauwe glazenmaker 2 9 11 Aeshna cyanea 18 Vroege glazenmaker 1 11 1 2 7 9 3 5 39 Aeshna isoceles 19 Paardenbijter 5 4 6 4 17 6 17 23 27 109 Aeshna mixta 20 Grote keizerlibel 7 12 6 1 34 1 10 4 9 16 30 130 Anax imperator 21 Zuidelijke keizerlibel Anax parthenope 22 Glassnijder 2 1 8 2 21 5 3 42 Brachytron pratense 23 Platbuik Libellula depressa 24 Viervlek 2 223 20 28 69 5 67 36 30 480 Libellula quadrimaculata 25 Gewone oeverlibel 4 5 5 7 4 2 36 2 65 Orthetrum cancellatum 26 Zwarte heidelibel 4 7 1 1 13 Sympetrum danae 27 Geelvlekheidelibel Sympetrum flaveolum 28 Zwervende heidelibel Sympetrum fonscolombii 29 Bloedrode heidelibel 1 3 3 1 19 4 2 33 Sympetrum sanguineum 30 Bruinrode heidelibel 80 14 55 10 7 5 6 2 42 3 224 Sympetrum striolatum 31 Steenrode heidelibel 14 30 8 4 263 2 195 5 92 1 614 Sympetrum vulgatum Bruinrode/Steenrode heidelibel 46 6 11 25 38 126 Sympetrum stri/vulg 32 Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis 33 Noordse witsnuitlibel 8 2 10 Leucorrhinia rubicunda nulwaarnemingen 1 2 1 4 nulwaarnemingen totaal aantal individuen 582 906 756 403 1130 78 467 1023 255 461 256 6317 totaal aantal individuen totaal aantal soorten 17 17 17 14 14 8 17 20 5 15 16 23 totaal aantal soorten aantal bezoeken 8 11 8 10 10 12 13 10 8 10 8 aantal bezoeken aantal secties 1 2 1 2 4 2 3 2 5 2 3 aantal secties 96 97 97 97 98 97 98 99 97 99 97 coördinaten coördinaten 484 483 483 483 484 483 483 483 484 483 481 12 Waarnemingenoverzicht 2013
Monitoringoverzicht 2013 Tabel 3: Overzicht van het aantal individuen per soort per monitoringroute in Kraansvlak, Middenduin, Kennemerduinen, Duin en Kruidberg (DKB), Spaarnwoude/De Batterij, evenals de totalen voor de AWD en Zuid-Kennemerland in 2013. Monitoringoverzicht 2013 25 routes Zuid-Kennemerland Kraansvlak Middenduin Kennemerduinen-Noord DKB Spaarnw. AWD Soort Totaal 0424 0945 0425 0628 0629 0523 0524 0525 0946 0947 0948 0105 0943 0944 totaal 1 Weidebeekjuffer Calopteryx splendens 2 Zwervende pantserjuffer 25 9 34 Lestes barbarus 3 Tangpantserjuffer 1 1 Lestes dryas 4 Gewone pantserjuffer 1 1 26 61 31 1 404 525 Lestes sponsa 5 Tengere pantserjuffer 1 4 3 2 10 Lestes virens 6 Houtpantserjuffer 1 2 4 4 4 347 362 Lestes viridis 7 Bruine winterjuffer 2 3 14 1 60 59 14 2 31 186 Sympecma fusca 8 Azuurwaterjuffer 18 15 8 6 608 3 3 17 1485 2163 Coenagrion puella 9 Variabele waterjuffer 2 4 4 65 8 1 2 3 44 136 67 336 Coenagrion pulchellum 10 Grote roodoogjuffer 2 18 13 4 64 101 Erythromma najas 11 Kleine roodoogjuffer 152 2 438 23 5 150 770 Erythromma viridulum 12 Vuurjuffer 5 23 18 21 67 4 1 1 35 171 346 Pyrrhosoma nymphula 13 Watersnuffel 15 149 65 33 25 50 777 78 501 214 151 10 1216 3284 Enallagma cyathigerum 14 Lantaarntje 80 5 19 45 1816 3 12 395 332 153 9 14 33 484 3400 Ischnura elegans 15 Tengere grasjuffer 1 1 Ischnura pumilio 16 Zuidelijke glazenmaker Aeshna affinis 17 Blauwe glazenmaker 2 2 7 11 22 Aeshna cyanea 18 Vroege glazenmaker 6 7 13 13 15 9 2 6 4 39 114 Aeshna isoceles 19 Paardenbijter 14 33 14 8 22 29 7 1 109 237 Aeshna mixta 20 Grote keizerlibel 5 24 37 11 17 63 41 31 40 15 5 15 1 130 435 Anax imperator 21 Zuidelijke keizerlibel Anax parthenope 22 Glassnijder 2 13 1 2 5 2 2 5 42 74 Brachytron pratense 23 Platbuik 4 5 2 3 7 21 Libellula depressa 24 Viervlek 4 5 15 4 2 64 10 29 11 15 18 8 19 480 684 Libellula quadrimaculata 25 Gewone oeverlibel 7 7 1 26 30 9 29 15 5 2 32 65 228 Orthetrum cancellatum 26 Zwarte heidelibel 1 8 1 13 23 Sympetrum danae 27 Geelvlekheidelibel Sympetrum flaveolum 28 Zwervende heidelibel 4 4 Sympetrum fonscolombii 29 Bloedrode heidelibel 3 7 3 2 1 33 49 Sympetrum sanguineum 30 Bruinrode heidelibel 2 1 20 167 15 149 76 9 8 224 671 Sympetrum striolatum 31 Steenrode heidelibel 12 4 16 34 4 52 25 614 761 Sympetrum vulgatum Bruinrode/Steenrode heidelibel 7 22 14 49 7 4 16 8 23 126 276 Sympetrum stri/vulg 32 Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis 33 Noordse witsnuitlibel 2 10 12 Leucorrhinia rubicunda nulwaarnemingen 1 1 1 1 4 8 nulwaarnemingen totaal aantal individuen 31 478 276 161 287 3432 858 149 1193 978 515 91 86 278 6317 15130 totaal aantal individuen totaal aantal soorten 4 16 17 16 13 24 4 6 17 19 17 11 8 11 23 28 totaal aantal soorten aantal bezoeken 1 6 10 11 11 9 6 6 8 8 8 7 8 8 aantal bezoeken aantal secties 3 3 3 2 2 3 4 3 4 2 2 2 3 3 aantal secties 99 97 101 100 100 100 99 99 99 99 98 99 110 110 coördinaten coördinaten 488 489 489 489 489 492 493 493 491 491 491 494 489 489 Soort KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 13
VOORTPLANTINGSOVERZICHT 2013 Het verzamelen van larvenhuidjes en inventariseren van levende larven is door Marja Koning, Piet Veel, Barbara Mather, Jan-Willem van Velzen en Wim Kuijper gedaan. Aan alle leden die in het Nationaal Park onderzoek doen, vragen wij nogmaals om daar ook huidjes te plukken. Het op naam brengen is een heerlijke najaarsklus en we helpen er graag bij. De status per deelgebied wordt in tabel 5 weergegeven. Voor een gedetailleerd overzicht en de definitie van de status wordt verwezen naar tabel 1. Tabel 4: Overzicht van larvenhuidjes (lh) en levende larven (ll) per soort in de deelgebieden in 2013. Voortplantingsoverzicht 2013 Soort lh ll lh ll lh ll lh ll lh ll lh ll 1 Weidebeekjuffer Calopteryx splendens 2 Zwervende pantserjuffer 7 7 Lestes barbarus 3 Tangpantserjuffer Lestes dryas 4 Gewone pantserjuffer 4 4 Lestes sponsa 5 Tengere pantserjuffer Lestes virens 6 Houtpantserjuffer 11 11 Lestes viridis 7 Bruine winterjuffer 50 50 Sympecma fusca 8 Azuurwaterjuffer 1 1 Coenagrion puella 9 Variabele waterjuffer Coenagrion pulchellum 10 Grote roodoogjuffer 1 1 Erythromma najas 11 Kleine roodoogjuffer Erythromma viridulum 12 Vuurjuffer 32 72 32 72 Pyrrhosoma nymphula 13 Watersnuffel 3 3 Enallagma cyathigerum 14 Lantaarntje Ischnura elegans 15 Tengere grasjuffer Ischnura pumilio 16 Zuidelijke glazenmaker Aeshna affinis 17 Blauwe glazenmaker 27 27 Aeshna cyanea 18 Vroege glazenmaker 13 13 Aeshna isoceles 19 Paardenbijter 19 2 21 Aeshna mixta 20 Grote keizerlibel 101 6 1 9 111 6 Anax imperator 21 Zuidelijke keizerlibel Anax parthenope 22 Glassnijder 14 27 1 15 27 Brachytron pratense 23 Platbuik Libellula depressa 24 Viervlek 268 268 Libellula quadrimaculata 25 Gewone oeverlibel 9 9 Orthetrum cancellatum 26 Zwarte heidelibel Sympetrum danae 27 Geelvlekheidelibel Sympetrum flaveolum 28 Zwervende heidelibel 5 5 Sympetrum fonscolombii 29 Bloedrode heidelibel Sympetrum sanguineum 30 Bruinrode heidelibel 663 10 673 Sympetrum striolatum 31 Steenrode heidelibel 382 382 Sympetrum vulgatum Bruinrode/Steenrode heidelibel AWD KDU-Zuid MID KDU-Noord Overig Sympetrum stri/vulg 32 Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis 33 Noordse witsnuitlibel 1 1 Leucorrhinia rubicunda totaal aantal individuen 1583 105 11 1 38 1 1634 105 totaal aantal individuen totaal aantal soorten 17 3 2 1 3 1 19 3 totaal aantal soorten Totaal Soort AWD = A'damse Waterleidingduinen KDU-Zuid = Kennemerduinen-Zuid en Kraansvlak MID = Middenduin KDU-Noord = Kennemerduinen-Noord 14 Waarnemingenoverzicht 2013
Zuidelijk glazenmaker (Aeshna affinis) Zuidelijke keizerlibel (Anax parthenope) KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 15
GEBIEDSOVERZICHT 2013 Tabel 5: Overzicht van individuen (ind, uitsluitend imago's), waarnemingen (wrn, inclusief larven en larvenhuidjes) en status (st., zie tabel 1) per soort in de gebieden in 2013. Gebiedsoverzicht 2013 Soort AWD KDU-Zuid en KRV Middenduin KDU-Noord Duin & Kruidberg Spaarnwoude Overig Totaal ind wrn st ind wrn st ind wrn st ind wrn st ind wrn st ind wrn st ind wrn st ind wrn st 1 Weidebeekjuffer 1 1 zw 1 1 zw 2 Zwervende pantserjuffer lh 3 vp 14 6 zw 69 12 mv 9 2 zw 1 1 zw 93 24 vp 3 Tangpantserjuffer 1 1 zw 1 1 zw 4 Gewone pantserjuffer 429 34 vp 9 5 zw 157 16 vp 1 1 zw 1 1 zw 597 57 vp 5 Tengere pantserjuffer 73 4 mv 5 2 zw 9 5 zw 87 11 mv 6 Houtpantserjuffer 410 34 vp 1 1 zw 23 5 mv 40 9 mv 474 49 vp 7 Bruine winterjuffer 66 19 vp 2 1 zw 17 7 zw 162 18 vp 2 1 zw 2 2 zw 251 48 vp 8 Azuurwaterjuffer 1697 65 vp 326 23 vp 29 8 zw 702 21 vp 17 4 zw 1 1 zw 2772 122 vp 9 Variabele waterjuffer 79 17 zw 11 6 mv 73 9 mv 14 6 zw 459 25 vp 636 63 vp 10 Grote roodoogjuffer 64 10 mv 56 2 mv 18 4 zw 14 4 zw 14 5 zw 1141 12 vp 1307 37 vp 11 Kleine roodoogjuffer 150 6 vp 222 11 vp 2 2 zw 713 25 vp 19 4 mv 1106 48 vp 12 Vuurjuffer 478 52 vp 25 9 mv 62 7 mv 73 10 mv 1 1 zw 68 6 mv 3 2 zw 710 87 vp 13 Watersnuffel 2999 108 vp 329 27 vp 123 21 zw 4526 79 vp 10 3 zw 1 1 zw 2 1 zw 7990 240 vp 14 Lantaarntje 571 86 vp 1118 46 vp 69 13 zw 3266 62 vp 9 4 zw 177 32 mv 2 1 zw 5212 244 vp 15 Tengere grasjuffer 1 1 zw 16 6 mv 3 3 zw 20 10 mv 16 Zuidelijke glazenmaker 1 1 zw 1 1 zw 17 Blauwe glazenmaker 11 5 mv 4 2 zw 17 12 vp 2 2 zw 34 21 vp 18 Vroege glazenmaker 46 31 vp 13 8 zw 20 7 mv 44 12 vp 25 10 mv 3 1 zw 151 69 vp 19 Paardenbijter 222 38 vp 25 6 vp 55 8 vp 86 14 vp 1 1 zw 1 1 zw 390 68 vp 20 Grote keizerlibel 153 66 vp 68 25 vp 65 17 vp 244 59 vp 15 5 mv 4 3 mv 10 6 mv 559 181 vp 21 Zuidelijke keizerlibel 1 1 zw 1 1 zw 22 Glassnijder 49 33 vp 5 5 zw 16 5 vp 9 4 zw 7 3 zw 86 50 vp 23 Platbuik 16 4 mv 33 14 vp 37 13 vp 86 31 vp 24 Viervlek 653 89 vp 27 10 mv 21 9 vp 148 33 vp 18 3 vp 79 18 vp 946 162 vp 25 Gewone oeverlibel 79 31 vp 48 15 vp 1 1 zw 218 41 vp 140 25 vp 3 2 zw 489 115 vp 26 Zwarte heidelibel 17 9 zw 1 1 zw 1 1 zw 18 7 zw 1 1 zw 38 19 zw 27 Geelvlekheidelibel 1 1 zw 1 1 zw 28 Zwervende heidelibel lh 1 vp 4 2 zw 4 3 vp 29 Bloedrode heidelibel 33 11 zw 3 2 zw 3 3 zw 27 9 zw 1 1 zw 67 26 zw 30 Bruinrode heidelibel 320 50 vp 44 10 vp 21 4 zw 655 34 vp 9 3 zw 25 8 zw 1074 109 vp 31 Steenrode heidelibel 634 46 vp 20 2 zw 32 6 zw 127 11 vp 1 1 zw 814 66 vp Bruinrode/Steenrode heidelibel 315 31 7 2 85 9 73 14 480 56 32 Gevlekte witsnuitlibel 2 1 zw 2 1 zw 33 Noordse witsnuitlibel 13 8 vp 2 1 zw 15 9 vp nulwaarnemingen 4 2 2 8 totaal aantal ind/wrn 9563 893 19vp 2399 232 8vp 740 148 4vp 11468 544 15vp 91 28 1vp 1063 162 4vp 1171 32 1vp 26495 2039 23vp totaal aantal soorten 27 3mv 26 5mv 20 4mv 29 4mv 11 1mv 18 5mv 12 1mv 33 2mv 5zw 13zw 12zw 10zw 9zw 9zw 10zw 8zw 16 Waarnemingenoverzicht 2013
Gebiedsoverzicht 2013 Tabel 6: Verschillende terreinen van Landschap Noord-Holland, waarvan de libellengegevens m.b.t. Leyduin en Spaarnwouderveen uit de kolommen Spaarnwoude en Overig in tabel 5 zijn gehaald. Gebiedsoverzicht 2013 Leyduin Spaarnwouderveen Uithoorn Totaal Soort Grote Veld Batterij I Batterij II Sloten Sloten Soort ind wrn ind wrn ind wrn ind wrn ind wrn ind wrn 1 Gewone pantserjuffer 1 1 1 1 Lestes sponsa 2 Houtpantserjuffer 9 2 9 2 Lestes viridis 3 Bruine winterjuffer 2 1 2 1 Sympecma fusca 4 Azuurwaterjuffer 1 1 1 1 Coenagrion puella 5 Variabele waterjuffer 44 4 230 7 185 14 459 25 Coenagrion pulchellum 6 Grote roodoogjuffer 8 3 6 2 14 5 Erythromma najas 7 Kleine roodoogjuffer 19 4 19 4 Erythromma viridulum 8 Vuurjuffer 2 1 67 5 1 1 70 7 Pyrrhosoma nymphula 9 Watersnuffel 2 1 1 1 3 2 Enallagma cyathigerum 10 Lantaarntje 14 6 50 6 113 20 9 1 186 33 Ischnura elegans 11 Tengere grasjuffer 1 1 2 2 3 3 Ischnura pumilio 12 Vroege glazenmaker 3 1 6 1 4 2 15 7 3 1 31 12 Aeshna isoceles 13 Grote keizerlibel 6 2 1 1 3 2 10 5 Anax imperator 14 Glassnijder 6 2 1 1 7 3 Brachytron pratense 15 Platbuik 3 1 8 3 26 9 37 13 Libellula depressa 16 Viervlek 17 4 33 6 29 8 79 18 Libellula quadrimaculata 17 Gewone oeverlibel 1 1 2 2 32 5 106 18 4 1 145 27 Orthetrum cancellatum 18 Bloedrode heidelibel 2 1 2 1 Sympetrum sanguineum 19 Bruinrode heidelibel 8 3 17 5 25 8 Sympetrum striolatum 20 Steenrode heidelibel 1 1 1 1 Sympetrum vulgatum Bruinrode / Steenrode heidelibel 5 1 5 1 Sympetrum stri / vulg totaal aantal ind / wrn 14 6 95 22 441 41 527 97 32 7 1109 173 totaal aantal ind / wrn totaal aantal soorten 5 8 11 17 5 20 totaal aantal soorten KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 17
EEN TERUGBLIK OP HET AFGELOPEN JAAR EN DE VER- WACHTING VOOR 2014 Dit jaar werd door Lippe en Marion de Vries de voorjaarslezing in de vorm van een minicursus verzorgd. Daaropvolgend verzorgden zij ook een bijbehorende excursie. De werkgroep zelf was weer actief in het geven van excursies in het Nationaal Park Zuid- Kennemerland en in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Piet Veel gaf voor de leden van de KNNV een fietsexcursie naar zijn onderzoeksgebieden. Hierbij was het mogelijk om in gewoonlijk niet toegankelijke gebieden de verschillende plasjes te bezoeken. Waternet heeft in het gebied Boogkanaal enkele jaren geleden de oever diervriendelijk gemaakt. Leden van de werkgroep hebben deze plek dit jaar ook 2 keer bezocht, waarbij ze en passant ook de vlinders tellen en deze gegevens, behalve aan Waternet, ook doorgeven aan de Dagvlinderwerkgroep. Er vliegen nog steeds zeer weinig libellen, echter de aantallen en soorten vlinders zijn spectaculair. Er werden wel 26 soorten bij 1 bezoek geteld, waaronder de Duinparelmoervlinder. De zeer bloemrijke kant wordt hier door de damherten (bijna) nog niet bezocht. De waarneming van de Zuidelijke glazenmaker (man) op 9 augustus op het Kennemerstrand door Jaco Diemeer en Thijs van Trigt hebben we niet opgenomen, omdat dit buiten ons telgebied ligt. Maar de duidelijke foto van deze waarneming willen we niet onvermeld laten. Gestimuleerd door deze 'vondst' zijn enkele leden van de werkgroep naar het Weitje van de Blauwe Paal getogen en zowaar, zij vonden daar na veel speuren de vrouw van dezelfde soort, eiafzettend onder een struikje in de modder. De foto werd naar verschillende kenners in het land toegezonden en bevestigd. Enkele dagen later, 6 september, werd daar door Barbara Mather een zuidelijke keizerlibel op de gevoelige plaat vastgelegd. Het blijft een bijzondere plek met grote verschillen in waterstanden en afgesloten van poepende koeien, waardoor het water zeer schoon is. Zondag 22 juni wordt een Publieksexcursie gegeven in de Amsterdamse Waterleidingduinen en op zondag 29 juni gaan we naar Middenduin voor de jaarlijkse Publieksexcursie. Donderdag 17 april komt Tim Termaat van De Vlinderstichting opnieuw zijn lezing geven. Verwachting: In 2013 zijn, na de Grote Oostelijke Plas in 2012, op het Eiland van Rolvers de andere plassen door Waternet zeer ingrijpend geschoond. Verschillende routes als 0016, 0017 en 0019 zijn bijna onherkenbaar geworden. Het zal in 2014 een genot worden om daar te monitoren, maar ook zeer spannend of de libellenpopulatie zich hier handhaaft. De Gevlekte witsnuitlibel waarvan we in de AWD in 2012 o.a. een tandem hebben waargenomen, kunnen we in 2014 weer verwachten gezien zijn 2-jarige cyclus. De soort werd bij de Waterbak (rel) en de Grote Middenplas (Groot Zwarteveld) een aantal keren gezien. In 2013 werd deze witsnuitlibel niet in de AWD aangetroffen. Wel werden in 2013 2 exemplaren van de Gevlekte witsnuitlibel in het Kraansvlak gesignaleerd. 18 Waarnemingenoverzicht 2013
BIJLAGE 1 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in Zuid-Kennemerland. Soort 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Totaal 1 Weidebeekjuffer 1 3 2 1 1 1 9 2 Zwervende pantserjuffer 62 65 7 45 23 73 33 105 143 180 41 23 930 64 12 93 1899 3 Tangpantserjuffer 8 10 1 19 4 Gewone pantserjuffer 486 1284 882 1607 685 742 371 261 775 176 145 352 409 97 163 597 9032 5 Tengere pantserjuffer 1 1 3 1 7 3 1 11 13 41 4 10 87 183 6 Houtpantserjuffer 484 942 1054 2071 1224 1195 1559 1721 994 710 1055 1226 1434 503 234 474 16880 7 Bruine winterjuffer 1 1 19 7 29 41 206 314 406 608 262 216 405 237 235 251 3238 8 Azuurwaterjuffer 1011 4241 8044 3652 3633 3529 2804 6795 3918 3505 4275 5171 4878 3690 5332 2772 67250 9 Variabele waterjuffer 541 350 239 264 174 172 61 2341 1577 7104 3361 3401 1141 931 1174 636 23467 10 Grote roodoogjuffer 1952 1279 465 348 366 1548 328 1423 939 507 540 1892 1620 1221 1135 1307 16870 11 Kleine roodoogjuffer 194 60 1 20 124 631 168 392 926 902 539 936 624 251 270 1106 7144 12 Vuurjuffer 27 281 346 264 496 425 360 711 702 941 1076 1913 964 791 791 710 10798 13 Watersnuffel 2907 3685 4104 9139 7958 13794 7708 13550 15102 8721 12164 13762 10580 11239 10103 7990 152506 14 Lantaarntje 6009 7910 12728 7925 7059 5835 5657 10952 8981 32516 15270 16421 6454 4250 2816 5212 155995 15 Tengere grasjuffer 30 23 28 19 2 5 2 20 129 16 Zuidelijke glazenmaker 2 1 3 17 Blauwe glazenmaker 45 43 72 56 62 61 51 139 64 27 21 18 44 13 7 34 757 18 Bruine glazenmaker 1 1 3 3 1 1 1 1 4 16 19 Vroege glazenmaker 36 14 4 11 31 48 34 215 125 259 227 253 182 220 165 151 1975 20 Paardenbijter 349 488 249 374 510 1188 450 509 323 182 396 475 252 334 339 390 6808 21 Grote keizerlibel 160 181 307 269 373 454 277 495 673 743 640 690 628 681 535 559 7665 22 Zuidelijke keizerlibel 3 3 1 1 1 9 23 Glassnijder 169 119 174 61 135 135 67 161 133 175 185 162 125 218 168 86 2273 24 Platbuik 12 28 54 65 42 40 7 60 96 92 93 87 100 125 57 86 1044 25 Bruine korenbout 1 3 1 5 26 Viervlek 505 479 667 559 720 872 389 657 894 876 1542 1329 970 1429 1360 946 14194 27 Gewone oeverlibel 385 204 320 403 314 576 300 628 1195 501 568 892 899 554 444 489 8672 28 Vuurlibel 1 1 1 3 6 29 Zwarte heidelibel 22 96 29 54 64 93 54 46 117 10 42 8 4 1 101 38 779 30 Geelvlekheidelibel 59 54 234 8 1 6 115 100 1 31 6 1 616 31 Zwervende heidelibel 4 1 lh 71 19 14 62 29 16 7 8 35 4 270 32 Bloedrode heidelibel 121 99 22 35 60 132 61 99 244 26 62 129 132 111 32 67 1432 33 Bruinrode heidelibel 130 445 467 333 356 574 943 663 972 1647 1016 1051 798 834 612 1074 11915 34 Steenrode heidelibel 444 723 564 541 537 535 807 1251 548 371 819 363 598 816 289 814 10020 Bruinr./steenr. heidelibel 177 174 91 66 201 252 542 69 46 152 243 414 177 480 3084 35 Venwitsnuitlibel 3 2 3 8 36 Gevlekte witsnuitlibel 3 10 2 15 37 Noordse witsnuitlibel 40 2 69 9 8 44 5 4 24 11 46 2 6 50 12 15 347 Totaal 16156 23077 31302 28298 25149 32838 22908 43867 40564 60953 44534 50982 34480 29098 26631 26495 537332 Aantal soorten 27 27 29 28 27 31 27 27 32 31 30 30 30 30 30 33 37 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 19
BIJLAGE 2 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Soort 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Totaal 1 Weidebeekjuffer 1 3 1 1 1 7 2 Zwervende pantserjuffer 30 lh 34 12 6 1 lh 21 35 11 510 2 1 lh 663 3 Tangpantserjuffer 1 1 4 Gewone pantserjuffer 454 932 560 1300 483 645 314 231 636 148 100 288 212 45 112 429 6889 5 Tengere pantserjuffer 1 3 1 3 2 1 1 4 73 89 6 Houtpantserjuffer 420 771 975 1696 1074 873 1020 903 676 506 733 751 970 348 153 410 12279 7 Bruine winterjuffer 1 1 7 4 14 31 118 117 209 287 38 71 46 29 123 66 1162 8 Azuurwaterjuffer 952 2965 5788 2897 2513 3003 2523 4336 2240 1730 1405 1869 2891 1669 3165 1697 41643 9 Variabele waterjuffer 183 190 186 234 123 109 52 42 315 237 265 360 261 218 298 79 3152 10 Grote roodoogjuffer 1832 1241 452 328 315 928 144 511 221 158 123 587 277 315 64 7496 11 Kleine roodoogjuffer 16 1 2 1 3 1 12 39 45 150 270 12 Vuurjuffer 10 218 251 181 355 295 270 358 271 627 418 537 612 349 515 478 5745 13 Watersnuffel 2688 3190 2700 7782 5484 10982 5704 9714 8330 5017 5528 3048 4411 2812 2532 2999 82921 14 Lantaarntje 3563 4337 5086 2497 3216 3049 2140 2149 3020 2462 1291 1547 1654 940 805 571 38327 15 Tengere grasjuffer 12 2 14 16 Zuidelijke glazenmaker 1 1 17 Blauwe glazenmaker 14 13 48 38 57 41 47 30 39 11 5 9 10 7 3 11 383 18 Bruine glazenmaker 1 3 lh 4 19 Vroege glazenmaker 23 2 1 2 1 10 19 34 30 53 40 53 67 95 45 46 521 20 Paardenbijter 88 176 163 206 140 362 214 173 120 77 134 117 89 50 73 222 2404 21 Grote keizerlibel 120 92 89 117 142 114 54 122 184 161 128 145 218 195 160 153 2194 22 Zuidelijke keizerlibel 2 1 1 4 23 Glassnijder 144 94 110 40 99 81 48 63 89 111 66 76 50 85 92 49 1297 24 Platbuik 11 8 16 7 1 26 2 8 1 2 1 83 25 Bruine korenbout 3 3 26 Viervlek 473 329 424 282 461 588 241 309 482 503 322 471 540 691 901 653 7670 27 Gewone oeverlibel 203 104 75 225 95 160 139 119 299 176 150 289 351 196 162 79 2822 28 Vuurlibel 1 1 29 Zwarte heidelibel 20 43 18 50 53 91 28 32 63 2 24 5 4 7 17 457 30 Geelvlekheidelibel 21 6 49 1 1 17 58 7 160 31 Zwervende heidelibel 1 1 lh 53 12 2 16 5 5 2 1 lh 98 32 Bloedrode heidelibel 108 56 15 32 24 44 27 20 65 9 25 41 70 45 9 33 623 33 Bruinrode heidelibel 49 248 88 179 141 330 443 285 466 337 354 330 253 93 172 320 4088 34 Steenrode heidelibel 403 530 509 355 293 427 515 458 352 89 103 165 256 634 127 634 5850 Bruinr./steenr. heidelibel 157 170 33 43 132 212 229 25 118 128 230 30 315 1822 35 Venwitsnuitlibel 1 2 3 6 36 Gevlekte witsnuitlibel 1 10 11 37 Noordse witsnuitlibel 40 1 36 4 6 12 5 4 14 8 8 6 24 6 13 187 Totaal 11852 15564 17805 18662 15192 22272 14204 20243 18449 12776 11189 10433 14238 9082 9823 9563 231347 Aantal soorten 26 25 26 26 26 29 24 25 30 28 26 24 26 24 27 27 37 20 Waarnemingenoverzicht 2013
BIJLAGE 3 Aantallen libellen, aangetroffen in de periode 1998-2013 in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Soort 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Totaal 1 Weidebeekjuffer 1 1 2 2 Zwervende pantserjuffer 32 65 7 11 6 67 32 105 121 145 30 23 420 62 11 92 1229 3 Tangpantserjuffer 7 10 1 18 4 Gewone pantserjuffer 22 339 196 150 174 85 57 28 87 28 35 43 190 52 51 167 1704 5 Tengere pantserjuffer 1 1 9 12 41 3 6 14 87 6 Houtpantserjuffer 8 53 69 90 121 49 386 141 64 101 162 184 201 102 55 64 1850 7 Bruine winterjuffer 12 15 4 86 187 166 252 222 140 355 202 112 181 1934 8 Azuurwaterjuffer 36 1126 2178 508 1032 289 46 1343 812 1629 2686 2921 1688 1808 2083 1074 21259 9 Variabele waterjuffer 156 37 22 19 11 24 7 27 117 79 485 536 564 374 444 98 3000 10 Grote roodoogjuffer 16 3 12 404 45 175 13 66 44 56 92 88 1014 11 Kleine roodoogjuffer 16 7 11 69 329 662 482 580 399 181 270 937 3943 12 Vuurjuffer 17 59 91 67 125 107 62 138 192 210 285 416 152 296 214 161 2592 13 Watersnuffel 174 482 1350 1254 2175 2429 1949 2353 5786 3682 6419 10453 5439 8075 6941 4988 63949 14 Lantaarntje 436 1691 2472 1127 1304 1371 1261 1633 5053 10389 11737 13267 4310 3121 1909 4462 65543 15 Tengere grasjuffer 17 9 21 9 2 5 2 17 82 16 Zuidelijke glazenmaker 2 2 17 Blauwe glazenmaker 4 6 7 2 7 1 7 13 11 14 5 14 4 4 21 120 18 Bruine glazenmaker 1 4 5 19 Vroege glazenmaker 11 13 3 15 31 38 50 56 73 75 107 77 549 20 Paardenbijter 23 236 45 103 217 189 181 107 140 68 151 184 105 264 201 167 2381 21 Grote keizerlibel 19 76 181 126 196 272 200 281 386 471 431 447 342 458 354 392 4632 22 Zuidelijke keizerlibel 1 3 1 5 23 Glassnijder 12 22 60 16 26 48 17 76 35 49 89 48 57 104 73 30 762 24 Platbuik 17 35 37 27 11 6 27 93 69 76 61 67 90 53 49 718 25 Bruine korenbout 1 1 2 26 Viervlek 12 124 172 248 200 271 148 307 368 334 1204 790 386 658 438 214 5874 27 Gewone oeverlibel 10 44 116 67 124 251 109 156 793 174 300 474 415 304 269 267 3873 28 Vuurlibel 1 1 3 5 29 Zwarte heidelibel 47 11 1 11 2 26 14 50 8 18 3 1 55 20 267 30 Geelvlekheidelibel 34 33 183 7 5 35 35 1 1 6 1 341 31 Zwervende heidelibel 6 5 12 41 24 7 7 6 34 4 146 32 Bloedrode heidelibel 10 33 4 3 33 78 24 23 170 17 29 82 54 66 23 34 683 33 Bruinrode heidelibel 63 144 261 81 124 195 392 197 285 898 542 556 423 693 431 729 6014 34 Steenrode heidelibel 27 187 46 172 197 85 200 114 135 189 92 97 287 174 144 179 2325 Bruinr./steenr. heidelibel 19 2 51 19 65 29 184 69 21 19 115 183 137 165 1078 35 Venwitsnuitlibel 2 2 36 Gevlekte witsnuitlibel 2 2 4 37 Noordse witsnuitlibel 1 33 5 2 21 10 3 38 2 26 5 2 148 Totaal 1091 4838 7570 4118 6200 5921 5327 7747 15531 19806 25670 31490 16157 17450 14528 14698 198142 Aantal soorten 17 23 23 23 25 27 22 23 29 31 30 29 26 30 28 31 37 KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 21
BIJLAGE 4 Kaart van Zuid-Kennemerland met daarin aangegeven de kilometerhokken, waarin de monitoringroutes liggen. 22 Waarnemingenoverzicht 2013
BIJLAGE 5 Overzicht van de monitoringroutes met de daarbij behorende namen van tellers. Amsterdamse Waterleidingduinen 0014 Bunkerberg Marion en Lippe de Vries 0015 Grote Middenplas Marja en Frans Koning 0016 Lange Hoekplas Marion en Lippe de Vries 0017 Grote Zuidelijke Eerste Plas Hanneke en Hans Euwe 0018 Astridsdriftje Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef 0019 EVR-Noordelijke Dubbelplas Barbara Mather en Ok Overbeek 0020 EVR-Grote Oostelijke Plas Barbara Mather en Ok Overbeek 0021 VOK-Panneland Zuid Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef 0022 Van der Vlietkanaal niet gelopen 0024 Middenveldkanaal Marja en Frans Koning 0025 Rel Duinrelplas Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef 0114 Oosterkanaal Marja en Frans Koning Kraansvlak 0424 Zwarteveldmeertje 1 x gelopen door Piet Veel 0945 Noordduinen-Oude Huis Piet Veel en Ruud Maaskant Middenduin 0425 Middenduin-oost Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef 0628 Middenduin-west dam Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef 0629 Middenduin-west Zanderijvaart Lydeke van Citters en Renate Sprokkereef Kennemerduinen 0523 Spinnekop Marion en Lippe de Vries 0524 Klein Olmen Kees Dekker 0525 Grote Pan Kees Dekker 0946 Schapenkamp I Piet Veel 0947 Schapenkamp II Piet Veel 0948 Schapenkamp III Piet Veel Duin en Kruidberg 0104 De Zuidlusplas niet gelopen 0105 Noordervlak Jaco Kuiper Schalkwijk 0072 Meerwijk niet gelopen 0073 Poelbroek niet gelopen Spaarnwoude/De Batterij 0943 De Batterij I Marion en Lippe de Vries 0944 De Batterij II Marion en Lippe de Vries KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland 23
BIJLAGE 6 Organisaties voor libellen(liefhebbers). KNNV-Libellenwerkgroep Zuid-Kennemerland (LWZK) p/a Frans Koning M. Hobbemastraat 37 2102 BJ Heemstede telefoon: (023) 5289009 e-mail: marja-franskoning@kpnmail.nl De Vlinderstichting (voor aanvragen van waarnemingsformulieren en handleidingen) t.a.v. Tim Termaat (coördinator monitoring) Postbus 506 6700 AM Wageningen telefoon: (0317) 467346 E-mail: tim.termaat@vlinderstichting.nl Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL) p/a Thamara Hesselink E-mail: thamara.hesselink@wur.nl European Invertebrate Survey - Nederland (EIS) Postbus 9517 2300 RA Leiden telefoon: (070) 4687670 e-mail: eis@naturalis.nnm.nl Lange Akkers 33 6666 HB Heteren 24 Waarnemingenoverzicht 2013