baron ruzettelaan 35 8310 brugge tel 050 36 71 71 fax 050 35 68 49 www.wvi.be DE BIESBOSCH, EEN OERBOS? Arnout Zwaenepoel, Eric Cosyns, Bert Maes & René van Loon Landschapscontactdag 2014 3 oktober 2014
hoofdtitel METHODE Terreinkartering 2012, 2013 Herkartering en archiefonderzoek salicetum Literatuurstudie Archiefonderzoek Biesboschmuseum: briefwisseling Tuinzing Interviews
RESULTATEN Tekstrapport Rapport met de karteringsfiches Kaartenbundels kartering per gebiedje Kaartenbundels verspreiding van de taxa
HERKOMST VAN DE WILGEN 1421 Elisabethsvloed Schietwilg, Kraakwilg, Schiet- x Kraakwilg, Bittere wilg, Katwilg & Amandelwilg wellicht al in 15de eeuw aangeplant
HERKOMST VAN DE WILGEN 19 de eeuw: Salix alba vitellina Salix x rubens variëteit basfordiana forma basfordiana: Frans geel Salix fragilis variëteit russeliana: = Leerteen? Salix x mollissima variëteit undulata: Deventer rood of Schijndels rood
HERKOMST VAN DE WILGEN 20 ste eeuw Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea: Belgisch rood Salix eriocephala: Amerikaantje Duitse dot: Salix x dasyclados Zwarte driebast (Salix triandra, Amandelwilg) Meyerijsche katteen, Belgische kat van Hooymans, Franse weda, Oeverkat, Koningskat Salix longifolia = Salix x holosericea (Grauwe x Katwilg) Rohmisches Holz: Salix x dasyclados-kloon Grijze Rijsenburgse kat = Groene daggelder =Schmidtstam 368 Salix x rubens variëteit caerulea: Cricket bat willow Salix daphnoides: Berijpte wilg en Salix acutifolia: Kaspische zandwilg Schmidtstam 65 = Kat- x Bittere x Amandelwilg Salix alba Liempde, Belders, Calva, Drakenburg, Rockanje, Barlo, Bredevoort, Het Goor, Lichtenvoorde, Lievelde aangeplant op Cornelia Boswilg, Grauwe wilg, Rossige wilg, Geoorde en alle mogelijke kruisingen Spontane kruisingen cultuurspectrum en wilde soorten Salix sepulcralis variëteit chrysocoma Salix babylonica variëteit pekinensis
Belgisch rood (Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea)
Amerikaantje (Salix eriocephala)
Duitse dot kloon Kattekletters/Zilverblad (Salix x dasyclados variëteit angustifolia kloon Kattekletters)
Zwarte driebast (Salix triandra, vrouwelijke kloon Zwarte driebast)
Salix x rubens variëteit caerulea ( Cricket bat willow )
Schmidtstam 65 (Kat- x Bittere x Amandelwilg)
Lokale benaming Vermoedelijke correcte Wetenschappelijke benaming Geslacht Amerikaans rood, Amerikaantjes(s) Salix eriocephala Mannelijk Bastaardbitter Salix purpurea x viminalis beide mogelijk Belgische groene katteen Salix viminalis Vrouwelijk Belgische Kat van Hooymans Salix viminalis? Belgisch geel Salix x rubens basfordiana forma basfordiana Mannelijk en vrouwelijk Belgisch rood (kloon 582, stam 56, stam 60) Salix x rubens basfordiana forma sanguinea Mannelijk en vrouwelijk Beugel, Beugel breedblad, Beugelgrauw Salix triandra Beide Bindwilg Salix viminalis Beide mogelijk Bitter, Bitterwilg Salix purpurea beide mogelijk Bitterling Salix triandra Beide mogelijk Blauwe lintjes Salix purpurea subspecies purpurea? Blauwe schietwilg Sallix fragilis? Blauwe wilg Salix daphnoides Beide mogelijk Bruin katgrauw Salix viminalis? Deventer kat Salix viminalis Vrouwelijk Deventer rood = Schijndels rood = Amerikaans rood Salix x mollissima variëteit undulata; de vermelding van Amerikaans rood als synoniem is vermoedelijk niet correct (verwarring met Salix eriocephala) Vrouwelijk Donkere beugel Salix triandra Beide mogelijk Driebast Salix triandra Beide mogelijk Drieblek Salix triandra Beide mogelijk Dubbelbast Salix triandra Beide mogelijk Duitse dot Salix x dasyclados Vrouwelijk Duits rood Salix eriocephala Mannelijk Frans geel Salix x rubens Basfordiana forma basfordiana beide mogelijk Geel Salix x rubens Basfordiana Beide mogelijk Geel bitter Salix purpurea purpurea Vrouwelijk Geel katgrauw = Salix viminalis regalis Salix viminalis Vrouwelijk? Gele kat = Koningskat Salix viminalis Vrouwelijk? Gele schietwilg Salix x rubens basfordiana forma basfordiana mannelijk en vrouwelijk Gele tweebast Salix triandra Beide Gele wilg Salix x rubens basfordiana forma basfordiana Mannelijk en vrouwelijk Grauw Salix triandra of Salix viminalis Green Dick Salix purpurea subspecies purpurea kloon Green Dick? Grijs katgrauw Salix viminalis? Groene daggelder = Rijsenburgse kat Salix viminalis Mannelijk Groene tweebast Salix triandra Beide Grijze Rijsenburgse kat Salix viminalis? Groene Rijsenburgse kat Salix viminalis Mannelijk Hengel(aars) grauw Salix triandra Vrouwelijk Ijsgrauw Salix triandra discolor? Lichte katgrauw Salix viminalis Vrouwelijk Kaspische zandwilg Salix acutifolia Beide mogelijk Kat, Katgrauw, Kathout Salix viminalis beide mogelijk Katgrauwe bitter Salix x rubra? Lokale benaming Vermoedelijke correcte Wetenschappelijke benaming Geslacht Kattekletter = Zilverblad = Salieblad Salix x dasyclados var. angustifolia kloon Kattekletters Vrouwelijk Kesper Salix acutifolia beide mogelijk Koningskat = Gele kat = Schmidt stam 368 Salix viminalis regalis Vrouwelijk? Langbroeks grauw Salix triandra Beide mogelijk Vermoedelijk Salix fragilis variëteit russeliana Leerteen (nader te onderzoeken of Salix fragilis var. Indien russeliana correct furcata en var. decipiens ev. In aanmerking is dan vrouwelijk komen) Lichte beugel Salix triandra Beide mogelijk Liempde Salix alba kloon Liempde Mannelijk Meyerijsche katteen, Meyerink stammen 22, 46, 55 Salix viminalis? Oeverkat Salix viminalis? Oude dot = Boerendot Salix x dasyclados?? Oude rode = Belgisch rood stam 56 Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea? Prumels = Römer = Duitse Römer Salix x dasyclados Vrouwelijk? Purperwilg Salix purpurea beide mogelijk Rijsenburgse kat Salix viminalis? Rode dot Salix x dasyclados? Vrouwelijk Rode wilg Salix alba Mannelijk en vrouwelijk Römer = Prumels Salix x dasyclados Vrouwelijk Röhmisches Holz Salix x smithiana of x dasyclados? Rood, roodhout Salix alba beide mogelijk Roodgetopte teen Salix x rubens Basfordiana beide mogelijk Salieblad = Zilverblad = Kattekletters Salix x dasyclados var. angustifolia kloon Kattekletters vrouwelijk Salix longifolia Volgens Wichura 1868 is dit Salix x dasyclados; volgens Ulbrich (1925) S. x smithiana en volgens Tuinzing (1938): Salix x smithiana of Salix x holosericea; vermoedelijk is het taxon vrouwelijk dat in de Biesbosch onder die naam ingevoerd werd Salix x holosericea Salix vitellina bastaarden Salix x rubens variëteit basfordiana? Schijndels rood (= Deventer rood?) Salix x mollissima variëteit undulata? Vrouwelijk Schmidtstam 65 Salix viminalis x purpurea x triandra Mannelijk Schmidtstam 368 = Groene Daggelder = Groene Rijsenburgse kat Salix viminalis? Slijkwilg Salix x rubens basfordiana of Salix fragilis var. fragilis? mannelijk en vrouwelijk Steenwilg Salix purpurea Beide mogelijk Steilrood Salix alba? Tweebast(grauw) Salix triandra beide Ulbrichwilg Salix viminalis x purpurea = S. x rubra Beide mogelijk Vlaamse gele teen Salix x rubens variëteit basfordiana forma basfordiana Beide Weda, Franse weda Salix viminalis Beide mogelijk Wilgenhout Salix alba Beide Witgrauw Geschilde Salix triandra Beide mogelijk Witte beugel Geschilde Salix triandra Beide mogelijk Witten wilg Salix alba Beide Zandwilg Salix daphnoides Beide Zilverblad = Kattekletters Salix x dasyclados var. angustiolia kloon Kattekletters of Zilverblad Vrouwelijk Zwarte driebast Salix triandra Vrouwelijk
AUTOCHTONE WILGEN? Schietwilg (Salix alba) Kraakwilg (Salix fragilis variëteit fragilis) Bittere wilg (Salix purpurea subspecies lambertiana) Katwilg (Salix viminalis): archaeofyt? Amandelwilg (Salix triandra): archaeofyt?
DE BIESBOSCH EEN OERBOS? BIJLSMA ET AL. (2011): WIJ MOETEN ONS BEELD HERZIEN VAN DE UITGESTREKTE, VAAK ALS MONOTOON BESCHOUWDE WILGENBOSSEN VAN DE BIESBOSCH. IN DE AFGELOPEN DECENNIA HEEFT ZICH HIER EEN GROOT AANEENGESLOTEN OERBOS MET VEEL VARIATIE ONTWIKKELD.
DE BIESBOSCH EEN OERBOS? kaden, stormranden, griendketen, leigreppels, vletsloten, griendpaadjes, duikerputten, rabattenruim 50 wilgentaxa: bijna allemaal ingevoerd Veel taxa zijn klonaal en één geslacht Talrijke andere struiken en bomen eveneens aangeplant Veel exoten in de kruidlaag Nog steeds aanpassing aan weggevallen eb-vloed-systeem Besluit: verwilderde grienden OK, oerbos nee
SYNTAXONOMIE VAN VERWILDERDE GRIENDEN Wilgen als kentaxa is probleem Vergelijking zoetwatergetijdengebieden Nederland en Vlaanderen Kruidlaag gebruiken voor kentaxa zou vergelijkbaarheid verhogen
AANBEVELINGEN Behoud soorten en taxa als erfgoed Behoud griendcultuur als cultuurhistorisch erfgoed Salicetum Combineren biotische en abiotische karakteristieken Begrazingsblokken bieden perspectieven voor geleide wandelingen
AANBEVELINGEN Natuurbehoud: wilgenvloedbossen Schietwilgen- en Kraakwilgenbestanden meest kansrijk Mix met oud-cultuur is onvermijdelijk Getij is aanzienlijker in Hollandse Biesbosch Autochtone populaties andere struiken en bomen: Noordse aalbes, Zwarte bes,