1. Inleiding Even heel kort een aantal begrippen. Licht behoort tot het elektromagnetische veld. In onderstaande afbeelding is een deel hiervan schematisch weergegeven. Het is James Clerk Maxwell geweest die het hele spectrum wiskundig heeft beschreven. ( http://nl.wikipedia.org/wiki/james_clerk_maxwell ) en (http://nl.wikipedia.org/wiki/wetten_van_maxwell ). Erg mooi, maar voor de fotografie ben je alleenmaar geïnteresseerd in dat deel van het spectrum wat wij ervaren als licht. In de afbeelding is dit onderdeel apart, en sterk uitvergroot weergegeven. Maar helaas voor de fotografie hebben we niets aan de formules van Maxwell. Bovendien is alleen het zichtbare licht interessant, en hier is een aparte methode voor ontwikkeld. Zie onderstaande afbeelding: In de afbeelding is het zichtbare licht vanaf 380 nm tot 700 nm weergegeven. Aan de afbeelding is duidelijk te zien dat deze heel goed bruikbaar is voor wiskundige berekeningen. De haaientand geeft dus inzicht in het gehele kleurbereik van het menselijk oog. We noemen dit voor het gemak de kleurruimte van ons oog. ( Nog toelichten! ) Het zou prachtig zijn als digitale fototoestellen ook z n kleurbereik als ons oog zouden kunnen vastleggen. Helaas dat is niet het geval. -1-
a. Kleurruimte Een kleurruimte is nodig om een digitaal signaal om te zetten in kleur. De sensor van de camera vangt een signaal op, en dit moet omgezet worden in een bepaalde kleur. Verschillende kleurruimtes doen dit op een verschillende manier. De twee meest gebruikte kleurruimtes zijn adobergb en srgb. adobergb srgb Welke kleurruimte kun je nu het best gebruiken? Om deze vraag te beantwoorden moet je eerst weten wat je met de foto wilt. adobergb: de grootste kleurruimte van de twee, dat wil zeggen dat er meer kleuren inzitten en er beter nuances aan te brengen zijn. Voor professioneel drukwerk wordt deze kleurruimte dan ook altijd gevraagd. srgb: een iets kleinere kleurruimte, al merk ik daar over het algemeen erg weinig van. Deze kleurruimte wordt eigenlijk het meest gebruikt. De meeste internetbrowsers gaan er standaard vanuit dat een foto in srgb staat. Ook de niet pro-printcentrales (Hema, Kruidvat etc) gaan uit van srgb (dit is altijd goed om even te checken). En wat stelt die D65 voor? Zie: ( http://en.wikipedia.org/wiki/d65 ) -2-
b. Kleurruimte instellen Wanneer moet je nou de juiste kleurruimte bepalen? Dit is afhankelijk van of je in jpeg of in raw schiet. Als je in jpeg schiet, zul je de kleurruimte al op de camera moeten kiezen. In dat geval zou ik voor adobergb gaan. Deze is namelijk groter en je kunt je foto s dan nog voor drukwerk gebruiken. In een fotobewerkingsprogramma kun je hier makkelijk srgb van maken (andersom is veel lastiger, dan ga je van minder kleuren naar meer kleuren). Schiet je in raw, dan maakt het niet uit waar je jouw camera op zet. Je kunt dan namelijk in je raw-bewerkings programma bepalen met welk kleurprofiel je je foto wilt exporteren. Als beginnende fotograaf zou ik altijd kiezen voor srgb om problemen te voorkomen! Want wanneer levert dit nu een probleem op? Zoals gezegd gaan bijna alle internetbrowsers en printcentrales er vanuit dat je foto s in srgb staan. Als je daar dan een foto in adobergb plaatst, zal hij deze lezen alsof het een srgb foto is. Dit resulteert in een stuk valere foto s. Zorg dus altijd dat je je foto omzet in srgb voordat je hem op internet plaatst. Of zet je camera op srgb! Bovendien moet je wel over een monitor beschikken die instaat is het kleurenspectrum (of Gamma) van adobergb weer te geven. Die zal je als beginnende fotograaf niet hebben. Dus kies gewoon voor de instelling van de camera voor srgb! 2. Camera-instellingen Voor bepaalde instellingen van de camera is het goed mogelijk hier van een aantal gewoon standaard te laten staan. Dat zijn bv.: NEF(RAW)-opname Beeldkwaliteit Kleurruimte Beeldinstelling Actieve D-Lighting Ruisonderdrukking lange sluitertijd Hoge ISO ruisonderdrukking Vigneteringscorrectie Witbalans Compressie zonder verlies RAW srgb Standaard Laag On On Off Auto Maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderringen op de regel. In de volgende hoofdstukken zullen we er een aantal de revue laten passeren. -3-
a. Witbalans Witbalans zal je in het algemeen op Auto zetten. Alleen bij het maken van panorama-foto s moet je deze op een vaste waarde zetten. Bij dit soort foto s moet ook de AF van het objectief op MF, en de sluitertijd mag ook niet veranderen. b. Beeldinstelling en Actieve D-Lighting. Voor het verkrijgen van een zo groot mogelijke belichtingsspeelruimte zet je de beeldinstelling op Standaard en de Actieve D-Lighting op Laag. Een beeldinstelling Levendig, e.d. gaat ten koste van de belichtingsspeelruimte vanwege het hogere contrast en verzadiging. Dit soort instellingen kan je dan ook beter achteraf doen in de camera-instellingen van Capture NX2. Bij een panorama- of HDR-foto moet Actieve D-Lighting uit staan. Staat Actieve D-Lighting Uit, dan komt Actieve D-Lighting ook niet meer voor in de camera-instellingen van Capture NX. c. Kleurruimte. Deze altijd, als beginnende fotograaf, op srgb laten staan! Zie opmerkingen hierboven. 3. RAW (bestandsformaat) Raw duidt op een methode om afbeeldingen, gemaakt door een digitale camera, op te slaan. Het is geen afkorting zoals de bekende bestandsformaten voor afbeeldingen: JPEG, GIF, PNG, BMP of TIFF maar betekent letterlijk 'ruw' in de zin van 'onbewerkt'. Software-fabrikant Adobe heeft een standaard voor Raw-bestanden geïntroduceerd: DNG (Digital Negative Specification), in 2007 zijn er al enkele camera's op de markt die DNGbestanden kunnen schrijven. Men heeft een computerprogramma nodig om van de gegevens een afbeelding te maken en deze op te slaan in een daarvoor bestemd bestandsformaat, zoals JPEG of TIFF. -4-
a. Waarom? De gegevens afkomstig van de beeldsensor in de camera zijn niet rechtstreeks bruikbaar om in een normaal beeldbestand als JPEG, TIFF of BMP op te slaan. De meeste beeldsensoren hebben aparte pixels die elk de helderheid van slechts één enkele kleur (rood, groen of blauw) meten. Meestal wordt de waarde van elk pixel ook nog eens met een precisie van 12 bits (4096 helderheidsstappen) gemeten. Bij normale beeldbestanden (JPEG) heeft elk pixel drie kleurwaarden die in slechts 8 bits (256 helderheidsstappen) opgeslagen worden. De camera moet hiervoor de gegevens van de sensor bewerken waarbij informatie verloren gaat. Bij de reductie van de precisie heeft het zo verkregen beeld 3x8 bits per pixel, voor opslag als JPEG, wordt hier ook nog eens een datacompressie met verlies op toegepast. Omdat deze bewerkingen in de camera meteen na de opname plaatsvinden kan achteraf geen andere keuze meer gemaakt worden. Ook omdat de kleurprecisie teruggebracht is naar 8 bits gaan kleine nuances in kleur en helderheid verloren, hierdoor is het bijvoorbeeld moeilijk of onmogelijk donkere of lichte details op de opname nog terug te halen in een beeldbewerkings-programma. Bewerkingen die in een camera uitgevoerd worden zijn:! interpolatie om in elk pixel kleurwaardes voor rood, groen en blauw te krijgen! verscherping en verwijderen van moiré-effecten! ruisreductie, hetzij door filtering, hetzij door correctie door middel van een "zwartbeeld"! correctie voor de witbalans, contrast en kleurverzadiging! reductie van de precisie naar 8 bits per kleur voor de omzetting voor opslag als JPEG Onderdelen die direct zijn terug te herleiden tot camera-instellingen. Bij Raw worden de bewerkingen die normaal in de camera bij de opname gedaan worden uitgesteld en kan de fotograaf achteraf bepalen wat de beste instellingen voor witbalans, scherpte, kleuren en contrast zijn. Naast het ontbreken van gegevensverlies is een Raw-bestand ook nog eens kleiner dan een ongecomprimeerd 24-bits-per-pixel-formaat als TIFF of BMP. Er worden immers maar 12 bits per pixel opgeslagen. Er blijven nog enkele nadelen over voor Raw-bestanden zoals standaardisatie en bewerkingssnelheid. Vele camera's geven daarom meestal de mogelijkheid om afbeeldingen dubbel op te slaan (in JPEG en Raw), of kunnen in de camera zelf de Rawbestanden alsnog omzetten naar JPEG. -5-
b. Hoe ziet een Nikon Raw-bestand er uit? Onderstaande figuur is hiervoor erg handig. Een Raw-bestand bestaat uit informatie die rechtstreeks afkomstig is van de sensor. Vastgekoppeld aan deze informatie zit informatie over de instellingen van de camera. Halen we z n Raw-bestand binnen in Capture NX, dan krijgen we niet dat beeld te zien wat afkomstig is van de sensor. Capture NX verwerkt nl. de camera-instellingen gelijk voor het beeld wat wij op de monitor te zien krijgen. De informatie van de camera-instellingen zit als het ware vastgeplakt aan de beeldinformatie van de sensor. Gaan we de foto bewerken in Capture NX, dan wordt ook die bewerkingsinformatie weer aan het geheel vastgeplakt. Het lijkt aardig opgelost, maar er zit een groot nadeel aan. Voor elke nieuwe camera die Nikon op de markt brengt moet Capture NX ge-update worden, omdat die camera binnen Capture NX nog niet bekend is. Bovendien wanneer er bewerking op de foto door Capture NX heeft plaats gevonden, dan is dit Raw-bestand hierna voor elk ander fotobewerkingsprogramma ongeschikt. We zullen moeten overgaan naar Tiff-bestanden voor uitwisseling met andere fotobewerkingsprogramma s.. Capture NX is uitstekend instaat de foto-bestanden om te zetten van Raw naar JPEG. Bedenk wel dat deze conversie gepaard gaat met verlies aan informatie! En die komt nooit meer terug! Een voordeel van een Raw-bestand is, dat beide kleurruimtes, adobe RGB en srgb in dit bestand aanwezig blijft. Welke bewerking we er ook op los laten, als we het maar laten staan als een Raw-bestand. Verdere uitleg zal tijdens de cursus gegeven worden. -6-
Een ander voordeel van een Raw-bestand is, dat we binnen Capture NX alle camerainstellingen te zien krijgen. Maar ook alle wijzigingen die we in deze instellingen willen aanbrengen zijn nog mogelijk! -7-
Niveaus & curves In hoofdstuk 20 van de handleiding van Capture NX2 op de pagina s 181 t/m 186 vind je een beschrijving van dit onderdeel van Capture NX2. In voorbeeld 1 hebben we gezien dat wat sleutelen aan de curve dit het contrast in de foto aanmerkelijk kan verbeteren. Uiteraard is er meer mogelijk dan alleen het verbeteren van het contrast. De mogelijkheden zijn vrijwel onbeperkt. In dit voorbeeld zullen we ons beperken tot een aantal basismogelijkheden. a. Basiscurven. Deze curven zijn uitgangspunten voor veelvoorkomende correcties. Foto s moeten altijd op individuele basis worden bekeken en vaak moeten deze curven iets worden aangepast. Let op dat alle variaties die hier worden getoond binnen de limieten van de zwarte en witte punten liggen. U kunt ze bovendien nog aanpassen door de eindpunten te verslepen. Alles lichter Vooral de schaduwen De schaduwen lichter en Vooral de hoge lichten lichter de rest tegenhouden lichter De hoge lichten lichter en Alles donkerder Vooral de schaduwen De schaduwen donkerder en rest tegenhouden donkerder en de rest tegenhouden Vooral de hoge lichten De hoge lichten donkerder Iets meer contrast Veel meer contrast donkerder en de rest tegenhouden
De eerste staat voor Iets minder contrast, en de tweede voor Veel minder contrast. De curve kan ook nog worden aangepast d.m.v. de vijf. Deze kunnen naar wens worden verschoven. Dit maakt het aantal instelmogelijkheden vrijwel onbeperkt. En als we dit ook nog eens per kleurkanaal gaan instellen, verdrinken we helemaal in het aantal mogelijkheden.