Diverticulitis
2
Wat zijn divertikels? Divertikels zijn ballonachtige uitstulpingen van de wand van het maagdarmkanaal. Divertikels stulpen naar buiten uit, door de spierlaag heen. Je kunt ze vergelijken met de binnenband van een fiets die op een zwakke plek door de buitenband naar buiten drukt. Dan krijg je ook een uitstulping. De meeste divertikels ontstaan in het laatste, s-vormige deel van de dikke darm vlak voor de endeldarm. Bij sommige mensen ontstaan er echter ook divertikels in het begin en middengedeelte van de dikke darm (colon). De aanwezigheid van divertikels noemt men ook wel diverticulose. Wat is diverticulitis en wat zijn de klachten? Meestal geven divertikels geen klachten. Veel mensen hebben daarom vaak divertikels zonder het te weten. Sommige mensen met divertikels hebben wel klachten, zoals vage buikpijn, buikkrampen en soms verstopping en/of diarree en slijmverlies uit de anus. Klachten treden vooral op als divertikels gaan ontsteken. Dit gebeurt als ontlasting blijft hangen in de divertikels. Bacteriën kunnen zich dan snel vermenigvuldigen waardoor de kans op een ontsteking groter wordt. Als de divertikels ontstoken raken, spreken we van diverticulitis. Diverticulitis geeft vaak heftige pijnklachten in de buik die gepaard gaan met koorts, een opgezette buik, een veranderd ontlastingspatroon en misselijkheid, soms met braken. 3
Diverticulitis kan bloedverlies uit de anus veroorzaken, soms zelfs in grote hoeveelheden. Dit kan het gevolg zijn van een zogenoemde divertikelbloeding. Een divertikelbloeding ontstaat doordat een heel klein bloedvaatje in het divertikel scheurt. Een divertikelbloeding kan ook optreden zonder dat er sprake is van een diverticulitis. Als een diverticulitis niet goed wordt behandeld, kan de darm op de plaats van de ontsteking openbarsten. Dit wordt een darmperforatie genoemd. De kans op een darmperforatie is groter als er heel veel ontstoken divertikels in de dikke darm zitten. Een darmperforatie kan erg gevaarlijk zijn, omdat hierdoor ontlasting in de buikholte terecht kan komen. Hierdoor kan een buikvliesontsteking (peritonitis) ontstaan. Een darmperforatie en/of buikvliesontsteking geeft acute, hevige pijnklachten, meestal in combinatie met hoge koorts. Klachten diverticulitis buikpijn en buikkrampen. De pijn kan direct hevig zijn, of eerst wat zeurend en na een paar dagen hevig; koorts; opgezette buik; misselijkheid, soms met braken; veranderd ontlastingspatroon: hevige diarree of ernstige obstipatie; soms bloedverlies en slijmverlies uit anus. Behandeling van divertikels in de dikke darm (diverticulose) Divertikels kunnen niet meer verdwijnen, tenzij een deel van de dikke darm operatief verwijderd wordt. Normaal gesproken is behandeling van de divertikels niet nodig. Bij divertikels is het wel belangrijk om te zorgen dat uw ontlasting soepel blijft. Als uw ontlasting soepel is, is de kans kleiner dat ontlasting achterblijft in de uitstulpingen. Dit is een risicofactor voor het ontstaan van ontstekingen. Op die manier kunt u het ontstaan van nieuwe divertikels en ontstekingen zoveel mogelijk voorkomen. 4
U kunt uw ontlasting soepel houden door onderstaande adviezen op te volgen: Gebruik een vezelrijke voeding Vezels zorgen voor een soepele ontlasting, doordat veel vezels net als een spons vocht opnemen. Daarnaast werken vezels stimulerend voor de darmbeweging. Vezels zitten voornamelijk in volkoren producten, groenten en fruit. Drink dagelijks tenminste 1,5-2 liter vocht De vezels mengen zich met de ontlasting en nemen vocht op, waardoor de ontlasting zachter wordt. Als u een erg vezelrijke voeding gebruikt, is het zelfs verstandig om nog meer te drinken. Vezels hebben namelijk vocht nodig om goed te kunnen werken. Beweeg regelmatig Door regelmatig te bewegen wordt de darmbeweging gestimuleerd en kunt u verstopping voorkomen. Rook niet Roken heeft een schadelijke invloed op het maagdarmkanaal. Het is dus beter om te stoppen met roken. Via www.vezeltest.nl kunt u testen of u dagelijks voldoende vezels eet. Als u moeite heeft met het eten van voldoende vezelrijk voedsel, kan de huisarts zogenaamde bulkvormers (dit is een vezelproduct, dat hetzelfde werkt als vezels in de voeding) voorschrijven die de ontlasting zacht houden. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. Behandeling van diverticulitis Bij hele lichte ontstekingen is vaak geen behandeling nodig. Meestal wordt in dat geval het advies gegeven om het even rustig aan te doen en geen grove vezels (zie verder) te gebruiken of soms zelfs enige tijd vloeibaar te eten, zodat de ontstekingen kunnen herstellen. 5
Bij hevige ontstekingen wordt een antibioticum voorgeschreven, om de bacteriën die de ontstekingen veroorzaken te doden. Als de ontsteking heel ernstig is, is een ziekenhuisopname soms noodzakelijk. U krijgt dan antibiotica en vocht via een infuus. Wanneer een darmperforatie dreigt te ontstaan, moet het aangedane deel van de dikke darm operatief verwijderd worden. Om de darm rust te geven wordt (tijdelijk) een voeding zonder grove vezels aangeraden. Soms wordt in eerste instantie een geheel vloeibare voeding geadviseerd. Dit is afhankelijk van de ernst van de ontstekingen. Meestal kan na enkele dagen overgestapt worden naar een voeding zonder grove vezels. Fijne vezels zijn wél toegestaan. Onderstaande adviezen zijn algemene adviezen. Als u zelf merkt dat u last krijgt na het eten van bepaalde voedingsmiddelen, probeer deze dan met mate te gebruiken. Wees voorzichtig met het weglaten van voedingsmiddelen, omdat er op den duur een tekort kan ontstaan. Raadpleeg bij twijfel uw arts of een diëtist. Grove voedingsvezels, wat zijn dat? Grove voedingsvezels worden niet verteerd door het lichaam. Vermijd daarom producten met pitjes, zaden, draderige producten en producten met vellen. Fijne voedingsvezels zijn wél toegestaan, deze producten worden aangeraden om te gebruiken. Hieronder wordt beschreven hoe u uw voeding het beste kunt aanpassen door grove vezels te vermijden en fijne vezels te gebruiken. 6
Broodmaaltijden Brood licht bruinbrood, fijn volkorenbrood zonder korrels, witbrood, broodjes, (fijn volkoren) beschuit, matzes, cream crackers, fijn knäckebröd zonder zaden/pitten, toast, ongevulde ontbijtkoek. grof volkorenbrood, roggebrood, knäckebröd met zaden/pitten, grof volkoren beschuit, brood met rozijnen en/of krenten, brood met noten en/of zaden/pitten zoals zonnebloempitten, pompoenpitten, sesamzaad en dergelijke, muesli en cruesli. Boter alle soorten margarine, halvarine en roomboter. Beleg kaas, komijnekaas, smeerkaas, buitenlandse kaassoorten, alle soorten vleeswaren en zoetigheid Friese nagelkaas en notenpasta s met stukjes noot (bijvoorbeeld pindakaas met stukjes noot). Pap Graanmixpap, custard, griesmeel, havermout, rijstebloem en rijstekorrelpap. (karnemelkse) gortepap en geen vulsel zoals abrikozen, dadels, krenten, rozijnen, muesli, noten, pruimen, tutti frutti en vijgen. 7
Warme maaltijd Soep gladde soep of bouillon. Als vulsel kunt u de toegestane soorten vlees, vis, kip en de toegestane soorten groente gebruiken (zie ook onder vlees en groente). Vlees, vis, kip en wild malse, goed gegaarde vleesproducten, graatvrije vis en kip/wild zonder vel of botjes. taai, draderig vlees. Vlees kan taai zijn als het door de slager verkeerd wordt uitgesneden, door een te lange of een verkeerde bereiding. Als het vlees, ondanks dat u goed kauwt, als een bal in uw mond achterblijft, slik het dan niet door. Jus/saus: alle soorten. Let wel op vulling. Let op! Gevulde sauzen kunnen niet-toegestane producten bevatten. Deze kunt u eruit zeven (bijvoorbeeld: gezeefde champignonsaus). 8
Groente Groente bevat vaak veel vezels. Daarom is het van belang dat u de groente: goed schoonmaakt (harde, vezelige delen verwijderen); fijnsnijdt en; gaar kookt. (vers, uit blik/glas of diepvries) andijvie, bieten, bloemkool, boerenkool, broccoli, courgette, Chinese kool, extra fijne doperwtjes, knolselderij, koolraap, koolrabi, paksoi, prei, paprika, postelein, raapstelen, rode kool, savooienkool, snijbonen, sperziebonen en peultjes zonder draad, spinazie, spitskool, spruiten, ontvelde tomaat, kleine jonge tuinbonen, ui, witlof, witte kool, worteltjes. vezelige groentesoorten zoals artisjokken, asperges, atjar, aubergine, bamboescheuten, bleekselderij, champignons, grote doperwten, maïs, rabarber, schorseneren, taugé, grote tuinbonen, venkel, zuurkool. Let op! Gebruik geen rauwe groenten, behalve fijn geraspte komkommer zonder schil en ontvelde tomaten. Aardappelen en vervangingen gekookte/gebakken aardappels, aardappelpuree, frites, rijst, macaroni, spaghetti, mie of mihoen. Zilvervliesrijst of wilde rijst, peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen, kapucijners en dergelijke. U kunt peulvruchten wel als basis voor een peulvruchtensoep gebruiken, als u ze pureert en zeeft. 9
Fruit Gebruik fruit: dat rijp en vers is; dat geschild is; waarvan u de pitten en vezelige delen verwijderd hebt. zacht fruit uit blik of glas, abrikozen, aardbeien, appel, banaan, frambozen, kersen zonder pit, kiwi, mango, meloen, nectarine, peer, perzik, pruimen, gepelde druiven zonder pitjes, appelmoes, stoofperen. ananas, bessen, bramen, citroen, druiven met vel en/of pit, grapefruit, mandarijn en sinaasappel, gedroogd fruit zoals gedroogde abrikozen, dadels, krenten, rozijnen, pruimen, tutti frutti en vijgen. Let op! U mag citroen, grapefruit, mandarijn en sinaasappel wel geperst en gezeefd gebruiken. Melk en melkproducten Alle soorten zijn geschikt. Let wel op eventueel toegevoegde fruitsoorten. Let op! Als u vruchtenyoghurt, vruchtenkwark en dergelijke neemt, gebruik dan alleen producten met toegestane fruitsoorten. Dranken Alle soorten zijn geschikt. Let op! Vruchtensappen van citrusvruchten bevatten veel vezels. Deze moet u er eerst uitzeven. 10
Versnaperingen Geschikte soorten zijn: fijne amandelspijs, droge biscuit, kaneelbiscuitjes, lange vingers, boterkoekjes, eierkoek, ongevulde cake (eventueel met slagroom en toegestaan fruit), vruchtenvlaai met toegestaan fruit, borstplaat, zuurtjes, pepermunt, vruchtenkoekjes, schuimpjes, chips, zoute koekjes en zoute stengels zonder zaden/pitten erop. amandelspijs met stukjes, noten, pinda s, popcorn, kokosproducten. Zodra de ontstekingen genezen zijn, kunt u weer (geleidelijk) een vezelrijke voeding met grove vezels gaan gebruiken. Overleg altijd met uw arts wanneer u over mag stappen op meer vezelrijke voeding. Meer informatie Meer informatie kunt u vinden op internet: www.voedingscentrum.nl. Het Voedingscentrum geeft een groot aantal brochures uit. Er zijn voor diverse diëten brochures verkrijgbaar met uitgebreide, praktische informatie. De Maag Lever Darm Stichting zet zich in voor de bestrijding van ziekten van het hele spijsverteringskanaal en geeft onder andere voorlichting en steun aan patiënten. Vraag meer informatie aan bij: www.mlds.nl Bij vragen en/of onduidelijkheden kunt u van maandag tot en met vrijdag tussen 8.30 uur -12.00 uur en tussen 13.00-15.00 uur contact opnemen met de afdeling diëtetiek. Telefoonnummer: (024) - 365 85 59. 11
Adres en telefoonnummer Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Afdeling diëtetiek (A34) Telefoon: (024) 365 85 58 Website: www.dietetiek.cwz.nl E-mail: dietetiek@cwz.nl 12 G648 / 11-13