WAT Arbeidsplaatsen Aspecten Veiligheids- en gezondheidssignalering Een signalering die, toegepast op een bepaald object, een bepaalde activiteit, een bepaalde situatie of een bepaalde handelswijze, door middel van een bord of een kleur, een aanwijzing of een voorschrift verstrekt met betrekking tot de veiligheid of de gezondheid op het werk. Codex III.I.1. art. 2 TOEPASSINGSGEBIED Veiligheids- en gezondheidssignalering moet aangebracht worden als risico s niet voldoende kunnen voorkomen worden of beperkt worden door: maatregelen, methoden of handelswijzen in de sfeer van de werkorganisatie collectieve beschermingsmiddelen Codex I.II art. 9 Werkgevers en werknemers zoals bepaald in artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Niet van toepassing op: de signalering voorgeschreven voor het op de markt brengen van gevaarlijke stoffen en preparaten, producten en uitrusting en op de signalering Codex III.I.1. art. 1 voor het weg- en spoorwegverkeer, de binnen- en zeescheepvaart en het luchtverkeer. de signalering van toepassing op het weg- en spoorwegverkeer, de Codex III.I.1. art. 6 3 binnen- en zeescheepvaart en het luchtverkeer moet, indien daar reden toe is, voor dat verkeer worden gebruikt binnen de ondernemingen of inrichtingen. recipiënten die gebruikt worden bij werkzaamheden met gevaarlijke stoffen of preparaten zoals bedoeld in ARAB art. 723 bis en recipiënten Codex III.I.1 art. 10 gebruikt voor de opslag ervan, moeten voorzien zijn van de voorgeschreven etikettering volgens ARAB, behalve wanneer van de recipiënten kortstondig gebruik wordt gemaakt of op recipiënten met een vaak wisselende inhoud mits er toereikende alternatieve maatregelen worden genomen, vooral wat betreft voorlichting en opleiding van de werknemers, die hetzelfde beschermingsniveau garanderen. PRODUCTEN MET GEVAARLIJKE EIGENSCHAPPEN Niet opgenomen in deze fiche: signalisatie van leidingen: signalering door hand- en armseinen licht- en geluidssignalen ASPECTEN : markeren van leidingen PROGRAMMA S EN PROCEDURES : hand- en armseinen ARBEIDSMIDDELEN : licht- en geluidssignalen DOEL Op een snelle en gemakkelijk te begrijpen wijze de aandacht vestigen op objecten, activiteiten en situaties, die bepaalde gevaren kunnen veroorzaken. Codex III.I.1. bijl. 1
Veiligheids- en gezondheidssignalering (2) VGM MAATREGELEN EN VOORZIENINGEN Kleur en betekenis Voor alle signaleringen met een veiligheidskleur gelden: KLEUR BETEKENIS AANWIJZINGEN OF DOEL EN TOELICHTINGEN Rood Verbodssignaal Gevaarlijke houding Gevaar / alarm Brandbestrijdingsmateriaal en brandweeruitrusting Stop, stilstand, noodschakelaars Evacuatie Identificatie en lokalisatie Geel of Waarschuwingssignaal Pas op, wees voorzichtig oranje-geel Verificatie Blauw Gebodssignaal Handelwijze of specifieke actie, verplichting tot dragen van persoonlijke beschermingsuitrusting Groen Reddingssignaal, eerste Deuren, uitgangen, wegen, hulpsignaal lokalen, materiaalposten Veilige situatie Terugkeer naar normale situatie Codex III.I.1. bijl. 1 Bij slechte natuurlijke verlichtingsomstandigheden moeten fluorescerende kleuren, reflecterende materialen of kunstlicht worden gebruikt. Codex III.I.1. bijl. 2 Afmetingen en eigenschappen van signaleringsborden (ref. zie literatuur) afmetingen: bordhoogte h = a/f waarbij: h = diameter voor cirkelvormige borden = korte zijde voor rechthoekige borden = basishoogte van driehoekige (0,817 x zijde b) borden a = leesafstand f = factor, geldend voor normaal belichte borden f = 40 voor verbods- waarschuwings- en gebodsborden f = 100 voor brandbestrijdings- en reddingsborden f = factor, geldend voor verlichte borden f = 65 voor verbod, waarschuwings- en gebodsborden f = 200 voor brandbestrijdings- en reddingsborden teksthoogte h = a/f waarbij: h = teksthoogte a = leesafstand f = factor, geldend voor belichte borden tot 25 m leesafstand f = 300 voor hoofdletters en cijfers
Veiligheids- en gezondheidssignalering (3) afmetingen volgens in de handel beschikbare maten: voorbeeld: grootte van belicht verbodsbord bij leesafstand 10 m h = a/f h = 10000 mm/40 = min. 250 mm h = eerst benaderend handelsformaat = 400 mm verbodsborden: cirkelvormige borden driehoekige borden vierkante en rechthoekige borden toelichting leesafstand diameter zijde korte zijde teksthoogte m mm mm mm mm 1 50 50 12,5 4 2 50 100 25 8 3 100 100 50 10 4 100 200 50 14 5 200 200 50 17 6 200 200 100 20 8 200 400 100 27 9 400 400 100 30 10 400 400 100 34 12 400 200 200 40 14 400 200 200 47 16 400 200 200 54 17 600 200 200 57 19 600 200 200 64 21 600 300 300 70 24 600 300 300 80 waarschuwingborden:
Veiligheids- en gezondheidssignalering (4) gebodsborden: reddingsborden: borden in verband met brandbestrijdingsmaterieel: idem als reddingsborden maar met een rood vlak aanwijzingsborden: pictogrammen zijn zo eenvoudig mogelijk en zonder overbodige details borden zijn van materiaal met grote schokvastheid en weerbestendigheid afmetingen, kleur- en lichttechnische eigenschappen maken dat zij goed zichtbaar zijn en gemakkelijk te begrijpen Werkwijze plaatsing op passende hoogte en plaats t.o.v. gezichtsveld en rekening houdend met eventuele obstakels de signalering moet eenduidig aangeven: waarop de verplichting, het verbod of de waarschuwing betrekking heeft in welke fysisch afgebakende of gemarkeerde zone ze geldt Codex III.I.1. bijl. 2 Codex III.I.1. bijl. 2 Codex III.I.1. bijl. 2
Veiligheids- en gezondheidssignalering (5) wanneer ze geldt: Wat Hoe Voor wie Wanneer permanent risico voor wordt aangeduid door een pictogram voor iedereen in vanaf de betreding iedereen in fysisch op alle toegangsdeuren (zonder het volledige lokaal ervan (b.v. helm afgebakende zone bijkomende informatie) verplicht) (b.v. lokaal, werf) permanent risico voor als de verplichting of het verbod voor iedereen vanaf de overschrijiedereen in beperkte slechts noodzakelijk is in een beperkte ding van de lijn zone zone die niet fysisch afgebakend is, dan kan deze zone gemarkeerd worden met een rode lijn waarbij het vereiste pictogram wordt opgehangen risico bij bepaalde als er slechts een risico bestaat bij een voor de bedienaar(s) in de nabijheid werkzaamheden bepaalde activiteit, wordt bij dit en eventuele waar het risico zich activiteitspunt het vereiste pictogram omstanders (helper) nog kan voordoen opgehangen en de activiteit wordt bondig en duidelijk omschreven (b.v. bij het aftappen) permanente veiligheids- en gezondheidssignalering wordt uitgevoerd d.m.v.: Codex III.I.1. art. 6 1, 1 verbodsborden verboden te roken vuur, open vlam en verboden voor verboden met roken verboden voetgangers water te blussen geen drinkwater geen doorgang verboden voor niet aanraken voor onbevoegden transportvoertuigen specifieke verbodsborden moeten voor de aldaar omschreven verboden handelingen, gevaren, verplichtingen of andere informatie gebruikt worden. De pictogrammen mogen licht afwijken of meer gedetailleerd zijn. De betekenis ervan moet evenwel dezelfde zijn en mag door de afwijking niet onduidelijk worden gemaakt. op plaatsen waar calciumcarbide wordt opgeslagen en binnen en buiten de opslagplaatsen: verbodsborden: verboden met water te blussen. Zowel binnen als in de omgeving van de opslagplaatsen: verbodsborden vuur, open vlam en roken verboden ARAB art. 286, 289
Arbeidsplaatsen Aspecten Veiligheids- en gezondheidssignalering (6) op de buitenzijde van de deuren en binnen in de lokalen waar door het aanbrengen van verf of van een bekleding, verstuiving van ontvlambare producten geschiedt: verbodsborden vuur, open vlam en roken verboden aan opslagplaatsen van ontvlambare en brandbare vloeistoffen : verbodsbord vuur, open vlam en roken verboden. Het bord wordt aangebracht aan de ingang van de opslagplaats of bij de ingang van de zone waar het verbod geldt. op de houders of in de nabijheid ervan van de vaste ongekoelde houders van opslagplaatsen voor vloeibaar gemaakt handelspropaan, handelsbutaan of mengsels daarvan: de aanduidingen verboden te roken en vuur, open vlam en roken verboden op alle nuttige plaatsen in schouwspelzalen, verbodsborden verboden te roken in wasplaatsen op plaatsen waar het water niet drinkbaar is, verbodsbord geen drinkwater ARAB art. 348 Codex III.IV.9 art. 48 KB 21.10.1968 art. 20.1 ARAB art. 654 ARAB art. 86 waarschuwingsborden ontvlambare explosieve stoffen giftige stoffen bijtende stoffen stoffen* * kan ook gebruikt worden voor hoge temperatuur in afwezigheid van een specifiek bord hiervoor. radioactieve stoffen hangende lasten transportvoertuigen gevaar voor elektrische spanning gevaar laserstraal oxiderende stoffen niet-ioniserende straling belangrijk magnetisch veld struikelen vallen door hoogteverschil biologisch gevaar
Veiligheids- en gezondheidssignalering (7) lage temperatuur schadelijke of explosie gevaarlijke irriterende stoffen* ruimte * Dit bord mag bij wijze van uitzondering een oranje achtergrond hebben als die kleur gerechtvaardigd is omdat er een soortgelijk bord bestaat voor het wegverkeer op elke stut (paal, mast, arm, draagijzer, verankering, spandraad) van bovengrondse lijnen van elektrische installatie binnen de omheining van een als gevaarlijk, ongezond of hinderlijk geklasseerde inrichting, waarschuwingsbord: gevaar voor elektrische spanning bij aanwezigheid van leidingen of toestellen op hoogspanning of gemiddelde spanning: waarschuwingsbord gevaar voor elektrische spanning (uitgez. ontladingslampen cat.b) op plaatsen, lokalen of afgesloten ruimten die worden gebruikt voor de opslag van aanzienlijke hoeveelheden gevaarlijke stoffen of preparaten moeten, bij de opslagruimte of op de toegangsdeuren: waarschuwingsbord tenzij wat de afmetingen betreft, de etikettering van de afzonderlijke verpakkingen of recipiënten daartoe volstaat bij werkzaamheden waarbij werknemers kunnen worden blootgesteld aan biologische agentia: waarschuwingsbord voor biologisch gevaar en andere waarschuwingssignalen op werkplaatsen die voldoen aan de voorwaarden en waarvoor toelating is toegekend voor een gecontroleerd gebruik van asbestvezels gevaar asbest op plaatsen waar gevaar bestaat voor een explosieve atmosfeer Ex gedeelten van een bouwplaats die niet voor de arbeid toegankelijk zijn en waar de toegang gevaar oplevert: waarschuwingsbord gevaar. Deze plaatsen worden tevens door materiële elementen behoorlijk afgebakend waardoor de onvrijwillige toegang belet wordt gebodsborden ARAB art. 222 ARAB art. 254 Codex III.I.1. art. 11 Codex V.III.4, art. 17,7 ARAB art. 723ter 6.c Codex III.IV ARAB art. 434.8.1 oogbescherming veiligheidshelm gehoorbescherming adembescherming verplicht verplicht verplicht verplicht veiligheidsschoenen veiligheidshand- veiligheidspak gelaatsbescherming verplicht schoenen verplicht verplicht verplicht
Veiligheids- en gezondheidssignalering (8) individueel verplichte algemeen gebod veiligheidsharnas oversteekplaats (eventueel samen met verplicht voor voetgangers een ander bord bv. onderschrift) borden voor localisatie en identificatie van reddings- of hulpmiddelen plaats van een nooduitgang, te plaatsen boven de nooduitgang richting naar een nooduitgang, te plaatsen in de richting van de vluchtweg naar een nooduitgang plaats of richting van uitgang die ook aan de eisen van een nooduitgang voldoet (d.w.z. niet bij liften, roltrappen, ) eerste hulp draagberrie veiligheidsdouche
Veiligheids- en gezondheidssignalering (9) ogen spoelen telefoon voor te volgen richting eerste hulp altijd te gebruiken samen met een ander reddingsbord de plaats van elke uitgang en van elke nooduitgang nodig voor ontruiming, evenals de richting van de wegen, doorlopen en trappen die naar deze uitgangen leiden, worden aangeduid door de geschikte reddingsborden. In de winkels voor kleinhandel worden deze borden tevens op de grond of ter hoogte van de grond aangebracht aan waarschuwings- en alarmposten voor brand: het bord voor brandbestrijdingsmaterieel telefoon voor eerste hulp boven elke uitgangs- of nooduitgangsdeur in schouwspelzalen: specifieke reddingsbord het aangeven van een uitgang voor normale omstandigheden die niet als evacuatieweg mag gebruikt worden(bv. lift), is een aanwijzing. Er mag dan ook geen veiligheidskleur worden gebruikt. Het pictogram voor deze uitgang zou dus een bord kunnen zijn met witte achtergrond en uitgangssymbool zwart ARAB art. 52.5.11 ARAB art. 52.10.2 ARAB art. 652 borden en de veiligheidskleur voor localisatie en identificatie van brandbestrijdingsmaterieel Codex III.I.1. bijl. 4 brandslang ladder blusapparaat te volgen richting (wordt samen met één van de andere borden voor brandbestrijdingsmaterieel gebruikt) telefoon voor brandbestrijding identificatie door het rood kleuren van het materieel zelf (voldoende groot kleuroppervlak) bijkomende identificatie door een lokalisatiebord en/of kleuren van de plaatsen of de toegangen tot de plaatsen waar het materieel zich bevindt ARAB art. 655
Veiligheids- en gezondheidssignalering (10) signalisatie van obstakels banden of borden die het gevaar voor stoten tegen obstakels en vallen van personen signaleren signalisatie van drempels, plaatsen met gevaar voor stoten tegen obstakels, plaatsen met gevaar voor vallende voorwerpen of personen, gevaarlijke doorgangen, geschiedt door middel van geel/zwart of door rood/wit afmetingen van de signalering worden bepaald door de afmetingen van het te signaleren obstakel of de gevaarlijke plaats geel/zwarte of rood/witte schuine strepen staan onder een hoek van 45, alle gekleurde vlakken hebben dezelfde afmetingen bij gelijke doeltreffendheid bestaat een vrije keuze tussen een band of bord voor signalisatie van risico's voor struikelen of vallen door hoogteverschil in zones waar de werknemers aan kankerverwekkende agentia zijn blotgesteld of kunnen worden blootgesteld: signalisatie en afbakening van de zones, waarschuwings- en andere signalen en aanduiding van het rookverbod Codex III.I.1. bijl. 5 Codex III.I.1. art. 8 Codex V.II.1. art. 6. 10 markering van verkeerswegen Codex III.I.1. bijl. 5 verkeerswegen voor voertuigen moeten duidelijk gemarkeerd worden door doorlopende strepen met een goed zichtbare kleur, bij voorkeur wit of geel rekening houden met de afstanden tussen de voertuigen, voorwerpen en personen die er zich kunnen bevinden op deuren voor voetgangers in de onmiddellijke nabijheid van poorten voor voertuigen gebodsbord verplichte oversteekplaats ARAB art. 44septies slijtbestendige verf gebruiken : aspecten - verkeerswegen, doorgangen, deuren en poorten occasionele signalering wordt aangebracht voor gevaarlijke gebeurtenissen (b.v. afspannen van een gevaarlijke zone met signalisatielinten) 1, 2 Codex III.I.1. art. 6 de signalering moet doeltreffend zijn en de doeltreffendheid mag niet Codex III.I.1. art. 7 in gedrang worden gebracht door: bijl. 1,3 de aanwezigheid van een andere signalering die de zichtbaarheid verstoort. Vermijden dat teveel borden te dicht bij elkaar worden geplaatst een slecht ontwerp, ontoereikend aantal, slechte plaatsing, slechte Codex III.I.1. bijl. 1,3 staat of werking. Dit houdt ondermeer in dat: signaleringsmiddelen geregeld moeten worden schoongemaakt, onderhouden en zonodig vervangen het aantal en de plaats afhankelijk zijn van de grootte van de risico's of van de te beveiligen zone signaleringen die een energiebron behoeven van een noodinstallatie moeten voorzien zijn indien de betrokken werknemers een beperkt gezichtvermogen hebben, aanvullende of vervangingsmaatregelen moeten worden getroffen
Veiligheids- en gezondheidssignalering (11) BIJZONDERE AANDACHTSPUNTEN de werkgever zorgt voor een passende opleiding i.v.m. de betekenis van de signalering en te volgen algemene en specifieke handelwijzen Codex III.I.1. art. 3 Werkgever de werkgever zorgt ervoor dat de werknemers geïnformeerd worden over alle te nemen maatregelen betreffende de veiligheids- en gezondheidssignalering Codex III.I.1. art. 4 Werkgever signaleringsborden moeten worden verwijderd zodra de situatie die de aanwezigheid ervan rechtvaardigt, niet meer bestaat een aanvullend tekstbord met aanwijzingen is rechthoekig met een zwarte tekst en kader op een witte achtergrond. Het wordt geplaatst onder of naast het veiligheids- of gezondheidssignaal. de waarschuwings- en alarmsignalen van een arbeidsmiddel moeten overeenstemmen met de bepalingen betreffende de veiligheids- en gezondheidssignalering op het werk; vooral moeten zij gemakkelijk en zonder onduidelijkheid waarneembaar en te begrijpen zijn. Codex III.I.1. bijl. 2,2 Codex IV.I. bijl. 1 3.11 literatuur: Unfallverhütungsvorschrift 125, Sicherheits- und Gesundheitsschutzkennzeichnung am Arbeitsplatz, Berufsgenossenschaft der chemischen Industrie, oktober 1997 Hugo Van Ingelghem Luc Van Holen